Pełny tekst orzeczenia

Orzeczenie
z dnia 6 marca 1990 r.
(K 5/89)


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: prezes TK Mieczysław Tyczka

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski
Kazimierz Działocha
Tomasz Dybowski
Henryk Groszyk
Leonard Łukaszuk
Maria Łabor-Soroka (sprawozdawca)
Remigiusz Orzechowski (sprawozdawca)
Janina Zakrzewska

Protokolant: Jerzy Porowski

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 1990 r. na rozprawie sprawy z wniosku Zarządu Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Rzemiosła z dnia 2 czerwca 1989 r., z udziałem przedstawicieli uczestników postępowania: Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej - o stwierdzenie niezgodności z przepisem art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) w części dotyczącej uchylenia art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (jedn. tekst Dz.U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, zm. z 1984 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181),

orzeka:

przepis art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) w części dotyczącej uchylenia art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (jedn. tekst Dz.U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, zm. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181) jest zgodny z art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej





UZASADNIENIE


I


Zarząd Krajowy Związku Zawodowego Pracowników Rzemiosła wniósł w dniu 2 czerwca 1989 r. (a więc przed zmianą Konstytucji z dnia 29 grudnia 1989 r., zmieniającą brzmienie tytułu Konstytucji na RP) o stwierdzenie niezgodności przepisu art. 53 pkt 11 ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) z przepisem art. 67 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, twierdząc iż przepis ten pozostaje w niezgodności z wymienionym przepisem Konstytucji przez to, że uchylając przepis art. 29 ustawy z 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (Dz.U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40; zm. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i 1987 r. Nr 33, poz. 181) faktycznie pozbawił pracowników zakładów rzemieślniczych prawa do świadczeń socjalnych. W uzasadnieniu wniosku podniesiono następujące argumenty.

Sejm, jak twierdził wnioskodawca, w powołanej ustawie o działalności gospodarczej z jednej strony zagwarantował równe prawa wszystkim podmiotom gospodarczym, z drugiej zaś pozbawił systematycznie wzrastającą liczebnie grupę pracowników sektora nieuspołecznionego świadczeń socjalnych, przecząc tym samym równości praw i obowiązków, które nie powinny zależeć od tzw. przynależności sektorowej.

Zdaniem wnioskodawcy paradoksem jest, że ze świadczeń zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego mogą korzystać pracownicy organizacji rzemiosła (np. spółdzielni rzemieślniczych), albowiem do nich ma zastosowanie powołana ustawa z 24 października 1986 r. o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej (Dz.U. Nr 39, poz. 192), a nie może z tych świadczeń korzystać grupa składająca się z pracowników zakładów rzemieślniczych i uczniów, dzięki którym organizacje te mogą w ogóle istnieć. W ocenie wnioskodawcy, zawartej również w piśmie procesowym z dnia 22 września 1989 r., zasady konstytucyjne wynikające z art. 5 pkt 5 i art. 11 Konstytucji PRL dotyczą wszystkich pracowników i w pełni gwarantują wszystkim obywatelom urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej i systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych, kulturalnych. Realizacja tych zasad znalazła odzwierciedlenie w art. 31 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (Dz.U. Nr 41, poz. 325) oraz w ustawie z dnia 24 lutego 1989 r. o Funduszu Socjalnym Wsi (Dz.U. Nr 10, poz. 54), na podstawie których pracownicy zatrudnieni w spółkach oraz rolnicy i ich rodziny uzyskali prawo do zaspokajania potrzeb socjalno-bytowych, m. in. do dofinansowania kosztów wypoczynku.

Stąd - zdaniem wnioskodawcy - dokonane w art. 53 pkt 11 powołanej ustawy z 1988 r. o działalności gospodarczej nagłe ograniczenie praw pracowniczych, łamiące jednoznacznie równość praw w zależności od sektora gospodarki, nie stwarza gwarancji równych uprawnień wszystkich pracowników i jest niezgodne z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL.

Prokurator Generalny RP w piśmie z dnia 25 sierpnia 1989 r. wniósł o stwierdzenie zgodności z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL przepisu art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, twierdząc, że przepis ten także w części uchylającej art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła jest zgodny z wymienionym przepisem Konstytucji.

