Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek zażalenia organu rentowego

na postanowienie Sądu Okręgowego VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 29 października 2015 r., sygn. akt 1200/13

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżone postanowienie

SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka SSA Beata Górska

Sygn. akt AUz 94/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznał odwołanie ubezpieczonej K. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 12 czerwca 2013 r. odmawiającej ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, w ten sposób, że uchylił zaskarżoną decyzję ZUS i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Sąd I instancji umorzył jednocześnie postepowanie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Ubezpieczona K. D., urodzona w dniu (...), legitymuje się wykształceniem wyższym magisterskim – w 1983 r. ukończyła studia na Akademii Rolniczej w S. na Wydziale (...) w zakresie ochrony roślin i środowiska. Dodatkowo ukończyła (...) Studium (...) na Uniwersytecie (...) oraz w roku 2000 podyplomowe studia na Wydziale (...) i (...)w zakresie chemii. W czasie swojej aktywności zawodowej pracowała jako nauczycielka.

W okresie od 24 kwietnia 2008 r. do 18 kwietnia 2009 r. K. D. miała przyznane przez ZUS O/S. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, a następnie w okresie od 19 kwietnia 2009 r. do 31 maja 2013 r. - prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Podstawą przyznania prawa do tych świadczeń było rozpoznanie u niej zespołu algodystroficznego stopy prawej po przebytym złamaniu podgłowowym II kości śródstopia, paliczka środkowego, palca II-go i paliczka dalszego palca III stopy prawej oraz pęknięciu podstawy kości śródstopia z dysfunkcją ruchową

W dniu 6 maja 2013 roku ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o ustalenie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Do wniosku dołączyła dokumentację medyczną, w której wskazano, że rozpoznaje się u niej zespół bólowy odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa na tle wielopoziomowej dyskopatii odcinka C kręgosłupa (C3-C7), dyskopatii kręgosłupa L/S (L5-S1), zespół bolesnego barku prawego i lewego, deformację i zespół algodystroficzny stopy prawej po przebytym urazie, nawracające zasłabnięcia, zaburzenia równowagi, nadciśnienie tętnicze zredukowane, zaburzenia adaptacyjne.

W dniu 21 maja 2013 roku lekarz orzecznik ZUS po przeprowadzonym badaniu uznał, iż K. D. jest osobą trwale częściowo niezdolną do pracy.

Po zgłoszeniu zarzutu wadliwości powyższego orzeczenia ubezpieczona została poddana badaniu przez Komisję Lekarską ZUS, która w dniu 5 czerwca 2013 roku uznała, że ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do pracy. Członkowie komisji rozpoznali u K. D. dysfunkcję prawej stopy niewielkiego stopnia u osoby po przebytym urazie zmiażdżeniowym w 2007 r. – leczonym zachowawczo, okresowy zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i L/S oraz barku lewego – bez deficytu neurologicznego, zaburzenia adaptacyjne w wywiadzie w okresie remisji. Wskazali, że w badaniu przedmiotowym nie stwierdzano odchyleń, które miałyby istotny wpływ na stan czynnościowy badanej i powodowały niezdolność do pracy odpowiadającą poziomowi posiadanych kwalifikacji zawodowych: nie stwierdzono istotnego upośledzenia funkcji narządu ruchu (poza niewielkim ograniczeniem zgięcia podeszwowego stopy prawej), nie odnotowano deficytu neurologicznego i dysfunkcji ruchowej kręgosłupa i stawów barkowych, nie stwierdzono obrzęków i istotnych zaników mięśniowych; stan psychiczny ubezpieczonej oceniono jako wyrównany.

W czasie postępowania przed organem rentowym ubezpieczona nie zgłaszała innych dolegliwości, niż wynikające z przedłożonej przez nią dokumentacji medycznej.

W toku postępowania sądowego ubezpieczona przedłożyła dodatkową dokumentację medyczną, nieznaną dotychczas organowi rentowemu.

W związku ze zgłaszanymi dolegliwościami bólowymi zastosowano bowiem u K. D.od września 2013 r. przewlekłe leczenie lekami należącymi do grupy silnych półsyntetycznych leków opioidowych (buprenorfina – T.).

K. D. zintensyfikowała także leczenie psychiatryczne w związku z nasileniem się dolegliwości. W listopadzie 2014 r. była opiniowana przez specjalistę psychologa klinicznego, który w wydanej opinii wskazał, że „badana wypowiada się w sposób chaotyczny, dygresyjnie powraca do porzuconych wątków (…)Objawy opisuje ogólnikowo lub nadmiernie szczegółowo. Zdanie buduje rozczłonkowane, często niepoprawne gramatycznie. Znaczne problemy z koncentracją uwagi, pamięcią świeżą, Siedzi niespokojnie, wykonuje mnóstwo współruchów, trudności w utrzymaniu kontaktu wzrokowego, znaczne napięcie. Pacjentka zgłasza trudności w sferze językowej, odczuwa pustkę w głowie”. Wykonano wówczas badanie w kierunku ewentualnych zmian organicznych oraz ewentualnej agrawacji objawów. Badaniem psychologicznym stwierdzono istnienie zmian organicznych w CUN, brak cech agrawacji.

