17
Postanowienie
z dnia 10 czerwca 1992 r.
Sygn. akt (U. 2/92)
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Przewodniczący: prezes TK Mieczysław Tyczka
Sędziowie TK: Czesław Bakalarski
Kazimierz Działocha
Tomasz Dybowski
Henryk Groszyk
Wojciech Łączkowski
Leonard Łukaszuk
Maria Łabor-Soroka
Remigiusz Orzechowski - sprawozdawca
Janina Zakrzewska
po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 1992 r. na posiedzeniu niejawnym, wniosku z dnia 4 lutego 1992 r. prezesa Rady Ministrów o ponowne rozpatrzenie przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie:
wniosku Polskiego Związku Ogrodniczego dotyczącego zgodności przepisów § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzenie w nim zmian (Dz. U. Nr 42, poz. 245) z postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uznanych przez Trybunał Konstytucyjny, orzeczeniem z dnia 17 grudnia 1991 r., za niezgodne z art. 41 pkt 8 i art. 67 ust. 2 Konstytucji RP
postanawia:
umorzyć postępowanie, na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470).
UZASADNIENIE
1) We wniosku z dnia 14 lutego 1991 r. Polski Związek Ogrodniczy wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności przepisów § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (Dz. U. Nr 42, poz. 245) - z postanowieniami art. 67 ust. 2, art. 81 ust. 1 i art. 6 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W ocenie Wnioskodawcy niekonstytucyjność wspomnianych przepisów wynika z faktu, iż ustaloną przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. wysokość opłat z tego tytułu podwyższają w odniesieniu do województw - katowickiego (wszystkich opłat) oraz krakowskiego (za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza) o 100 % w stosunku do wysokości opłat ustalonych dla wszystkich innych województw.
2) W wyniku rozpatrzenia wniosku zakwestionowane przepisy, orzeczeniem z dnia 17 grudnia 1991 r., uznane zostały przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z postanowieniami art. 41 pkt 8 i art. 67 ust. 2 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny doszedł w szczególności do wniosku, iż upoważnienie ujęte w art. 86 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6 z późn. zm.) stanowiące podstawę do wydania wspomnianego rozporządzenia nie stwarza podstaw prawnych do takiego różnicowania opłat. W konsekwencji przepisy § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 25 czerwca 1990 r. wychodzą poza zakres upoważnienia ustawowego udzielonego do jego wydania. Równocześnie wprowadzenie podwyższonych opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian na terenie województw katowickiego i krakowskiego narusza konstytucyjną zasadę równości.
Trybunał Konstytucyjny nie wykluczył zarazem możliwości i celowości różnicowania tych opłat, w szczególności m. in. w zależności od stopnia zagrożenia ekologicznego środowiska. Może bowiem przemawiać za tym zróżnicowanie stanu zagrożenia środowiska na terenie kraju. W piśmiennictwie oraz dokumentach urzędowych wyróżnia się bowiem aż 27 obszarów ekologicznego zagrożenia, a wśród nich 4 noszące znamiona klęski ekologicznej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego podstawy prawne do różnicowania wysokości opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian stworzyć powinna jednak w sposób jednoznaczny ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska.
3) Stanowiska Trybunału Konstytucyjnego co do niekonstytucyjności przepisów § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. nie podzielił prezes Rady Ministrów, wnosząc o ponowne rozpatrzenie wymienionego na wstępie wniosku Polskiego Związku Ogrodniczego, a w konsekwencji uznania konstytucyjności przepisów §12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r.
W ocenie prezesa Rady Ministrów unormowania przyjęte w §12 ust. 1 i 2 wspomnianego rozporządzenia mieszczą się w zakresie upoważnienia ustawowego do jego wydania. “Analiza gramatyczna tekstu upoważnienia ustawowego - jak ocenia to prezes Rady Ministrów - pozwala wyrazić pogląd, iż określenie zakresu przedmiotowego opłat jest ściśle powiązane z ich wysokością. Gdyby zamiarem ustawodawcy było upoważnienie Rady Ministrów do określenia jednej stawki opłaty za wszystkie rodzaje korzystania ze środowiska i wprowadzania w nim zmiany upoważnienie brzmiałoby całkiem odmiennie. Jeżeli zatem ustawodawca pozwolił na różnicowanie wysokości stawek w zależności od rodzaju i sposobu użytkowania poszczególnych elementów środowiska, to nie można wyciągać wniosku, że nie pozwolił na ich różnicowanie w zależności od stopnia zdegradowania środowiska na danym terenie. (...) Zasadnicza rola opłat ekologicznych (...) polega na częściowym pokryciu wartości zmian wprowadzanych w środowisku w wyniku prowadzonej działalności. (...) Z tego względu wysokość opłat powinna być podporządkowana skali dofinansowywanych przedsięwzięć, jakich wymaga polityka ochrony środowiska. (...) Opłaty ekologiczne nie odpowiadają ani pełnym społecznym kosztom zmian zachodzących w środowisku powodowanych działalnością gospodarczą, ani pełnym korzyściom, jakie czerpią użytkownicy środowiska”.