W ocenie Prokuratora Generalnego RP, mimo że uchylony przepis art. 29 ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła nie został zastąpiony żadnym innym rozwiązaniem prawnym, umożliwiającym tworzenie funduszu socjalnego i mieszkaniowego przeznaczonego dla pracowników rzemiosła i członków ich rodzin, nie uzasadnia to jednak wyrażonego we wniosku poglądu, że art. 53 pkt 11 powołanej ustawy z 1988 r. o działalności gospodarczej jest sprzeczny z art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL.

Według Prokuratora Generalnego RP - uprawnień pracownika do możliwości korzystania z funduszu socjalnego i mieszkaniowego nie można wywodzić ze statuowanej w art. 67 ust. 2 Konstytucji PRL zasady równouprawnienia, bowiem z zasady tej wynika, że nie można pozbawić obywatela należnych mu praw. Wprawdzie wyklucza ona również możliwość uprzywilejowania grup społecznych lub poszczególnych obywateli z uwagi na wymienione w art. 67 ust. 2 Konstytucji cechy, między innymi ze względu na przynależność do określonej grupy zawodowej, co nie oznacza jednak, że wszystkie grupy zawodowe powinny mieć identyczne lub nawet podobnie ukształtowane prawa i obowiązki, w tym także prawo do korzystania z funduszu socjalnego i mieszkaniowego, tym bardziej że dotychczas uprawnienia takie przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w jednostkach gospodarki uspołecznionej.

Zatem w ocenie Prokuratora Generalnego RP uchylenie ciążącego na członkach cechów rzemieślniczych obowiązku świadczenia na fundusz socjalny i mieszkaniowy na rzecz pracowników zatrudnionych w zakładach rzemieślniczych w drodze dopuszczalnej regulacji ustawowej nie może być uznane za sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości z tego tylko względu, że pracownikom tym prawo do korzystania z tych funduszów uprzednio przysługiwało.

Zdaniem Prokuratora Generalnego istnieje obecnie możliwość na podstawie uprawnień wynikających z ustawy z 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U. Nr 17, poz. 92) do utworzenia funduszu socjalnego i mieszkaniowego, a w przypadku nieutworzenia tych funduszy - zrekompensowania świadczeń socjalnych w ramach wynagrodzenia za pracę.

W ocenie Prokuratora Generalnego RP stwierdzenie niezgodności art. 53 pkt 11 ustawy o działalności gospodarczej w części uchylającej art. 29 ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła z art. 67 ust. 2 Konstytucji RP praktycznie nie doprowadziłoby do pełnej realizacji konstytucyjnej zasady równości obywateli, skoro ustawa z 22 marca 1989 r. o rzemiośle nie nakłada na rzemieślników - w przeciwieństwie do ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła z 8 czerwca 1972 r. - obowiązku zrzeszenia się w cechach (art. 4 ust. 1 pkt 1). Jego zdaniem dalsze obowiązywanie art. 29 ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła stworzyłoby warunki do tworzenia funduszu socjalnego i mieszkaniowego na rzecz tylko tych pracowników, których pracodawcy byliby dobrowolnie w cechu zrzeszeni.

Umocowany przedstawiciel Sejmu RP w piśmie z dnia 20 lutego 1990 r. wniósł o stwierdzenie, że przepis art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej także w części uchylającej art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła jest zgodny z art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu swojego stanowiska przedstawiciel Sejmu RP podniósł, co następuje.

Konstytucyjna zasada równouprawnienia dotyczy równości praw obywatelskich, do których nie należą uprawnienia do korzystania ze środków zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego. Uprawnienia te stanowią element uposażenia pracowników zależny od ich sytuacji materialnej i możliwości finansowych pracodawcy, i zatem nie mogą być wywodzone z zasady równości obywateli wyrażonej w art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zasada równości gwarantowana w art. 67 ust. 2 Konstytucji zapewnia ochronę przed dyskryminacją obywateli ze względu na cechy takie, jak np.: płeć, narodowość, miejsce zamieszkania, przynależność do organizacji politycznych czy do określonej grupy zawodowej, z czego nie można wywodzić, że występujące w poszczególnych grupach zawodowych różnice w materialnym uposażeniu i socjalnych świadczeniach, w tym także prawo do korzystania z funduszów socjalnego i mieszkaniowego pozostają w sprzeczności z wymienioną zasadą konstytucyjną.

