Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Urzędowi Kontroli Skarbowej w O.

o zadośćuczynienie i nakazanie określonego zachowania

na skutek apelacji M. P.

i zażalenia pełnomocnika powódki A. W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu

z dnia 22 grudnia 2011 r. sygn. akt V P 13/11

I.  oddala apelację,

II.  oddala zażalenie,

III.  przyznaje radcy prawnemu A. W. prowadzącemu Kancelarię Radcy Prawnego w O. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Opolu kwotę 2 025 zł plus 23% VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym oraz kwotę 334,32 zł tytułem zwrotu kosztów przyjazdu na rozprawę apelacyjną.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2011 roku Sąd Okręgowy w Opolu Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo M. P. przeciwko Urzędowi Kontroli Skarbowej w O. o zadośćuczynienie w kwocie ostatecznie 60.000 złotych za naruszenie dobra osobistego w postaci zdrowia, zasądzenie kwoty 4000 złotych na cel społeczny, nakazanie pozwanemu aby zapewnił higieniczne warunki pracy poprzez kontrolę nad właściwym podziałem pracy stosownie do kompetencji na poszczególnych stanowiskach pracy.

Rozstrzygnięcie zapadło przy tak ustalonym stanie faktycznym:

M. P. była zatrudniona u strony pozwanej na podstawie umowy o pracę od 15 maja 1996 roku na stanowisku starszego referenta. Powódka z wykształcenia jest magistrem pedagogiki, ukończyła kurs „Obsługi biur podatkowych” a w trakcie pracy u pozwanego specjalistyczne studia podyplomowe oraz liczne szkolenia. Do obowiązków powódki należało przeprowadzanie czynności kontrolnych w ramach postępowań kontrolnych podatkowych, sporządzanie i gromadzenie dokumentacji związanej z czynnościami kontrolnymi, współpraca z inspektorami kontroli skarbowej organizującymi prace i sprawującymi nadzór nad pracownikiem przeprowadzającym kontrolę, zgłaszanie wniosków i uwag mających usprawnić pracę urzędu, prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej stwierdzonych nieprawidłowości, ujawnianie mienia osób zobowiązanych do uiszczenia należności publicznych, przygotowywanie danych i informacji w ramach obowiązującego systemu ewidencji i sprawozdawczości, kompletowanie i przekazywanie do archiwum akt dotyczących przeprowadzanych kontroli, podnoszenie kwalifikacji, przestrzeganie tajemnicy, przestrzeganie zasad Kodeksu Etyki Służby Cywilnej, regulaminów, przepisów bhp, zarządzeń i instrukcji, wykonywanie innych czynności na polecenie przełożonych.

W 2005 roku przełożony powódki skierował do Dyrektora UKS notatkę służbową, z której wynikało, że kiedy poszukiwał powódki zapomniawszy, że 1,5 miesiąca wcześniej udzielił jej jednego dnia urlopu powódka zareagowała nieadekwatnie do sytuacji, powiedziała, że czuje się śledzona. Przełożony zwrócił się z prośbą o przeniesienie powódki do innego działu, gdyż nikt nie chce z powódką pracować. W kwietniu 2005 roku kierownicy trzech wydziałów UKS skierowali do Dyrektora pismo wskazując, że odmawiają przyjęcia powódki „na stan osobowy” z powodu sposobu wykonywania pracy przez powódkę oraz braku umiejętności układania relacji z innymi pracownikami.

W maju 2007 roku przełożony powódki otrzymał od niej wiadomość sms o treści jak na k – 318 w związku z czym sporządził notatkę służbową.

