Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 11 września 2014 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Ostrowie Wielkopolskim M. W. (1), H. S. (1), E. K. (1), K. K. (1) reprezentowane przez adwokata wniosły o:

1. nakazanie pozwanemu Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Ostrowie Wielkopolskim zaniechania naruszeń dóbr osobistych powódek M. W. (1), H. S. (1), E. K. (1), K. K. (1) w postaci prawa do odpoczynku i spokojnego zamieszkiwania poprzez podjęcie stosownych działań organizacyjnych zapewniających powódce możliwość skorzystania z przysługującego jej na mocy art. 133 §1 k.p. prawa do nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego oraz prawa do nieprzerwanego 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego,

2. zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim na rzecz każdej z powódek M. W. (1), H. S. (1), E. K. (1), K. K. (1) kwoty po 10.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następującego po dniu doręczenia niniejszego pozwu pozwanemu,

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego udzielonego przez adwokata.

W uzasadnieniu wskazano, że powódki były zatrudnione w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim. Pracę wykonywały w sekretariacie Wydziału II Karnego. W związku z koniecznością rozpatrywania przez Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim spraw w trybie przyspieszonym, spraw związanych z tymczasowymi aresztowaniami, zatrzymaniami oraz wykonywaniem innych czynności, które wymagają niezwłocznego działania Sądu, pracownice Wydziału II Karnego w tym powódki pełnią dyżury. Posiedzenia o zastosowanie tymczasowego aresztowania mogą odbywać się w godzinach popołudniowych, nocnych lub w dni wolne od pracy, a nawet w święta. W tej sytuacji pracownica pełniąca dyżur wzywana jest do stawienia się w Sądzie w celu obsługi sekretarskiej posiedzenia, otwarcia i zamknięcia drzwi wejściowych do budynku Sądu, a także innych niezbędnych czynności. Pracownice Wydziału Karnego w okresie od początku 2011 r. do połowy 2014 r. pełniły dyżury łącznie:

- K. K. przez 199 dni,

- E. K. przez 211 dni,

- S. O. przez 129 dni,

- K. P. przez 129 dni,

- A. S. przez 181 dni,

- H. S. przez 209 dni,

- M. W. przez 219 dni.

Wyznaczenie jedynie kilku pracownic Wydziału II Karnego do pełnienia na zmianę dyżurów jest dla nich szczególnie uciążliwe. W przypadkach nagłych, jak np. absencja chorobowa lub nieplanowany urlop pozostałe pracownice zmuszone są do nieplanowanych zastępstw, co powoduje konieczność bycia w gotowości praktycznie codziennie, czy co drugi dzień. Wskazane sytuacje utrudniają znacznie codzienne funkcjonowanie powódek oraz planowanie ważnych czynności, jak np. wizyt u lekarza, uroczystości rodzinnych czy załatwiania spraw wymagających wyjazdu poza miejsce zamieszkania.

Powódki oraz znajdujące się w podobnej sytuacji pracownice wielokrotnie ustnie interweniowały u Dyrektora Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim w celu rozwiązania wskazanego problemu. W piśmie z dnia 30 maja 2014 r. zwróciły się do Dyrektora Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim oraz do Wiceprezesa Sądu Rejonowego z prośbą o wyznaczenie dodatkowych pracowników, którzy pełnić będą dyżury aresztowe w związku ze zbliżającym się okresem urlopowym. Ponadto, zwróciły się o zwolnienie z obowiązku otwierania i zamykania Sądu w okresie dyżurów weekendowych lub świątecznych, wskazując, że taka odpowiedzialność potęguje u nich i tak duży stres spowodowany obsługą posiedzeń aresztowych, wpływa na ich przedłużenie ze względu na konieczność każdorazowego wprowadzania i wyprowadzania podejrzanych, funkcjonariuszy Policji, prokuratorów i sędziów. W związku z tym, że Sąd korzysta z usług firmy ochroniarskiej, wniesiono o przywrócenie korzystania z tych usług w okresie świąt i weekendów podczas dyżurów.

Interwencje ze strony pracownic nie przyniosły jakichkolwiek rezultatów.

/pozew – k. 2 – 5, k. 2 – 5 w aktach VIII P 4/15, k. 2 – 5 w aktach VIII P 5/15, k. 2 – 5 w aktach VIII P 6/15/

W odpowiedziach na pozwy Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim reprezentowany przez adwokata wniósł o oddalenie powództw i zasądzenie od każdej z powódek na rzecz pozwanego kwoty po 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że powódki są zatrudnione w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim w sekretariacie Wydziału II Karnego oraz, że były w okresie 2011 – 2014 i są nadal wyznaczane do pełnienia dyżurów, które można – w świetle orzecznictwa sądowego i doktryny – określić jako dyżur pozazakładowy w rozumieniu przepisu art. 151 ⁵ kp, polegający na pozostawianiu na polecenie pracodawcy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę poza normalnymi godzinami pracy. Pozwany przyznaje również, że nie wszystkie pracownice świadczące pracę sekretarską w Wydziale II Karnym były wyznaczane do pełnienia takich dyżurów związane z pełnioną funkcją, doświadczeniem, stałością umowy o pracę oraz sytuacją rodzinną – zwłaszcza koniecznością opieki nad dzieckiem ze względu na jego wiek, itp.).