Ponadto przedstawiciel Sejmu RP podniósł, że proklamowana w ustawie o działalności gospodarczej i gwarantowana w art. 6 Konstytucji swoboda działalności gospodarczej bez względu na formę własności wyłącza ingerencję państwa w sferę tej działalności przez nakładanie obowiązku tworzenia i gromadzenia funduszów socjalnego i mieszkaniowego, oraz że uchylenie ustawy z 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła łącznie z art. 29 było niezbędne wobec uchwalenia ustawy o działalności gospodarczej, która wprowadziła zasadę wolności gospodarczej i równości wszystkich form własności.

W ocenie przedstawiciela Sejmu RP dopiero uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U. Nr 17, poz. 92), wprowadzając nowe podstawy prawne samorządowych organizacji rzemiosła, stworzyła warunki do ustanowienia funduszy socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników i uczniów zakładów rzemieślniczych oraz ich rodzin.


II


Trybunał Konstytucyjny na rozprawie w dniu 6 marca 1990 r. wysłuchał umocowanych przedstawicieli: wnioskodawcy, Sejmu RP oraz Prokuratora Generalnego RP.

Przedstawiciel wnioskodawcy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, a wobec istotnej zmiany treści art. 5 i 11 Konstytucji RP, która nastąpiła po wniesieniu wniosku, wskazał jako zasadniczą podstawę kontroli kwestionowanego art. 53 pkt 11 ustawy o działalności gospodarczej tylko art. 67 ust. 2 Konstytucji.

Przedstawiciel wnioskodawcy, uzasadniając potrzebę uregulowania prawnego kwestii funduszów socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników i uczniów zakładów rzemieślniczych oraz ich rodzin podkreślił, iż jest to niezbędne z uwagi na trudną sytuację socjalno-bytową tej licznej grupy (około 2 milionów).

Przedstawiciele Sejmu RP i Prokuratora Generalnego RP, wnosząc o stwierdzenie zgodności kwestionowanego art. 53 pkt 11 ustawy o działalności gospodarczej z art. 67 ust. 2 Konstytucji RP, podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska zawarte w pismach procesowych.


III


1. Trybunał Konstytucyjny jako wstępną rozważył kwestię, czy przepis art. 53 pkt 11 ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) uchylający w całości ustawę z 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (Dz.U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, zm. z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181) podlega właściwości rzeczowej Trybunału Konstytucyjnego i w tej sprawie zajął następujące stanowisko.

Właściwość rzeczowa Trybunału Konstytucyjnego wynika z art. 33a ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z art. 1 i 2 oraz z art. 35 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 22, poz. 98, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1989 r. Nr 34, poz. 178 i Nr 73, poz. 436 oraz z 1990 r. Nr 3, poz. 16 i Nr 6, poz. 35).

Treść wymienionych przepisów wskazuje na to, że zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego został zakreślony szeroko i obejmuje on nie tylko takie akty, które ustanawiają i zmieniają, lecz także uchylają normy prawne.

Taki pogląd utrwalił się w orzecznictwie TK (np. sygn. akt U. 10/88, U. 15/88), który uznaje, że przedmiotem kontroli konstytucyjności będzie zawsze norma prawna, czyli reguła zachowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.

Trybunał Konstytucyjny podziela powyższy pogląd także i w tej sprawie, i przyjmuje, opierając się przede wszystkim na treści art. 1 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, że klauzule derogacyjne zawierające odniesienia do zachowań adresatów podlegają również kontroli Trybunału stosownie do art. 2 ustawy o TK.

2. Trybunał Konstytucyjny rozważył dalej zagadnienie, jakie postanowienia Konstytucji powinny stanowić podstawę oceny przepisu art. 53 pkt 11 powołanej ustawy o działalności gospodarczej, w związku z tym, że po wpłynięciu wniosku do TK Konstytucja została w zasadniczy sposób znowelizowana ustawą z dnia 29 grudnia 1989 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 444).

Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego w ramach art. 2 ustawy o TK jest wydanie rozstrzygnięcia de lege lata, a więc na gruncie obowiązujących aktów prawnych, i dlatego też orzeczenie Trybunału w tej sprawie - gdy idzie o treść kontrolowanych przepisów - nie może opierać się na tych przepisach Konstytucji, które podczas postępowania zostały zmienione bądź uchylone. Chodzi tu zwłaszcza o powołane przez wnioskodawcę w piśmie procesowym z dnia 22 września 1989 r. przepisy art. 5 pkt 5 i art. 11 ust. 3 Konstytucji, zawierające ustalenie kierunków działalności państwa w sferze polityki socjalno-bytowej.

Dotychczas najogólniejsze reguły w tym zakresie zawierały przepisy art. 4 ust. 1 i art. 11 ust. 3 Konstytucji, według których zasadniczym celem polityki społeczno-gospodarczej państwa było m. in. systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa Zadania i kierunki polityki społeczno-gospodarczej i socjalnej państwa wynikały też z art. 5 Konstytucji. Przepisy te stanowiły punkt wyjścia dla bardziej konkretnych ustaleń konstytucyjnych w tym zakresie, sformułowanych jako materialne gwarancje praw obywateli w dziedzinie ekonomicznej, socjalnej i kulturalnej.

Niewątpliwie jedną z form realizacji zadań państwa w zakresie polityki socjalnej było ustanowienie funduszów socjalnego i mieszkaniowego, i to nie tylko dla pracowników gospodarki uspołecznionej, lecz i dla niektórych pracowników gospodarki nieuspołecznionej (art. 29 ustawy z 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła - Dz.U. z 1983 r. Nr 7, poz. 40, z 1984 r. Nr 5, poz. 24, z 1985 r. Nr 3, poz. 12, z 1986 r. Nr 17, poz. 89 i z 1987 r. Nr 33, poz. 181), oraz ustanowienie funduszu socjalnego dla rolników i ich rodzin (ustawa z dnia 24 lutego 1989 r. o Funduszu Socjalnym Wsi (Dz.U. Nr 10, poz. 54, z 1990 r. Nr 6, poz. 34).

Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 75, poz. 444) zmieniła istotnie treść przepisów art. 1-8, natomiast przepisy art. 11-19 zostały uchylone.

W ten sposób jako punkt odniesienia do kontroli kwestionowanego przez wnioskodawcę przepisu pozostał wskazany we wniosku art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustanawiający zasadę równości praw.

3. Analizą art. 67 ust. 2 Trybunał Konstytucyjny zajmował się wielokrotnie, gdy w grę wchodziła konstytucyjna zasada równości jako podstawa orzekania. Najpełniej wypowiedział się w tym względzie w orzeczeniu z dnia 9 marca 1988 r., sygn. U 7/87, ujmując tę zasadę w następujący sposób: “Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że konstytucyjna zasada równości wobec prawa (równości w prawie) w ujęciu najszerszej - w porównaniu z innymi przepisami Konstytucji PRL w tej materii - formuły art. 67 ust. 2 Konstytucji polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujący się daną cechą istotną (relewantną) w stopniu równym, mają być traktowani równo. A więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań dyskryminujących, jak i faworyzujących”.

Odnosząc przytoczoną wyżej formułę do rozpoznawanej sprawy, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, co następuje.

Kwestionowany przepis art. 53 pkt 11 ustawy o działalności gospodarczej, powodując między innymi zniesienie funduszów socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników najemnych rzemiosła, w skutkach mógłby doprowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady równości, gdyby Konstytucja przewidywała wprost lub pośrednio obowiązek rozszerzania praw socjalnych pracowników poprzez ustanowienie funduszy, tak jak czyni to np. art. 70 Konstytucji, gdy idzie o “rozwój ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby, starości i niezdolności do pracy”. W omawianym przedmiocie taki nakaz nie istnieje. Żaden z aktualnych przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie daje podstawy do wywodzenia z niego uprawnień do korzystania z funduszy socjalnego i mieszkaniowego. Nie stanowi też takiej podstawy zasada równouprawnienia obywateli zawarta w art. 67 ust. 2 Konstytucji.

Z zasady równości gwarantowanej w art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie można wyprowadzić wniosku, że występujące w poszczególnych grupach pracowniczych różnice w uposażeniu materialnym, a tym bardziej w socjalnych świadczeniach, naruszają tę równość. Treść bowiem tego przepisu nie oznacza, że każdy pracownik może korzystać z funduszów socjalnego i mieszkaniowego, tak jak nie musi mieć identycznych uprawnień do korzystania z określonych składników wynagrodzenia za pracę. Uprawnienia do korzystania ze środków zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego są ponadto takim elementem dodatkowych świadczeń związanych z pracą, które zależą od możliwości finansowych pracodawcy i przyznanych mu uprawnień.

