Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska (spr.)

SSA Jacek Zajączkowski

Protokolant: stażysta Weronika Skalska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2016 r. w Ł.

sprawy Z. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o wypłatę odsetek

na skutek apelacji Z. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 14 kwietnia 2015 r. sygn. akt VIII U 4393/14

oddala apelację.

Sygn. akt: III AUa 1190/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. decyzją z dnia 13 października 2014 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 2 października 2014 r., odmówił Z. L. wypłaty odsetek od wypłaconego wyrównania emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że decyzję w sprawie przyznania wnioskodawcy emerytury wydał w ustawowym terminie, tj. w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Zakład podkreślił jednocześnie, że ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji w sprawie przyznania emerytury po wyroku Sądu było złożone w dniu 3 września 2014 r. oświadczenie ubezpieczonego wraz z załączonym zaświadczeniem z PUP w K., a decyzja o wypłacie wyrównania ustalonego wyrokiem Sądu została wydana w dniu 18 września 2014 r., czyli w ustawowym terminie.

W dniu 13 listopada 2014 r. wpłynęło do organu rentowego odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji, w którym skarżący wniósł o jej zmianę oraz przyznanie prawa do odsetek ustawowych za zwłokę, liczonych w sposób wskazany w treści odwołania. Podał, że Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 24 czerwca 2014 r. zasądził na rzecz Z. L. wypłatę zawieszonej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej w okresie od 1 października 1971 r. do 30 kwietnia 1988 r. Zdaniem skarżącego, organ rentowy w postępowaniu kontrolnym nie sprawdził rzetelności złożonych przez wnioskodawcę zaświadczeń dotyczących jego pracy we wskazanym wyżej okresie, kiedy to podejmował on pracę na stanowisku montera instalacji sanitarnych i grzewczych i w konsekwencji organ nie działał prawidłowo i z powodu tego zaniechania popadł w zwłokę.

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 15 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. wnosił o oddalenie odwołania, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Łodzi – VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie Z. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym i jego ocenie prawnej:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. decyzją z dnia 7 listopada 2013 r., działając na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił Z. L. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zakład nie uznał bowiem, jako pracy w szczególnych warunkach, okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 1 października 1971 r. do 30 kwietnia 1988 r., na stanowisku montera instalacji sanitarnych i grzewczych, ponieważ przedstawione świadectwo pracy oraz dodatkowe dokumenty nie potwierdzają pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organ uznał za udowodnione 26 lat, 7 miesięcy i 4 dni stażu sumarycznego, w tym 6 lat i 21 dni okresu pracy w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, po rozpoznaniu odwołania Z. L. od decyzji pozwanego ZUS z dnia 7 listopada 2013 r., przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury, poczynając od dnia 8 października 2013 r. Wyrok ten jest prawomocny. W związku z przedmiotowym wyrokiem, Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. wezwał Z. L. w dniu 22 sierpnia 2014 r. do przedłożenia oświadczenia dotyczącego okresów ubezpieczenia od dnia 8 października 2013 r. wraz ze stosownymi dokumentami. Z. L. przedstawił w dniu 3 września 2014 r. zaświadczenie wskazujące, że na dzień 1 września 2014 r. pozostaje w rejestrze bezrobotnych, a w okresie od 11 czerwca 2011 r. do 10 czerwca 2012 r. pobierał zasiłek. Ponadto oświadczył, że po złożeniu wniosku o emeryturę ( w dniu 8 października 2013 r. ) nigdzie nie pracował, nie prowadził też działalności gospodarczej. Po otrzymaniu powyższej informacji ( tj. ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji ), wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2014 r., organ rentowy przyznał Z. L. emeryturę od dnia 8 października 2013 r., tj. od daty wskazanej wyrokiem Sądu.

W dniu 2 października 2014 r. Z. L. wniósł o naliczenie odsetek od dnia 8 października 2013 r. do dnia 30 września 2014 r. W następstwie tego wniosku Zakład wydał zaskarżoną decyzję z dnia 13 października 2014 r.

