Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SO del. Piotr Prusinowski

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2013 r. w B.

sprawy z odwołania B. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

świadczenie przedemerytalne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 grudnia 2012 r. sygn. akt III U 724/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 1 października 2012r., na mocy przepisów ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120, poz. 1252 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) odmówił B. G. prawa do świadczenia przedemerytalnego.

B. G. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2012r. Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał B. G. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 12 września 2012r.

Sąd Okręgowy wskazał, że spór w sprawie sprowadzał się do oceny, czy wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego, na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Przepis ten stanowi, że prawo do tego świadczenia przysługuje osobie, która do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz. U. 2009r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.) i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenie społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła jako mężczyzna co najmniej 61 lat i posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 25 lat.

Sąd pierwszej instancji uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego, bowiem posiadał okres co najmniej 25 lat uprawniający do otrzymania emerytury oraz od dnia 1 grudnia 1990r. do dnia wyrejestrowania firmy (27 grudnia 2011r.) prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Następnie od dnia 30 grudnia 2011r. zarejestrował się jako osoba bezrobotna, a od 7 stycznia 2012r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Prowadzona przez wnioskodawcę działalność gospodarcza upadła przed dniem 27 grudnia 2011r., gdyż do tego dnia opłacał on składki na ubezpieczenie społeczne.Zdaniem Sądu nie było powodów aby nie uznać, że działalność gospodarcza wnioskodawcy rzeczywiście upadła. Okoliczności powodujące upadłość jego działalności potwierdzili świadkowie J. G. (1) i W. G.. Nie zachodziła przy tym konieczność wystąpienia przez wnioskodawcę do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Byłby to zbędny formalizm. Nie można było przy tym zakładać, że wnioskodawca zlikwidował działalność gospodarczą przynoszącą mu zyski w złej wierze tj. wyłącznie po to aby uzyskać zasiłek dla bezrobotnych a następnie prawo do świadczenia przedemerytalnego. W tym zakresie Sąd Okręgowy powołał stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, wyrażone w wyroku z dnia 16 marca 2006r. sygn. akt III AUa 15/06, zgodnie z którym nie wpłacenie zaliczki na poczet kosztów postępowania upadłościowego nie stoi na przeszkodzie, aby przyjąć, iż istnieją obiektywne przyczyny zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie było podstaw do odmowy przyznania świadczenia przedemerytalnego osobie, która wykazała zeznaniami świadków, że jej działalność gospodarcza upadła, jeżeli spełniła ona pozostałe warunki do świadczenia.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy. Zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucił mu naruszenie:

1.  Przepisów prawa materialnego:

- art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych polegające na przyznaniu prawa do świadczenia przedemerytalnego w sytuacji gdy wnioskodawca przyznał, że nie wystąpił o ogłoszenie upadłości prowadzonej działalności gospodarczej;

- art. 7 ust. 1 w/w ustawy poprzez przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego od dnia 12 września 2012r., tj. od daty zgłoszenia wniosku o to świadczenie a nie od dnia następnego po dniu złożenia wniosku wraz z dokumentami.

Wskazując na powyższe, organ rentowy wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego była zasadna.

Sąd Okręgowy nieprawidłowo uznał, że wnioskodawca spełnił przesłankę „ogłoszenia upadłości” pozarolniczej działalności gospodarczej, warunkującą przyznanie mu prawa do świadczenia przedemerytalnego i tym samym błędnie przyjął, że wnioskodawca spełnił warunki do uzyskania tego świadczenia, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych.

Przepis art. 2 w/w ustawy enumeratywnie wskazuje na kategorie osób, którym przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego. Określa wymagany wiek osób uprawnionych, staż ich pracy, okres zatrudnienia w danym zakładzie pracy albo pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, jak również okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Wskazuje na warunek pozostawania bez pracy, mimo wcześniejszego wykorzystania prawa do zasiłku dla bezrobotnych (art. 2 ust. 3 ustawy).