Uchwalona przez Sejm w dniu 23 grudnia 1988 r. ustawa o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324) wprowadziła generalną zasadę “wolności gospodarczej” w art. 1, stwierdzając, że “podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa”.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 6, w brzmieniu nadanym jej ustawą z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustanowiła, zasadę obowiązującą całe ustawodawstwo o samoistnej nadrzędnej mocy prawnej, wprowadzając gwarancje swobody działalności gospodarczej bez względu na formę własności. Ograniczenie tej swobody może nastąpić jedynie w ustawie.

Uchwalenie ustawy o działalności gospodarczej wymagało równoczesnego zniesienia (w całości lub części) szeregu przepisów prawnych sprzecznych z zasadą wolności gospodarczej, równości wszystkich form własności i operujących konstrukcjami krępującymi inicjatywę i przedsiębiorczość.

Ustawa o działalności gospodarczej pełni funkcje podstawowego aktu normatywnego dotyczącego swobodnego podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej. Konieczne tym samym było uchylenie w całości ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, opartej na odmiennych założeniach, skoro dotychczas ustawa ta pełniła w stosunku do rzemiosła taką funkcję, jaką miała spełnić ustawa o działalności gospodarczej.

Uchylenie to było zatem konsekwencją wynikającą z uwarunkowań regulacji tego nowego aktu.

Wyrażony we wniosku Zarządu Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Rzemiosła pogląd o sprzeczności art. 53 pkt 11 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, w części uchylającej art. 29 ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, z art. 67 ust. 2 Konstytucji jest zatem nieuzasadniony.

4. Trybunał Konstytucyjny jednocześnie uznał jednak za stosowne skierować uwagę Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej na problem funduszy socjalnego i mieszkaniowego dla pracowników najemnych rzemiosła, ze względu na to, że państwo kontynuuje dotychczasową politykę w sferze socjalno-bytowej poprzez fundusze socjalno-mieszkaniowe w stosunku do innych grup społecznych. Pomoc w tej formie dotyczy zdecydowanie przeważającej części społeczeństwa, skoro obejmuje pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki uspołecznionej i ich rodziny, pracowników sfery budżetowej, pracowników organizacji społecznych i organizacji rzemiosła oraz ich rodziny, a także rolników i ich rodziny.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - nieuregulowanie tej kwestii w stosunku do pracowników najemnych rzemiosła wymaga ponownej analizy tej problematyki, choćby ze względu na treść art. 16 i 94 pkt 8 kodeksu pracy, które nakładają na pracodawcę obowiązek zaspokajania pracowniczych potrzeb socjalnych, bytowych i kulturalnych. Możliwości do organizacyjnego rozwiązania tego problemu daje ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U. Nr 17, poz. 92), powołująca system samorządowych organizacji rzemiosła. Organizacjom tym można powierzyć sprawy związane z gromadzeniem środków na fundusz socjalno-mieszkaniowy oraz gospodarowanie tym funduszem. Należy także zwrócić uwagę na to, że ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania wprowadzono ulgi w opodatkowaniu, gdy następują odpisy na fundusz socjalny i mieszkaniowy (art. 12 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym - jedn. tekst Dz.U. z 1989 r. Nr 27, poz. 147, w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania - Dz.U. Nr 74, poz. 443).

Stwierdzić również wypada, że brak regulacji w kwestii funduszów socjalnych i mieszkaniowych dla pracowników rzemiosła zmienił ich położenie w sferze socjalnej i mieszkaniowej.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny wystąpi do Sejmu RP w formie odrębnego postanowienia sygnalizacyjnego na podstawie art. 5 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.


IV


Mając na względzie wszystkie przytoczone racje prawne, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 2 i art. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym stwierdził, że przepis art. 53 pkt 11 powołanej ustawy o działalności gospodarczej, w części, w jakiej kwestionuje go wnioskodawca, tj. uchylającej art. 29 powołanej ustawy z dnia 8 czerwca 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, jest zgodny z art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.