Pełny tekst orzeczenia

10

Postanowienie
z dnia 20 stycznia 1988 r.
(Uw 6/87)



Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Andrzej Kabat

Sędziowie TK: Kazimierz Buchała (sprawozdawca)
Maria Łabor-Soroka

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 1988 r. na posiedzeniu niejawnym, sprawy podjętej z inicjatywy własnej Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie: czy § 3 ust. 2 rozporządzania Rady Ministrów z dnia 19 września 1983 r. w sprawie aplikacji radcowskiej (Dz. U. Nr 56, poz. 251) jest zgodny z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145), na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98)

postanowił:

umorzyć postępowanie w sprawie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 16 listopada 1987 r. Trybunał Konstytucyjny podjął z inicjatywy własnej postępowanie w sprawie o zbadanie, czy § 3 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 września 1983 r. w sprawie aplikacji radcowskiej (Dz. U. Nr 56, poz. 251) jest zgodny z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145).

W motywach postanowienia m. in. wskazano, że w myśl art. 33 ust. 1 powołanej ustawy o radcach prawnych, o wpis na listę aplikantów radcowskich może ubiegać się osoba spełniająca warunki określona w art. 24 ust. 1 - 5 tej ustawy (ukończone wyższe studia prawnicze, obywatelstwo polskie, pełnia praw publicznych, nieskazitelny charakter, właściwa postawa obywatelska), a ponadto legitymująca się rocznym okresem zatrudnienia oraz skierowaniem na tę aplikację przez zatrudniającą ją jednostkę.

Powołana ustawa o radcach prawnych w art. 39 ust. 1 upoważniła Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia zasad i trybu kierowania pracowników na aplikację radcowską oraz sposobu jej odbywania. Na podstawie tego upoważnienia Rada Ministrów wydała wymienione rozporządzenia z dnia 19 września 1985 r. W przepisie § 3 ust. 2 tego rozporządzenia zawarto unormowanie odnoszące się do warunków wpisu na listę aplikantów radcowskich, wprowadzające wymaganie, aby co najmniej roczne zatrudnienie nastąpiło po ukończeniu studiów wyższych i w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższa regulacja rozporządzenia stanowiła w istocie odmienne ujęcie ustawowego warunku "rocznego okresu zatrudnienia”, bowiem ustawa nie zawierała żadnych postanowień odnoszących się do charakteru lub rodzaju owego zatrudnienia. Do wprowadzenia takich postanowień ustawa nie upoważniła Rady Ministrów.

W uzasadnieniu postanowienia stwierdzono, że wprowadzenie przez rozporządzenie dodatkowych wymagań odnoszących się do ustawowego warunku "rocznego okresu zatrudnienia" może oznaczać ograniczenie możliwości ubiegania się o wpis na listę aplikantów radcowskich przez niektóra osoby legitymujące się wymaganym przez ustawę okresem zatrudnienia, w szczególności przez osoby pracujące zarobkowo w okresie studiów.

Trybunał Konstytucyjny w związku z tym uznał, że zachodzi potrzeba zbadania, czy ustanowienie unormowania zawartego w § 3 ust. 2 rozporządzenia nie nastąpiło z przekroczeniem granic ustawowego upoważnienia. Zgodnie bowiem z ustalonym stanowiskiem doktryny oraz dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (np. orzeczenie TK sygn. U 5/86 i P 2/86, Zbiór Orzeczeń TK z 1986 r. poz. 1 i 6) upoważnienie ustawowe podlega zawsze ścisłej, literackiej wykładni; domniemywanie objęcia upoważnieniem materii w nim nie wymienionych w drodze np. wykładni celowościowej nie może w zasadzie wchodzić w rachubę. Za istotną przesłankę podjęcia postanowienia przyjęto również to, że przedmiotem regulacji zawartej w § 3 ust. 2 rozporządzenia była materia obejmująca sferę praw i obowiązków obywatelskich, a więc dziedzinę, której unormowanie jest możliwe w drodze ustawy i tylko subsydiarnie, to jest na zasadzie wyraźnego upoważnienia ustawy i w celu jej wykonania - w drodze rozporządzenia.

Prokurator Generalny PRL, ustosunkowując się do przedstawionego wyżej postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 listopada 1987 r. w piśmie z dnia 14 grudnia 1087 r. wniósł o wydanie orzeczenia przyjmującego, że przepis § 3 ust. 2 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie aplikacji radcowskiej jest zgodny z art. 33 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Wymieniony uczestnik postępowania wskazał, że w ujęciu ustawy warunek pozostawienia w zatrudnieniu u pracodawcy, który skierował daną osobę na aplikację radcowską obowiązuje przez cały czas trwania aplikacji. W razie wygaśnięcia oraz w razie rozwiązania stosunku pracy następuje skreślenie tej osoby z listy aplikantów radcowskich, chyba że w określonym terminie podejmie pracę w innym zakładzie, który potwierdzi skierowanie jaj na aplikację. W tej sytuacji określony w art. 33 ust. 1 wymóg legitymowania się co najmniej rocznym okresem zatrudniania nie może być rozumiany w ten sposób, że chodzi tu o każde zatrudnienie. Powyższą argumentacją uzupełniono obszernymi wywodami odnoszącymi się do sposobu rozumienia określenia "zatrudnienie", na tle przepisów prawa pracy, a zwłaszcza art. 2 Kodeksu Pracy.

Krajowa Rada Radców Prawnych w piśmie z dnia 7 grudnia 1987 r., stanowiącym odpowiedź na pytanie Trybunału Konstytucyjnego co do praktycznych konsekwencji obowiązywania ograniczeń wynikających z § 3 ust. 2 rozporządzenia wyjaśniła, że "Często młodzi prawnicy, którym znana jest treść wyżej cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów, rezygnują z ubiegania się o przyjęcie na aplikację radcowską".

W toku postępowania w sprawie do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło pismo Ministra Szefa Urzędu Rady Ministrów, zawiadamiające, że Rada Ministrów w dniu 14 grudnia 1987 r. przyjęła rozporządzenie zmieniające rozporządzenie z dnia 19 września 1983 r. o aplikacji radcowskiej. Z treści rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 1987 r., które weszło w życie z dniem ogłoszenia (§ 2) tj. 21 grudnia 1987 r. (Dz. U. Nr 39, poz. 220), wynika, że ust. 2 § 3 powołanego rozporządzenia o aplikacji radcowskiej otrzymuje brzmienie: "Pracownik jednostki organizacyjnej może być skierowany na aplikację radcowską, jeżeli spełnia wymagania wymienione w art. 24 ust. 1 pkt 1 - 5 ustawy i posiada co najmniej roczny okres zatrudnienia".

Wobec tego, że w następstwie powyższej zmiany z § 3 ust. 2 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie aplikacji radcowskiej wyeliminowane zostały te postanowienia, które spowodowały powstanie zastrzeżeń co do zgodności tego przepisu z art. 33 ust. 1 ustawy o radcach prawnych - postanowiono jak w sentencji.