Ts 106/03
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
716/II/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 20 października 2004 r.
Sygn. akt Ts 106/03
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Stępień – przewodniczący
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Ewa Łętowska,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej I.R.,
p o s t a n a w i a:
pozostawić zażalenie bez rozpoznania.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej zarzucono, iż art. 87 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 69 Konstytucji. Zdaniem skarżącej przepis ten narusza jej prawo do przedstawienia swojej sprawy sądowi powszechnemu oraz powoduje dyskryminację osoby niepełnosprawnej. Dyskryminacja ta polega na tym, że osoba niepełnosprawna niemająca osób bliskich i niemogąca osobiście prowadzić swoich spraw przed sądem, pozbawiona jest dostępu do sądu.
Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 21 listopada 2001 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił zażalenie skarżącej na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału o zwrocie skargi o wznowienie postępowania. Skarżąca udzieliła C.Ż. pełnomocnictwa do prowadzenia jej spraw, a ta ostatnia ustanowiła, w imieniu skarżącej, pełnomocnika do sporządzenia skargi o wznowienie postępowania. Zwrot skargi został uzasadniony nieprawidłowym ustanowieniem pełnomocnika. Postanowieniem z 7 marca 2002 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił kasację skarżącej od powyższego postanowienia. Zażalenie skarżącej na postanowienie Sądu Okręgowego zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 12 lutego 2003 r. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy wskazał, że możliwość umocowania do działania, w przypadku czynności prawnej reprezentowania skarżącej w postępowaniu toczącym się przed sądem, była ograniczona do osób wymienionych w art. 87 § 1 k.p.c. Tymczasem skarżąca udzieliła pełnomocnictwa C.Ż., która nie jest osobą, o której mowa w cytowanym wyżej przepisie.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 29 grudnia 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazano, że tryb wnoszenia skarg konstytucyjnych określony jest zarówno przepisami Konstytucji, jak i ustaw. Z art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wynika przymus adwokacko-radcowski przy sporządzaniu skargi konstytucyjnej, a sposób ustanowienia pełnomocnika do wnoszenia skargi konstytucyjnej uregulowany jest m.in. w art. 87 § 1 k.p.c. Obowiązek ustanowienia pełnomocnika zgodnie z normami tego przepisu dotyczy również sytuacji, w której przedmiotem skargi konstytucyjnej jest zgodność art. 87 § 1 k.p.c. z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny nie może mocą własnych orzeczeń kształtować odmiennych zasad wnoszenia skarg konstytucyjnych. Ponadto zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej nie wskazano, w jaki sposób art. 87 § 1 k.p.c. narusza prawo do sądu i dyskryminuje osoby niepełnosprawne, w szczególności pozbawia takie osoby prawa do ustanowienia pełnomocnictwa procesowego na rzecz osób wskazanych w tym przepisie.
W zażaleniu złożonym 8 stycznia 2004 r. skarżąca wniosła o przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. Zdaniem skarżącej Trybunał Konstytucyjny uznając, że radca prawny nie jest uprawniony do złożenia w jej imieniu skargi konstytucyjnej, nie ocenił całości sprawy w świetle art. 95 k.c. Tymczasem, to właśnie z tego przepisu płynie prawo skarżącej do udzielenia pełnomocnictwa C.