Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 lipca 2015 r. skierowanym przeciwko M. C. (1) i I. C. powodowie L. C. i M. C. (2) wnieśli o nakazanie pozwanym, aby opróżnili z nawiezionej przez siebie ziemi, fragment za posadowionym na gruncie budynkiem gospodarczym, część nieruchomości powodów L. C. i M. C. (2) położonej w S. przy ul. (...), o powierzchni 0,1578 ha, oznaczonej w urzędzie ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w S. (...)V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a następnie aby wydał przedmiotową część nieruchomości powodom oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (k. 2-5).

Uzasadniając tak sformułowane powództwo powodowie wskazali, iż są właścicielami nieruchomości położonej w S.przy ulicy (...)o powierzchni 0,1578 ha, oznaczonej w urzędzie ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w S. (...)V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), pozwani zaś są właścicielami sąsiedniej nieruchomości położonej w S.przy ulicy (...), oznaczonej w urzędzie ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w S. (...)V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powodowie podali również, że w przeszłości miała już miejsce sprawa sądowa, w której toczyły spór co do przebiegu granicy między nieruchomościami (sygn. akt INs (...) Sądu Rejonowego w S.). Z przeprowadzonych tam opinii biegłego z zakresu geodezji wynika, iż pozwani dopuścili się – zdaniem powodów – bezprawnego prawa własności części nieruchomości powodów poprzez nawiezienie na niej ziemi bez posiadając ku temu żadnej podstawy prawnej. Z tego też powodu zwrócili się pisemnie o usunięcie zalegającej za budynkiem gospodarczym ziemi, lecz pozwani tego dobrowolnie nie uczynili.

W odpowiedzi na pozew z dnia 20 sierpnia 2015 r. pozwani przedstawili swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie, wnosząc o oddalenie powództwa, podnieśli zarzut zaniechania skonkretyzowania roszczenia, nieprzysługiwania powodom roszczenia materialnoprawnego i zarzut nieudowodnienia roszczenia (k. 20-22). Wskazali także na nieprecyzyjność żądania i brak możliwości jednoznacznego rozróżnienia powództwa negatoryjnego oraz windykacyjnego. Według strony pozwanej, powodowie nie wzięli pod uwagę, że zachowanie pozwanych jest normalnym następstwem wynikającym z wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 28 stycznia 2009 r. w sprawie IC 144/07 i zawartej tam opinii biegłego.

Na rozprawie w dniu 21 grudnia 2015 r. pełnomocnik powodów dokonał rozszerzenia powództwa, domagając się przesadzenia czterech drzewek iglaków (k. 123v.).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Właścicielami nieruchomości położonej w S.przy ulicy (...), o powierzchni 0,1578 ha, oznaczonej w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...)– dla której (...) Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w S. prowadzi Księgę Wieczystą o numerze (...)są L. C.i M. C. (2). Nieruchomość ta została przez nich nabyta na podstawie umowy sprzedaży, zawartej w formie aktu notarialnego, sporządzonego w dniu 4 czerwca 1975 r. za numerem Repertorium A (...)(dowód: dokumenty z akt sprawy IC (...)oraz odpis z Księgi wieczystej). Z kolei właścicielami nieruchomości położonej w S.przy ulicy (...), o powierzchni 0,0540 ha, oznaczonej w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...)– dla której (...) Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w S. prowadzi Księgę Wieczystą o numerze (...)są M. C. (1)i I. C.. Nieruchomość ta została przez nich nabyta na podstawie umowy przeniesienia własności nieruchomości, zawartej z A. G., działającą w imieniu własnym oraz w imieniu męża R. R., w formie aktu notarialnego, sporządzonego w dniu 26 maja 2006 r. w Kancelarii Notarialnej L. N.w S., za numerem Repertorium A (...)(dowód: dokumenty z akt sprawy IC (...)oraz odpis z Księgi wieczystej).

Istnienie prawa własności do wyżej wskazanych nieruchomości nie było kwestionowane przez żadną ze stron procesu. Pomiędzy obiema nieruchomościami, sąsiadującymi ze sobą bezpośrednio występują znaczne różnice poziomów. Działka stanowiąca własność powodów położona jest poniżej poziomu działki przynależnej do pozwanych na wysokości około 60 cm (dowód: oględziny – k. 85-86, okoliczność bezsporna). Wzdłuż granicy rozdzielającej obie nieruchomości znajduje się na odcinku 27 m., tj. od słupka z cegły klinkierowej do posadowionego na nieruchomości powodów budynku gospodarczego, ogrodzenie o wysokości ponad 2 metrów z prefabrykowanych elementów betonowych, posadowionych między betonowymi słupami.

M. C. (1)na nieruchomości stanowiącej jego własność wykonał nasyp z ziemi, a następnie przeprowadził czynność splanowania ziemi, w następstwie czego wzdłuż ściany budynku gospodarczego posadowionego na nieruchomości powodów powstał nasyp o wysokości 46 cm – licząc od górnego poziomu krawędzi fundamentu budynku gospodarczego. Ziemia przysypana w trakcie splantowania bezpośrednio przylegała do ściany tego budynku gospodarczego ( dowód: ustalenia biegłego z zakresu budownictwa inż. R. K.– k. 70-77 akt sprawy (...)).

