Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie
z dnia 15 marca 1989 r.
(Uw. 9/88)


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Adam Józefowicz

Sędziowie TK: Henryk Groszyk, Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 1989 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy wszczętej:
I. z inicjatywy własnej Trybunału Konstytucyjnego na wniosek Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie:
1) czy przepis § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach przez niektóre gatunki zwierząt łownych (Dz.U. Nr 34, poz. 189) jest zgodny z art. 44 ust. 3 i z art. 45 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Dz.U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197) oraz z art.361 kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.);
2) czy przepisy § 8 ust. 2-4 wymienionego w pkt 1 rozporządzenia są zgodne z art. 44 ust. 3 wymienionej w pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r.
II. z wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne NSA w Warszawie (w sprawie sygn. akt II SA 1925/87), czy przepisy § 8 ust. 2, 3 i 4 wymienionego w pkt 1 rozporządzenia są zgodne z art. 44 ust. 1 i 3 wymienionej w pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r., a także z art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i art. 251 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 31 , poz. 137) oraz z art. 2 § 1 i 3 kodeksu postępowania cywilnego,

postanowił:

umorzyć postępowanie w części, która dotyczy zbadania zgodności § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach rolnych przez niektóre gatunki zwierząt łownych (Dz.U. Nr 34, poz. 189) z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Dz.U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197) i art. 361 kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93).

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 7 lipca 1988 r. Trybunał Konstytucyjny wszczął postępowanie z inicjatywy własnej w sprawie o zbadanie czy przepis § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach rolnych przez niektóre gatunki zwierząt łownych (Dz.U. Nr 34, poz. 189) jest zgodny z art. 44 ust. 3 i z art. 45 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (Dz.U. z 1973 r. Nr 33, poz. 197) oraz z art. 361 kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), a ponadto czy przepisy § 8 ust. 2-4 wymienionego rozporządzenia są zgodne z art. 44 ust. 3 wymienionej ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim.
W zakresie tej problematyki Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpił z wnioskiem o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w sprawie II SA 1925/87, czy przepisy § 8 ust. 2, 3 i 4 wymienionego rozporządzenia są zgodne z art. 44 ust. 1 i 3 wymienionej ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r., a także z art. 56 ust. 1 i 3 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i art. 2 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 31 , poz. 137) oraz z art. 2 § 1 i 3 kodeksu postępowania cywilnego.
Postanowieniem z dnia 19 października 1988 r. Trybunał Konstytucyjny połączył obie sprawy z uwagi na ich ścisły związek dotyczący tej samej problematyki oraz względy ekonomii postępowania, w celu łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia.
Wszczynając postępowanie z inicjatywy własnej, Trybunał Konstytucyjny miał na uwadze argumenty podniesione we wniosku Przesa Trybunału w kwestii problemu zgodności § 5 wymienionego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. z art. 44 ust. 3 i z art. 45 ust. 4 wymienionej ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. oraz z art. 361 kodeksu cywilnego.
W szczególności Trybunał Konstytucyjny uznał za konieczne zbadanie treści wymienionego § 5 rozporządzenia w kontekście powołanej ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. i art. 361 kc. Wbrew bowiem istocie obowiązku odszkodowawczego, który wymaga wyrównania uszczerbku doznanego w dobrach chronionych, kwestionowany przepis § 5 ogranicza pełną kompensację szkody i to odstępując od przyjętego w art. 363 § 1 kc modelu sposobu jej naprawienia, (bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej).
Rozważając wstępnie zagadnienie kompensacji szkody wyrządzonej przez zwierzęta łowne, Trybunał Konstytucyjny uznał, że w stosunku prawnym między zobowiązanymi do pokrycia szkód tj. przedsiębiorstwami lasów państwowych, a poszkodowanymi występuje element równorzędności stron oraz element sporu o prawo, co świadczy o cywilnoprawnym charakterze tego stosunku. Z kolei ten charakter prawa o odszkodowanie stanowi przesłankę dopuszczalności stosowania w sytuacji powstania obowiązku naprawienia szkody, przepisów części ogólnej kodeksu cywilnego tj. art. 361 -363.
W toku postępowania nastąpiła zmiana kwestionowanego przepisu § 5 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1989 r. a ogłoszonym 21 lutego 1989 r. (Dz.U. Nr 6, poz. 41), zmieniającym rozporządzenie w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach rolnych przez niektóre gatunki zwierząt łownych które weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (§ 2), kwestionowany § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1987 r. otrzymał następujące brzmienie: "§ 5. Odszkodowanie nie przysługuje za szkody wyrządzone w gospodarstwie państwowym o łącznej wartości nie przekraczającej przy jednorazowym oszacowaniu 200 zł".
Na skutek tej zmiany powstał nowy, obecnie obowiązujący stan prawny, w którym nie występuje już podniesiona we wniosku prezesa Trybunału Konstytucyjnego niezgodność prawa.
Znowelizowany przepis § 5 powołanego rozporządzenia z dnia 26 października 1987 r. zawiera wyłączenie kompensacji szkód minimalnych (200 zł) i tym samym znajduje upoważnienie w art. 45 pkt 4 wymienionej ustawy z dnia 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim. Aktualne unormowanie nie prowadzi do istotnego obniżenia, ponad liczącą się stratę, obowiązku wyrównania szkody.
W związku z tym, że utrata mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu § 5 powołanego rozporządzenia z dnia 26 października 1987 r. nastąpiła przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, należało umorzyć postępowanie w sprawie
w części dotyczącej tego przepisu na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
Z uwagi na to, że rozporządzenie z dnia 20 lutego 1989 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie odszkodowań za szkody wyrządzone w uprawach i plonach rolnych przez niektóre gatunki zwierząt łownych, nie zmieniło treści unormowań zawartych w § 8 ust. 2, 3 i 4 wymienionego rozporządzenia z dnia 26 października 1987 r. przepis ten nadal pozostaje przedmiotem postępowania w sprawie tak w okresie przedstawionym w postępowaniu Trybunału Konstytucyjnego o wszczęciu postępowania z inicjatywy własnej Trybunału Konstytucyjnego.