Nadto pozwany wskazał, że pozostałym okolicznościom zawartym w uzasadnieniu pozwu zaprzecza i podniósł, że wbrew twierdzeniom pozwów powódki jak i pozostałe pracownice sekretariatu Wydziału II Karnego nie były postawione w sytuacji konieczności „bycia w gotowości praktycznie codziennie, czy co drugi dzień”. Zdarzały się sytuacje absencji chorobowych, które zawsze są nagłe, bądź nieplanowanych urlopów, które zakłócały opracowany z wyprzedzeniem plan dyżurów na dany miesiąc, jednak nigdy założeniem pozwanego pracodawcy nie było i nie jest znaczne utrudnianie codziennego funkcjonowania powódek wyznaczanych do takich dyżurów, które – niestety – muszą być pełnione ze względów wynikających z regulacji prawnych, w tym kodeksu postępowania karnego. Pozwany pracodawca podał, że stanowczo zaprzecza twierdzeniu jakoby posiedzenia sądu karnego miałyby odbywać się w godzinach nocnych. Mogą natomiast odbywać się w godzinach popołudniowych i w dni wolne od pracy bądź nawet w święta, jednak tylko w godzinach urzędowania Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim. W dniu 14 lipca 2014 r. Prezes Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim wydał zarządzenie nr A-002-12/2014, w którym określił możliwość rozpoznawania spraw w trybie przyspieszonym w soboty i dni wolne od pracy godzinach od 8.00 do 18.00 oraz w dni robocze od 15.15 do 18.00. Zarządzenie to wyznacza dopuszczalny czas pracy sądu (dotyczy to sędziów rozpoznających sprawę i obsługi sekretarskiej) w sprawach rozpoznawanych w trybie przyspieszonym (analogicznie rzecz się ma w sprawach aresztowych). W/w zarządzenie de facto wydłużyło o dwie godziny dziennie czas pracy Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim w tego typu sytuacjach, gdyż poprzednie zarządzenie Prezesa tego Sądu nr (...) z dnia 6 marca 2007 r. dopuszczało pracę wyznaczonych sędziów i pracowników w te dni jedynie do godziny 16.00. Zarządzenie to zostało uchylone z dniem 14 lipca 2014 r.

Pozwany wskazał, że z zestawienia dyżurów powódek z lat 2011 – 2014 wynika, że:

1.  powódka M. W. (1):

- w 2011 r. pełniła 47 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 51 dyżurów, z czego podczas wykonywania tylko jednego dyżuru była świadczona praca – w sobotę 15 września w godzinach 10.30 – 14.30 (4h),

- w 2013 r. pełniła 70 dyżurów z czego podczas wykonywania czterech dyżurów była świadczona praca: w piątek 24 maja w godzinach 17.30 – 20.30 (3h), w środę 10 lipca i czwartek 11 lipca w godzinach 15.15 – 02.25 (11 h i 10 min.), w sobotę 15 grudnia w godzinach 10.30 – 13.20 (2 h i 50 min.), we wtorek 26 listopada w godzinach 18.30 – 21.30 (3h),

- w 2014 r. pełniła 53 dyżury, z czego podczas wykonywania tylko jednego dyżuru była świadczona praca – w piątek 11 lipca w godzinach 15.15 – 20.00 (4 h i 45 min.),

2.  powódka H. S. (1):

- w 2011 r. pełniła 47 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie dwóch była świadczona praca: w poniedziałek 13 czerwca w godzinach 20.30 – 23.30 (3h), w sobotę 18 czerwca w godzinach 9.30 – 9.30 – 12.30 (3 h),

- w 2012 r. pełniła 46 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2013 r. pełniła 66 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie trzech dyżurów była świadczona praca: w środę 19 czerwca w godzinach 19.30 – 22.30 (3h), w czwartek 12 grudnia w godzinach 15.15 – 17.00 (1h i 45 min.), w niedzielę 15 grudnia w godzinach 10.15 – 11.15 (1h),

- w 2014 r. pełniła 58 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie dwóch dyżurów była świadczona praca: w piątek 18 kwietnia w godzinach 15.00 – 20.30 (5h i 30 min.), w środę 8 października w godzinach 15.15 – 18.30 (3h i 15 min.),

3.  powódka E. K. (3):

- w 2011 r. pełniła 40 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 54 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2013 r. pełniła 67 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie trzech dyżurów była świadczona praca: w piątek 10 maja w godzinach 15.15 – 17.30 (2h i 15 min.), w niedzielę 22 września w godzinach 11.40 – 17.30 (5 h i 50 min.), w piątek 11 października w godzinach 15.15 – 19.40 (4h i 25 min.),

- w 2014 r. pełniła 66 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie jednego dyżuru była świadczona praca w środę 7 maja w godzinach 15.15 – 17.00 (1h i 45 min.),

4.  powódka K. K. (1):

- w 2011 r. pełniła 43 dyżury bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 48 dyżurów, z czego podczas wykonywania jednego dyżuru była świadczona praca – w piątek 31 sierpnia w godzinach 17.30 – 19.30 (2h),

- w 2013 r. pełniła 68 dyżurów, z czego podczas wykonywania siedmiu dyżurów była świadczona praca: w czwartek 2 maja (zastępstwo za M. W.) w godzinach 15.15 – 16.45 (1 h i 30 min.), w piątek 12 lipca (zastępstwo za H. S.) w godzinach 15.15 – 22.10 (6h i 55 min.), w sobotę 13 lipca w godzinach 9.15 – 12.00 (2h i 45 min.), w piątek 30 sierpnia w godzinach 15.15 – 17.45 (2h i 30 min.), w czwartek 7 listopada (zastępstwo za M. W.) w godzinach 15.15 – 16.45 (1h i 30 min.), w czwartek 14 listopada w godzinach 15.15 – 21.45 (6 h i 30 min.), w środę 27 listopada (zastępstwo za A. S.) w godzinach 15.15 – 16.15 (1h),

- w 2014 r. powódka pełniła 59 dyżurów, z czego podczas wykonywania czterech dyżurów była świadczona praca: w środę 12 lutego w godzinach 15.15 – 18.30 (3 h i 15 min.), w piątek 25 kwietnia (zastępstwo za H. S.) w godzinach 15.15 – 17.15 (2h), we wtorek 14 października w godzinach 15.15 – 16.45 (1h i 30 min.)

