Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2015 r. w Gdańsku

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji M. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 czerwca 2014 r., sygn. akt VI U 2052/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu M. K. prawo do emerytury na podstawie art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 marca 2013r.;

2.  stwierdza, że pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSA Michał Bober SSA Alicja Podlewska SSO del. Maria Ołtarzewska

Sygn. akt III AUa 1675/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu M. K. prawa do emerytury wobec nieudokumentowania 25 letniego stażu pracy. ZUS uznał do stażu pracy na podstawie załączonej dokumentacji 12 lat 11 miesięcy i 25 dni.

Ubezpieczony M. K. złożył odwołanie od tej decyzji wnosząc o uznanie okresu zatrudnienia od 22.11.1976 r. do 18.01.1979 r. w (...) Centrala (...) w B., zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym według złożonego oświadczenia, doliczenie okresu pracy w Warsztacie Samochodowym brata T. K. zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez ZUS.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko. W odniesieniu do okresu zatrudnienia od 22.11.1976 r. do 18.01.1979 r. wyjaśnił, że nie uznał w/w okresu, ponieważ nie przedstawiono oryginalnych dokumentów potwierdzających zatrudnienie np. świadectwo pracy, kartoteki płacowe itp. a PPHU (...) nie jest uprawniony do wystawiana dokumentacji osobowo- płacowej, gdyż nie został wpisany do rejestru przechowawców.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem
z dnia 24 czerwca 2014 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy M. K..

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

Dnia 15 maja 2013 r. ubezpieczony M. K. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Na podstawie posiadanych dokumentów organ rentowy przyjął za udowodniony staż ubezpieczeniowy wynoszący 12 lat 11 miesięcy i 25 dni. (10 lat 1 miesiąc i 14 dni okresów składkowych, 2 lata 10 miesięcy i 11 dni okresów uzupełniających, praca w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia)

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, iż w okresie od dnia 27 października 1966 roku do 16 października 1968 roku ubezpieczony pełnił zasadniczą służbę wojskową. W okresie od dnia 2 maja 1969 do 22 listopada 1969 roku ubezpieczony był zatrudniony w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Budowlano (...), od dnia 26 marca 1970 do 28 sierpnia 1971 roku w Przedsiębiorstwie (...) w B.. Ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy również w okresie od 24 września 1971 do 6 grudnia 1971 roku ( (...) Spółdzielnia Pracy (...) w B.), od 8 stycznia 1972 do 17 października 1972 roku ( Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) Oddział w B.), od 26 sierpnia 1974 do 31 sierpnia 1976 r. ( Miejskie Zakłady (...) spółka z o. o. w B.), od 22 listopada 1976 do 18 stycznia 1979 r. ( Przedsiębiorstwo (...) w B.). Ubezpieczony pracował w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności od 2 grudnia do 29 grudnia 1971 roku, od 10 stycznia do 14 czerwca 1973 roku, od 16 czerwca do 20 września 1973 roku, od 26 września do 3 lipca 1974 roku, od 5 lipca 1974 do 5 sierpnia 1974 roku. Ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą w okresie od 1 stycznia 1988 do 30 września 1988 roku, od 1 lutego 1992 do 26 lipca 1995 roku oraz od 1 września 1998 do 21 grudnia 2010 roku. Za okres od 1 stycznia 1988 do 30 września 1988 r. i od 1 do 10 lutego 1993 r. zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Za pozostały okres nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne (za okres od 1 października 1992 do 31 stycznia 1993 roku, od 11 lutego 1993 do 26 lipca 1995 roku, od 1 września 1998 do 31 grudnia 1998 roku należności z tytułu składek zostały umorzone)