Mając na względzie treść art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy zaznaczył, że w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

W ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania sądowego przedłożono dodatkową dokumentację medyczną dotyczącą stanu zdrowia ubezpieczonej, w tym w szczególności dokumentację dotyczącą leczenia neurologicznego, w której wskazano, że u ubezpieczonej w związku ze zgłaszanymi dolegliwościami bólowymi od września 2013 r. zalecono przewlekłe przyjmowanie leków należących do grupy silnych półsyntetycznych leków opioidowych (buprenorfina – T.).

Ponadto do akt złożono historię choroby z (...) dotyczącą leczenia w latach 2013-2015, z której wynika, że po wydaniu decyzji ubezpieczona zintensyfikowała leczenie psychiatryczne w związku z nasileniem się dolegliwości.

Powyższe dokumenty w ocenie Sądu I instancji mogą sugerować, że stan zdrowia ubezpieczonej nie uległ jednak poprawie (skoro we wrześniu 2013r. lekarz leczący zdecydował się na włączenie do leczenia silniejszych leków przeciwbólowych) nie mogło to jednak doprowadzić do ewentualnej zmiany zaskarżonej w sprawie decyzji. Sąd Okręgowy zaznaczył, że nie miał podstaw do dokonania oceny tego dodatkowego materiału dowodowego w kontekście ewentualnej niezdolności ubezpieczonej do pracy na dzień wydawania zaskarżonej decyzji. Dokumentacja ta została bowiem sporządzona dopiero w toku postępowania sądowego, już po wydaniu zaskarżonej w sprawie decyzji, a zatem fakty z niej wynikające stanowią nowe okoliczności w rozumieniu powołanego wyżej przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. W myśl tej regulacji konieczne stało się, zdaniem Sądu meriti, uchylenie decyzji będącej przedmiotem sprawy, przekazanie sprawy do rozpoznania organowi rentowemu oraz umorzenie postępowania. Sąd I instancji podkreślił, że zawarte w treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zapisy „sąd nie orzeka co do istoty sprawy”, „sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie” oznaczają, że podobne rozstrzygnięcie stanowi wymóg proceduralny, jest obligatoryjne, a więc sąd ma obowiązek, a nie prawo je wydać, o ile zachodzą wymienione w tym przepisie okoliczności. Na potwierdzenie swego stanowiska Sąd Okręgowy wskazał na orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. wyodrębnił określoną kategorię spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których spór sprowadza się do jednej z przesłanek prawa do świadczenia, a mianowicie do kwestii związanych z niezdolnością do pracy lub niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zdaniem Sądu Najwyższego ów przepis zakazuje orzekać sądowi co do istoty sprawy w sytuacji zaistnienia, po wniesieniu odwołania do sądu, nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wynika z niego zatem, że wszystko, co ma walor nowości po wniesieniu odwołania, nie podlega ocenie sądu, bowiem "nowości" te powinien w pierwszej kolejności ocenić organ rentowy. Nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, to również okoliczności, które wskazują na ewentualną możliwość powstania niezdolności do pracy po wniesieniu odwołania, a więc mogą być to okoliczności wskazujące na spełnienie się ostatniej przesłanki prawa do renty po wydaniu zaskarżonej decyzji. Przepis ten zatem wyklucza stosowanie w tych sprawach reguły wynikającej z art. 316 § 1 k.p.c., skoro istniejący stan rzeczy powstały w trakcie postępowania sądowego nie może być brany pod uwagę przez sąd i co więcej stanowi on przeszkodę procesową w wydaniu merytorycznego rozstrzygnięcia w ogóle.

Z postanowieniem Sądu Okręgowego nie zgodził się organ rentowy. Zaskarżając rozstrzygnięcie w całości zarzucił mu:

- naruszenie prawa procesowego, art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że skoro w sprawie o świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub orzeczenie komisji lekarskiej ZUS i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji to brak jest podstaw do orzeczenia w takiej sprawie mimo, że ani okoliczności istniejące w dacie decyzji, ani nowe ujawnione później nie wpływają na zmianę tej decyzji,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, a polegający na uznaniu, że złożona nowa dokumentacja medyczna w toku postępowania sądowego prowadzi do zmiany stanu zdrowia ubezpieczonej jako przesłanka niezdolności do pracy warunkująca prawo do renty, podczas gdy nie zmienia ona ustaleń faktycznych rozpoznawanej sprawy i nie prowadzi do uznania kontrolowanej decyzji za wadliwą i do jej zmiany.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

W odpowiedzi ubezpieczona wniosła o oddalenie zażalenia organu rentowego oraz o przyznanie ubezpieczonej kosztów postępowania zażaleniowego, wskazując, że postanowienie Sądu I instancji odpowiada prawu i jest prawidłowe.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie organu rentowego zasługiwało na uwzględnienie.

Przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji.

W odniesieniu do powyższego, należy mieć na uwadze, że „nowe okoliczności”, o których mowa w art. 477 ¹⁴ § 4 KPC to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w późniejszym czasie należy dopuścić możliwość ponownego przekazania sprawy do etapu postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia odwołującego z ich uwzględnieniem. Tym samym ocena ”nowych okoliczności” przez organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może doprowadzić do zmiany pierwotnego stanowiska organu rentowego i zakończyć zaistniały w sprawie spór (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 12 grudnia 2013 r. III AUa 460/13).

Należy się zgodzić ze skarżącym, że w przedmiotowej sprawie nie zaszła nowa okoliczność, która uzasadniałaby skorzystanie przez Sąd I instancji z art. 477 ^{( 14)} § 4 k.p.c. Należy podkreślić, że podstawą poprzednio przyznanej renty było rozpoznanie u ubezpieczonej zespołu algodystroficznego stopy prawej po przebytym złamaniu podgłowowym II kości śródstopia, paliczka środkowego, palca II-go i paliczka dalszego palca III stopy prawej oraz pęknięciu podstawy kości śródstopia z dysfunkcją ruchową. W związku z nowym wnioskiem o prawo do renty, członkowie komisji lekarskiej ZUS rozpoznali u K. D. dysfunkcję prawej stopy niewielkiego stopnia u osoby po przebytym urazie zmiażdżeniowym w 2007 r. – leczonym zachowawczo, okresowy zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i L/S oraz barku lewego – bez deficytu neurologicznego, zaburzenia adaptacyjne w wywiadzie w okresie remisji. Wskazali, że w badaniu przedmiotowym nie stwierdzano odchyleń, które miałyby istotny wpływ na stan czynnościowy badanej i powodowały niezdolność do pracy odpowiadającej poziomowi posiadanych kwalifikacji zawodowych: nie stwierdzono istotnego upośledzenia funkcji narządu ruchu (poza niewielkim ograniczeniem zgięcia podeszwowego stopy prawej), nie odnotowano deficytu neurologicznego i dysfunkcji ruchowej kręgosłupa i stawów barkowych, nie stwierdzono obrzęków i istotnych zaników mięśniowych; stan psychiczny ubezpieczonej oceniono jako wyrównany.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie dopuścił dowód z opinii biegłych o wszystkich specjalizacjach adekwatnych do rozpoznawanych schorzeń, a mianowicie ortopedy, neurologa, psychologa, psychiatry i specjalisty medycyny pracy. Biegli ci sporządzili opinie główne oraz uzupełniające po złożeniu zastrzeżeń przez ubezpieczoną a w przypadku ortopedy i neurologa również opinie ustne uzupełniające na rozprawie. Wszyscy biegli jednoznacznie orzekli, że ubezpieczona jest zdolna do pracy. Biegli nie rozpoznali żadnych innych schorzeń, które nie byłyby przedmiotem oceny Komisji Lekarskiej ZUS. Nadto za błędne należy uznać ustalenia Sądu I instancji jakoby stwierdzono u ubezpieczonej zmiany organiczne w CUN. Zarówno biegły psycholog, jak i specjalista medycyny pracy w badaniu z 14 kwietnia 2015 i 18 czerwca 2015 r. podkreślili nieobecność mikrouszkodzeń CUN. Stanowisko Sądu Okręgowego oparte zostało jedynie na prywatnej opinii psychologa z 1 grudnia 2014 r. i w świetle jednoznacznych opinii biegłych, nie może stanowić podstawy takich ustaleń. Zintensyfikowanie leczenia psychiatrycznego w czasie postępowania sądowego oraz twierdzenie ubezpieczonej o przyjmowaniu silnych leków przeciwbólowych w świetle wskazanych wyżej opinii nie mogło być podstawą do wydania zaskarżonego postanowienia.

Sąd I instancji po przeprowadzeniu dokładnego postępowania dowodowego, mając zebrany materiał wystarczający do rzetelnego rozstrzygnięcia sprawy, winien był wydać merytoryczne orzeczenie.

Zważywszy na powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 386 § 1 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.

SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka SSA Beata Górska