Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2016 r. w S.

sprawy R. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania R. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 30 października 2015 roku znak: ENS/1/039090221

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. K. (1) prawo do emerytury, poczynając od 25 czerwca 2015 roku;

II. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

SSO Monika Miller-Młyńska

UZASADNIENIE

Decyzją z 30 października 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił R. K. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ uznał za wykazany wyłącznie 1 rok, 8 miesięcy i 22 dni takiej pracy, nie zaliczając do tego stażu okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 1 sierpnia 1978r. do 9 maja 1995r. W tym zakresie organ rentowy wskazał, że dotyczące tego okresu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach zostało wystawione przez podmiot do tego nieuprawniony.

R. K. (1) zaskarżył powyższą decyzję, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Wskazał, iż w czasie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 1 sierpnia 1978r. do 9 maja 1995r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako kierowca samochodu ciężarowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. K. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. wynosił 28 lat, 3 miesiące i 22 dni.

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym w dniu 29 czerwca 2015 roku.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody - dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. R. K..

W dniu 22 października 1974r. R. K. (1) uzyskał uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi w zakresie kategorii B.

W dniu 16 września 1976r. uzyskał takie uprawnienia w zakresie kategorii C.

Dowód: prawo jazdy okazane na rozprawie w dniu 14.01.2016r.

W dniu 13 września 1973r. R. K. (1) został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku ślusarza. W okresie od 28 października 1974r. do 7 października 1976r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po zakończeniu odbywania służby wojskowej początkowo wrócił do pracy na stanowisku ślusarza w wydziale produkcji pomocniczej, by następnie, po ukończeniu kursu operatorów sprzętu ciężkiego, od 1 sierpnia 1978r. zostać przeniesionym do pracy na stanowisku operatora koparki w (...). Pracę w tym charakterze wykonywał – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – nieprzerwanie do końca zatrudnienia w tym zakładzie pracy, tj. do 9 maja 1995 roku. Koparka, którą jeździł była koparką usadowiona na podwoziu samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony - S. (...). Do kierowania nią konieczne było posiadanie uprawnień w zakresie kategorii C prawa jazdy. Ubezpieczony pracował wówczas przy wykonywaniu wykopów pod budowane przez (...) w Ł. budynki, ładowaniu żwiru i innych tego rodzaju pracach.

Dowody:

- dokumentacja w aktach osobowych R. K. z okresu zatrudnienia w (...) w Ł. – k. 34 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego R. K. (1) – k. 26-27 w zw. z k. 28 akt sprawy oraz w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka J. K. – k. 27 akt sprawy oraz w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka Z. Ł. – k. 27 akt sprawy oraz w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka E. Z. – k. 28 akt sprawy oraz w wersji elektronicznej.

Pracodawca R. K. nie wystawił mu świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Dokument taki został sporządzony i wystawiony dopiero przez przechowawcę akt osobowych z (...) w Ł. – osobę fizyczną prowadzącą archiwum w B..

Niesporne.

W okresie od 10 maja 1995 roku do 31 stycznia 1997 roku R. K. (1) był ponadto zatrudniony w (...) Poczta Polska Zakładzie (...) w S., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo pracy z 1.07.1999r.– k. 16, pl. I akt ZUS O/S. dot. R. K..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

W niniejszym postępowaniu koniecznym było zbadanie zasadności odwołania od zaskarżonej decyzji odmawiającej R. K. (1) prawa do wcześniejszej emerytury, w której podstawą rozstrzygnięcia organu rentowego był brak u ubezpieczonego wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. R. K. w toku niniejszego postępowania domagał się przy tym doliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 1 sierpnia 1978 roku do dnia 9 maja 1995 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku operatora koparki. Spełnienie pozostałych przesłanek wymaganych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nie zostało natomiast przez organ emerytalny zakwestionowane (i nie wzbudziło także wątpliwości sądu).

Zadaniem sądu było więc w tej sytuacji wyłącznie ustalenie, czy praca wykonywana we wskazanym powyżej okresie przez ubezpieczonego na rzecz ówczesnego pracodawcy była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, w rozumieniu przywołanych niżej przepisów prawa.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.- dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 30 września 1953r. przysługuje - z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184 - emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 67 lat.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis §4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w Wykazie A w dziale VIII, zatytułowanym „W transporcie i łączności”, w podtytule (...), pod pozycją 2 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”, natomiast pod pozycją 3. zaliczono do takich prac „prace kierowców ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych”. W punkcie 1. wymieniono natomiast „ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie”. Z kolei w dziale V tegoż wykazu, dotyczącym prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pod pozycją 3. do prac w szczególnych warunkach zaliczono prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych.