Od 2 kwietnia 2008 roku do 30 maja 2008 roku powódka uczestniczyła w postępowaniu kontrolnym w firmie (...) w K.. Na terenie kontrolowanej firmy przebywała od 7 rano do 13.30 od poniedziałku do piątku. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli otrzymał inspektor kontroli skarbowej R. C.. W skład zespołu kontrolującego stworzonego przez kierownika Wydziału wchodzili oprócz powódki A. P. i J. K.. Pierwotnie inspektor C. nie wyraził zgody na uczestnictwo powódki w zespole kontrolnym, ale przekonał go Kierownik Wydziału wystawiając powódce dobrą opinię. Organ koordynujący sporządził listę 12 zagadnień jakie ma obejmować kontrola. Ponieważ powódka lepiej i szybciej pisała na komputerze J. K. dyktował jej dane, które ona powinna zapisywać i sporządzić projekt protokołu kontroli. A. P. w czynnościach kontrolnych uczestniczył sporadycznie w związku z równoczesnym prowadzeniem innych kontroli. Po jakimś czasie J. K. zwrócił uwagę E. C., że projekt protokołu ma już około 70 stron i nie widać końca a ponadto zawiera liczne błędy i sformułowania „literackie”. Po zapoznaniu się z treścią projektu protokołu E. C. uznał, że tylko niewielka jego część nadaje się do wykorzystania. Dalsza część kontroli odbywała się w ten sposób, że inspektor C. dyktował powódce treść protokołu a ta zapisywała ją w komputerze. W dalszej kontroli powódka nie brała udziału ponieważ korzystała ze zwolnień lekarskich.

Z inicjatywy powódki dnia 30 maja 2008 roku odbyło się spotkanie w gabinecie Wicedyrektora UKS w O. podczas, którego powódka stwierdziła, że jest śledzona i nagrywana przez niezidentyfikowane osoby.

We wcześniejszym okresie na powódkę skarżyli się inni pracownicy formułując pod jej adresem zarzuty, że jest konfliktowa, ma problemy z dyscypliną pracy. M. P. z kolei formułowała pod adresem współpracowników zarzuty, że nie wykonują czynności kontrolnych, że przez jedną z pracownic ma kłopoty zdrowotne.

W okresie poprzedzającym kontrolę w K. powódka brała udział w 8 – 10 kontrolach zlecanych przez Ministerstwo Finansów. Kontrole miały zróżnicowany zakres.

Powódka uważała, że inspektor C. nie brał należytego udziału w kontroli, ale nie zwróciła mu na to uwagi, uważała również, że była zmuszona do wykonywania czynności kontrolnych zastrzeżonych dla inspektora kontroli skarbowej.

W dniu 30 listopada 2010 roku pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę ze względu na niezdolność do jej wykonywania stwierdzoną orzeczeniem lekarskim.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy zacytował treść przepisu art. 23 kc i art. 24 kc z których powódka wywodziła swe roszczenia. Powołując się na doktrynę i rzecznictwo Sądu Najwyższego Sąd I instancji podał, że ochrona w w/w przepisach dotyczy jedynie działania bezprawnego, tj. sprzecznego z normami prawnymi a nawet porządkiem prawnym czy zasadami współżycia społecznego przy czym w analizowanych przepisach ustawodawca zawarł zasadę domniemania bezprawności. W procesie o naruszenie dóbr osobistych pozwany ma więc udowodnić istnienie okoliczności usprawiedliwiających jego działania, okoliczności wyłączające bezprawność.

Ocena czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego winna mieć charakter zobiektywizowany uwzględniający odczucia szerokiego grona uczestników i powszechnie przyjmowane. W celu realizacji roszczeń z art. 448 kc tj. zadośćuczynienia i świadczenia na cel społeczny konieczne jest ustalenie działania zawinionego.

Podsumowując przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu było ustalenie czy działania pracodawcy opisane przez powódkę naruszały jej dobra osobiste w postaci zdrowia, czy były one bezprawne i czy były zawinione. Sąd I instancji podał, że jego zdaniem uczestnictwo w czynnościach kontrolnych nie wykraczało ponad jej zakres obowiązków, nie wykonywała czynności zastrzeżonych dla inspektora kontroli skarbowej a z ryzykiem wykonywania czynności stresogennych powódka musiała liczyć się w momencie podejmowania pracy u pozwanej. Powódka pracę o podobnym charakterze wykonywała przez szereg lat i nic nie wskazywało, że ma z tym problemy.

Wskazując na zeznania świadków Sąd I instancji wskazał, że postępowanie kontrolne było znacznie ułatwione przez fakt, że organ koordynujący – Ministerstwo Finansów opracowało szczegółowe wytyczne dotyczące przedmiotu i sposobu przeprowadzenia kontroli, podział pracy na miejscu był zaproponowany przez powódkę, w trakcie kontroli powódka nie zgłaszała żadnych uwag co do sposobu jej organizacji.

