Pełny tekst orzeczenia

15

Postanowienie
z dnia 13 czerwca 1990 r.
(P. 1 /89)


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodnicząca: sędzia TK Maria Łabor-Soroka

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski
Remigiusz Orzechowski (sprawozdawca)


po rozpatrzeniu w dniu 13 czerwca 1990 r. na posiedzeniu niejawnym, sprawy dotyczącej udzielenia odpowiedzi na pytanie prawne z dnia 26 maja 1989 r. prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w której w charakterze uczestników postępowania występują ponadto - Minister Finansów oraz Prokurator Generalny, dotyczącego zgodności § 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 kwietnia 1984 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego lub opłaty skarbowej podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności wytwórczej lub usługowej (Dz. U. Nr 24, poz. 122 i z 1987 r. Nr 40, poz. 234) z przepisami: art. 12 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym (Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191, z 1985 r. Nr 12, poz. 50 oraz z 1989 r. Nr 3, poz. 12 i Nr 74, poz. 443), art. 22 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (Dz. U. z 1989 r. Nr 27, poz. 147 i Nr 74, poz. 443), art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 45, poz. 226), a od 1 marca 1989 r. z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 4, poz. 23 i Nr 74, poz. 443), wreszcie z art. 9 pkt. 1, art. 18 ust. 3 i art. 38 pkt. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. Nr 27, poz. 111, z 1982 r. Nr 45, poz. 289, z 1984 r. N r 52, poz. 268, z 1985 r. Nr 12, poz. 50, z 1988 r. Nr 41, poz. 325 oraz z 1989 r. Nr 4, poz. 23, Nr 33, poz. 176, Nr 35, poz. 192 i Nr 74, poz. 443)

postanawia:

umorzyć postępowanie w sprawie.



UZASADNIENIE


1. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, pismem z dnia 26 maja 1989 r., zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności przepisu § 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 kwietnia 1984 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego lub opłaty skarbowej podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności wytwórczej i usługowej (Dz. U. Nr 24, poz. 122) - z przepisami ustawowymi powołanymi w podstawie prawnej tego rozporządzenia, a mianowicie z przepisami:
- art. 12 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym (Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191),
- art. 23 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 192),
- art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 45, poz. 226), a od 1 marca 1989 r.
- z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 4, poz. 23), - art. 9 pkt. 1, art. 18 ust. 3 i art. 38 pkt. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. Nr 27, poz. 111).

W uzasadnieniu pytania prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego stwierdził m. in., iż kwestionowany przepis upoważnia izby skarbowe w wypadkach uzasadnionych potrzebami miejscowymi, na wniosek terenowych oddziałów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, do zwalniania, na części lub na całym obszarze województwa, od opodatkowania w formie opłaty skarbowej lub karty podatkowej nowo uruchamianej działalności w zakresie określonych w rozporządzeniu rzemiosł. Tymczasem żaden z przepisów powołanych w podstawie prawnej rozporządzenia nie zawiera jakiejkolwiek wzmianki o dopuszczalności takiego upoważnienia. Przeciwnie, przepisy te upoważniają jedynie Ministra Finansów do normowania, w drodze rozporządzenia, określonych kwestii ujętych w tych przepisach. W konsekwencji wchodzi tu w grę wypadek “subdelegacji”, i to w kwestiach należących do istoty aktu ustawodawczego, uznanej już wcześniej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego za niedopuszczalną bez wyraźnego upoważnienia ustawy.

2. W odpowiedzi na pytanie prawne prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego - Minister Finansów, w piśmie z dnia 20 lipca 1989 r., oceniając od strony celowości rozwiązanie przyjęte w kwestionowanym § 2 pkt. 2 rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. uznał, że jego przydatność w sferze przedsięwzięć związanych z aktywizacją poszczególnych regionów nie może budzić wątpliwości. Podzielił natomiast pogląd prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego co do “formalnoprawnej niepoprawności obecnie obowiązującej regulacji”. Zapowiedział równocześnie podjęcie prac nad zmianą kwestionowanego przepisu. W kolejnym piśmie z dnia 14 listopada 1989 r. Minister Finansów poinformował, iż zamierzone nowe rozporządzenie, zastępujące rozporządzenie z dnia 9 kwietnia 1984 r., zostanie wprowadzone w życie z dniem 1 stycznia 1990 r., zaś w piśmie z dnia 24 stycznia 1990 r. - że termin ten, ze względu na określone trudności natury organizacyjnej, przesunięty został na koniec marca 1990 r. Trybunał Konstytucyjny powstrzymał się w związku z tym z wyznaczeniem rozprawy w terminie wcześniejszym.
Wobec niewydania jednak rozporządzenia także w miesiącu marcu br. - wyznaczył w tej sprawie rozprawę na dzień 29 maja 1990 r.

3. Do podniesionego przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego pytania ustosunkował się także w piśmie z dnia 20 lipca 1989 r. Prokurator Generalny PRL.

W zajętym w tej kwestii stanowisku wyraził opinię, iż kwestionowany § 2 pkt 2 rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. jest niezgodny z przepisami:
- art. 12 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym (Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191 i z 1985 r. Nr 12, poz. 50) oraz
- art. 22 pkt. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym (Dz. U. Nr 27, poz. 147),

jako że zawarte w § 2 pkt. 2 rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. upoważnienie dla izb skarbowych do wprowadzania zwolnień od podatku ustanowione zostało bez upoważnienia ustawowego, a nawet z wykroczeniem poza zakres upoważnienia, udzielonego przez te ustawy Ministrowi Finansów, do ustanawiania tego rodzaju zwolnień.