4) Stanowiące przedmiot niniejszego postanowienia rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. zastąpione zostało rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r. o takim samym tytule. Zostało ono ogłoszone w Dzienniku Ustaw z dnia 31 grudnia 1991 r. i weszło w życie z dniem 1 stycznia 1992 r.
W konsekwencji, wraz z uchyleniem rozporządzenia z dnia 25 czerwca 1990 r., utraciły moc także przepisy § 12 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, stanowiące przedmiot orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 1991 r.
Nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian utrzymało (powtórzyło) jednakże w § 13 dotychczasowe normy § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 25 czerwca 1990 r.
Przepis § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r. postanawia mianowicie, co następuje:
“§ 13. 1. Na terenie województwa katowickiego ustala się opłaty według stawek o 100% wyższych niż określone w rozporządzeniu.
2. Na terenie województwa krakowskiego za wprowadzenie zanieczyszczeń do powietrza ustala się opłaty według stawek o 100 % wyższych niż określone w rozporządzeniu”.
Wynikające z przedstawionych wyżej zdarzeń kalendarium, a mianowicie:
- 17 grudnia 1991 r. wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia uznającego postanowienia § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia z dnia 25 czerwca 1990 r. za niezgodne z Konstytucją,
- 21 grudnia 1991 r., wydanie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian,
- 31 grudnia 1991 r. ogłoszenie tego rozporządzenia w Dzienniku Ustaw RP Nr 125, poz. 558,
- 1 stycznia 1992 r. wejście w życie tego rozporządzenia,
- 6 stycznia 1992 r., doręczenie Radzie Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 1991 r. wraz z uzasadnieniem tego orzeczenia,
wywiera istotne skutki o charakterze procesowym, a to w związku z treścią przepisu art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym.
Zgodnie z tym przepisem “Utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny powoduje umorzenie postępowania w sprawie takiego aktu”.
Z przepisu tego, jak też z dotychczasowej praktyki orzeczniczej wynika, iż umorzenie postępowania w sprawie konstytucyjności danego aktu normatywnego (określonego konkretnego przepisu takiego aktu) następuje w każdym stadium postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, jeżeli utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego (konkretnego przepisu takiego aktu) nastąpiła przed wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia w sprawie jego konstytucyjności.
W rozpatrywanym wypadku wniesienie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy konstytucyjności przepisów § 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. po dacie utraty przez te przepisy mocy obowiązującej stało się bezprzedmiotowe, zaś postępowanie w tej sprawie podlega umorzeniu na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym. W konsekwencji tego zachowało też moc orzeczenie z dnia 17 grudnia 1991 r. Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie.
5) Umarzając postępowanie o ponowne rozpatrzenie wniosku Polskiego Związku Ogrodniczego dotyczącego zgodności przepisów §12 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian, a zarazem biorąc pod uwagę, iż ujęte w tych przepisach normy prawne utrzymane (powtórzone) zostały w § 13 ust. 1 i 2 wymienionego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r., Trybunał Konstytucyjny zwrócił się zarazem, po myśli art. 24 ust. 2 uchwały Sejmu RP w sprawie szczegółowego trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 39, poz. 184), do prezesa Trybunału o wystąpienie z wnioskiem o podjęcie postępowania z inicjatywy własnej w kwestii zgodności przepisów:
- art. 86 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6 z późn. zm.) z postanowieniami art. 41 pkt 8 Konstytucji RP,
- §13 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1991 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (Dz. U. Nr 125, poz. 558) z postanowieniami art. 86 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz art. 41 pkt 8 Konstytucji RP.
6) Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej okoliczności należało postanowić jak w sentencji orzeczenia.