U 7/89
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
16
Postanowienie
z dnia 20 lutego 1990 r.
(U. 7/89)
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Przewodniczący:
sędzia TK Wojciech Łączkowski
Sędziowie TK:
Tomasz Dybowski
Antoni Filcek (sprawozdawca)
po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 1990 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych o stwierdzenie, że przepis § 10 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 7, poz. 68) nie jest zgodny z art. 25 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56 ze zm.) oraz z art. 33 w związku z art. 121 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21).
postanawia
umorzyć postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
Centralny Związek Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o ustalenie, że przepisy:
1) § 12 ust. 3 i § 13 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 22 lutego 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych, gromadzonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej (M. P. Nr 12, poz. 108 z późn. zm.),
2) § 22 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 grudnia 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych (M. P. Nr 37, poz. 347), 3) § 10 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 7, poz. 68) są niezgodne z art. 25 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56 ze zm.) oraz z art. 33 w związku z art. 121 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21).
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że niezgodność wymienionych przepisów zarządzeń Prezesa NBP z przepisami Prawa bankowego polega na przekroczeniu granic umocowania i objęciu wyższymi odsetkami kredytów w trakcie spłacania, co narusza zasadę trwałości umów. Wysokość odsetek obowiązujących w dacie ich zawarcia określona w umowach i stanowiąca istotną część tych umów powinna obowiązywać do czasu spłaty kredytu. Tymczasem analiza kwestionowanych przepisów wskazuje, że dopuszczają one zmianę warunków udzielania kredytów nie tylko w tych wypadkach, w których postanowienia konkretnej umowy kredytowej możliwość taką przewidują (co też byłoby sprzeczne z przepisami powołanych wyżej ustaw, nie dających do tego upoważnienia), ale także, jak to wynika z dyspozycji § 12 ust. 2 zarządzenia z 22 lutego 1988 r., dotyczą wszystkich umów zawartych przed 26 kwietnia 1988 r., podczas gdy ani z przepisów wydanych przed 26 kwietnia 1988 r., ani z woli stron nie wynika zamiar uwzględnienia w przyszłości innego oprocentowania. W ocenie wnioskodawcy przepisy powołanych wyżej zarządzeń Prezesa Narodowego Banku Polskiego naruszają prawo i są sprzeczne z zasadą trwałości umów. Przepisy ustawy z 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56) ani ustawy z 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21) nie zawierają podstaw do naruszenia zasady, że prawo wstecz nie działa.
Trybunał Konstytucyjny, po zapoznaniu się ze stanowiskiem Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Prokuratora Generalnego PRL, postanowieniem z dnia 15 listopada 1989 r., sygn. akt U 7/89, na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98 ze zm.) umorzył postępowanie w sprawie w części dotyczącej punktów 1 i 2 wniosku Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, bowiem ustalił, że objęte tymi punktami przepisy zarządzeń Prezesa NBP z dnia 22 lutego 1988 r. i z dnia 29 grudnia 1988 r. utraciły moc obowiązującą, z wyjątkiem § 12 ust. 1 pierwszego z wymienionych zarządzeń i § 4 ust. 3 oraz § 21 pkt 2 drugiego zarządzenia, których to przepisów punkty 1 i 2 wniosku Centralnego Związku RSP nie dotyczą, zaś - jak wynika z treści art. 4 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. - Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności prawa w odniesieniu do aktów ustawodawczych i innych aktów normatywnych obowiązujących w dniu wydania orzeczenia bądź co do których dopuszczalne jest wszczęcie postępowania przed ich wejściem w życie.