Ż., w ramach którego ta ostatnia mogła ustanowić pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Następnie skarżąca wskazała, że zasadniczym zarzutem skargi konstytucyjnej jest nieuwzględnianie jej prawa do ustanowienia przedstawiciela, w myśl art. 95 k.c., z którego wynika dla tegoż przedstawiciela prawo do ustanowienia pełnomocnika w trybie art. 87 § 1 k.p.c. Nienadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu wykluczy możliwość oceny podniesionych zarzutów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W skardze konstytucyjnej skarżąca zarzuciła, że art. 87 § 1 k.p.c. wykluczył dostęp do sądu, między innymi osób niepełnosprawnych, które nie mogą być reprezentowane przez osoby trzecie. Skarżąca podkreśliła, że wykluczenie to potwierdza praktyka sądowa, w tym orzeczenia sądów wydane w jej sprawie. Przyjmując taką treść normatywną art. 87 § 1 k.p.c. i dążąc do uznania niezgodności z Konstytucją tego przepisu skarżąca powinna równocześnie uwzględnić fakt, że przepis ten obowiązuje, a jego domniemanie zgodności z Konstytucją nie zostaje wzruszone poprzez samo złożenie skargi konstytucyjnej. W związku z powyższym skarżąca udzielając pełnomocnictwa do złożenia skargi konstytucyjnej powinna uczynić zadość wymogom zawartym w art. 87 § 1 k.p.c. Należy podzielić pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, iż w zakresie trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym sędziowie są związani zarówno Konstytucją, jak i ustawami. W myśl art. 48 § 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skargę konstytucyjną może sporządzić adwokat lub radca prawny. Sposób udzielania pełnomocnictwa adwokatowi w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym określa m.in. art. 20 tej ustawy oraz art. 87 § 1 k.p.c. Wskazany przepis wyłącza dyspozycje art. 95 k.c. w przypadku udzielania pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Od sformułowanych na płaszczyźnie ustawowej wymogów sporządzania pełnomocnictwa nie może odstąpić Trybunał Konstytucyjny w postępowaniu wstępnym. W związku z powyższym należy podzielić pogląd sformułowany w zaskarżonym postanowieniu, iż skarżąca nie udzieliła w sposób prawem przewidziany pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wadliwość ta dotyczy również pełnomocnictwa do sporządzenia niniejszego zażalenia. Wobec powyższego zażalenie to nie może być rozpoznane.
Na marginesie należy zauważyć, że w zażaleniu skarżąca podnosi, iż „zarzutem złożonej w niniejszej sprawie skargi, jest właściwie problem nieuwzględnienia praw każdego obywatela, w tym niepełnosprawnej do udzielenia pełnomocnictwa w trybie art. 95 k.c.”. Abstrahując od meritum tego zarzutu należy stwierdzić, że jeżeli skarżąca uważa, iż art. 95 k.c. daje jej prawo do ustanowienia pełnomocnika i nie stoi temu na przeszkodzie art. 87 § 1 k.p.c., to zarzut taki dotyczy płaszczyzny stosowania prawa. Sprowadza się on do twierdzenia, iż sądy wadliwie, w świetle art. 95 k.c., oceniły sposób udzielenia przez skarżącą pełnomocnictwa. Tak sformułowany zarzut nie może być jednak przedmiotem skargi konstytucyjnej. Jeżeli zarzut ten miałby natomiast uzasadniać poziomą sprzeczność norm zachodzącą pomiędzy art. 95 k.c. i art. 87 § 1 k.p.c., również leży on poza zakresem właściwości Trybunału Konstytucyjnego, który może orzekać jedynie o hierarchicznej zgodności aktów normatywnych.
Należy podkreślić, że za przyjętym w art. 87 § 1 k.p.c. rozwiązaniem przemawia wzgląd na szczególną ochronę mocodawcy. Ochrona ta uzasadniona jest charakterem spraw dochodzonych przed sądem w postępowaniu cywilnym oraz samym charakterem tego postępowania, w szczególności jego kontradyktoryjnością. Dlatego ochrona mocodawcy na gruncie k.p.c. związana jest przede wszystkim z wymaganiami dotyczącymi profesjonalizmu lub stosunku bliskości. Rygoryzm taki nie jest wymagany natomiast w postępowaniu administracyjnym, które nie ma charakteru kontradyktoryjnego i przewiduje w wielu przypadkach działanie organu administracji z urzędu.
W złożonym zażaleniu skarżąca nie odnosi się w ogóle do drugiej podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu przyjął, że w skardze nie wskazano w jaki sposób art. 87 § 1 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu i dyskryminuje osoby niepełnosprawne. W szczególności zaskarżony przepis nie może prowadzić do wniosku, że osoby niepełnosprawne pozbawione są dostępu do sądu, gdy nie mogą prowadzić osobiście swoich spraw. Skarżąca tej podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie kwestionuje.
Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 20 października 2004 r.
Sygn. akt Ts 106/03
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Stępień – przewodniczący
Marian Grzybowski – sprawozdawca
Ewa Łętowska,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej I.R.,
p o s t a n a w i a:
pozostawić zażalenie bez rozpoznania.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej zarzucono, iż art. 87 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 69 Konstytucji. Zdaniem skarżącej przepis ten narusza jej prawo do przedstawienia swojej sprawy sądowi powszechnemu oraz powoduje dyskryminację osoby niepełnosprawnej. Dyskryminacja ta polega na tym, że osoba niepełnosprawna niemająca osób bliskich i niemogąca osobiście prowadzić swoich spraw przed sądem, pozbawiona jest dostępu do sądu.
Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 21 listopada 2001 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił zażalenie skarżącej na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału o zwrocie skargi o wznowienie postępowania. Skarżąca udzieliła C.Ż. pełnomocnictwa do prowadzenia jej spraw, a ta ostatnia ustanowiła, w imieniu skarżącej, pełnomocnika do sporządzenia skargi o wznowienie postępowania. Zwrot skargi został uzasadniony nieprawidłowym ustanowieniem pełnomocnika. Postanowieniem z 7 marca 2002 r. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił kasację skarżącej od powyższego postanowienia. Zażalenie skarżącej na postanowienie Sądu Okręgowego zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 12 lutego 2003 r. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Najwyższy wskazał, że możliwość umocowania do działania, w przypadku czynności prawnej reprezentowania skarżącej w postępowaniu toczącym się przed sądem, była ograniczona do osób wymienionych w art. 87 § 1 k.p.c. Tymczasem skarżąca udzieliła pełnomocnictwa C.Ż., która nie jest osobą, o której mowa w cytowanym wyżej przepisie.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 29 grudnia 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazano, że tryb wnoszenia skarg konstytucyjnych określony jest zarówno przepisami Konstytucji, jak i ustaw. Z art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wynika przymus adwokacko-radcowski przy sporządzaniu skargi konstytucyjnej, a sposób ustanowienia pełnomocnika do wnoszenia skargi konstytucyjnej uregulowany jest m.in. w art. 87 § 1 k.p.c. Obowiązek ustanowienia pełnomocnika zgodnie z normami tego przepisu dotyczy również sytuacji, w której przedmiotem skargi konstytucyjnej jest zgodność art. 87 § 1 k.p.c. z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny nie może mocą własnych orzeczeń kształtować odmiennych zasad wnoszenia skarg konstytucyjnych. Ponadto zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej nie wskazano, w jaki sposób art. 87 § 1 k.p.c. narusza prawo do sądu i dyskryminuje osoby niepełnosprawne, w szczególności pozbawia takie osoby prawa do ustanowienia pełnomocnictwa procesowego na rzecz osób wskazanych w tym przepisie.
W zażaleniu złożonym 8 stycznia 2004 r. skarżąca wniosła o przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. Zdaniem skarżącej Trybunał Konstytucyjny uznając, że radca prawny nie jest uprawniony do złożenia w jej imieniu skargi konstytucyjnej, nie ocenił całości sprawy w świetle art. 95 k.c. Tymczasem, to właśnie z tego przepisu płynie prawo skarżącej do udzielenia pełnomocnictwa C.Ż., w ramach którego ta ostatnia mogła ustanowić pełnomocnika do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Następnie skarżąca wskazała, że zasadniczym zarzutem skargi konstytucyjnej jest nieuwzględnianie jej prawa do ustanowienia przedstawiciela, w myśl art. 95 k.c., z którego wynika dla tegoż przedstawiciela prawo do ustanowienia pełnomocnika w trybie art. 87 § 1 k.p.c. Nienadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu wykluczy możliwość oceny podniesionych zarzutów.