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2009 r., wydanym w sprawie IC (...) o wydanie nieruchomości i przywrócenie stanu zgodnego z prawem, Sąd Rejonowy w S. w trybie ochrony petytoryjnej nakazał pozwanemu M. C. (1)przywrócenie powodom L. C.i M. C. (2)stanu niezakłóconego władztwa nad nieruchomością położoną w S.przy ul. (...), o powierzchni 0,1578 ha, oznaczoną w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...)– dla której to nieruchomości (...) Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w S. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...)– przez:

1)  zabezpieczenie ściany budynku gospodarczego posadowionego na tejże nieruchomości – przebiegającej wzdłuż granicy z nieruchomością położoną w S. przy ul. (...), oznaczoną w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...) – przez oczyszczenie ściany tego budynku na wysokości 46 cm, liczonej od górnej krawędzi fundamentu budynku, i urządzenie izolacji przeciwwilgociowej pionowej na wysokości 46 cm, liczonej od górnej krawędzi fundamentu tego budynku, polegającej na dwukrotnym rozprowadzeniu lepiku dowolnego producenta – zgodnie z załącznikiem o numerze 1 do opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu budownictwa inż. R. K. w dniu 7 maja 2008 r., która to opinia i ów załącznik stanowią integralną część niniejszego orzeczenia,

2)  wykonanie zabezpieczenia przed spływem na tę nieruchomość z nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), oznaczonej w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), wód opadowych – przez wbudowanie w istniejące ogrodzenie na długości 27 m, w przebiegu ogrodzenia ze słupów betonowych i płyt betonowych, dodatkowej płyty ogrodzeniowej,

3)  wykonanie zabezpieczenia przed spływem na tę nieruchomość z nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), oznaczonej w urządzeniach ewidencji gruntów jako działka o numerze (...), gruntu nasypowego – przez wybudowanie na długości 27 m, w przebiegu ogrodzenia ze słupów betonowych i płyt betonowych, murku lub wbudowanie w istniejące ogrodzenie ze słupów betonowych i płyt betonowych dodatkowej płyty ogrodzeniowej.

Ponadto oddalił w pozostałym zakresie powództwo o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i oddalił powództwo o wydanie nieruchomości, rozstrzygając o kosztach procesu.

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2009 r. w sprawie IICa (...) Sąd Okręgowy w B. zmienił częściowo wyrok Sadu Rejonowego w S. częściowo oddalając powództwo, w pozostałym zakresie oddalił apelację pozwanego i oddalił apelację powodów w całości.

Pozwany M. C. (1) wykonał czynności szczegółowo opisane w wyroku Sądu Rejonowego w S. w postaci zabezpieczenia ściany budynku gospodarczego posadowionego na nieruchomości powodów poprzez jej oczyszczenie na wysokości 46 cm liczonej od górnej krawędzi fundamentu budynku i urządzenie izolacji przeciwwilgociowej polegającej na dwukrotnym rozprowadzeniu lepiku dowolnego producenta. Po wykonaniu tych prac dokonał dosypania ziemi do ściany zabezpieczanego budynku do poziomu dokonanego wcześniej splantowania.

Zaprezentowany stan faktyczny został ustalony na podstawie: dokumentów załączonych do pozwu (k. 6-10), protokołu oględzin nieruchomości z dnia 04 listopada 2015 r. (k. 85-86), dokumentów z akt sprawy IC (...)Sądu Rejonowego w S., zwłaszcza z opinii biegłego z zakresu budownictwa i w ocenie Sądu nie budził wątpliwości.

Zgodnie z treścią art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Jednocześnie zaś stosownie do art. 222 § 2 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Treścią pierwszego roszczenia – windykacyjnego - jest żądanie wydania rzeczy. Jak wskazuje się w nauce prawa, obejmuje ono wydanie rzeczy w takim stanie, w jakim ona się znajduje w chwili realizacji roszczenia. Zaspokojenie roszczenia windykacyjnego następuje przez wydanie rzeczy „w naturze”, a nie jej wartości. Także w przypadku pogorszenia stanu rzeczy, właściciel może żądać jedynie wydania mu rzeczy według aktualnego stanu w jakim ona się znajduje i ma obowiązek przyjęcia rzeczy w stanie pogorszonym (patrz: E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i prawa rzeczowe. Komentarz, Zakamycze 2001). Z treści roszczenia windykacyjnego należy więc wyprowadzić wniosek, że właściciel (powód) nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego. W związku z tym obok roszczenia windykacyjnego, Kodeks cywilny przewiduje drugi prawnorzeczowy środek ochrony własności, jaki stanowi roszczenie negatoryjne. Polega ono na tym, że przeciwko osobie, która narusza własność „w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą”, przysługuje właścicielowi roszczenie „o przywrócenie stanu zgodnego z prawem” i „o zaniechanie naruszeń” (art. 222 § 2 k.c.).