Sąd dokonał ustalenia stanu faktycznego w oparciu o dokumenty i dowody z akt organu rentowego, uznając je za dostateczne do wyrokowania w sprawie.

Ustosunkowując się do żądania skarżącego w kwestii przyznania mu ustawowych odsetek za zwłokę, Sąd orzekający uznał to żądanie za bezpodstawne, zaś samo odwołanie od decyzji ZUS za nieuzasadnione.

Jako podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał przepisy art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm. ) oraz art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( t.j.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm. ).

Odnosząc powołaną regulację prawną do stanu faktycznego zaistniałego w przedmiotowej sprawie, Sąd uznał, że wypłata odsetek byłaby uzasadniona tylko w sytuacji, gdyby organ rentowy nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił świadczenia w terminie przewidzianym w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych.

W rozważanej sprawie, zdaniem Sądu, nie doszło do przekroczenia przez ZUS tych terminów. Zgodnie bowiem z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Stosownie zaś do treści art. 118 ust. 1a ( z mocą obowiązującą od 1 lipca 2004r.), w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego.

W przedmiotowej sprawie postępowanie sprowadziło się do rozstrzygnięcia kwestii, czy organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji z dnia 7 listopada 2013 r., a tym samym do wyjaśnienia, czy w chwili wydawania tej decyzji był w posiadaniu takich dowodów, które pozwalałyby już wówczas przyznać Z. L. prawo do emerytury. Zdaniem Sądu orzekającego, w chwili wydawania decyzji z dnia 7 listopada 2013 r. Zakład nie był w posiadaniu takich dokumentów, które pozwalałyby już wówczas przyznać wnioskodawcy prawo do emerytury. Przedstawione świadectwo pracy nie potwierdzało pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach. Organ rentowy wydając decyzję był zobligowany zastosować § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl § 2 ust. 2 rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub w świadectwie pracy. Wobec braku stosownego dowodu, organ rentowy nie mógł wydać decyzji korzystnej dla wnioskodawcy. Niemniej jednak regulacja prawna zawarta w § 2 cytowanego już rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie znajduje zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd Okręgowy uprawniony był ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 r., sygn. akt: III UZP 5/85 oraz uchwała z dnia 10 marca 1984 r., sygn.. akt: III UZP 6/84 ). W postępowaniu sądowym w sprawie z odwołania Z. L. od decyzji z 7 listopada 2013 r. dopuszczono dowód w postaci zeznań świadków i dopiero tak zgromadzony materiał dowodowy pozwolił przyznać wnioskodawcy prawo do emerytury. Tym samym nie można twierdzić, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, co czyni roszczenie o wypłatę odsetek bezpodstawnym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w Łodzi, z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.

Wyrok ten zaskarżył w całości apelacją ( działający poprzez ustanowionego pełnomocnika adwokata P. K. ) Z. L., który zarzucił rozstrzygnięciu:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – poprzez błędną wykładnię, która doprowadziła do nieprzyznania Z. L. odsetek ustawowych za zwłokę w wypłacie emerytury, w sytuacji gdy okoliczności, które stanowiły podstawę przyznania przez organ odwoławczy prawa do emerytury, były znane organowi rentowemu już na etapie rozpatrywania wniosku o przyznanie emerytury, a w szczególności zeznania świadków J. B. i L. W. oraz zaświadczenia z Urzędu Pracy o zarejestrowaniu ubezpieczonego jako osoby bezrobotnej;

2)  naruszenie przepisów prawa procesowego, w stopniu mającym wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. – poprzez dokonanie przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, skutkującym przyjęciem, iż ostatnią wyjaśnioną okolicznością niezbędną do wydania decyzji w sprawie przyznania emerytury jest wydanie prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego i jego wpływ do organu rentowego, a także uzyskanie przez organ rentowy zaświadczenia , że ubezpieczony jest osobą bezrobotną, w sytuacji gdy organ rentowy na etapie rozpatrywania wniosku o przyznanie emerytury dysponował zeznaniami świadków J. B. i L. W. oraz zaświadczeniem, iż ubezpieczony jest osobą bezrobotną, która w okresie od 11 czerwca 2011 r. do 10 czerwca 2012 r. pobierała zasiłek.

