Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2013 roku

Sąd Rejonowy w Kędzierzynie - Koźlu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Irena Minkisiewicz

Protokolant: Agata Drachal

po rozpoznaniu w dniu 13.08.2013 r. na rozprawie sprawy

z powództwa B. L.

przeciwko T. C.

o zapłatę

1. zasądza od pozwanego T. C. na rzecz powódki B. L. kwotę 15.101,00 zł ( słownie: piętnaście tysięcy sto jeden złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 maja 2012 r. do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądza od pozwanego T. C. na rzecz powódki B. L. kwotę 228,00 ( słownie: dwieście dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

4. nakazuje ściągnąć od powódki B. L. na rzecz Skarbu Państwa ( kasa tut. Sądu) kwotę 528,00 zł ( słownie: pięćset dwadzieścia osiem złotych) oraz od pozwanego T. C. na rzecz Skarbu Państwa ( kasa tut. Sądu) kwotę 672,00 zł ( słownie: sześćset siedemdziesiąt dwa złote) tytułem skredytowanych przez Skarb Państwa kosztów opinii biegłego sądowego.

sygn. akt I C 488/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 maja 2010r. (data wpływu do sądu) B. L. wystąpiła przeciwko T. C. z powództwem o zachowek, domagając się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 27.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania wg. norm przepisanych

Uzasadniając swoje stanowisko powódka wskazała, że pozwany na podstawie spadkobrania testamentowego nabył spadek po J. C. - matce stron. W skład spadku po J. C. wchodziło mieszkanie położone w K. przy ul. (...) wraz z przynależnościami o wartości 160.000 zł. Powódka podniosła, że opiekowała się matką do jej śmierci. O istnieniu testamentu dowiedziała się na rozprawie spadkowej. Wobec powyższego wnosiła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz 1/6 część wartości spadku.

W odpowiedzi na pozew z dnia 18.08. 2012r. (data wpływu do sądu) T. C. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany podniósł, że powódka nie kwestionowała orzeczenia o nabyciu spadku po matce stron. Pozwany wskazywał, że nie tylko powódka opiekowała się matką, opiekę tę sprawowały wszystkie dzieci. Pozwany podnosił, że pieniądze na wykup spadkowego mieszkania pochodziły z darowizny jakiej dokonał on z żoną na rzecz J. C.. Powódka od matki stron w przeszłości otrzymała dużą pomoc finansową – darowizny, które łącznie były niemniejsze od oczekiwanej przez powódkę kwoty zachowku. Zdaniem pozwanego wartość spadkowego mieszkania ze względu na jego stan techniczny i potrzebę remontu nie przekracza 80.000,00 zł.

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 19.09.2012 r. wskazał, że powódka za życia matki otrzymała darowizny na łączną kwotę 34.940 zł. Na kwotę tę miały się składać: kwota 7.500 zł zgromadzona na książeczce oszczędnościowej (...)z przedpłatą na samochód marki (...) ( w 1982 r.), kwota 6.000,00 zł stanowiąca darowiznę na wykup mieszkania przez powódkę, kwota 600,00 zł stanowiąca ¼ kosztu nagrobka ojca stron, kwota 28.840 zł stanowiąc gratyfikacje oraz zwrot kosztów paliwa dla powódki z tytuły opieki nad matką w latach 2001-2008.

W toku postępowania strony pozostawały przy swoich stanowiskach.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18.12.2008 r. zmarła J. C.. Zmarła pozostawiła testament notarialny z dnia 26.01.2006 r., którym do całego spadku po sobie powołała syna T. C. – pozwanego.

Do kręgu ustawowych spadkobierców zmarłej należały jej dzieci: H. P. (1), B. L. – powódka i T. C. – pozwany. J. C. nie wydziedziczyła córek.

Dowód: postanowienie tut. Sądu z dn. 19.05.2009 r. sygn. INs 7/09 ; testament notarialny z dn. 26.01.2006 r. k. 29 verte

Za życia J. C.wykupiła w dniu 26.01.2006 r. na własność wynajmowany od Gminy K.lokal mieszkalny położony w K.przy ul. (...) wraz udziałem w częściach wspólnych budynku oraz udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu. Łączna cena wykupu lokalu przy zastosowaniu bonifikaty wynosiła 10.193,50 zł, koszty sporządzenia aktu notarialnego wyniosły 1.073,60 zł. . Na konto Urzędu Miasta K.została wpłacona z tytułu wykupu lokalu kwota 11.747,50 zł.