Sąd Okręgowy wskazał, iż dokumenty w postaci: świadectwa pracy, potwierdzenie ubezpieczenia osób opłacających składki na własne ubezpieczenie z dnia 21 stycznia 2013 r. zaświadczenia o wykonywaniu pracy Aresztu Śledczego w B. z dnia 23 kwietnia 2013 r. Zakładu Karnego w B. z dnia 30 kwietnia 2013 r. były podstawą ustalenia niniejszego stanu faktycznego, ponieważ ich autentyczność nie budzi żadnych zastrzeżeń, ich wiarygodność nie została zakwestionowana przez organ rentowy. W ocenie Sądu Okręgowego w/w dokumenty potwierdzają okres składkowy i nieskładkowy ubezpieczonego w wymiarze 12 lat 3 miesięcy i 14 dni, w tym okres od 1 stycznia 1988 do 30 września 1988 roku i od 1 do 10 lutego 1993 roku t.j. okresy prowadzenia działalności gospodarczej, za które zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Do stażu emerytalnego Sąd Okręgowy zaliczył również okres pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia. (2 lata 10 miesięcy 11 dni) Sąd Okręgowy uznał, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło okresu zatrudnienia ubezpieczonego w okresie od trzeciego kwartału 1984 r. do połowy czwartego kwartału 1990 r. w firmie (...). Zdaniem Sądu Okręgowego świadek E. K. potwierdził wyłącznie okoliczność, iż w latach „osiemdziesiątych" współpracował z firmą (...), która zajmowała się zakładaniem instalacji wodnokanalizacyjnych w budynkach mieszkalnych. Widywał ubezpieczonego podczas prac związanych z instalacją przyłączy. Ubezpieczony pracował jako spawacz. Sąd Okręgowy wskazał, iż z treści zeznań świadka Z. Ł. wynika, że pracował razem z ubezpieczonym u L. W. przez okres 10 lat. Wykonywali instalacje m.in. na budowach w S. i na osiedlu (...). W ocenie Sądu Okręgowego na podstawie w/w zeznań jak również lakonicznych zeznań ubezpieczonego w powyższym zakresie nie można ustalić konkretnych dat zatrudnienia, ponadto nie można ustalić, czy praca była wykonywana w ramach umowy o dzieło, umowy o pracę, umowy zlecenia, czy prowadzonej działalności gospodarczej. Za okres wskazany przez ubezpieczonego jako okres zatrudnienia u L. W. nie zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Do stażu emerytalnego Sąd Okręgowy nie zaliczył również okresów prowadzenia działalności gospodarczej, za które nie została odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne (również okresów, za które składki zostały umorzone), ponieważ zgodnie z treścią art. 5 ust 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty płatników zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki mimo podlegania w tym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż na podstawie obowiązujących przepisów brak było również podstaw prawnych do zaliczenia okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców przed ukończeniem 16 roku życia. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również: (....) przypadające przed dniem l stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe,(...) są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Zgodnie z treścią art. 27 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3 i mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (...). Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w w/w przepisie, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn. Jak wynika z przedstawionych wyżej okoliczności ubezpieczony, w ocenie Sądu Okręgowego, nie spełnia okresu składkowego i nieskładkowego określonego w w/w przepisach a zatem organ rentowy prawidłowo ustalił, iż ubezpieczony nie ma prawa do emerytury. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca M. K., zaskarżając wyrok w całości, zarzucając mu błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy. Apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu apelujący wskazał, iż uznany przez organ rentowy staż pracy tj. 12 lat, 11 miesięcy i 25 dni powiększony o okres pracy w(...) – 2 lata, 1 miesiąc i 28 dni oraz okres pracy w Warsztacie Samochodowym brat T. K.– 5 lat, 1 miesiąc- wyniesie 20 lat, 2 miesiące i 23 dni.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i przyznaniem M. K. prawa do emerytury począwszy od dnia 1 marca 2013 r. oraz stwierdzeniem, że pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Przedmiotem sporu między stronami na etapie postępowania apelacyjnego pozostawała kwestia, czy okres pracy wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w B. od dnia 22 listopada 1976 r. do dnia 18 stycznia 1979 r. oraz w Warsztacie Samochodowym brata T. K. od dnia 1 sierpnia 1979 r. do dnia 31 sierpnia 1984 r. może zostać uwzględniony przy ustalaniu prawa wnioskodawcy do emerytury. Niesporne jest, iż skarżący spełnił pozostałe wymagane ww. przepisami warunki.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy pełnego postępowania dowodowego, mógł zwrócić się o akta osobowe ubezpieczonego za sporny okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B. posiadając adres przechowawcy akt, wynikający ze świadectwa pracy wystawionego przez ten podmiot za powyższy okres zatrudnienia. Sąd był również władny zobowiązać ubezpieczonego do złożenia zaświadczenia, na które powołał się w odwołaniu co do okresu pracy w warsztacie brata T. K., a którego to brak było wśród załączników do odwołania. W konsekwencji Sąd I instancji poczynił błędne rozważania prawne, co skutkowało nieuzasadnionym oddaleniem odwołania wnioskodawcy, spełniającego przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury.

W kontekście powyższego należy podkreślić, że prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia, może również, na podstawie art. 382 in fine k.p.c. przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe. Sąd drugiej instancji jako sąd nie tylko odwoławczy, lecz także merytoryczny, nie może poprzestać na zbadaniu zarzutów apelacyjnych. Powinien poczynić własne ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego. Sąd Najwyższy wyraźnie też akcentuje, że ustalenia sądu pierwszej instancji nie są dla sądu drugiej instancji wiążące, stąd też obowiązek dokonywania ustaleń istnieje niezależnie od tego, czy wnoszący apelację podniósł zarzut dokonania wadliwych ustaleń faktycznych lub ich braku (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124).