W opinii Sądu, powodowie dochodzą roszczenia negatoryjnego w przedmiotowej sprawie. Wskazywane uprawnienie do żądania ochrony prawa własności w wypadku jego naruszenia jest emanacją prawa i wynika z art. 140 k.c. (Patrz: komentarz do art. 222, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga, LexisNexis 2011). Zgodnie zaś z art. 140 k.c. w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Powołany wyżej przepis wyznacza zatem granice własności, jakimi są ustawy i zasady współżycia społecznego, a jednocześnie określa wyznacznik sposobu korzystania przez właściciela z przysługującego mu prawa i jest nim jego społeczno-gospodarcze przeznaczenie. W terminie zasady współżycia społecznego zawierają się zasady etycznego postępowania wyprowadzane w społeczeństwie z chrześcijańskiego systemu wartości, którymi każdy członek społeczeństwa powinien kierować się w postępowaniu wobec innych. Z kolei społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa zawiera bogatą treść, wskazującą na charakterystyczne znamię własności jako kompleksu praw i obowiązków, która pozwala sądowi rozpoczynającemu roszczenia windykacyjne, negatoryjne czy odszkodowawcze na dokonywanie oceny, czy wykorzystywanie lub nienależyte wykorzystywanie uprawnień właścicielskich mieści się implicite w granicach prawa własności i uzasadnia dochodzone roszczenie (Patrz: komentarz do art. 140, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga, LexisNexis 2011).

Uwzględniając powyższe, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zasadne staje się udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy żądanie powodów nie jest sprzeczne z powołanym wyżej art. 140 k.c., a szczególnie mieści się w granicach społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa własności. Prawo własności nie jest bowiem prawem nieograniczonym i do zadań Sadu należało w niniejszej sprawie wyważenie interesu obu stron.

W opinii Sądu, nie ma żadnych wątpliwości, że działanie pozwanego M. C. (1)mieściło się w zaleceniach związanych z potrzebą zabezpieczenia budynku gospodarczego powodów, zaprezentowanych w opinii biegłego z zakresu budownictwa lądowego R. K., sporządzonej do sprawy sygn. akt IC (...)(k. 70-73, 152-153). Zdaniem tego specjalisty „jeśli pozwany wykona izolację pionową przeciwwilgociową budynku gospodarczego to poziom gruntu na działce pozwanego może zostać zachowany” (k. 153). Należy więc uznać, że postępowanie pozwanego nie było podyktowane chęcią ingerencji w prawo własności powodów, czy też nie miało na celu naruszenie ich interesu. Wręcz przeciwnie, dostosowując się do wyroku zapadłego w sprawie o sygnaturze akt IC (...), realizował on jedynie zalecenia Sądu, poparte opinią biegłego.

Przy ocenie żądania powodów Sąd miał również na uwadze powierzchnię działki, z której miałaby ewentualnie zostać usunięta ziemia. Od strony południowej - w najszerszym punkcie granica zaczyna się w odległości 16 cm licząc od ściany budynku i zawęża się do 8 cm od ściany budynku licząc od strony północnej. Usunięcie ziemi i utrzymanie takiego stanu – przynajmniej na odcinku o szerokości 8 cm - na głębokość 46 cm – licząc do górnego poziomu krawędzi fundamentu budynku gospodarczego, byłoby z pewnością bardzo trudne technologicznie i być może wymagałoby dodatkowych zabezpieczeń, uniemożliwiających przesypywanie się piachu. Ponadto, zdaniem Sądu, to właśnie w powstałej w ten sposób niszy, zbierałaby się woda być może w większym stopniu wpływając na stan zawilgocenia budynku. W takie sposób Sąd ocenił także żądanie przesadzenia czterech nasadzeń. Kwestia ta zresztą nawet nie była przedmiotem sporu w trakcie przeprowadzanych oględzin.

Mając na względzie wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, w tym ustalenia poczynione przez biegłego z zakresu budownictwa w opracowanej opinii w sprawie IC (...), Sąd doszedł do wniosku o braku zasadności wytoczonego powództwa w zakresie żądania powodów. Dlatego orzeczono jak w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu – na mocy art. 98 k.p.c., a więc na zasadzie ponoszenia odpowiedzialności za wynik procesu. Zgodnie z nią, powodowie jako strona przegrywająca proces w całości winna ponieść koszty sądowe oraz zwrócić pozwanemu poniesione koszty zastępstwa procesowego. Na powyższe składa się opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 60 zł, które ustalono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

O nadpłaconych kosztach sądowych, związanych z przeprowadzeniem dowodu z oględzin, w stosunku do rzeczywistych wydatków z tego tytułu, orzeczono na podstawie 84 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. tj. z 2014, poz. 1025 z późn. zm.).