Podstawą nieuznania przez organ rentowy okresu pracy R. K. (1) wykonywanej w (...) w Ł. był brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez uprawniony do tego podmiot. Aczkolwiek formalnie postępowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie może budzić wątpliwości (dokumenty złożone przez R. K. mogły istotnie budzić wątpliwości co do ich treści), tym niemniej nie oznacza to, że również i sąd zobowiązany był do dokonania identycznej oceny dowodów wykonywania pracy przedstawionych przez ubezpieczonego. Jak bowiem wynika z utrwalonego w tej mierze orzecznictwa Sądu Najwyższego, w tym m.in. z uchwały tegoż Sądu z dnia 10 marca 1984 roku (wydanej w sprawie III UZP 6/84, opubl. LEX nr 14625) - okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy.

Należy zwrócić uwagę, iż wydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Co za tym idzie, analogicznie należy oceniać fakt niewydania przez pracodawcę takiego dokumentu. Zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma bowiem istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to bowiem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na uwadze, sąd w niniejszej sprawie przeprowadził dowody z dokumentów, w tym z zachowanej dokumentacji osobowej ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia, ale nadto przesłuchał w charakterze świadków ówczesnych współpracowników R. K. i samego ubezpieczonego. R. K. podkreślał bowiem, że od 1 sierpnia 1978r. do końca zatrudnienia w (...) wykonywał wyłącznie pracę w szczególnych warunkach, będąc zatrudnionym jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony – operator koparki.

W ocenie sądu świadkowie zeznający w sprawie (będący osobami zatrudnionymi w (...) w Ł. w tym samym czasie co R. K.) potwierdzili wersję przedstawioną przez ubezpieczonego i zapewnili, że faktycznie w spornym okresie wykonywał on obowiązki kierowcy – operatora, kierując koparką zbudowaną na podwoziu samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Wszyscy świadkowie zeznali bowiem zgodnie, że ubezpieczony przez niemal cały okres zatrudnienia w tym zakładzie (od 1 sierpnia 1978r.) kierował wyłącznie takim pojazdem, a poza tym nie miał żadnych innych dodatkowych obowiązków. Sąd dał wiarę zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków, albowiem przedstawiony przez nich opis zakresu obowiązków i rodzaju pracy jest w pełni zbieżny z wersją przedstawioną przez samego ubezpieczonego, nadto ich zeznania są jasne, spójne i mają pełne pokrycie w zapisach zawartych w archiwalnych aktach osobowych ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia. Nie bez znaczenia był też fakt, iż ubezpieczony faktycznie legitymował się w owym czasie uprawnieniem do kierowania pojazdem tego typu, na jaki wskazywali świadkowie. Już bowiem w roku 1976 uzyskał prawo jazdy kategorii C.

W powyższej sytuacji koniecznym było więc uznanie, iż w okresie od 1 sierpnia 1978 roku do 9 maja 1995 roku ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a więc – w konsekwencji - że legitymuje się on okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych łącznie przekraczającym 15 lat.

Mając wszystko powyższe na uwadze, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał R. K. (1) prawo do wcześniejszej emerytury od 25 czerwca 2015 roku, tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego (pkt I. sentencji wyroku). W myśl bowiem przepisu art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Skoro więc ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w dniu 29 czerwca 2015r., prawo do świadczenia przysługiwało mu już od pierwszego dnia, w którym spełnił ostatnią z przesłanek wymaganych do jego nabycia.

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie. W myśl art. 118 ust. 1a zdanie drugie ustawy emerytalnej, organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). W analizowanym przypadku przyznanie prawa do świadczenia nastąpiło na skutek ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd, a organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie dysponował materiałem, który umożliwiał mu pozytywne rozpoznanie wniosku ubezpieczonego. Z uwagi na powyższe niemożliwym więc było przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji uwzględniającej wniosek ubezpieczonego o wcześniejszą emeryturę.

SSO Monika Miller-Młyńska

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

SSO Monika Miller-Młyńska