Zestawienia dyżurów powódek za lata 2011 – 2014, w tym zwłaszcza ilość przypadków rzeczywistego świadczenia pracy podczas pełnionego dyżuru, za który każdorazowo w nieodległym, najczęściej w nieodległym, najczęściej w tym samym miesiącu, powódki otrzymywały czas wolny odpowiadający długości czasowi świadczenia pracy podczas dyżuru jednoznacznie wskazują, że nie były to obciążenia nadmierne. W szczególności nie doszło do naruszenia dobra osobistego powódek w postaci prawa do odpoczynku w zakresie wskazanym w uzasadnieniu pozwów. Roszczenia zgłoszone w pozwach opierają się na założeniu, że pozwany pracodawca nie zapewniał powódkom wymaganego ustawą odpoczynku dobowego i tygodniowego. Założenie takie w podanych wyżej okolicznościach jest nieuprawnione, zważywszy na obowiązujące wszystkich sędziów i pracowników pełniących dyżury godzin pracy sądu, przeznaczonych na rozpoznawanie terminowych spraw karnych oraz to, jak nieliczne były przypadki wykonywania pracy podczas pełnionych przez cztery lata dyżurów. Dodatkowo pozwany podniósł, że incydentalne przypadki wykonywania tej pracy poza ustalonymi godzinami urzędowania Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim, wyznaczonymi przez prezesa tegoż sądu wynikają prawdopodobnie z niecodziennych okoliczności konkretnych spraw, w tym obciążenia sędziów orzekających w tych sprawach, a może nawet uzgodnień pomiędzy sędzią a dyżurującą pracownicą obsługi sekretarskiej, o których pracodawca wcześniej nie widział i których nigdy nie akceptował. Wskazał także, że w podanych wyżej okolicznościach nie zachodzi – zdaniem pozwanego – potrzeba zmiany funkcjonowania Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim w celu zapewnienia powódce przysługującego jej na mocy kodeksu pracy czasu odpoczynku, gdyż czas ten był respektowany. Niemniej po złożeniu przez powódki pisma z dnia 30 maja 2014 r. Dyrektor Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim, uznając, że istnieją możliwości rozszerzenia kręgu pracownic sekretariatu Wydziału II Karnego, wyznaczonych do pełnienia przedmiotowych dyżurów, zwrócił się o uwzględnienie przy ich planowaniu kolejnych osób.

Pozwany pracodawca dodał nadto, że nie uznaje twierdzenia, że powódki wskutek konieczności pełnienia dyżurów odniosły istotną krzywdę i że nie mogły normalnie planować swojego życia prywatnego bo w każdym czasie podczas dyżuru musiały spodziewać się konieczności stawienia się w miejscu pracy. Przeczą temu powyższe wywody.

/odpowiedź na pozew – k. 27 – 31, k. 29 – 33 w aktach VIII P 4/15, k. 28 – 32 w aktach VIII P 5/15, k. 23 – 27 w aktach VIII P 6/15/

Postanowieniami z dnia 9 września 2015 r. Sąd zarządził połączenie sprawy VIII P 4/15, VIII P 5/15, VIII P 6/15 ze sprawą VIII P 3/15 celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/postanowienie – k. 67 w aktach VIII P 4/15, k. 67 w aktach VIII P 5/15, k. 55 w aktach VIII P 6/15/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka M. W. (1) urodziła się (...) Posiada wykształcenie wyższe. Ukończyła Wyższą Szkołę (...) w Ł. na kierunku Pedagogika i posiada tytuł licencjata.

/kwestionariusz osobowy, dyplom w aktach osobowych powódki M. W. (1)/

Powódka M. W. (1) jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim od 1 sierpnia 1996 r. na podstawie umowy o pracę. Początkowo powódka była zatrudniona na stanowisku pomocnika sekretarza, a od 1 maja 2007 r. zajmuje stanowisku starszego sekretarza sądowego. Obowiązki swoje wykonuje w Wydziale II Karnym Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim.

/akta osobowe powódki M. W. (1)/

Powódka E. K. (1) urodziła się (...) Posiada wykształcenie wyższe. Ukończyła Wydział (...) na kierunku politologia na Uniwersytecie im. A. M. w P. i uzyskała tytuł magistra.

/kwestionariusz osobowy, dyplom w aktach osobowych powódki E. K. (1)/

Powódka E. K. (1) jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim od 1 lutego 2005 r. na podstawie umowy o pracę. Początkowo powódka była zatrudniona na stanowisku referenta – stażysty, a od 1 maja 2007 r. zajmuje stanowisku sekretarza sądowego. Obowiązki swoje wykonuje w Wydziale II Karnym Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim.

/akta osobowe powódki E. K. (1)/

Powódka H. S. (1) urodziła się (...) Posiada wykształcenie średnie. Ukończyła Technikum Rolnicze w P. w 1983 r. Z dniem 1 czerwca 2013 r. ukończyła prowadzone przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury roczne studium zawodowe dla urzędników sądów – pion karny.

/kwestionariusz osobowy w aktach osobowych powódki H. S. (1), zaświadczenie w aktach osobowych powódki/

Powódka H. S. (1) jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim od 16 grudnia 1985 r. na podstawie umowy o pracę. Początkowo powódka była zatrudniona na stanowisku pomocnika sekretarza, a od 9 lutego 1990 r. zajmuje stanowisku starszego sekretarza sądowego. Obowiązki swoje wykonuje w Wydziale II Karnym Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim.

/akta osobowe powódki H. S. (1)/

Powódka K. K. (1) urodziła się (...) Posiada wykształcenie wyższe.

/kwestionariusz osobowy, dyplom w aktach osobowych powódki K. K. (1)/

Powódka K. K. (1) jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim od 20 lipca 1992 r. na podstawie umowy o pracę. Początkowo powódka była zatrudniona na stanowisku pomocnika sekretarza, a od 1 maja 2007 r. zajmuje stanowisku starszego sekretarza sądowego. Obowiązki swoje wykonuje w Wydziale II Karnym Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim.

/akta osobowe powódki K. K. (1)/

Do Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim wpływają sprawy w trybie przyspieszonym, sprawy związane z tymczasowymi aresztowaniami, zatrzymaniami oraz wykonywaniem innych czynności, które wymagają niezwłocznego działania Sądu. Wnioski te wpływają do sądu w różnych godzinach, często poza godzinami pracy sądu, wieczorami w weekendy lub święta. W latach 2011 – 2014 było bardzo dużo takich wniosków.

/zeznania świadka W. B. z dnia 9 września 2015 r. – 00:14:20-01:05:39, płyta CD – k. 78, zeznania świadka M. M. z dnia 9 września 2015 r. – 01:05:38 – 01:19:08, płyta CD – k. 78/

W latach 2011 – 2014 z Prokuratury Rejonowej w Ostrowie Wielkopolskim do sądu wpłynęły następujące sprawy:

/wykazy z Prokuratury – k. 25 – 26/

W latach 2011 – 2014 r. Prokuratura Okręgowa w Ostrowie Wielkopolskim skierowała do Sądu Rejonowego łącznie 68 wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Poza godzinami pracy Sądu w w/w okresie zostały złożone 43 wnioski:

- w 2011 r. skierowano łącznie 23 wnioski z tego w:

- styczniu – 4 wnioski,

- lutym – 1 wniosek,

- marcu – 1 wniosek,

- kwietniu - 6 wniosków,

- maju – 2 wnioski,

- czerwcu – 5 wniosków,

- lipcu – 2 wnioski,

- listopadzie – 1 wniosek,

- grudniu 1 wniosek,

- w 2012 r. skierowano łącznie 21 wniosków z tego w:

- styczniu – 1 wniosek,

- lutym – 1 wniosek,

- marcu – 1 wniosek,

- kwietniu- 6 wniosków,

- czerwcu – 7 wniosków,

- sierpniu – 1 wniosek,

- październiku – 1 wniosek,

- listopadzie – 3 wnioski,

- w 2013 r. skierowano łącznie 16 wniosków z tego w:

- styczniu - 1 wniosek,

- lutym – 2 wnioski,

- kwietniu – 1 wniosek,

- lipcu – 4 wnioski,

- sierpniu – 1 wniosek,

- listopadzie – 6 wniosków,

- grudniu - 1 wniosek,

- w 2014 r. skierowano łącznie 8 wniosków z tego w:

- marcu – 1 wniosek,

- kwietniu – 6 wniosków,

- październiku – 1 wniosek.

/wykazy – k. 89 – 91/

W latach 2011 r. – 2014 r. do Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim wpłynęły następujące wnioski o zastosowanie tymczasowego aresztowania, akty oskarżenia w trybie przyspieszonym oraz inne wnioski wymagające natychmiastowych działań ze strony sądu:

- wnioski o zastosowanie tymczasowego aresztowania:

- zażalenia na zatrzymania:

- wnioski o przesłuchanie w trybie art. 185 a kpk i art. 185 b kpk

- wnioski o zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej

- sprawy w trybie przyśpieszonym K

- sprawy w trybie przyśpieszonym W

/wykazy – k. 50 – 55/

W związku z koniecznością rozpatrywania przez Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim w/w spraw pracownicy Sądu pełnią dyżury. Dyżur trwa 24 godziny. Jest to dyżur pod telefonem w domu. W przypadku wpływu wniosku do sądu w trakcie godzin urzędowania sądu to jest on załatwiany przez wszystkich pracowników wydziału karnego zaś gdy wpływa wniosek poza godzinami pracy sądu np. o zastosowanie tymczasowego aresztowania, pracownik pełniący dyżur jest powiadamiany o tym telefonicznie i musi pojechać do pracy do sądu. Pracownicy odbierają także akta niezbędne do rozpoznania wniosku. Pracownicy pełniący dyżur posiadają klucze od sądu, znają kody zabezpieczające. W sytuacji gdy dyżur ma miejsce w dni powszednie po 22.00 bądź w weekendy lub święta to pracownik musi otwierać i zamykać sąd albowiem z uwagi na brak środków finansowych ochrona jest w sądzie tylko w dni powszednie od godziny 6.00 do 22.00. Gdy wpłynie wniosek do sądu i pracownik jest wzywany do pracy to następnego dnia może przyjść później do pracy. Odbiera wolne godziny. Początkowo dyżury pełniły osoby z Wydziału II Karnego oraz pracownicy innych wydziałów. Jednakże z czasem dyżury pełniły tylko pracownicy Wydziału II Karnego.

/zeznania świadka W. B. z dnia 9 września 2015 r. – 00:14:20-01:05:39, płyta CD – k. 78, zeznania świadka M. M. z dnia 9 września 2015 r. – 01:05:38 – 01:19:08, płyta CD – k. 78, zeznania świadka W. S. z dnia 9 września 2015 r. – 01:25:57 – 01:28:46, płyta CD – k. 78, zeznania powódki K. K. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:05:32 – 00:25:54 – płyta CD – k. 102, zeznania powódki E. K. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:25:54 – 00:40:10 – płyta CD – k. 102, zeznania świadka H. S. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:40:10 – 00:44:55 – płyta CD – k. 102, zeznania powódki M. W. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:44:55 – 00:50:25 – płyta CD – k. 102, zeznania M. A. z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:50:25 – 01:08:02 – płyta CD – k. 102/

W okresie objętym pozwem tj. od 2011 r. do 1 sierpnia 2014 r. obowiązywały następujące kryteria wyznaczania pracowników Wydziału II Karnego do pełnienia dyżurów:

1. zgoda pracownika opiekującego się dzieckiem w wieku do 8 lat jako przesłanka zasadnicza,

2. przesłanki wspomagające, stosowane jeszcze przed 2011 r.:

- zatrudnienie na pełen etat z wyłączeniem osób na zastępstwach,

- protokołowanie dla sędziego karnisty,

- dostęp do informacji niejawnych.

Od 1 sierpnia 2014 r. jedynym kryterium stosowanym dla wyznaczania pracowników Wydziału II Karnego do pełnienia dyżurów jest zgoda pracownika opiekującego się dzieckiem w wieku do lat ośmiu.

/pismo – k. 93 – 94/

W latach 2011 – 2014 objętych pozwem dyżury pełniły tak naprawdę tylko powódki M. W. (1), H. S. (1), E. K. (1), K. K. (1).

