Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. M. (1) został oskarżony o to, że w okresie od dnia 18 lipca do dnia 20 sierpnia 2013 roku w Ł., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu z K. K., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili do niekorzystnego rozporządzenia mieniem M. P. (1) – w kwocie 200 złotych, A. O. – w kwocie 600 złotych i P. W. w kwocie 400 złotych poprzez wprowadzenie ich w błąd co do braku zdolności w/w pokrzywdzonych do zaciągnięcia pożyczki w (...) S.A. i umożliwienia zaciągnięcia w/w zobowiązania w zamian za uiszczenie w/w kwot, tj. o przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2015 roku w sprawie o sygn. akt VI K 1554/14 oskarżonego M. M. (1) uniewinnił od dokonania zarzucanego czynu.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła Prokuratura Rejonowa Ł. na niekorzyść oskarżonego. Wyrokowi temu oskarżyciel publiczny zarzucił mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k., art. 167 § 1 k.p.k., art. 366 § 1 k.p.k., art. 410 § 1 k.p.k. oraz art. 424 § 1 k.p.k. poprzez:

- przedwczesne odstąpienie od bezpośredniego przesłuchania świadków zdarzenia, tj. A. O. i P. W., pomimo, iż z akt sprawy wynika, że istnieje możliwość ustalenia ich miejsca pobytu, co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych mogącego mieć wpływ na treść wyroku w zakresie ustaleń co do sprawstwa oskarżonego;

- bezpodstawne, nieznajdujące żadnego odzwierciedlenia w argumentacji podnoszonej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego w szczególności nie wynikają motywy dokonania takiej oceny, bezkrytyczne przyjęcie za prawdziwe wyjaśnień i zeznań K. K. oraz wyjaśnień M. M. (1) w zakresie nie istnienia pomiędzy nimi porozumienia co do bezprawnego pobrania od A. O. pieniędzy przez M. M. (1) w związku z udzieleniem jej pożyczki, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że było przeciwnie;

- bezpodstawną, nie znajdującą oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym, dokonaną o nieprawidłowo poczynione ustalenia faktyczne, nie popartą zasadną argumentacją w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ocenę zeznań A. O., co do sprawstwa oskarżonego, poprzez uznanie ich za niewiarygodne w zakresie bezprawnego pobrania od niej przez M. M. (1) pieniędzy w związku z udzieleniem pożyczki, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego dokonana w oparciu o zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, nakazuje je traktować jako wiarygodne.

W konsekwencji powyższego Prokuratura Rejonowa Ł. wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację należy uznać za zasadną albowiem zarzuty w niej zawarte wykazały istnienie uchybień zaistniałych przy wyrokowaniu, które musiały skutkować uchyleniem wyroku.

Sąd całkowicie podziela zarzut skarżącego, iż sąd prowadzący postępowanie przedwcześnie odstąpił od przesłuchania bezpośredniego świadków zdarzenia: A. O. oraz P. W., wydając podczas rozprawy w dniu 2 czerwca 2015 roku postanowienie, w którym stwierdził, że wobec niemożności doręczenia wezwań w/w świadkom i jednoczesnego uznania, iż bezpośrednie przesłuchanie ich na rozprawie nie jest niezbędne, uznał za ujawnione bez odczytywania zeznania w/w świadków.

Zgodnie z treścią art. 392 § 1 k.p.k. ( w brzmieniu nadanym przed wejściem nowelizacji, ustawą z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. z 2015 r., poz. 396) sąd może odczytać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia. Regulacja ta przewiduje odstępstwa od zasady bezpośredniości co do dowodu z zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonego. Ponieważ przepis ten wprowadza wyjątek od tej zasady, to powinien podlegać wykładni ścieśniającej (tak [w:] D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Tom I, wydanie 2, Warszawa 2015, s. 1350).