Odnośnie punktu 3 wniosku Centralnego Związku RSP, dotyczącego stwierdzenia niezgodności z prawem bankowym przepisu § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr ¦, poz. 68), Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wskazanego wyżej postanowienia z dnia 15 listopada 1989 r. uznał, że wniosek w tym zakresie podlega jego rozpoznaniu. Przepis ten, stanowiąc o utracie mocy obowiązującej powołanego wyżej zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r., utrzymywał w mocy § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 tegoż zarządzenia. Zarządzenie Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. utraciło moc obowiązującą na podstawie § 6 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 30 czerwca 1989 r. w sprawie oprocentowania kredytu refinansowego, granie oprocentowania kredytu udzielanego na niektóre cele oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 22, poz. 172 ze zm.), z wyjątkiem dotyczącym utrzymania w mocy wymienionego § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 29 grudnia 1988 r., z tym że w załączniku nr 2 do ostatnio wskazanego zarządzenia I p. 2 skreśla się. Ten zaś wyjątek już wcześniej określony został w § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r., z tym że utrzymywał on w mocy także, obecnie skreślony, I p. 2 załącznika Nr 2 do zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r. Sprawy nie skierowano jednak na rozprawę celem wydania merytorycznego orzeczenia, natomiast Prezes Trybunału pismem z dnia 27 listopada 1989 r. zwrócił się do wnioskodawcy o sprecyzowanie wniosku w części nie objętej postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 1989 r., tj. w zakresie objętym punktem 3 wniosku, w którym postępowanie nie zostało umorzone. Postępowanie to spowodowane zostało z pewnością nieadekwatnością wskazanych w tym punkcie wniosku przepisów do treści wniosku, z której jednoznacznie wynikało, że wnioskodawca kwestionuje zgodność wskazanych we wniosku przepisów z prawem bankowym ze względu na wprowadzanie nimi wyższego oprocentowania kredytów w trakcie ich spłacania, Taki charakter miały jednak tylko przepisy objęte punktami 1 i 2 wniosku, pozwalające w określonych w nich okolicznościach stosować oprocentowanie wprowadzone aktami normatywnymi wym. w tych punktach wniosku do kredytów udzielonych przed wejściem w życie powyższych aktów. Natomiast § 10 wym. w punkcie 3 wniosku zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. ani będący jego odpowiednikiem § 6 zarządzenia Prezesa NBP z 30 czerwca 1989 r. nie mają związku ze zmianą stopy oprocentowania kredytów w toku ich spłacania. Przedmiotem obu tych przepisów było - poza uchyleniem poprzednio obowiązujących aktów prawnych - utrzymanie mocy obowiązującej § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 wym. wyżej zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r., z tym że § 6 zarządzenia z dnia 30 czerwca 1989 r. skreślał w załączniku Nr 2 do zarządzenia z 29 grudnia 1988 r. Ip. 2. Utrzymane zaś w mocy przepisy ustalały bezpośrednio (§ 4 ust. 3) bądź poprzez odesłanie w § 21 pkt 2 do § 12 ust. 1 pkt 1 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 22 lutego 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych, gromadzonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej (M. P. Nr 12, poz. 108 ze zm.) preferencyjne stawki oprocentowania kredytów przeznaczonych na niektóre cele, w szczególności na zakup artykułów przemysłowych i usług dla młodych małżeństw i osób samotnie wychowujących dzieci, dla inwalidów na zakup wózków i samochodów inwalidzkich, na finansowanie prowadzonego przez spółdzielnie mieszkaniowe budownictwa mieszkaniowego spółdzielczego, zakładowego budownictwa mieszkaniowego prowadzonego przez jednostki gospodarki uspołecznionej, indywidualnego budownictwa mieszkaniowego i remontów budynków mieszkalnych dla osób fizycznych, dla określonych osób fizycznych na zagospodarowanie. Skreślony Ip. 2 załącznika Nr 2 do zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r. obejmował preferencyjne niższą stawkę oprocentowania kredytów udzielonych pracownikom banków i członkom banków spółdzielczych.
Wnioskodawca, mimo wezwania, nie sprecyzował wniosku, natomiast pismem z dnia 21 grudnia 1989 r. cofnął wniosek w odniesieniu do jego punktu 3-ciego. W piśmie tym wnioskodawca, wyprowadzając z faktu utraty mocy obowiązującej przepisów objętych punktami 1 i 2 wniosku pogląd, że odsetki od kredytów płatne są w wysokości obowiązującej w dacie ich zaciągania, prosi Trybunał Konstytucyjny o wskazanie form prawnych zabezpieczenia interesów rolniczych spółdzielni produkcyjnych stojących na gruncie zawartych umów kredytowych.
Na tle przedstawionego stanu prawnego i faktycznego Trybunał Konstytucyjny w zakresie problematyki objętej punktem 3cim wniosku zważył, co następuje:
Cofnięcie przez wnioskodawcę wniosku w niniejszej sprawie nie powoduje żadnych skutków prawnych. Przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz uchwały Sejmu z dnia 31 lipca 1985 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym nie zawierają przepisu uprawniającego wnioskodawcę do cofnięcia wniosku o stwierdzenie zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym i nie można dopatrzeć się w tym zakresie luki w przepisach. Wszczęcie postępowania w powyższym przedmiocie Trybunał Konstytucyjny może bowiem podjąć także z inicjatywy własnej, czyli z urzędu. W takim zaś wypadku kontynuacja działania wszczętego na wniosek uprawnionego organu nie może zależeć od tego, czy organ ten swój wniosek podtrzymuje, czy też chciałby go cofnąć. Toteż w identycznej sytuacji przepis art. 512 § 2 kodeksu postępowania cywilnego stwierdza, że cofnięcie wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego jest bezskuteczne w sprawie, której wszczęcie mogło nastąpić z urzędu. Zatem cofnięcie przez wnioskodawcę wniosku o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym jest bezskuteczne.
