Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w G. – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2015 r. w G. na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...) w L.

przeciwko M. T.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w S.

z dnia 29 stycznia 2015 r. sygn. akt I C 421/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

V ACa 585/15

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 29 stycznia 2015 r. uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda Skarbu Państwa - (...) w L., któremu przeciwko T. T. przysługuje wierzytelność z tytułu zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych (...), w podatku dochodowym z tytu­łu papierów wartościowych i instrumentów finansowych (...)- objętych wystawionymi przez (...) w L. oznaczonymi prawomocnymi tytułami wy­konawczymi na łączną kwotę 1.044.629 zł z odsetkami podatkowymi i kosztami egzekucyj­nymi od dnia wymagalności do dnia zapłaty - dwie oznaczone w wyroku umowy darowizny z 3 marca 2010 r. i z 11 marca 2010 r. na rzecz pozwanej praw majątkowych, odstąpił od ob­ciążania pozwanej opłatą od pozwu i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zasadnicze motywy wyroku są następujące:

Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne dwóch umów darowizny, bo jego dłużnik T. T. zalega z zapłatą podatków w wysokości 1.044.629 zł z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi, rozporządził majątkiem w formie darowizny na rzecz pozwanej i nie ma ma­jątku, z którego powód mógłby się zaspokoić, więc umowy darowizny są zawarte przez dłuż­nika z pozwaną (...)z pokrzywdzeniem powoda.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając że powód nie wykazał, aby umowy darowizny były zawarte z pokrzywdzeniem powoda. Zaprzeczyła, aby dłużnik powo­da był niewypłacalny w momencie zawierania tych umów i aby działał ze świadomością po­krzywdzenia wierzycieli, jak też by wskutek zawarcia tych umów doszło do pokrzywdzenia wierzycieli.

Sąd Okręgowy ustalił, że T. T. (...)- od 2003 r. prowadzi działalność gospodarczą (...), a dodatkowo pełni funkcję członka zarządu(...)spółki z o.o. w U.. (...) (...) (...). W dniu 22 września 2009 r. wszczęta została wobec niego kontrola podatkowa w zakresie prawidłowości rozliczenia się z budżetem pań­stwa z podatku dochodowego od osób fizycznych dokonanego w zeznaniach podatkowych(...). Decyzją z 15 grudnia 2009 r. (...) w L. orzekł o zabezpieczeniu zobowiązania podatkowego na jego majątku do kwoty 1.302.298 zł. Dłużnik wniósł odwołanie od tej decyzji. Naczelnik postanowieniem z dnia 3 marca 2010 r. wszczął wobec niego postępowanie podatkowe w sprawie określenia zobowią­zania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku z tytułu odpłatne­go zbycia nieruchomości, wynikającego z zeznania podatkowego (...)

W dniu 3 marca 2010 r. T. T. zawarł z pozwana umowę darowizny, na pod­stawie której darował jej:

a/ ekspektatywę 3.675 udziałów w kapitale zakładowym (...) spółki z o.o. w G. o łącznej wartości nominalnej 735.000 zł,

b/ wszystkie swoje udziały w kapitale zakładowym (...) spółki z o.o. w G. o łącznej wartości 49.000 zł,

c/ wszystkie swoje akcje w (...) S.A. w U. o wartości nominalnej 778.608

zł,

d/ wszystkie swoje udziały w (...) spółce z o.o. w U. o wartości nominal­nej 4.260.000 zł.

Strony umowy określiły jej wartość na kwotę 5.822.608 zł.

W dniu 11 marca 2010 r. T. T. zawarł z pozwaną umowę darowizny, na pod­stawie której darował jej wierzytelność przypadającą od (...) S.A. w U. z tytułu weksla na kwotę 3.800.000 zł z ustawowy­mi odsetkami i wierzytelność w kwocie 25.000 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania są­dowego, zasądzoną nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w G. z 8 lutego 2010 r., (...)

Pozwana miała (...)w chwili zawarcia tych umów, (...) T. T. w dalszym ciągu prowadził działalność gospodarczą i pełnił funkcję członka zarządu (...) spółki z o.o. w U..

W dniu 26 maja 2010 r. (...) w L. wydał decyzję określającą wysokość zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 r. z tytułu odpłatnego zbycia udziałów w spółce mającej osobowość prawną w wysokości 190.013 zł i doręczył ją T. T. w dniu 31 maja 2010 r. W dniu 28 maja 2010 r. wydał decyzję określającą jego zobowiązanie podatkowe(...) w wysokości 80.837 zł z tytułu podatku dochodowego nie związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, i doręczył ją 29 czerwca 2010 r.(...)w G. umorzył postępowanie odwoławcze T. T. od podanej wyżej na wstępie decyzji (...) z 15 grudniu 2009 r. o zabezpieczeniu zobowiązania podatkowego do kwoty 1.302.298 zł.