W wyniku uzupełnienia materiału dowodowego o akta osobowe ubezpieczonego za okres jego zatrudnienia od dnia 22 listopada 1976r. do dnia 18 stycznia 1979r. w Przedsiębiorstwie (...) w B. (k.106 akt sprawy) i dołączone do apelacji potwierdzenie ubezpieczenia osób opłacających składki na własne ubezpieczenie oraz osób z nimi współpracujących z dnia 13 czerwca 2013r. (k.51 akt sprawy) Sąd Apelacyjny ustalił, że ubezpieczony był zatrudniony w wyżej wymienionym okresie w (...) Centrala (...) w B. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy, a następnie od 02 listopada 1978r. jako robotnik magazynowy tj. przez 2 lata 1 miesiąc i 28 dni. Sąd Apelacyjny ustalił też, że ubezpieczony był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca z osobą (...) od dnia 01 sierpnia 1979r. do dnia 31 sierpnia 1984r. tj. przez 5 lat i 1 miesiąc, a za okres ten zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne apelującego, co potwierdził pozwany w piśmie z dnia 21 maja 2015r. (k.84 akt sprawy).

Zgodnie z art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz.748; dalej: ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3;

2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a (ust. 1). Wiek emerytalny dla kobiet wynosi co najmniej 60 lat (ust. 2). Wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie:

1)do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat;

2)od dnia 1 stycznia 1948 r. do dnia 31 marca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 1 miesiąc;

3)od dnia 1 kwietnia 1948 r. do dnia 30 czerwca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 2 miesiące;

4)od dnia 1 lipca 1948 r. do dnia 30 września 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 3 miesiące;

5)od dnia 1 października 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4 miesiące (ust. 3).

Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3;

2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn (art. 28).

Uwzględniony przez pozwany organ rentowy okres zatrudnienia wyniósł łącznie 12 lat 11 miesięcy 25 dni, zaś po dodaniu do tego okresu, okresów: zatrudnienia w (...) Centrala (...) w B. i ubezpieczenia społecznego z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej (łącznie 7 lat 2 miesiące i 28 dni) ogólny staż ubezpieczeniowy apelującego wynosi 20 lat 2 miesiące i 23 dni. Wiek emerytalny 65 lat ubezpieczony osiągnął z dniem 17 grudnia 2012r. Tym samym spełnił on warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 28 ustawy emerytalnej.

W toku postępowania przed Sądem Apelacyjnym pozwany organ rentowy w dniu 20 sierpnia 2015r. wydał decyzję, w której przyznał M. K. prawo do emerytury od dnia 01 czerwca 2015r.(dowód: decyzja z 20 sierpnia 2015 r., k. 91 akt rentowych). W decyzji tej pozwany wskazał, że prawo do emerytury przyznał od daty prawidłowo wystawionych dokumentów zatrudnienia, zaś w piśmie procesowym z dnia 15 września 2015r. (k. 107 akt sprawy) pozwany – powołując się na art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej – wyjaśnił, iż przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 01 czerwca 2015r. tj. od miesiąca wpływu potwierdzonych za zgodność akt osobowych ubezpieczonego pochodzących z (...) Centrala (...) w B..

Stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Postępowanie sądowe w niniejszej sprawie dotyczyło zasadności zaskarżonej decyzji z dnia 15 maja 2013r., wydanej na skutek wniosku o emeryturę złożonego w dniu 26 marca 2013r. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w toku postępowania w obu instancjach pozwolił na ustalenie, że ubezpieczony spełnił warunki wymagane do uzyskania prawa do dochodzonego świadczenia, a zatem świadczenie to należało przyznać od dnia 01 marca 2013r., czyli od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek o emeryturę.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i przyznał M. K. prawo do emerytury - na podstawie art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - od dnia 1 marca 2013 r., jak w punkcie I sentencji.

W myśl art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Sąd Apelacyjny w punkcie II sentencji stwierdził, iż pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na względzie, iż na podstawie materiałów pozostających w dyspozycji organu rentowego, nie był on w stanie stwierdzić wszystkich okoliczności niezbędnych do uwzględnienia wniosku ubezpieczonego. Ubezpieczony bowiem w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 26 marca 2013r. nie wskazał w ogóle okresu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej brata T. K.. O pracy w warsztacie u brata, ubezpieczony napisał dopiero w odwołaniu, przy czym zaświadczenie z ZUS z dnia 13 czerwca 2013r. dołączył do apelacji. Natomiast co do okresu zatrudnienia w (...) Centrala (...) w B. w latach 1976-1979, to co prawda ubezpieczony wskazał ten okres w kwestionariuszu, ale dołączone do wniosku o emeryturę świadectwo pracy nie pochodziło od pracodawcy, lecz sporządzone zostało przez P. P.P.H. (...) Zakład (...) mgr inż. J. F. w I., z adnotacją, że wystawiono je na podstawie dokumentów znajdujących się w tym Zakładzie, gdyż (...) Centrala (...) w B. uległa likwidacji. W tej sytuacji - zdaniem Sądu Apelacyjnego - niewątpliwym jest, iż ubezpieczony na etapie postępowania przed organem rentowym nie wykazał w sposób należyty spełniania wszystkich przesłanek niezbędnych do ustalenia prawa do emerytury w trybie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

SSA Michał Bober SSA Alicja Podlewska SSO del. Maria Ołtarzewska