Nie podzielając w pozostałej części stanowiska prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny PRL wyraził wątpliwość co do tego, czy § 2 pkt 12 rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. pozostaje w kolizji z przepisami art. 9 pkt. 1, art. 18 ust. 3 i art. 38 pkt. 1, 2 i 4 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, ponieważ przepisy te nie pozostają w związku treściowym z § 2 pkt. 2, a także co do istnienia podstaw do kontroli zgodności § 2 pkt. 2 tego rozporządzenia z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o opłacie skarbowej, skoro zastąpiona została ona ustawą o tym samym tytule z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 23). Uchylenie bowiem pierwszej z tych ustaw uczyniło bezprzedmiotowym powołanie się w podstawie prawnej rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. na art. 2 ust. 2 tej ustawy. Zarazem zaś upoważnienie dla Ministra Finansów z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej do zwalniania z tej opłaty niektórych podmiotów wykonane zostało samodzielnie, w rozporządzeniu tegoż Ministra z dnia 22 lutego 1989 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz. U. Nr 9, poz. 52).

Równocześnie Prokurator Generalny PRL zwrócił uwagę, iż powołane w pytaniu akty normatywne nie uwzględniają niektórych zmian dokonanych w tych aktach, a mianowicie:

- w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 9 kwietnia 1984 r. - zm. z 1987 r., ogłoszonej w Dz. U. Nr 40, poz. 234,
- w ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym - zm. z 1985 r. ogłoszonej w Dz. U. Nr 12, poz. 50,
- w ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym - zm. ujętych w tekście jednolitym, ogłoszonym w Dz. U. z 1989 r. Nr 27, poz. 147.

3. W toku postępowania w tej sprawie Trybunał Konstytucyjny ustalił, iż poza zmianami, na które zwrócił uwagę Prokurator Generalny, do powołanych we wniosku prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego aktów normatywnych wprowadzone zostały dalsze zmiany. W konsekwencji aktualne brzmienie tych aktów wynika z tekstów ogłoszonych w następujących Dziennikach Ustaw:
- rozporządzenia z dnia 9 kwietnia 1984 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego lub opłaty skarbowej podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności wytwórczej i usługowej - w Dz. U. Nr 24, poz. 122 i z 1987 r. Nr 40, poz. 234,
- ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku obrotowym - w Dz. U. z 1983 r. Nr 43, poz. 191, z 1985 r. Nr 12, poz. 50 oraz z 1989 r. Nr 3, poz. 12 i Nr 74, poz. 443),
- ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o podatku dochodowym - w Dz. U. z 1989 r. Nr 27, poz. 147 i Nr 74, poz. 443, przy czym powołany we wniosku prezesa NSA art. 23 pkt. 1 otrzymał obecnie oznaczenie art. 22 pkt. 1,
- ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej - w Dz. U. Nr 4, poz. 23 i Nr 74, poz. 443,
- ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych - w Dz. U. Nr 27, poz. 111, z 1982 r. Nr 45, poz. 289, z 1984 r. Nr 52, poz. 268, z 1985 r. Nr 12, poz. 50, z 1988 r. Nr 41, poz. 325 oraz z 1989 r. Nr 4, poz. 23, Nr 33, poz. 176, Nr 35, poz. 192 i Nr 74, poz. 443.

4. Po wyznaczeniu terminu rozprawy w omawianej sprawie, pismem z dnia 24 maja 1990 r. Minister Finansów zawiadomił Trybunał Konstytucyjny o podpisaniu i skierowaniu do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw rozporządzenia z dnia 18 maja 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności gospodarczej, uchylającego zarazem w całości m. in. także kwestionowane rozporządzenie z dnia 9 kwietnia 1984 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 122 i z 1987 r. Nr 40, poz. 234), w którym prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego kwestionował legalność wspomnianego wcześniej przepisu § 2 pkt. 2. W związku z powyższym - zarządzeniem prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 1989 r. termin rozprawy w tej sprawie został odwołany.

5. Wymienione wcześniej rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 maja 1990 r. ogłoszone zostało następnie w Dzienniku Ustaw z dnia 31 maja 1990 r. Nr 35, poz. 203. Rozporządzenie to, zgodnie z treścią jego przepisu końcowego (§ 9), weszło w życie z dniem jego ogłoszenia, tj. z dniem 31 maja 1990 r.

6. W konsekwencji wydania, a następnie ogłoszenia i wejścia w życie wspomnianego wyżej, w pkt. 5, rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 maja 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 35, poz. 203), utraciło z dniem 31 maja 1990 r. w całości moc rozporządzenie tego Ministra z dnia 9 kwietnia 1984 r., w tym także kwestionowany przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis § 2 pkt. 2 tego aktu.

Nowe rozporządzenie odstąpiło od powierzenia izbom skarbowym wprowadzania zwolnień podatkowych w drodze aktów ogólnych (normatywnych), ustalając samodzielnie przesłanki i zakres dopuszczalnych zwolnień, pozostawiając izbom skarbowym ich konkretyzację w drodze aktów indywidualnych (decyzji podatkowych), na wniosek podatników.

W przedstawionym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny, zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym, postanowił umorzyć postępowanie w omawianej sprawie.