W wyniku przeprowadzonego postępowania podatkowego wobec T. T. (...) w L. wystawił w okresie od 8 października 2010 r. do 6 grudnia 2011 r. pięć tytułów wykonawczych na łączną kwotę 1.368.081 zł. Postępowanie egzekucyjne tych zobowiązań na dzień 26 marca 2013 r. okazało się bezskuteczne. Dłużnik nie posiada majątku ruchomego ani pieniędzy na rachunkach bankowych, a wynagrodzenie otrzymuje w wysokości wolnej od zajęcia. Przysługiwało mu prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) położonej w U., (...). Przeciwko T. T. (...)

T. T. uzyskał na podstawie weksla prawomocny nakaz zapłaty z dnia 8 lute­go 2010 r. przeciwko (...) S.A. w U. zobowiązujący do zapłaty kwoty 3.800.000 zł z odsetkami i kwoty 25.000 zł tytułem kosztów procesu, wskutek darowania tych

wierzytelności pozwanej sąd nadał klauzulę wykonalności na jej rzecz, a ona skierowała wie­rzytelność do egzekucji sądowej. Egzekucję przeciw temu dłużnikowi prowadzi kilkunastu wierzycieli, wartość nieruchomości dłużnika, z której prowadzone są egzekucje, oszacowana została w wysokości 12.091.000 zł, lecz wskutek skargi wierzycieli zachodzi potrzeba po­nownego jej oszacowania.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo jest zasadne w świetle ustalonego stanu fak­tycznego oraz w świetle art. 527 k.c., który ma zastosowanie także w przypadku ochrony wie­rzyciela z tytułu zobowiązań podatkowych. (...), uzyskała korzy­ści majątkowe pod tytułem darmym, powód nie musiał wykazywać, czy pozwana wiedziała lub czy przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.). Powód wykazał, że ma określoną wierzytelność wobec T. T. w kwocie 1.044.629 zł z odsetkami i że egzekucja jej okazała się bezskuteczna. Umowy darowizny zostały zawarte w czasie, gdy wszczęte było przeciwko dłużnikowi postępowanie podatkowe i po dokonaniu zabezpieczenia podatku, więc dłużnik musiał mieć świadomość realnego obciążenia podatkiem. Sąd uznał w tych okolicz­nościach, że dłużnik - zawierając z pozwaną powyższe umowy darowizny - działał ze świa­domością pokrzywdzenia powoda, jako wierzyciela. Wskutek darowizny dłużnik stał się nie­wypłacalny co najmniej w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem tych czynności.

Wbrew twierdzeniom pozwanej, na skutek darowizn doszło do zmniejszenia majątku dłużnika i do przysporzenia majątku pozwanej. Nie ma w tej sprawie istotnego znaczenia, czy egzekwowana wierzytelność przypadająca od (...) S.A. w U. zostanie zaspoko­jona i czy w całości, jak też nie ma znaczenia rzeczywista wartość darowanych udziałów w spółkach. Wobec tego Sąd pominął dowód z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustale­nia wartości składników majątkowych objętych umową darowizny z 3 marca 2010 r. (Sąd Okręgowy podał błędnie „z dnia 30 czerwca 2014 r.”, odwołując się do swego postanowienia na k. 145 akt). Dlatego Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo.

Pozwana złożyła apelację. Wnosiła o: a/ rozpoznanie postanowienia z 2 października 2014 r. o uchyleniu postanowienia o do­puszczeniu dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia wartości składników majątkowych darowanych umową z 3 marca 2010r., o przeprowadzenie dowodu z opinii bie­głego,

b/ zmianę wyroku przez oddalenie powództwa, c/ zasądzenie kosztów postępowania,

d/ ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania.

Pozwana zarzuciła:

1/ naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 234 in fine k.p.c. przez oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okolicz­ność ustalenia wartości wskazanych w pozwie składników majątkowych według stanu w dniu zawierania umów darowizny i w dniu dokonania szacunku przez biegłego, przez co Sąd uniemożliwił wykazanie, że dłużnik nie działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

oraz że wskutek zawarcia umów darowizny nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, bo da­rowane składniki majątkowe nie przedstawiały i nie przedstawiają praktycznie żadnej warto­ści ekonomiczno-finansowej, więc wskutek darowizny dłużnik nie stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu;

2/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebra­nego materiału dowodowego wskutek pominięcia oceny dokumentów urzędowych załączo­nych do odpowiedzi na pozew, kształtujących świadomość dłużnika (T. T.), tj. za­wiadomienia o uchyleniu zajęcia z 24 lutego 2010 r. (...)oraz zawiadomienia o zwolnieniu spod zajęcia środka transportu z dnia 24 lutego 2010 r.;

3/ naruszenie art. 244 § 1 k.p.c. przez zaniechanie zastosowania w odniesieniu do po­danych wyżej w pkt 2 zarzutów dokumentów urzędowych;

4/ obrazę art. 6 k.c. przez bezpodstawne zwolnienie powoda z obowiązku dowodzenia związku przyczynowego między zakwestionowanymi czynnościami prawnymi (umowami), a niewypłacalnością dłużnika, choć powód twierdził w pozwie, że wartość darowanych skład­ników majątkowych jest na tyle wysoka, że umożliwi zaspokojenie jego roszczeń.