Mimo powyższego brak jest podstaw do wydania przez Trybunał Konstytucyjny merytorycznego orzeczenia.
Zarządzenie bowiem Prezesa NBP z dnia 30 czerwca 1989 r., którego § 6 zawierał treść normatywną odpowiadającą objętemu punktem 3-cim wniosku § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r., utraciło moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 1990 r. na podstawie § 6 zarządzenia Nr 19/89 Prezesa NBP z dnia 29 grudnia 1989 r. w sprawie oprocentowania kredytu refinansowego oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (Dz. Urz. NBP Nr 7, poz. 15). Akt ten pozostaje w związku z przepisami art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych (Dz. U. Nr 74, poz. 440), którymi z dniem 1 stycznia 1990 r. uchylono postanowienia umów kredytowych ustalające oprocentowanie kredytów według stawek stałych i preferencyjnych oraz pozbawiono mocy akty wykonawcze wymienione w art. 121 ust. 2 Prawa bankowego (Dz. U. z 1989 r. Nr 4, poz. 21) w zakresie dotyczącym oprocentowania i umarzania kredytów w odniesieniu do nowo zawieranych umów.
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98 ze zm.) umorzył postępowanie w sprawie.
Uchylenie przepisów objętych punktami 1 i 2 wniosku, wobec braku regulacji intertemporalnej, nie przesądza o sytuacji prawnej w okresie wcześniejszym. Ewentualne spory między kredytobiorcami i bankiem na tle oprocentowania kredytów w tym okresie podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne, które na podstawie art. 62 Konstytucji samodzielnie oceniają legalność kwestionowanych przepisów (po r. orzeczenia TK z 21 września 1987 r., P 3/87 oraz z 28 października 1987 r., P 5/87, opubl. w Orzecznictwie TK w 1987 r. (poz. 5 i 7).
Postanowienie
z dnia 20 lutego 1990 r.
(U. 7/89)
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Przewodniczący:
sędzia TK Wojciech Łączkowski
Sędziowie TK:
Tomasz Dybowski
Antoni Filcek (sprawozdawca)
po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 1990 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych o stwierdzenie, że przepis § 10 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 7, poz. 68) nie jest zgodny z art. 25 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56 ze zm.) oraz z art. 33 w związku z art. 121 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21).
postanawia
umorzyć postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
Centralny Związek Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o ustalenie, że przepisy:
1) § 12 ust. 3 i § 13 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 22 lutego 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych, gromadzonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej (M. P. Nr 12, poz. 108 z późn. zm.),
2) § 22 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 grudnia 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych (M. P. Nr 37, poz. 347), 3) § 10 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 7, poz. 68) są niezgodne z art. 25 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56 ze zm.) oraz z art. 33 w związku z art. 121 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21).
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że niezgodność wymienionych przepisów zarządzeń Prezesa NBP z przepisami Prawa bankowego polega na przekroczeniu granic umocowania i objęciu wyższymi odsetkami kredytów w trakcie spłacania, co narusza zasadę trwałości umów. Wysokość odsetek obowiązujących w dacie ich zawarcia określona w umowach i stanowiąca istotną część tych umów powinna obowiązywać do czasu spłaty kredytu. Tymczasem analiza kwestionowanych przepisów wskazuje, że dopuszczają one zmianę warunków udzielania kredytów nie tylko w tych wypadkach, w których postanowienia konkretnej umowy kredytowej możliwość taką przewidują (co też byłoby sprzeczne z przepisami powołanych wyżej ustaw, nie dających do tego upoważnienia), ale także, jak to wynika z dyspozycji § 12 ust. 2 zarządzenia z 22 lutego 1988 r., dotyczą wszystkich umów zawartych przed 26 kwietnia 1988 r., podczas gdy ani z przepisów wydanych przed 26 kwietnia 1988 r., ani z woli stron nie wynika zamiar uwzględnienia w przyszłości innego oprocentowania. W ocenie wnioskodawcy przepisy powołanych wyżej zarządzeń Prezesa Narodowego Banku Polskiego naruszają prawo i są sprzeczne z zasadą trwałości umów. Przepisy ustawy z 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 7, poz. 56) ani ustawy z 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 4, poz. 21) nie zawierają podstaw do naruszenia zasady, że prawo wstecz nie działa.