Formułując powyższe zarzuty, strona apelująca wniosła ostatecznie o:

1) zmianę powyższego wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez przyznanie skarżącemu odsetek ustawowych za zwłokę w wypłacie emerytury, licząc od dnia wymagalności świadczenia ustalonego na 25 dzień każdego miesiąca do dnia zapłaty;

2) zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – I Oddziału w Ł. wnosiła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygniecie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawa, a oceniając zebrane dowody, w niczym nie przekroczył granic ich swobodnej oceny, o jakich stanowi przepis art. 233 k.p.c.

Stan faktyczny sprawy pozostawał zasadniczo poza sporem. Jedyną kwestią sporną było natomiast to, czy wnioskodawca - który na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2014 r., sygn. akt: VIII U 7065/13, a następnie wykonującej ten wyrok decyzji organu rentowego z dnia 18 września 2014 r., znak: ENMS/25/021058659, otrzymał prawo do emerytury od dnia 8 października 2013 r., tj. od daty wskazanej wyrokiem Sądu - ma jednocześnie prawo do odsetek od wypłaconej tytułem wyrównania emerytury kwoty za okres od 8 października 2013 r. do 30 września 2014 r.

Nie ma racji apelujący twierdząc, że Sąd pierwszej instancji, a wcześniej ZUS, odmawiając mu prawa do żądanych odsetek, naruszył regulację prawną zawartą w art. 85 ust. 1, cytowanej już ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie

w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Szczegółowe zasady wypłacania odsetek zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. Nr 12, poz. 104 ).

Prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2014 r., sygn. akt: VIII U 7065/13, zostało ostatecznie przesądzone, iż Z. L. nabył prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ z całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań przesłuchanych w toku postępowania sądowego świadków J. B. i L. W., wynika, że udowodnił on na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadanie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Należy zgodzić się ze stanowiskiem zaprezentowanym w zaskarżonym wyroku, że dopiero przeprowadzenie dowodu z osobowych źródeł dowodowych, tj. zeznań świadków, pozwoliło wyjaśnić charakter pracy wnioskodawcy w spornym okresie od 1 października 1971 r. do 30 kwietnia 1983 r., a co za tym idzie przesądzić, że praca ta była wykonywana w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ustalenie tej okoliczności w toku postepowania przed organem rentowym było niemożliwe, gdyż ubezpieczony nie przedstawił świadectwa pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, ani też innego dokumentu potwierdzającego taką pracę, a organ rentowy nie miał możliwości przeprowadzenia dowodu z zeznań zgłoszonych świadków, wobec ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed nim. W tej sytuacji, nie można przypisać Zakładowi jakiejkolwiek winy w przyznaniu świadczenia dopiero po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi, którym to wyrokiem przesądzono uprawnienia wnioskodawcy do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zasadnie uznał Sąd Okręgowy w Łodzi, że należało zastosować dyspozycję przepisu art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, iż w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Wbrew zarzutom strony apelującej, Sąd Okręgowy wydając wyrok z dnia 24 czerwca 2014 r., nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego. Wyrok ten wpłynął do ZUS w dniu 28 lipca 2014 r., uprawomocnił się z dniem 11 sierpnia 2014 r. Wydanie decyzji w dniu 18 września 2014 r. nastąpił więc bez naruszenia przepisów regulujących zasady ustalania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co czyni bezpodstawnym żądanie Z. L. przyznania mu prawa do odsetek ustawowych.

Reasumując, Sąd Apelacyjny w Łodzi, uznając apelację za bezzasadną, z mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

SĘDZIOWIE: PRZEWODNICZĄCY: