Pełny tekst orzeczenia

60


POSTANOWIENIE
z dnia 23 czerwca 1998 r.
Sygn. Ts 37/98



Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb – przewodniczący
Zdzisław Czeszejko-Sochacki – sprawozdawca
Teresa Dębowska-Romanowska


na posiedzeniu niejawnym po rozpoznaniu 23 czerwca 1998 r. zażalenia Spółdzielni Inwalidów “Z” w likwidacji w B. z 14 maja 1998 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 6 maja 1998 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z dnia 20 lutego 1998 r. w sprawie:
zgodności art. 116  1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) z art. 20 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej* ,

p o s t a n o w i ł:

nie uwzględnić zażalenia.


Uzasadnienie:

1. W skardze konstytucyjnej Spółdzielni Inwalidów “Z” w likwidacji w B., sporządzonej 20 lutego 1998 r. zarzucono, iż art. 116  1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) jest niezgodny z art. 20 oraz art. 32 Konstytucji RP. Zdaniem skarżącej zakwestionowany przepis zakreślając maksymalny roczny termin, w którym możliwe jest wznowienie działalności gospodarczej, narusza zasadę wolności gospodarczej bez ważnego interesu publicznego, a nadto sprzeczny jest z zasadą równości dyskryminując spółdzielczą formę prowadzenia działalności gospodarczej.
Skarżąca wskazała, iż stosując zakwestionowany przepis Sąd Wojewódzki w O. wyrokiem z 17 lipca 1997 r. uchylił uchwałę nr 3 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni Inwalidów “Z” w likwidacji w B. z 20 grudnia 1996 r. o przywróceniu działalności spółdzielni postawionej w stan likwidacji. Orzeczenie Sądu Wojewódzkiego zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w W. z 4 listopada 1997 roku.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 6 maja 1998 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazując, iż skarżąca nie wyczerpała przysługujących jej w ramach toku instancji środków ochrony praw lub wolności, w szczególności nie wniosła kasacji od orzeczenia Sądu Apelacyjnego w W.

2. Na postanowienie to skarżąca Spółdzielnia wniosła zażalenie z 14 maja 1998 r. podnosząc w nim, iż po rozpoznaniu sprawy przez obie instancje sądowe wydano wyrok kończący postępowanie w sprawie. Zdaniem skarżącej, interpretacja art. 79 Konstytucji RP oraz art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym może prowadzić do wniosku o pierwszeństwie Trybunału Konstytucyjnego co do badania zgodności przepisu art. 116  1 Prawa spółdzielczego z przepisami Konstytucji RP. Skarżąca podnosiła, iż z tego właśnie powodu zrezygnowała z wnoszenia kasacji.

3. Rozpatrując zażalenie Trybunał Konstytucyjny na wstępie swych rozważań podkreśla, że skarga konstytucyjna ma charakter nadzwyczajny i subsydiarny. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) skarga konstytucyjna może być wniesiona jedynie w sprawach, w których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach, albo o obowiązkach skarżącej, stosując ustawę lub inny akt normatywny, który zdaniem skarżącej jest niezgodny z konstytucją. Samo zaś wszczęcie przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowania w trybie skargi konstytucyjnej jest sformalizowane, wymaga spełnienia warunków wymienionych w ustawie z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643). Do warunków takich ustawa w art. 46-48 zalicza w szczególności: a) wniesienie jej po wyczerpaniu toku instancyjnego, b) w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia, c) wskazanie przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób zostały naruszone na skutek zastosowania aktu normatywnego, którego zgodność z Konstytucją kwestionuje skarżący.
Z treści skargi i zażalenia wynika niewątpliwie, że skarżąca zarzuca niezgodność z konstytucją art. 116  1 Prawa spółdzielczego i niewątpliwie skarga konstytucyjna została sporządzona przez osobę uprawnioną.
Skarżąca natomiast nie spełniła przesłanki wynikającej z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, tzn. nie “wyczerpała toku instancji”.
W tej sytuacji Trybunał Konstytucyjny odniósł się do kwestii bardziej ogólnej, a mianowicie czy prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej powstało po wydaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w W. z 4 listopada 1997 r., czy powstanie dopiero po wyczerpaniu toku postępowania, a więc po uzyskaniu orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego na skutek wniesionej kasacji.
Rozważając tę kwestię Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu z 6 maja 1998 r. Z subsydiarnego charakteru skargi konstytucyjnej, jako środka ochrony wolności i praw wynika, że zawarty w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP zwrot “orzekł ostatecznie” ma najbardziej ogólny i autonomiczny charakter, odnoszący się do końcowych rozstrzygnięć podejmowanych przez sąd lub organ administracji publicznej. Subsydiarność w tym ujęciu oznacza, że skarga konstytucyjna przysługuje dopiero wtedy, gdy sąd lub organ administracji publicznej “orzekł ostatecznie”. Nie można więc wnieść skargi konstytucyjnej bez poprzedzającego ją postępowania sądowego lub administracyjnego i przed zapadnięciem w tych postępowaniach końcowego rozstrzygnięcia. Wbrew twierdzeniom skarżącej, w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, można doszukiwać się konkretyzacji zwrotu “orzekł ostatecznie”, a więc poszukiwania takiego rozumienia, które w możliwie wierny sposób daje wyraz koncepcji ostatecznego orzeczenia, jaka została przyjęta w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Powołany przepis art. 46 ust. 1 ustawy zaś m.in. określa warunek “wyczerpania toku instancji”, a więc pewnej aktywności zainteresowanego podmiotu. Jeżeli więc istnieje droga sądowej kontroli, to dopiero wyczerpanie tej drogi stwarza możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej. Dopóki bowiem nie został wyczerpany tok instancji nie można ocenić, czy mamy do czynienia z niekonstytucyjnością aktu normatywnego, jako podstawy orzeczenia, czy z wadliwością aktu stosowania prawa.
Do rozstrzygania o sprawach indywidualnych powołane są przede wszystkim sądy i organy administracji publicznej, natomiast Trybunał Konstytucyjny może podjąć kontrolę aktu normatywnego na skutek skargi konstytucyjnej po wyczerpaniu tych wszystkich środków prawnych, jakie w ramach właściwej dla danej sprawy procedury mogą być wykorzystane przez samą skarżącą. Dlatego też skarga konstytucyjna może być wniesiona dopiero w sytuacji, gdy skarżąca nie dysponuje już żadną proceduralną możliwością uruchomienia dalszego postępowania przed sądem, bądź organem administracji publicznej w swojej sprawie.
W tych więc warunkach Trybunał Konstytucyjny, mając na uwadze, że w rozpatrywanej sprawie nie został wyczerpany tok instancyjny, postanowił nie uwzględnić zażalenia skarżącej.