Dowód: protokół dot. rokowań k 35-36; akt notarialny nr rep. A (...) umowy użytkowania wieczystego, sprzedaży budynku i lokalu k. 37 ; faktura nr (...)z dnia 26.01.2006 r. k. 33

J. C. pieniądze na wykup przedmiotowego lokalu mieszkalnego i pokrycie kosztów umowy notarialnej w tym zakresie, otrzymała w darowiźnie od pozwanego – w kwocie 9.637,00 zł i jego żony – w kwocie 3.757,10 zł, łącznie kwotę 13.394,10 zł.

Dowód: zgłoszenie darowizny do US w K. k. 30; wezwanie US w K. z dn. 02.03.2006 r.

Przedmiotowy lokal mieszkalny znajduje się na I piętrze, składa się z trzech pokoi, kuchni, łazienki, spiżarni i przedpokoju i ma łączną powierzchnię użytkową 80,60 mkw. Do lokalu przynależą: piwnica i komórka.

Dowód: protokół dot. rokowań k 35-36; akt notarialny nr rep. A (...)

Biegły sądowy z zakresu szacowania nieruchomości A. K. (1) wartość rynkową nieruchomości lokalowej nr 3 wraz z udziałem (...) we wspólnych częściach budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul. (...) w K. ustalił na kwotę 104.000 zł. Wartość ta jest wartością aktualną z uwzględnieniem stanu lokalu na dzień 18.01.2008 r.

Dowód: opinia biegłego A. K. k. 92 ; opinia uzupełniająca biegłego k. 108 -111

Spadkodawczyni J. C. była żoną nauczyciela, nigdy nie pracowała zawodowo, zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa domowego i wychowaniem dzieci. Rodzice stron nie byli ludźmi zamożnymi.

Powódka od matki otrzymała ok.1988 r. książeczkę z wkładem na zakup (...) w kwocie 379.709,00 starych złotych. Innych darowizn powódka nie otrzymała.

Pozwany od matki otrzymał w roku 1980-1981 kwotę 600 starych złotych, za którą to kwotę kupił działkę rolną o pow. ok. 1,5 ha w Gminie W..

Dowód: zeznania stron k.116-117

Sąd zważył, co następuje:

Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. Oznacza to, że spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku dowolnie wskazaną osobę (art. 941 k.c., art. 959 k.c.). Zabezpieczeniem interesów osób najbliższych spadkodawcy jest instytucja zachowku, stanowiąca formę rekompensaty dla tych osób, które mogłyby dziedziczyć po zmarłym jako spadkobiercy ustawowi, ale nie dziedziczą, gdyż spadkodawca pozostawił testament, w którym powołał do spadku inną osobę. W systemie prawa polskiego instytucja zachowku została ukształtowana jako wierzytelność, tj. roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Spadkobierca ustawowy uprawniony do zachowku jest wierzycielem spadkobiercy testamentowego.

W dniu 26.01.2006 r. matka stron J. C. sporządziła testament notarialny, w którym do całego spadku po sobie powołała syna T. C. – pozwanego. Postanowieniem z dnia 19.05.2009 r. tut. Sąd w sprawie o sygn. I Ns 7/09 orzekł zgodnie z ostatnią wolą J. C.. Do kręgu ustawowych spadkobierców zmarłej należały jej dzieci: H. P. (1), B. L. – powódka i T. C. – pozwany. J. C. nie wydziedziczyła córek.

Na podstawie art. 991 § 1 k.c. uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy "byliby powołani do spadku z ustawy". Do kręgu osób uprawnionych do zachowku należą także przysposobieni i ich zstępni, a także przysposabiający. W każdym jednak przypadku należy dokonać oceny, która z tych osób byłaby powołana do spadku z ustawy. W myśl art. 992 k.c. prawa do zachowku zostają bowiem pozbawione osoby, które: zrzekły się dziedziczenia po zmarłym (art. 1049 § 2 k.c.), odrzuciły spadek (art. 1020 k.c.), zostały uznane za niegodne dziedziczenia (art. 928 § 2 k.c.), a także wyłączone od dziedziczenia orzeczeniem sądu (art. 940 i 935 ¹ k.c.) oraz wydziedziczone (art. 1008 k.c.).

W toku postępowania dowodowego Sąd Rejonowy ustalił, iż nie zaistniała żadna z powyżej wymienionych okoliczności, uniemożliwiająca powódce dochodzenia od pozwanego roszczenia z tytułu zachowku.

W dalszej kolejności ustawodawca wskazuje, iż zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Podstawą więc ustalenia zakresu zobowiązania spadkobiercy wobec uprawnionych do zachowku jest ustalenie wartości masy spadkowej.

Powódka wskazała, iż w skład spadku po zmarłej matce wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...) o wartości 160.000 zł. Powyższemu sprzeciwił się pozwany podnosząc, iż wartość lokalu nie przekracza 80.000zł. Wobec sporu stron w tym zakresie, Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który wartość rynkową nieruchomości lokalowej wraz z udziałem we wspólnych częściach budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul. (...) w K. ustalił na kwotę 104.000 zł. Jest to aktualna wartość rynkowa lokalu z uwzględnieniem jego stanu na dzień 18.01.2008 r. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 04.07.2012 r. sygn. I CSK 599/11 obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu.