Powódki w latach 2011 – 2014 pełniły dyżury w następujących liczbach:

1.  powódka M. W. (1):

- w 2011 r. pełniła 47 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 51 dyżurów, z czego podczas wykonywania tylko jednego dyżuru była świadczona praca – w sobotę 15 września w godzinach 10.30 – 14.30 (4h),

- w 2013 r. pełniła 70 dyżurów z czego podczas wykonywania czterech dyżurów była świadczona praca: w piątek 24 maja w godzinach 17.30 – 20.30 (3h), w środę 10 lipca i czwartek 11 lipca w godzinach 15.15 – 02.25 (11 h i 10 min.), w sobotę 15 grudnia w godzinach 10.30 – 13.20 (2 h i 50 min.), we wtorek 26 listopada w godzinach 18.30 – 21.30 (3h),

- w 2014 r. pełniła 53 dyżury, z czego podczas wykonywania tylko jednego dyżuru była świadczona praca – w piątek 11 lipca w godzinach 15.15 – 20.00 (4 h i 45 min.),

2.  powódka H. S. (1):

- w 2011 r. pełniła 47 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie dwóch była świadczona praca: w poniedziałek 13 czerwca w godzinach 20.30 – 23.30 (3h), w sobotę 18 czerwca w godzinach 9.30 – 9.30 – 12.30 (3 h),

- w 2012 r. pełniła 46 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2013 r. pełniła 66 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie trzech dyżurów była świadczona praca: w środę 19 czerwca w godzinach 19.30 – 22.30 (3h), w czwartek 12 grudnia w godzinach 15.15 – 17.00 (1h i 45 min.), w niedzielę 15 grudnia w godzinach 10.15 – 11.15 (1h),

- w 2014 r. pełniła 58 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie dwóch dyżurów była świadczona praca: w piątek 18 kwietnia w godzinach 15.00 – 20.30 (5h i 30 min.), w środę 8 października w godzinach 15.15 – 18.30 (3h i 15 min.),

3.  powódka E. K. (3):

- w 2011 r. pełniła 40 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 54 dyżurów bez świadczenia pracy,

- w 2013 r. pełniła 67 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie trzech dyżurów była świadczona praca: w piątek 10 maja w godzinach 15.15 – 17.30 (2h i 15 min.), w niedzielę 22 września w godzinach 11.40 – 17.30 (5 h i 50 min.), w piątek 11 października w godzinach 15.15 – 19.40 (4h i 25 min.),

- w 2014 r. pełniła 66 dyżurów, z czego podczas wykonywania jedynie jednego dyżuru była świadczona praca w środę 7 maja w godzinach 15.15 – 17.00 (1h i 45 min.),

4.  powódka K. K. (1):

- w 2011 r. pełniła 43 dyżury bez świadczenia pracy,

- w 2012 r. pełniła 48 dyżurów, z czego podczas wykonywania jednego dyżuru była świadczona praca – w piątek 31 sierpnia w godzinach 17.30 – 19.30 (2h),

- w 2013 r. pełniła 68 dyżurów, z czego podczas wykonywania siedmiu dyżurów była świadczona praca: w czwartek 2 maja (zastępstwo za M. W.) w godzinach 15.15 – 16.45 (1 h i 30 min.), w piątek 12 lipca (zastępstwo za H. S.) w godzinach 15.15 – 22.10 (6h i 55 min.), w sobotę 13 lipca w godzinach 9.15 – 12.00 (2h i 45 min.), w piątek 30 sierpnia w godzinach 15.15 – 17.45 (2h i 30 min.), w czwartek 7 listopada (zastępstwo za M. W.) w godzinach 15.15 – 16.45 (1h i 30 min.), w czwartek 14 listopada w godzinach 15.15 – 21.45 (6 h i 30 min.), w środę 27 listopada (zastępstwo za A. S.) w godzinach 15.15 – 16.15 (1h),

- w 2014 r. powódka pełniła 59 dyżurów, z czego podczas wykonywania czterech dyżurów była świadczona praca: w środę 12 lutego w godzinach 15.15 – 18.30 (3 h i 15 min.), w piątek 25 kwietnia (zastępstwo za H. S.) w godzinach 15.15 – 17.15 (2h), we wtorek 14 października w godzinach 15.15 – 16.45 (1h i 30 min.)

/zestawienie dyżurów M. W. (1) – k. 44, zestawienie dyżurów H. S. (1) – k. 38 – 46 w aktach VIII P 4/15, k. 37 – 46 w aktach VIII P 5/15, k. 32 – 40 w aktach VIII P 6/15/

Gotowość do pełnienia dyżurów oraz pełnienie dyżurów z częstotliwością wskazaną powyżej było dla powódek uciążliwe, gdyż nie mogły one swobodnie dysponować swoim czasem wolnym, np. wyjechać poza miejsce zamieszkania. Wszędzie chodziły z telefonem.

/zeznania powódki K. K. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:05:32 – 00:25:54 – płyta CD – k. 102, zeznania powódki E. K. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:25:54 – 00:40:10 – płyta CD – k. 102, zeznania świadka H. S. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:40:10 – 00:44:55 – płyta CD – k. 102, zeznania powódki M. W. (1) z dnia 25 listopada 2015 r. – 00:44:55 – 00:50:25 – płyta CD – k. 102/

W zamian za pracę wykonywaną podczas dyżuru pełnionego przez powódki w dni świąteczne i wolne od pracy udzielano im czasu wolnego:

- M. W. (1) za czas pracy w godzinach 10.30 – 14.30 w dniu 15 września 2012 r. (sobota) otrzymała czas wolny w dniu 28 września 2012 r. (piątek),

- E. K. (1) za czas pracy w godzinach 11.40 – 17.30 w dniu 22 września 2013 r. (niedziela) otrzymała czas wolny w dniu 27 września 2013 r. (piątek),

- H. S. (1) za czas pracy w godzinach 9.30 – 12.30 w dniu 18 czerwca 2011 r. (sobota) otrzymała prawdopodobnie czas wolny w dniu 21 czerwca 2011 r. (wtorek), za czas pracy w godzinach 10.15 – 11.15 w dniu 15 grudnia 2013 r. (niedziela) otrzymała prawdopodobnie czas wolny w dniu 24 grudnia 2013 r. (wtorek – wigilia),

- K. K. (1) za czas pracy w godzinach 9.15 – 12.00 w dniu 13.07.2013 r. (sobota) i w godzinach 15.15- 22.10 w dniu 12 lipca 2013 r. (piątek) otrzymała czas wolny w dniach 18 lipca 2013 r. (czwartek) w godzinach 12.35 – 15.15 i 19 lipca 2013 r. (piątek) – cały dzień.