Trybunał Konstytucyjny, po zapoznaniu się ze stanowiskiem Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Prokuratora Generalnego PRL, postanowieniem z dnia 15 listopada 1989 r., sygn. akt U 7/89, na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98 ze zm.) umorzył postępowanie w sprawie w części dotyczącej punktów 1 i 2 wniosku Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, bowiem ustalił, że objęte tymi punktami przepisy zarządzeń Prezesa NBP z dnia 22 lutego 1988 r. i z dnia 29 grudnia 1988 r. utraciły moc obowiązującą, z wyjątkiem § 12 ust. 1 pierwszego z wymienionych zarządzeń i § 4 ust. 3 oraz § 21 pkt 2 drugiego zarządzenia, których to przepisów punkty 1 i 2 wniosku Centralnego Związku RSP nie dotyczą, zaś - jak wynika z treści art. 4 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. - Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności prawa w odniesieniu do aktów ustawodawczych i innych aktów normatywnych obowiązujących w dniu wydania orzeczenia bądź co do których dopuszczalne jest wszczęcie postępowania przed ich wejściem w życie.
Odnośnie punktu 3 wniosku Centralnego Związku RSP, dotyczącego stwierdzenia niezgodności z prawem bankowym przepisu § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. w sprawie granic oprocentowania wkładów na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr ¦, poz. 68), Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wskazanego wyżej postanowienia z dnia 15 listopada 1989 r. uznał, że wniosek w tym zakresie podlega jego rozpoznaniu. Przepis ten, stanowiąc o utracie mocy obowiązującej powołanego wyżej zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r., utrzymywał w mocy § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 tegoż zarządzenia. Zarządzenie Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. utraciło moc obowiązującą na podstawie § 6 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 30 czerwca 1989 r. w sprawie oprocentowania kredytu refinansowego, granie oprocentowania kredytu udzielanego na niektóre cele oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (M. P. Nr 22, poz. 172 ze zm.), z wyjątkiem dotyczącym utrzymania w mocy wymienionego § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 29 grudnia 1988 r., z tym że w załączniku nr 2 do ostatnio wskazanego zarządzenia I p. 2 skreśla się. Ten zaś wyjątek już wcześniej określony został w § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r., z tym że utrzymywał on w mocy także, obecnie skreślony, I p. 2 załącznika Nr 2 do zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r. Sprawy nie skierowano jednak na rozprawę celem wydania merytorycznego orzeczenia, natomiast Prezes Trybunału pismem z dnia 27 listopada 1989 r. zwrócił się do wnioskodawcy o sprecyzowanie wniosku w części nie objętej postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 1989 r., tj. w zakresie objętym punktem 3 wniosku, w którym postępowanie nie zostało umorzone. Postępowanie to spowodowane zostało z pewnością nieadekwatnością wskazanych w tym punkcie wniosku przepisów do treści wniosku, z której jednoznacznie wynikało, że wnioskodawca kwestionuje zgodność wskazanych we wniosku przepisów z prawem bankowym ze względu na wprowadzanie nimi wyższego oprocentowania kredytów w trakcie ich spłacania, Taki charakter miały jednak tylko przepisy objęte punktami 1 i 2 wniosku, pozwalające w określonych w nich okolicznościach stosować oprocentowanie wprowadzone aktami normatywnymi wym. w tych punktach wniosku do kredytów udzielonych przed wejściem w życie powyższych aktów. Natomiast § 10 wym. w punkcie 3 wniosku zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r. ani będący jego odpowiednikiem § 6 zarządzenia Prezesa NBP z 30 czerwca 1989 r. nie mają związku ze zmianą stopy oprocentowania kredytów w toku ich spłacania. Przedmiotem obu tych przepisów było - poza uchyleniem poprzednio obowiązujących aktów prawnych - utrzymanie mocy obowiązującej § 4 ust. 3 i § 21 pkt 2 wym. wyżej zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r., z tym że § 6 zarządzenia z dnia 30 czerwca 1989 r. skreślał w załączniku Nr 2 do zarządzenia z 29 grudnia 1988 r. Ip. 2. Utrzymane zaś w mocy przepisy ustalały bezpośrednio (§ 4 ust. 3) bądź poprzez odesłanie w § 21 pkt 2 do § 12 ust. 1 pkt 1 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 22 lutego 1988 r. w sprawie odsetek od kredytów udzielanych przez banki oraz oprocentowania środków pieniężnych na rachunkach bankowych, gromadzonych przez jednostki gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej (M. P. Nr 12, poz. 108 ze zm.) preferencyjne stawki oprocentowania kredytów przeznaczonych na niektóre cele, w szczególności na zakup artykułów przemysłowych i usług dla młodych małżeństw i osób samotnie wychowujących dzieci, dla inwalidów na zakup wózków i samochodów inwalidzkich, na finansowanie prowadzonego przez spółdzielnie mieszkaniowe budownictwa mieszkaniowego spółdzielczego, zakładowego budownictwa mieszkaniowego prowadzonego przez jednostki gospodarki uspołecznionej, indywidualnego budownictwa mieszkaniowego i remontów budynków mieszkalnych dla osób fizycznych, dla określonych osób fizycznych na zagospodarowanie. Skreślony Ip. 2 załącznika Nr 2 do zarządzenia Prezesa NBP z 29 grudnia 1988 r. obejmował preferencyjne niższą stawkę oprocentowania kredytów udzielonych pracownikom banków i członkom banków spółdzielczych.