Wskazać należy, że zarówno w literaturze jak i w judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż w przypadku gdy zeznania świadka dotyczą okoliczności o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy, a przy tym są sprzeczne z wyjaśnieniami oskarżonego lub innymi dowodami w sprawie, to nieodzowne jest bezpośrednie przeprowadzenie dowodu z tych zeznań na rozprawie głównej, niedopuszczalne jest więc zastosowanie przepisu art. 392 § 1 k.p.k. i odczytanie na jego podstawie protokołu przesłuchania danego świadka, sporządzonego przed rozprawą główną (tak m. in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
6 października 2006 r., sygn. akt III KK 42/06, OSNwSK 2006, nr 1, poz. 1899, LEGALIS nr 84439; w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r., sygn. akt II AKa 303/12, LEGALIS nr 731155; w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt II AKa 431/13, LEGALIS nr 776115; w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2015 r., sygn. akt IV KK 46/15, Biul. SN Pr. Kar. 2015, nr 7, LEGALIS nr 1310274). Z taką sytuacją miał do czynienia właśnie sąd rozpoznający sprawę w I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie mogłaby mieć zastosowanie instytucja określona w art. 391 § 1 k.p.k. ( w brzmieniu nadanym przed wejściem nowelizacji, ustawą z dnia 20 lutego 2015 roku o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. z 2015 r., poz. 396), która przewiduje możliwość odczytania protokołów złożonych poprzednio zeznań świadka, w przypadku gdy m.in. nie można mu było doręczyć wezwania, przy zaznaczeniu, iż sąd rozpoznający sprawę podejmie wszelkie możliwe czynności zmierzające do ustalenia miejsca przebywania świadka. W przedmiotowej sprawie Sąd jednakże połączył zarówno przesłanki określone w art. 391 § 1 k.p.k. jak i w art. 392 § 1 k.p.k., co uznać należy za niewłaściwe.

Sąd prowadzący postępowanie w pierwszej instancji, wskazał, że jedną z przyczyn odstąpienia od bezpośredniego przesłuchania świadków: A. O. i P. W. był brak możliwości ustalenia ich obecnego miejsca pobytu i wezwania na rozprawę. Tymczasem dokładna analiza akt sprawy pozwala na ustalenie, że już na etapie postępowania przygotowawczego organ je prowadzący spotkał się z trudnościami w doręczeniu w/w świadkom wezwań w celu złożenia zeznań. Trudności te zostały rozwiązane przez skontaktowanie się telefoniczne z ojcem świadka P. W., co pozwoliło na przesłuchanie w/w świadków. Trafnym jest zarzut skarżącego, że analogiczny tok czynności mógł zostać przeprowadzony w toku postępowania sądowego. Nadto mając na uwadze przeprowadzone przez sąd I instancji czynności zmierzające prowadzące do ustalenia miejsca pobytu świadka, wskazać należy, iż możliwym jest także wysyłanie zapytań do właściwych urzędów skarbowych czy powiatowych urzędów pracy. Zatem nie sposób zgodzić się z wnioskiem, że wezwanie w/w świadków było niemożliwe, albowiem nie podjęto wystarczających starań.

Odnosząc się do drugiego z zarzutów , sformułowanego jako bezkrytyczne przyjęcie za prawdziwe wyjaśnień K. K. i M. M. (1) w zakresie nieistnienia między nimi porozumienia co do pobierania pieniędzy. Rację ma skarżący, że doszło do naruszenia zasady wyrażonej w art. 7 kpk, a mianowicie zasady swobodnej oceny dowodów. Zgodnie z zasadą wyrażoną w tym przepisie sąd ma obowiązek uwzględnić wszystkie przeprowadzone dowody ( dopuszczalne w świetle reguł dowodowych) i przy ich ocenie kierować się przede wszystkim zasadami logicznego myślenia oraz dodatkowo przestrzegać wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego. W przedmiotowej sprawie należało dokładnie przeanalizować zeznania świadka A. O. pod kątem tego czy dała oskarżonemu inne pieniądze niż stanowiące równowartość pierwszej raty, rozważyć dlaczego po wizytach oskarżonego pojawiał się K. K., zastanowić nad zbieżnością imion, ocenić zachowanie M. P. (2), który wyrażał swoje pretensje wobec osoby oskarżonego na ulicy odnośnie przekazania kwoty 200 złotych., przeanalizować dlaczego miała istnieć inna osoba o imieniu (...) skoro K. K. posiadał numer telefonu do M. M. (1) z powodu wcześniejszego korzystania z pożyczki za jego pośrednictwem.