Podobnie rzecz ma się z poszukiwaniem powódki przez przełożonego, który zapomniał, że 1,5 miesiąca wcześniej udzielił powódce urlopu. Zdaniem Sądu sytuacja ta nie naruszał dóbr osobistych powódki.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że skoro brak było działań ze strony pracodawcy naruszających jej dobra osobiste nie było konieczności prowadzenia postępowania na okoliczność stanu jej zdrowia.

W przedmiocie kosztów Sąd Okręgowy wskazał, że sytuacja materialna powódki uzasadniała zastosowanie art. 102 kpc.

Od opisanego wyroku apelację oraz zażalenie na orzeczenie o kosztach wywiódł w imieniu powódki reprezentujący ją pełnomocnik z urzędu.

W apelacji zarzucił naruszenie prawa procesowego mający istotny wpływ na treść orzeczenia a mianowicie art. 233 § 1 kpc oraz art. 328 § 2 kpc polegające na tym, że Sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów wybiórczo wykorzystując zebrane w sprawie dowody konstruując w ten sposób podstawę do błędnych rozważań prowadzących do uznania, że działania pracodawcy nie miały charakteru naruszeniowego, art. 386 § 4 kpc polegające na nierozpoznaniu istoty sprawy poprzez poprzestanie na ustaleniu braku przesłanki bezprawności a pominięcie ustalenia czy doszło do naruszenia dobra osobistego powódki – zdrowia.

W zażaleniu pełnomocnik z urzędu wskazywał, że wartość przedmiotu sporu wynosiła w sprawie 64.000 złotych a więc zgodnie z § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu stawka minimalna przy wartości przedmiotu sporu jak w niniejszej sprawie wynosi 3600 złotych podczas, gdy Sąd I instancji przyznał 2700 złotych.

Apelujący domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji i zasądzenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za obie instancje wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że pracodawca nie wypełnił obowiązków ustawowych związanych z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy poprzez współpracę ze służbą medycyny pracy (współpraca z psychologiem przy ocenie tzw. umysłowych stanowisk pracy), niewłaściwą organizację pracy (powódka wykonywała czynności kontrolne bez nadzoru inspektora kontroli skarbowej). Dodatkowo pracodawca nie reagował właściwie na konflikty pojawiające się w gronie pracowników, nie stworzono procedur prowadzących do wykrywania i rozwiązywania istniejących konfliktów. Naruszanie dóbr osobistych powódki przejawiało się również w braku możliwości udzielenia odpowiedzi na pojawiające się w notatkach służbowych oskarżenia oraz utrudnianiu w korzystaniu z urlopów wypoczynkowych i na żądanie.

Zdaniem apelującego pracodawca nie udzielił powódce pomocy po wystąpieniu choroby.

Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił:

Z powodu występujących w przebiegu (...)objawów (...)powódka M. P. jest całkowicie niezdolna do pracy od 24 sierpnia 2011 roku (od daty zakończenia pobierania zasiłków chorobowych) na dwa lata. Objawy choroby polegają na (...). Powódka jest na w/w okres uprawniona do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

(dowód: akta sprawy Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu III A Ua 793/12)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja i zażalenie, jako nieuzasadnione podlegały oddaleniu.

Dochodząc zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powódka winna udowodnić, że działania pozwanego pracodawcy naruszyły jej dobra osobiste – tu wywołały rozstrój zdrowia oraz że były przez pracodawcę zawinione, pracodawcą winien udowodnić, że jego działania nie były bezprawne. Takie przesłanki odpowiedzialności Urzędu Kontroli Skarbowej w O. przyjął Sąd Okręgowy i Sąd II instancji w pełni te rozważania podziela.

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego o dane medyczne zawarte w aktach sprawy III A Ua 793/12 oraz dokonaną tam ocenę zdolności powódki do pracy aby roszczenia powódki za uzasadnione należałoby przyjąć, że ostre objawy (...)w przebiegu (...), które wystąpiły u powódki począwszy od czerwca 2008 roku zostały spowodowane zachowaniem pracodawcy. Inaczej mówiąc zła organizacja pracy podczas kontroli skarbowej w firmie (...) w K. czy brak współdziałania pracodawcy ze służbą medycyny pracy jako bezprawne i zawinione działania pracodawcy wywołały u wnioskodawczyni ostre objawy psychotyczne.