Wnioskodawca, mimo wezwania, nie sprecyzował wniosku, natomiast pismem z dnia 21 grudnia 1989 r. cofnął wniosek w odniesieniu do jego punktu 3-ciego. W piśmie tym wnioskodawca, wyprowadzając z faktu utraty mocy obowiązującej przepisów objętych punktami 1 i 2 wniosku pogląd, że odsetki od kredytów płatne są w wysokości obowiązującej w dacie ich zaciągania, prosi Trybunał Konstytucyjny o wskazanie form prawnych zabezpieczenia interesów rolniczych spółdzielni produkcyjnych stojących na gruncie zawartych umów kredytowych.
Na tle przedstawionego stanu prawnego i faktycznego Trybunał Konstytucyjny w zakresie problematyki objętej punktem 3cim wniosku zważył, co następuje:
Cofnięcie przez wnioskodawcę wniosku w niniejszej sprawie nie powoduje żadnych skutków prawnych. Przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz uchwały Sejmu z dnia 31 lipca 1985 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym nie zawierają przepisu uprawniającego wnioskodawcę do cofnięcia wniosku o stwierdzenie zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym i nie można dopatrzeć się w tym zakresie luki w przepisach. Wszczęcie postępowania w powyższym przedmiocie Trybunał Konstytucyjny może bowiem podjąć także z inicjatywy własnej, czyli z urzędu. W takim zaś wypadku kontynuacja działania wszczętego na wniosek uprawnionego organu nie może zależeć od tego, czy organ ten swój wniosek podtrzymuje, czy też chciałby go cofnąć. Toteż w identycznej sytuacji przepis art. 512 § 2 kodeksu postępowania cywilnego stwierdza, że cofnięcie wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego jest bezskuteczne w sprawie, której wszczęcie mogło nastąpić z urzędu. Zatem cofnięcie przez wnioskodawcę wniosku o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją lub aktem ustawodawczym jest bezskuteczne.
Mimo powyższego brak jest podstaw do wydania przez Trybunał Konstytucyjny merytorycznego orzeczenia.
Zarządzenie bowiem Prezesa NBP z dnia 30 czerwca 1989 r., którego § 6 zawierał treść normatywną odpowiadającą objętemu punktem 3-cim wniosku § 10 zarządzenia Prezesa NBP z 4 marca 1989 r., utraciło moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 1990 r. na podstawie § 6 zarządzenia Nr 19/89 Prezesa NBP z dnia 29 grudnia 1989 r. w sprawie oprocentowania kredytu refinansowego oraz wysokości prowizji od kredytów udzielanych przez banki (Dz. Urz. NBP Nr 7, poz. 15). Akt ten pozostaje w związku z przepisami art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych (Dz. U. Nr 74, poz. 440), którymi z dniem 1 stycznia 1990 r. uchylono postanowienia umów kredytowych ustalające oprocentowanie kredytów według stawek stałych i preferencyjnych oraz pozbawiono mocy akty wykonawcze wymienione w art. 121 ust. 2 Prawa bankowego (Dz. U. z 1989 r. Nr 4, poz. 21) w zakresie dotyczącym oprocentowania i umarzania kredytów w odniesieniu do nowo zawieranych umów.
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 22, poz. 98 ze zm.) umorzył postępowanie w sprawie.
Uchylenie przepisów objętych punktami 1 i 2 wniosku, wobec braku regulacji intertemporalnej, nie przesądza o sytuacji prawnej w okresie wcześniejszym. Ewentualne spory między kredytobiorcami i bankiem na tle oprocentowania kredytów w tym okresie podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne, które na podstawie art. 62 Konstytucji samodzielnie oceniają legalność kwestionowanych przepisów (po r. orzeczenia TK z 21 września 1987 r., P 3/87 oraz z 28 października 1987 r., P 5/87, opubl. w Orzecznictwie TK w 1987 r. (poz. 5 i 7).