W wypadku świadczeń przedemerytalnych przesłanką wspólną dotyczącą uprawnionych jest definitywna utrata możliwości uzyskiwania dochodu z przyczyn niezależnych od zainteresowanych. Wymogiem niezbędnym dla uzyskania tego świadczenia jest wystąpienie określonej w ustawie przyczyny ustania pracy. W ustępach 1 – 6 art. 2 w/w ustawy zostały wymienione okoliczności uzasadniające powstanie prawa takie jak: likwidacja lub niewypłacalność pracodawcy (w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy), przyczyny dotyczące zakładu pracy (w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), ogłoszenie upadłości przez osobę, która prowadziła pozarolniczą działalność (w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych; Dz. U. z 2004r. Nr 173, poz. 1808), zarejestrowanie się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W stosunku do osób prowadzących działalność gospodarczą warunkiem ubiegania się o świadczenie przedemerytalne jest ogłoszenie upadłości. Z kolei upadłość ma zastosowanie do osób będących przedsiębiorcami, czyli - osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które we własnym imieniu prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową (art. 5 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze; Dz. U. z 2003r. Nr 60, poz. 535 ze zm.). Takie stanowisko zajął również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 listopada 2006r. (SK 66/2006, LexPolonica nr 420728), w którym orzekł o zgodności art. 2 ust. 1 pkt 3 w/w ustawy z art. 67 ust. 2, art. 32 oraz art. 2 Konstytucji RP. Stwierdził również, że art. 2 ust. 1 pkt 3 w/w ustawy ma zastosowanie do osób, które nie są pracownikami, lecz - prowadząc działalność gospodarczą lub zawodową - same decydują o swojej pracy. Ich decyzja o prowadzeniu działalności lub jej zaniechaniu jest jednocześnie decyzją o podjęciu lub zaprzestaniu pracy. W wypadku tych osób warunkiem ubiegania się o świadczenie przedemerytalne jest ogłoszenie upadłości. Trybunał dodał, że ustawodawca musi wymagać dowodów na to, że zainteresowany nie ma pracy ze względu na okoliczności od niego niezależne. Innymi słowy: "zwalnia się" nie z powodu braku chęci do dalszej pracy czy kalkulacji, z której wynika, że pobieranie świadczenia przedemerytalnego będzie korzystniejsze niż korzyści z prowadzonej działalności, lecz ze względu na drastyczną sytuację prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa. Ustawodawca uznał, że właściwym dowodem takiej sytuacji jest ogłoszenie upadłości. Jest to obiektywne kryterium oceny sytuacji ekonomicznej w odniesieniu do przedsiębiorcy. Pozwala ono w sposób jednoznaczny ustalić, kiedy osoba prowadząca pozarolniczą działalność "pozostaje bez pracy nie z własnej woli".

Przenosząc powyższe rozważania Trybunału Konstytucyjnego na grunt niniejszej sprawy, należało uznać, że wnioskodawca nie spełnił warunków z art. 2 ust. 1 pkt. 3 w/w ustawy, gdyż nie wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. „Nierentowność prowadzonej działalności”, czy „rzeczywista upadłość działalności” – jak określił to Sąd pierwszej instancji - potwierdzona zeznaniami świadków: żony J. G. (2) i syna W. G., nie są pojęciami tożsamymi z pojęciem „upadłości” w rozumieniu, zarówno art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, jak i przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003r. prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz. U. 2012r. poz. 1112). Warunki przyznawania świadczeń muszą być bowiem maksymalnie zobiektyzowane. Natomiast kryterium rzeczywistej upadłości działalności gospodarczej nie jest kryterium dostatecznie zobiektywizowanym i wymiernym. Nie jest dowodem niemożności prowadzenia działalności. Tym dowodem jest ogłoszenie upadłości. Również sam fakt zakończenia działalności nie jest równoznaczny z „pozostawaniem bez pracy bez własnej woli”, czyli naczelną ideą ustawodawcy wyrażoną w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych. Świadczenia przedemerytalne stanowią bowiem zabezpieczenie społeczne do czasu nabycia emerytury dla osób, które utraciły źródło dochodów bez własnej woli.

Nie można było również oprzeć się w sprawie - jak uczynił to Sąd Okręgowy - na niewymiernym i nieobiektywnym kryterium odnoszącym się do daty (27 grudnia 2011r.), po której wnioskodawca zaprzestał opłacania składek ZUS. Osoba prowadząca działalność gospodarczą traci bowiem obiektywnie możliwość dalszego zarobkowania jedynie w sytuacji określonej w art. 10 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze, zgodnie z którym upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Według art. 11 ust. 1 w/w ustawy dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Dopiero w sytuacji niewypłacalności można uznać, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą utraciła źródło utrzymania. Samo pojęcie nierentowności działalności gospodarczej jest tu pojęciem nieprecyzyjnym, uzależnionym również od czynników nieobiektywnych. Jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie jest niewypłacalna i jest w stanie wykonywać swoje bieżące zobowiązania, to może znaleźć inną drogę wyjścia (bez likwidacji działalności) z trudności o charakterze ekonomicznym np. przez rozszerzenie lub zmianę zakresu działalności, poszukiwanie nowych rynków zbytu itp. Takich możliwości nie posiadają podmioty wymienione w art. 2 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-6 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych, dla których utrata źródła zarobkowania (przychodu z danego tytułu) jest definitywna. Takie stanowisko zajął również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 stycznia 2006r. sygn. akt III AUa 849/2005, LexPolonica nr 399183.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny przyjął, że G. G. nie spełnił wymogu z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych do uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego, gdyż nie wykazał przesłanki ogłoszenia upadłości prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Stąd świadczenie na podstawie w/w ustawy mu nie przysługiwało.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.