Rację ma skarżący również co do oceny zeznań świadka A. O.. Sąd I instancji dał wiarę tym zeznaniom tylko częściowo. Nie dał wiary w części dotyczącej przekazania pieniędzy bezpośrednio M. M. (1) przez A. O.. Sąd wywiódł wniosek, że skoro pokrzywdzona otrzymała pokwitowanie to pieniądze były przekazane na spłatę pierwszej raty, a gdyby chciał te pieniądze zatrzymać to wystawianie pokwitowania byłoby nieracjonalne. Jednakże lektura zeznań tego świadka zaprotokołowanych na karcie 78 prowadzi do wniosku, że świadek mówił o dwóch różnych kwotach. Jedna kwota to 240 złotych, które zostały przekazane jako pierwsza rata pożyczki oraz o kwocie 100 lub 200 złotych, które M. M. (1) miał wziąć osobiście. Wbrew takiemu zeznaniu sąd w uzasadnieniu przyjął: „ Oskarżony nie żądał od pokrzywdzonej bezpośrednio żadnych gratyfikacji związanych z udzielaniem pożyczki , ani nie brał z tego tytułu żadnych kwot”. W uzasadnieniu sąd przyjął, że brak jest jakichkolwiek innych dowodów potwierdzających fakt otrzymania pieniędzy przez M. M. (1) od A. O.. Świadek O. mówiła o dwóch różnych kwotach , z których tylko na jedną wystawiono pokwitowanie, w związku z tym rozumowanie sądu uzasadniające odmowę wiarygodności zeznaniom świadka w tym zakresie jest nielogiczne. Co więcej ocena wiarygodności zeznań musi być przeprowadzona w sposób logiczny. Sąd nie przeanalizował okoliczności, związanej z pojawianiem się K. K. w sytuacjach gdy M. M. (1) zawierał umowy pożyczki.

W tym miejscu należy przytoczyć ugruntowane stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przekonanie sądu orzekającego o wiarygodności jednych dowodów (ich części) i niewiarygodności innych (w pozostałej części) pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k. jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego a także umotywowane w uzasadnieniu wyroku (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 1996 r., sygn. akt II KRN 199/95, Prok. i Pr. 1996, nr 10, poz. 10). Ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny gdy poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego powinno być uzasadnione orzeczenie. Temu jednak zadaniu, jak wyżej wykazano, Sąd I instancji nie sprostował.

Tym samym oceny zawarte w pisemnych motywach orzeczenia są ocenami dowolnymi ,zaś nie dość wnikliwa analiza dowodów sprawia, że słusznymi stają się zarzuty zawarte w środku odwoławczym dotyczące naruszenia zasady wyrażonej w art. 7 kpk.

Zważając na treść art. 442 § 3 k.p.k. i nie przesądzając w niczym sposobu ostatecznego rozstrzygnięcia, po przekazaniu sprawy Sąd Rejonowy winien ponowić postępowanie dowodowe, w tym w szczególności:

- przeprowadzić bezpośredni dowód z zeznań świadków: A. O. i P. W. i prawidłowo je ocenić .

- przeprowadzić bezpośredni dowód z zeznań świadka M. P. (2) (w toku postępowania sądowego świadek K. K. podał wprost, iż świadek ten widział osobę „pana M.”, którą nie była osoba oskarżonego); aby czynności tej dokonać sąd I instancji nie powinien poprzestać na zwykłym wezwaniu świadka lecz podjąć wszelkie starania by ustalić miejsce jego pobytu i doprowadzić do jego przesłuchania na rozprawie w celu skonfrontowania jego zeznań z poprzednio złożonymi na etapie postępowania przygotowawczego. Jeśli przeprowadzenie bezpośredniego dowodu z zeznań wyżej wymienionych świadków okaże się niemożliwe należy zastosować właściwy przepis dotyczący ujawnienia tych zeznań.

Przy ponownym przeprowadzeniu postępowania dowodowego należy prawidłowo ocenić pozyskany materiał dowodowy stosując zasadę wyrażoną w art. 7 kpk pamiętając by ocena dowodów nastąpiła z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

W oparciu o art. 442§2 k.p.k przy rozpoznawaniu sprawy sąd orzekający w pierwszej instancji , przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku , może poprzestać na ich ujawnieniu.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.