Gdyby nie fakt sporządzenia przez J. C. wyżej wskazanego testamentu, powódka jako jej córka, byłaby jednym z trzech, obok pozwanego i siostry H. P. (2), dziedziczących spadkobierców ustawowych po zmarłej matce (art. 931 §1 k.c.). Powyższe oznacza, iż udział spadkowy powódki stanowiłby 1/6 część masy spadkowej (połowa wartości udziału spadkowego, który by przypadał powódce przy dziedziczeniu ustawowym tj. ½ z 1/3 ). Ponieważ w skład masy spadkowej po zmarłej matce stron, wchodziło tylko wyżej opisane mieszkanie o wartości 104.000 zł, od której to kwoty Sąd odliczył wartości darowizny pozwanego i jego żony na rzecz J. C., przeznaczonej na wykup tegoż lokalu w kwocie 13.394,10 zł , co daje należy powódce zachowek w kwocie 15.101,00 zł ( 104.000 zł – 13.394,10 = 90.605,90 zł x 1/6 = 15.101 zł ). Powódka żądała zachowku w kwocie 27.000 zł, zatem jej żądanie ponad zasądzoną kwotę należało oddalić .

Na podstawie art. 481 §1 i 2 k.c., wraz z kwotą główną, sąd zasądził na rzecz powódki ustawowe odsetki za opóźnienie, przyjmując za początkowy dzień ich naliczania zgodnie z żądaniem pozwu datę jego wniesienia tj. dzień 17.05.2012 r. Pozwany przed wytoczeniem powództwa był wzywany przez powódkę do zapłaty.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego, że roszczenie powódki jest bezzasadne, gdyż w przeszłości otrzymała ona należny jej zachowek w postaci darowizny od matki i jej pomocy finansowej. Zgodnie przepisem art. 994 § 1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Powódka w roku 1988 r. otrzymała darowiznę od matki w postaci środków zgromadzonych na książeczce (379.709,00 starych złotych), umożliwiających częściowe sfinansowanie zakupu samochodu osobowego marki (...), ale również pozwany kilka lat wcześniej otrzymał pieniądze na zakup działki rolnej o pow. ok.1,5 ha. Sąd mając na uwadze powyższe fakty oraz kwotę darowizny, którą otrzymała powódka przyjął, że była to darowizna drobna, zwyczajowo w stosunkach rodzinnych stron przyjęta, stąd nie podlegała zaliczeniu na należny powódce zachowek. Pozwany nie wykazał, że powódka otrzymała od matki kwotę 6.000,00 zł stanowiącą darowiznę na wykup przez nią mieszkania. Zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Za darowiznę na rzecz powódki nie można było uznać kwoty 600,00 zł stanowiącej jej udział w pokryciu kosztów nagrobka ojca, czy kwotę 28.840 zł stanowiącą gratyfikacje oraz zwrot kosztów paliwa dla powódki z tytuły opieki nad matką w latach 2001-2008, których to kwot również pozwany nie udowodnił.

Orzeczenie o kosztach zapadło w oparciu o treść art.100 kpc zgodnie, z którym to przepisem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Z kwoty 27.000 zł stanowiącej wartość przedmiotu sporu została zasądzona kwota 15.101 zł stanowiąca 56 % w wartości przedmiotu sporu. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielnia kosztów procesu (art.100 kpc) strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu w jakim przegrały sprawę, a zatem powódka w 44 % , zaś pozwany w 56 %. Koszty procesu wyniosły: 2.550,00 zł ( opłata sądowa 1.350 zł, koszty opinii biegłego 1.200 zł ), w tym po stronie powódki 1.350 zł. Powódkę zgodnie z podaną zasadą powinny obciążać koszty w kwocie 1.122 zł ( 2.550 zł x 44 % ), skoro faktycznie poniosła koszty w kwocie 1.350 zł należy jej się zwrot od pozwanego kwoty 228 zł ( 1350 zł – 1122 zł ), którą Sąd zasądził na jej rzecz od pozwanego.

Niepokryte zaliczkami koszty opinii biegłego tymczasowo wyłożone przez Skarb Państwa wyniosły 1.200 zł.

Mając na uwadze wynik postępowania Sąd oraz wyżej powołane przepisy wydatkami tymi obciążył powódkę w 44 % tj. kwotą 528 zł (1200 zł x 44 %) , pozwanego w 56 % tj. kwotą 672 zł ( 1200 x 56 %) .

Mając na uwadze ustalenia i rozważania przedstawione wyżej, sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.