/pismo i wykazy – 103 – 115/

W piśmie z dnia 30 maja 2014 r. powódki zwróciły się do Dyrektora oraz Wiceprezesa Sądu Rejonowego o wyznaczenie dodatkowych pracowników, którzy będą pełnić dyżury aresztowe w związku ze zbliżającym się okresem urlopowym. Wskazały, że dyżury pełnią tylko cztery osoby co jest bardzo uciążliwe. W przypadkach nagłych np. absencja chorobowa czy nieplanowany urlop a nawet urlop kilkudniowy wymusza na pozostałych osobach nieplanowane zastępstwa, a tym samym powoduje u nich stan gotowości praktycznie codziennie czy co drugi dzień. Wskazały, że taka sytuacja utrudnia znacznie codzienne funkcjonowanie, zaplanowanie jakichkolwiek ważnych czynności jak np. wizyt u lekarza, uroczystości rodzinnych, czy załatwiania spraw, które dotyczą każdego z nas a niejednokrotnie wymagających wyjazdu poza miejsce zamieszkania. Jednocześnie powódki zwróciły się o zwolnienie ich z obowiązku otwierania i zamykania Sądu w okresie dyżurów weekendowych lub świątecznych. Wskazały, że Sąd posiada ochronę i wniosły o jej przywrócenie w okresie świąt i weekendów podczas dyżurów. Nadto wniosły o wyznaczenie dodatkowych pracowników nie tylko na okres urlopowy ale również na całoroczny.

/pismo z dnia 30.05.2014 r. – k. 7/

W odpowiedzi na w/w pismo Dyrektor Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim w piśmie z dnia 3 lipca 2014 r. skierowanym do kierownika sekretariatu II Wydziału Karnego wniósł o sporządzenie propozycji listy pracowników wyznaczonych do pełnienia czynności w zakresie rozpoznawania spraw w postępowaniu przyspieszonym z podaniem dni dyżurowych w okresie od 7 lipca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. Wniósł o uwzględnienie w planie dyżurów następujących pracowników:

1. starszego sekretarza sądowego – T. J.,

2. starszego sekretarza sądowego – H. S. (1),

3. starszego sekretarza sądowego – K. K. (1),

4. starszego sekretarza sądowego – M. W. (1),

5. sekretarza sądowego – E. K. (1),

6. sekretarza sądowego – M. P..

Nadto wniósł o przygotowanie korekty planu dyżurów uwzględniającego po powrocie do pracy starszego sekretarza sądowego A. S. (2).

Odnosząc się do kwestii otwierania i zamykania budynku sądu, wskazał, że nie ma możliwości organizacyjnych zwolnienia osób dyżurujących z tegoż obowiązku bowiem Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim nie ma na etacie osoby, która pełniłaby obowiązki dozorcy, a środki finansowe zabezpieczone na świadczenie usług ochrony osób i mienia są niewystarczające na pokrycie zwiększonej ilości godzin ochrony osób i mienia są niewystarczające na pokrycie zwiększonej ilości godzin ochrony.

/pismo dyrektora – k. 45/

Od lipca 2014 r. dyżury pełni 6 osób – pracownic Wydziału II Karnego, w tym powódki.

/bezsporne/

Powódki oraz pozostałe pracownice pełniące dyżury otrzymywały przez pewien okres czasu z tego tytułu dodatki specjalne.

/bezsporne, zeznania świadka W. B. z dnia 9 września 2015 r. – 00:14:20-01:05:39, płyta CD – k. 78, zeznania świadka M. M. z dnia 9 września 2015 r. – 01:05:38 – 01:19:08, płyta CD – k. 78, zeznania świadka W. S. z dnia 9 września 2015 r. – 01:25:57 – 01:28:46, płyta CD – k. 78/

W okresie od 1 marca 2008 r. do 30 września 2008 r., od 1 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. oraz od 2 stycznia 2009 r. do 31 marca 2009 r. powódka M. W. (3) otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 100 zł brutto miesięcznie za wykonywanie zadań poza godzinami urzędowania w związku ze stosowaniem przez sądy trybów przyspieszonych oraz w postępowaniu przygotowawczym tymczasowego aresztowania.

/pisma w aktach osobowych powódki M. W. (1)/

W okresie od 1 lipca 2008 r. do 30 września 2008 r., od 1 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. oraz od 2 stycznia 2009 r. do 31 marca 2009 r. powódka E. K. (4) otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 125 zł brutto miesięcznie za wykonywanie zadań poza godzinami urzędowania w związku ze stosowaniem przez sądy trybów przyspieszonych oraz w postępowaniu przygotowawczym tymczasowego aresztowania.

/pisma w aktach osobowych powódki E. K. (1)/

W okresie od 1 marca 2008 r. do 30 września 2008 r., od 1 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. oraz od 2 stycznia 2009 r. do 31 marca 2009 r. powódka H. S. (1) otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 100 zł brutto miesięcznie za wykonywanie zadań poza godzinami urzędowania w związku ze stosowaniem przez sądy trybów przyspieszonych oraz w postępowaniu przygotowawczym tymczasowego aresztowania.

/pisma w aktach osobowych powódki H. S. (1)/

W miesiącu marcu 2007 r. powódka K. K. (1) otrzymała dodatek specjalny w wysokości 65 zł brutto, w okresie w okresie od 1 kwietnia 2007 r. do 30 września 2007 r. otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 100 zł brutto miesięcznie, w okresie od 1 października 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 275 zł brutto miesięcznie, w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 30 września 2008 r., od 1 października 2008 r. do 31 grudnia 2008 r. oraz od 2 stycznia 2009 r. do 31 marca 2009 r. powódka otrzymywała dodatek specjalny w kwocie 125 zł brutto miesięcznie za wykonywanie zadań poza godzinami urzędowania w związku ze stosowaniem przez sądy trybów przyspieszonych oraz w postępowaniu przygotowawczym tymczasowego aresztowania.

/pisma w aktach osobowych powódki K. K. (1)/

Zarządzeniem Prezes Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim nr (...) z dnia 6 marca 2007 r. zarządził przebywanie wyznaczonych sędziów i pracowników sądu dla rozpoznania spraw w trybie przyspieszonym w soboty i dni wolne od pracy tj. w godzinach od 8.00 do 16.00 oraz w dni robocze tj. od 15.15 do 16.00, poza siedzibą sądu w warunkach stałego kontaktu telefonicznego.

/zarządzenie – k. 35/

Zarządzeniem Prezes Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim nr A-002-12/2014 z dnia 14 lipca 2014 r. zarządził przebywanie wyznaczonych sędziów i pracowników sądu dla rozpoznania spraw w trybie przyspieszonym w soboty i dni wolne od pracy tj. w godzinach od 8.00 do 18.00 oraz w dni robocze tj. od 15.15 do 18.00, poza siedzibą sądu w warunkach stałego kontaktu telefonicznego. Niniejszym zarządzeniem Prezes uchylił zarządzenie nr (...) Prezesa Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim z dnia 6 marca 2007 r. (A-002-2/07).

/zarządzenie – k. 34/

Sąd ustalił w/w stan faktyczny pomiędzy w oparciu o dokumenty złożone do akt sprawy oraz zeznania powódek, M. A. – dyrektora Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim oraz świadków, które nie są ze sobą sprzeczne ani z treścią zebranych w sprawie dokumentów i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo zasadne.

Na wstępie niniejszych rozważań należy, że zgodnie z treścią 132 §1 k.p., pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, a w myśl art. 133 §1 k.p., pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Okresy odpoczynku oraz przerwa w pracy przysługują każdemu pracownikowi, bez względu na zajmowane stanowisko, charakter pracy, a także rodzaj umowy o pracę. Sposób wykorzystania odpoczynku dobowego leży w gestii pracownika, a pracodawca nie ma prawa ingerować w decyzję pracownika. W opisanym przypadku zachodzi podobieństwo do urlopu wypoczynkowego, podczas którego pracodawca nie może ani pracownika kontrolować, ani narzucać mu sposobu wykorzystania czasu wolnego (tak: M. Święcicki, Prawo pracy, Warszawa 1968, s. 336).

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury pracownik nie może skutecznie zrzec się prawa do odpoczynku zagwarantowanego w art. 132 §1 k.p. i art. 133 §1 k.p., zachodzi bowiem bliska analogia między prawem do odpoczynku i prawem do urlopu, którego pracownik również nie może się zrzec (art. 152 §2 k.p.). W ocenie Sądu Najwyższego obie instytucje służą ochronie zdrowia pracownika i jego bezpieczeństwa (por. wyrok SN z 10 marca 2011 r.).

Wskazać należy, że w wyroku SN z dnia 21 czerwca 2011 r. (III PK 96/10, OSNP 2012, nr 15 – 16, poz. 189) prawo do odpoczynku zostało uznane za dobro osobiste, odrębne od zdrowia oraz prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Za takim rozwiązaniem przemawia konstytucyjne uregulowanie tegoż uprawnienia pracowniczego oraz jego skatalogowanie wśród podstawowych zasad prawa pracy. Nie można też abstrahować od definicji stosunku pracy, zawartej w art. 22 § 1 k.p., w której wyeksponowano ten aspekt – składający się na treść owego stosunku - obowiązku pracownika świadczenia pracy, jaką jest wyznaczony przez pracodawcę czas wykonywania pracy. Odpoczynek, chociaż będący przeciwieństwem efektywnego świadczenia pracy, jest ściśle związany z problematyką organizacji czasu pracy, gdyż od tejże organizacji zależy rzeczywista możliwość skorzystania przez pracownika z prawa do odpoczynku, pozwalającego na regenerację sił wydatkowanych w procesie pracy i przechodzenie ze sfery zawodowej do sfery życia prywatnego. Odpoczynek jest zatem dobrem, które zapewnia pracownikowi godzenie funkcjonowania w sferze pracowniczej z pełnieniem innych ról społecznych.

W myśl art. 151 ⁵ § 1 k.p., pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur).

§ 2 w/w przepisu stanowi, że czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.

Należy wskazać, że przepisy o dyżurze zostały określone w sposób bardzo liberalny, pozwalając pracodawcy na stosowanie tej instytucji w każdym przypadku, gdy uzna to za stosowane. Pracodawca nie musi wcześniej uprzedzać pracownika o dyżurze . Dyżur jest wyznaczany na wyraźne polecenie pracodawcy ("pracodawca może zobowiązać").

Miejsce pełnienia dyżuru również zostało wskazane w sposób bardzo szeroki. Pracodawca może wyznaczyć dyżur w zakładzie pracy lub w każdym innym miejscu. Dyżur charakteryzuje oczekiwanie na pracę przyszłą i niepewną . Celem instytucji dyżuru jest pozostawanie pracownika jedynie w potencjalnej gotowości do świadczenia pracy, co ma umożliwić podjęcie przez niego pracy w możliwie szybkim czasie od wezwania przez pracodawcę.

W szczególny sposób uregulowany został dyżur pełniony w domu, za który nie przysługuje czas wolny od pracy. Innymi słowy, czas pełnienia dyżuru w domu nie jest w żaden sposób rekompensowany prze pracodawcę. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2009 r. (III PK 8/09, Lex nr 509014) wyjaśnia, że o dyżurze domowym przesądza charakter więzi łączącej pracownika z miejscem dyżurowania. W typowej sytuacji chodzi tu o dom lub mieszkanie, które stanowi jego centrum życiowe, jest traktowane przez niego jako miejsce, w którym ma zamiar przebywać stale lub długotrwale. Sąd umożliwia pełnienie dyżuru domowego w ten sposób, że pracownik pozostaje w oczekiwaniu na wezwanie do pracy będąc pod telefonem. W wyroku z dnia 9 grudnia 2011 r. (II PK 115/11, OSNP 2013/9-10/103, Lex nr 1125093) Sąd Najwyższy orzekł, że dyżurem pozazakładowym jest więc także dyżur "pod telefonem komórkowym", w trakcie którego pracownik musi mieć włączony telefon, licząc się z koniecznością świadczenia pracy po wezwaniu przez pracodawcę i stawieniu się w miejscu świadczenia pracy w określonym czasie.

Przenosząc rozważania na grunt niniejszej sprawy w oparciu o powyższe należy wskazać, że wnioskodawczynie w spornym okresie tj. w latach 2011 – 2014 pełniły dyżury, które wbrew twierdzeniom pozwanego faktycznie pełnione były bardzo często odbywały się poza godzinami pracy sądu, wynika to chociażby z wykazu spraw skierowanych przez Prokuraturę Okręgową do Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim, z którego jasno wynika, że na 68 wniosków 43 wnioski zostały złożone poza godzinami pracy sądu.

Sama gotowość do pełnienia dyżurów czyli tzw. „dyżur pod telefonem” trwał 24 godziny i obejmował także święta oraz weekendy co powodowało, że ubezpieczone nie mogły swobodnie dysponować swoim wolnym czasem. Co jasno wynika z załączonych grafików dyżurów.

A zatem należy wskazać, że gotowość do pełnienia dyżuru jak i same dyżury, wbrew twierdzeniom pozwanego, naruszały prawo powódek do odpoczynku (zarówno 11-godzinnego oraz 35-godzinnego).

Nie budzi zatem wątpliwości, że poprzez naruszenie prawa powódek do odpoczynku doszło do naruszenia ich dóbr osobistych w myśl art. 23 k.c. Albowiem jak wskazano wyżej prawo do odpoczynku stanowi dobro osobiste (wskazany powyżej wyrok SN w wyroku 21 czerwca 2011 r. ).

Podstawą roszczenia powódek o zaniechanie naruszenia ich dóbr osobistych w postaci prawa do odpoczynku jest w niniejszej sprawie art. 24 §1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

Zgodnie z treścią art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków. W szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Przepis art. 24 k.c. nie definiuje pojęcia bezprawności. Przyjmuje się, że bezprawne jest każde działanie sprzeczne z normami prawnymi, a nawet z porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 19 października 1989 roku (II CR 419/89, OSP 11-12/90 poz. 377) wyjaśnił, że „za bezprawne uważa się każde działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających je oraz że do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych na ogół zalicza się działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, wykonywanie prawa podmiotowego, zgodę pokrzywdzonego, działanie w obronie uzasadnionego interesu.”. Dla uchylenia się od odpowiedzialności konieczne jest stwierdzenie przesłanek wyłączających bezprawność. Ponadto, aby można było skutecznie powoływać się na istnienie przesłanek wyłączających bezprawność, trzeba niezależnie od innych okoliczności wykazać prawdziwość twierdzeń dotyczących osoby, w której sferę dóbr osobistych wkroczono.

Rozpoznając sprawę o ochronę dóbr osobistych sąd powinien zatem w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia dobra osobistego i dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi ustalić, czy działanie pozwanego było bezprawne. Dowód, że dobro osobiste zostało naruszone lub zagrożone, ciąży na osobie poszukującej ochrony prawnej, czyli na powodzie. Art. 24 § 1 k.c. wprowadza zasadę domniemania bezprawności i to pozwany w procesie o ochronę dóbr osobistych ma obowiązek wykazania istnienia okoliczności usprawiedliwiających to działanie, a więc wyłączających bezprawność. Brak bezprawności działania nie oznacza wprawdzie braku zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego, niemniej jednak wyłącza odpowiedzialność tego, kto wykazał, że nie działał bezprawnie.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał roszczenie powódek o zaniechanie naruszenia dóbr osobistych i zorganizowanie przez pozwanego dyżurów tak aby odbywały się one z poszanowaniem dla pracowniczego prawa do odpoczynku.

Naruszenie dóbr osobistych winno być przede wszystkim naprawiane środkami niematerialnymi. W przedmiotowej sprawie powódki wystąpiły jednak również z roszczeniem majątkowym w postaci zadośćuczynienia pieniężnego w kwotach po 10.800 zł, do czego upoważniał go przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. i w zw. z art. 300 k.p.

Stosownie do treści art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego, sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. W świetle powyższego, żądania określone w tym przepisie przysługują pokrzywdzonemu niezależnie od tego, jakie dobro osobiste zostało naruszone, byleby korzystało ono z ochrony prawnej oraz że są one niezależne od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w rzeczonej sprawie wynika, iż do naruszenia dobra osobistego powódek w postaci prawa do odpoczynku doszło z powodu nieprawidłowego wyznaczania pracowników do pełnienia dyżurów poza godzinami pracy sądu.

Na podstawie art. 448 k.c. kompensowana jest krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia w każdym przypadku wyrządzenia krzywdy naruszeniem dobra osobistego.

Na pokrzywdzonym spoczywa ciężar dowodu winy, chociażby w najlżejszej postaci, ponieważ przesłanką zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest krzywda wyrządzona z winy umyślnej lub nieumyślnej oraz szkoda niemajątkowa w postaci naruszenia konkretnego dobra osobistego chronionego prawem.

Zaś powódki w niniejszym postępowaniu nie wykazały zasadności wysokości żądanego przez nie roszczenia w kwotach po 10.800 zł. Ograniczenia powódek w przedmiocie organizacji ich życia prywatnego i podporządkowanie go dyżurom bez wątpienia mogło prowadzić do powstania po ich stronie krzywdy. Powódki nie wykazały jednak jakie konkretne skutki miały dla nich te naruszenia dóbr osobistych. Nie wskazały by był to np. rozkład pożycia małżeńskiego, utrata kontaktu z dziećmi czy problemy zdrowotne, co powoduje że brak jest podstaw do zasądzenia zadośćuczynienia na ich rzecz w kwotach po 300 zł miesięczne.

Pomimo zatem uznania, iż doszło do naruszenia dobra osobistego powódek w postaci prawa do odpoczynku, Sąd oddalił powództwo powódek o zadośćuczynienie, mając na uwadze charakter naruszenia dobra osobistego i stopień zawinienia pozwanego. W ocenie Sądu, żądanie zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie ich dobra osobistego działaniem pozwanego pracodawcy stanowi również w okolicznościach niniejszej sprawy nadużycie jego prawa podmiotowego. Sąd podziela bowiem pogląd Sądu Najwyższego w myśl którego przepis art. 5 k.c. może uzasadniać ograniczenie sankcji, które mogą być stosowane na podstawie art. 24 k.c. (vide orz. SN z 30.04.1970 r., II CR 103/70, II CZ 30/70, OSP 1971, Nr 4, poz. 83).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. mając na uwadze ostateczny wynik sprawy – uwzględnienie żądania w części - i zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego i powódek.