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W skardze konstytucyjnej skarżąca zarzuciła, że art. 87 § 1 k.p.c. wykluczył dostęp do sądu, między innymi osób niepełnosprawnych, które nie mogą być reprezentowane przez osoby trzecie. Skarżąca podkreśliła, że wykluczenie to potwierdza praktyka sądowa, w tym orzeczenia sądów wydane w jej sprawie. Przyjmując taką treść normatywną art. 87 § 1 k.p.c. i dążąc do uznania niezgodności z Konstytucją tego przepisu skarżąca powinna równocześnie uwzględnić fakt, że przepis ten obowiązuje, a jego domniemanie zgodności z Konstytucją nie zostaje wzruszone poprzez samo złożenie skargi konstytucyjnej. W związku z powyższym skarżąca udzielając pełnomocnictwa do złożenia skargi konstytucyjnej powinna uczynić zadość wymogom zawartym w art. 87 § 1 k.p.c. Należy podzielić pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, iż w zakresie trybu postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym sędziowie są związani zarówno Konstytucją, jak i ustawami. W myśl art. 48 § 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skargę konstytucyjną może sporządzić adwokat lub radca prawny. Sposób udzielania pełnomocnictwa adwokatowi w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym określa m.in. art. 20 tej ustawy oraz art. 87 § 1 k.p.c. Wskazany przepis wyłącza dyspozycje art. 95 k.c. w przypadku udzielania pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Od sformułowanych na płaszczyźnie ustawowej wymogów sporządzania pełnomocnictwa nie może odstąpić Trybunał Konstytucyjny w postępowaniu wstępnym. W związku z powyższym należy podzielić pogląd sformułowany w zaskarżonym postanowieniu, iż skarżąca nie udzieliła w sposób prawem przewidziany pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wadliwość ta dotyczy również pełnomocnictwa do sporządzenia niniejszego zażalenia. Wobec powyższego zażalenie to nie może być rozpoznane.
Na marginesie należy zauważyć, że w zażaleniu skarżąca podnosi, iż „zarzutem złożonej w niniejszej sprawie skargi, jest właściwie problem nieuwzględnienia praw każdego obywatela, w tym niepełnosprawnej do udzielenia pełnomocnictwa w trybie art. 95 k.c.”. Abstrahując od meritum tego zarzutu należy stwierdzić, że jeżeli skarżąca uważa, iż art. 95 k.c. daje jej prawo do ustanowienia pełnomocnika i nie stoi temu na przeszkodzie art. 87 § 1 k.p.c., to zarzut taki dotyczy płaszczyzny stosowania prawa. Sprowadza się on do twierdzenia, iż sądy wadliwie, w świetle art. 95 k.c., oceniły sposób udzielenia przez skarżącą pełnomocnictwa. Tak sformułowany zarzut nie może być jednak przedmiotem skargi konstytucyjnej. Jeżeli zarzut ten miałby natomiast uzasadniać poziomą sprzeczność norm zachodzącą pomiędzy art. 95 k.c. i art. 87 § 1 k.p.c., również leży on poza zakresem właściwości Trybunału Konstytucyjnego, który może orzekać jedynie o hierarchicznej zgodności aktów normatywnych.
Należy podkreślić, że za przyjętym w art. 87 § 1 k.p.c. rozwiązaniem przemawia wzgląd na szczególną ochronę mocodawcy. Ochrona ta uzasadniona jest charakterem spraw dochodzonych przed sądem w postępowaniu cywilnym oraz samym charakterem tego postępowania, w szczególności jego kontradyktoryjnością. Dlatego ochrona mocodawcy na gruncie k.p.c. związana jest przede wszystkim z wymaganiami dotyczącymi profesjonalizmu lub stosunku bliskości. Rygoryzm taki nie jest wymagany natomiast w postępowaniu administracyjnym, które nie ma charakteru kontradyktoryjnego i przewiduje w wielu przypadkach działanie organu administracji z urzędu.
W złożonym zażaleniu skarżąca nie odnosi się w ogóle do drugiej podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu przyjął, że w skardze nie wskazano w jaki sposób art. 87 § 1 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu i dyskryminuje osoby niepełnosprawne. W szczególności zaskarżony przepis nie może prowadzić do wniosku, że osoby niepełnosprawne pozbawione są dostępu do sądu, gdy nie mogą prowadzić osobiście swoich spraw. Skarżąca tej podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie kwestionuje.
Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.