Zdaniem skarżącej, skoro dłużnik otrzymał zawiadomienia o uchyleniu zajęć, to organ podatkowy nie uznawał za konieczne utrzymywanie zabezpieczeń majątkowych, więc zasad­ne jest przyjęcie, że rozporządzenie składnikami majątkowymi, które nie przedstawiały i nie przedstawiają realnej wartości finansowo-ekonomicznej, nie będzie naruszało czyichkolwiek praw, toteż dłużnik nie działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjne­go. Zwrócił uwagę m.in. na to, że żadna spółka, w których udziały pozwana nabyła w drodze darowizny, nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezpodstawna. Zawarte w niej wnioski i zarzuty są nietrafne. Sąd Okrę­gowy niewadliwie ocenił zebrane dowody, trafnie uznał, że nie zachodzi potrzeba przeprowa­dzenia żądanego przez pozwaną dowodu z opinii biegłego sądowego, słusznie uznał, że po­wód wykazał przesłanki roszczenia.

Twierdzeniu pozwanej o bezwartościowym przedmiocie darowizny przeczy wskazana w umowach darowizny wartość tego przedmiotu, niesporna okoliczność, że spółki, w których pozwana nabyła udziały, prowadzą działalność gospodarczą, i wreszcie wszczęcie przez po­zwaną egzekucji nabytej w drodze darowizny wierzytelności w kwotach 3.800.000 zł i 25.000 zł w stosunku do (...) S.A. w U., której zajęta nieruchomość została początko­wo oszacowana na kwotę około 12.000.000 zł. Zbędne było ustalanie realnej wartości przed­miotu darowizny w toku tego procesu, gdyż wartość ta zostanie zweryfikowana w toku postę­powania egzekucyjnego prowadzonego przez powoda. Wszak celem tego procesu jest uzy­skanie tej możliwości przez powoda. Dlatego Sąd Apelacyjny oddalił wniosek pozwanej o przeprowadzenie tego dowodu (art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

Dowody, na które powołała się pozwana w apelacji, w postaci zawiadomień z 17 grudnia 2009 r. o uchyleniu zajęcia (k. 74-76) i zawiadomienia z 24 lutego 2010 r. o zwolnie­niu spod zajęcia (k. 77) nie mają znaczenia dla ustalenia, Ze dłużnik T. T., zawiera­jąc z pozwaną umowy darowizny, nie działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda, gdyż przeciw tej tezie pozwanej przemawiają fakty, że w tym czasie toczyło się postępowanie po­datkowe przeciwko niemu, a przede wszystkim decyzją z 15 grudnia 2009 r. dokonane było zabezpieczenie należności podatkowych na kwotę 1.302.298 zł (decyzja - k. 10). Tak więc dłużnik wiedział o zabezpieczeniu należności i powinien był liczyć się z obowiązkiem zapłaty podatku. Nie jest on człowiekiem nieświadomym zasad rozliczeń podatkowych, skoro zawo­dowo (...). Dla przyjęcia, że dłużnik dokonywał czynności prawnych ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela wystarczy, by takie po­krzywdzenie przewidywał, jako ewentualne. Pozwana nie kwestionuje istnienia należności podatkowych oraz niewypłacalności dłużnika (nie wskazuje majątku dłużnika, z którego po­wód mógłby uzyskać zaspokojenie należności podatkowych).

W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że przedmiotem zaskarżenia skargą pauliańską może być czynność prawna powodująca niewypłacalność dłużnika lub powiększenie jego niewypłacalności, a pokrzywdzenie wierzyciela powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Dla uznania czynności prawnej za krzywdzącą (powodującą lub zwiększającą niewypłacalność) wystarczy, aby istniała jakakolwiek potencjalna możliwość zaspokojenia się z przedmiotów majątkowych. Sąd jeszcze raz podkreśla, że strony umów darowizny podały w umowach wartość przedmiotów darowizny, więc nieuprawnione jest twierdzenie pozwanej, że przedmioty darowizny nie miały realnej wartości majątkowej.

Mając powyższe argumenty na uwadze. Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. i zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa koszty zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.