Takie twierdzenie jest nieuprawnione.

Po pierwsze dlatego, że (...), jakkolwiek nie wskazano precyzyjnie przyczyn zachorowania (dominuje pogląd o genetycznych uwarunkowaniach) z pewnością nie jest schorzeniem, które może być wywołane przez czyjeś zachowanie. Wcześniejsze dziwaczne zachowania powódki opisane przez Sąd Okręgowy, skutkujące brakiem chęci współpracy z powódką przez pracowników UKS w O. były z pewnością pierwszymi objawami ujawniającej się (...). Objawy (...)mogły być wywołane śmiercią matki, która miała miejsce w tym okresie.

Po drugie dlatego, że uczestnictwo powódki w kontroli w K. mieściło się w jej zwykłych pracowniczych obowiązkach. W trakcie kontroli powódka dokonując wpisów do komputera podawanych jej przez innego kontrolera danych, nie wykonywała, żadnych nadzwyczajnie stresujących (obiektywnie rzecz biorąc) czynności, przy zastrzeżeniu, że każdy podejmujący pracę kontrolera skarbowego winien brać pod uwagę jej stresogenny charakter. Słusznie zauważa Sąd Okręgowy, że precyzyjnie sformułowany zakres kontroli przez organ koordynujący (Ministerstwo Finansów) ułatwiał przebieg kontroli i nie wymuszał codziennej obecności w kontrolowanej jednostce inspektora E. C.. Zadaniem inspektora było zorganizować kontrolę poprzez postawienie zadań poszczególnym członkom zespołu i czuwać nad ich realizacją a nie codzienne przyjazdy do K..

Po trzecie kontrola nie różniła się charakterem, zakresem od kilku innych kontroli, które powódka przeprowadzała.

Po czwarte wreszcie żadne współdziałanie pracodawcy i służb medycyny pracy nie uchroni przed zachorowaniem na (...).

W tej sytuacji uznać należało, że po stronie pracodawcy nie było działań ani bezprawnych (art. 24 § 1 zd. 1 kc) ani zawinionych (art. 448 kc). Owszem zdrowie powódki pogorszyło się od połowy 2008 roku, ale przyczyną aktualnej całkowitej niezdolności do pracy są objawy (...).

Odnośnie poszczególnych zarzutów formułowanych w apelacji Sąd II instancji uznał, że nie doszło do przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów poprzez wybiórcze i wykorzystanie. Sąd Okręgowy oparł się na całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, prawidłowo go przeanalizował i wyciągnął logiczne wnioski.

Ustalenie przez Sąd Apelacyjny, że u powódki w połowie 2008 roku wystąpiły objawy (...)w przebiegu (...)czyni nieaktualnym zarzut braku ustalenia czy doszło do naruszenia u powódki dobra osobistego w postaci zdrowia. Jeszcze raz Sąd Apelacyjny podkreśla, że u powódki doszło do istotnego pogorszenia stanu zdrowia, ale nie w wyniku czyichkolwiek działań w szczególności pracodawcy.

Przepis art. 386 § 4 kpc jest przepisem formułującym przesłanki do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania i adresowany jest do sadów II instancyjnych. Nie było więc możliwe by naruszony został przez sąd I instancji.

W tej sytuacji na podstawie art. 385 kpc apelacja została oddalona.

Odnośnie orzeczenia o kosztach pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, istotne dla oceny zarzutu przyznania zaniżonej kwoty owych kosztów, ma zdaniem Sądu Apelacyjnego ma treść § 11 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349), zgodnie z którym stawki minimalne wynoszą za prowadzenie spraw z zakresu prawa pracy o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie 75% stawki obliczonej na podstawie § 6 od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy. W tej sytuacji prawidłowo Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi z urzędu 75% stawki minimalnej, która wynosi 3600 złotych tj. kwotę 2700 złotych.

Zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 397 § 2 kpc w zw. z art. 385 kpc.

R.S