Pełny tekst orzeczenia

764/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 20 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 164/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.P. w sprawie zgodności:
art. 15b ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255, ze zm.) z art. 2 oraz art. 71 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 20 maja 2008 r., zakwestionowana została zgodność art. 15b ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255, ze zm.; dalej: u.o.s.r.) z art. 2 oraz art. 71 Konstytucji. W opinii skarżącego kwestionowany przepis narusza konstytucyjne prawo do przewidywalnej interpretacji przepisów prawa, zaufania do organów państwa oraz prawo do uwzględniania dobra rodziny w działaniach państwa, a w szczególności prawo do pomocy kobiecie po urodzeniu dziecka.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny.
Skarżący wystąpił do Prezydenta miasta stołecznego Warszawy z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wypłatę jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. Postanowieniem z 7 marca 2006 r. (nr 26/03/06) organ ten odmówił uwzględnienia wniosku i wyjaśnił, że termin przewidziany w art. 15b ust. 3 u.o.s.r. ma charakter terminu prawa materialnego i nie podlega przywróceniu. Skarżący odwołał się od przedmiotowego orzeczenia, w wyniku czego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie postanowieniem z 24 maja 2006 r. (nr KOC 1179/Op/06) utrzymało w mocy orzeczenie organu I instancji. W wyniku skargi skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sąd ten wyrokiem z 5 września 2006 r. (sygn. akt I SA/Wa 1160/06) oddalił skargę. Także wniesiona do Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga kasacyjna została oddalona wyrokiem NSA z 17 stycznia 2008 r. (sygn. akt I OSK 2006/06).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Nie każda skarga konstytucyjna wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego może podlegać merytorycznemu rozpoznaniu. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przewidują bowiem liczne warunki formalne, warunkujące dopuszczalność skargi konstytucyjnej. Ich niespełnienie – z uwagi na obowiązującą w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym zasadę skargowości (art. 66 ustawy o TK) – rodzi negatywne z punktu widzenia skarżącego skutki. Po pierwsze, z Konstytucji oraz z ustawy o TK wynika, że przedmiotem skargi można uczynić jedynie ten fragment aktu normatywnego, który stanowił podstawę rozstrzygnięcia w sprawie. Po drugie, na zasadzie wyjątku, możliwe jest uwzględnienie ukształtowanej na tle kwestionowanej normy praktyki sądowej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał też, że jeżeli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści, jaką odnalazły w nim najwyższe instancje sądowe naszego kraju. Stanowisko takie zostało potwierdzone w orzeczeniach TK z: 8 maja 2000 r., SK 22/99 (OTK ZU nr 4/2000, poz. 107), 6 września 2001 r., P 3/01 (OTK ZU nr 6/2001, poz. 163), 28 stycznia 2003 r., SK 37/01 (OTK ZU nr 1/A/2003, poz. 3) i 9 czerwca 2003 r., SK 12/03 (OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 51). Po trzecie, z art. 36 ust. 3 ustawy o TK wynika, że zarzuty skargi nie mogą być oczywiście bezzasadne.
Skarżący przedmiotem zaskarżenia uczynił sposób rozumienia art. 15b ust. 3 u.o.s.r. przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie zgadza się ze stanowiskiem NSA, który przewidziany w tym przepisie termin na złożenie wniosku o wypłatę zapomogi z tytułu urodzenia się żywego dziecka uznał za niepodlegający przywróceniu termin prawa materialnego. W opinii skarżącego wykładnia ta ma charakter powszechny, „mimo oparcia na niej tylko jednego wyroku”. Takie sformułowanie zarzutu świadczy o niewłaściwym spełnieniu przesłanki dopuszczalności skargi. Odwołania się do pojedynczego wyroku NSA nie można uznać za wykazanie istnienia powszechnie ukształtowanej praktyki w zakresie interpretowania kwestionowanego przepisu. Skarga nie zawiera argumentacji ilustrującej jak przedstawia się orzecznictwo sądów administracyjnych odnoszące się do art. 15b ust. 3 u.o.s.r., a braku tego Trybunał Konstytucyjny nie może usunąć działając ex officio.
Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że rozważania skargi stwierdzające, że przewidziany w art. 15b ust. 3 u.o.s.r. mają charakter oczywiście bezzasadny. Zarówno w nauce prawa administracyjnego, jak i w bogatym orzecznictwie sądów administracyjnych i powszechnych zagadnienie charakteru terminów prawa materialnego zostało precyzyjnie wyjaśnione. Przykładowo w wyroku z 24 listopada 1994 r. (sygn. akt SA/Ka 1230/94) NSA stwierdził: „Instytucja przywrócenia terminu (…) jest instytucją prawa procesowego. Na podstawie (…) przepisów mogą być przywrócone terminy przewidziane przepisami należącymi do prawa procesowego a nie prawa materialnego. Instytucja przywrócenia uchybionego terminu ma bowiem na celu usunięcie ujemnych następstw procesowych, wynikłych w następstwie uchybienia terminu procesowego. (…) O charakterze przepisu i terminu nie przesądza tylko okoliczność w jakiej ustawie przepis statuujący dany termin się znajduje. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy ustawa taka oprócz przepisów prawa materialnego zawiera również przepisy proceduralne. Dla oznaczenia charakteru danego przepisu miarodajny jest zawsze przedmiot i treść tego przepisu prawnego”. Z kolei w wyroku WSA w Warszawie z 22 stycznia 2008 r. (VI SA/Wa 1845/07) wywiedziono, że różnicy pomiędzy terminem prawa materialnego a prawa procesowego „należy szukać w skutkach uchybienia danego terminu. Uchybienie terminu materialnego wywołuje skutek prawny wygaśnięcia praw lub obowiązków o charakterze materialnoprawnym. W takim przypadku stosunek materialnoprawny nie może być nawiązany, nie ma zatem przedmiotu postępowania administracyjnego, postępowanie nie może być wszczęte, a wszczęte jako bezprzedmiotowe podlega umorzeniu. Z kolei uchybienie terminu procesowego wywołuje skutek prawny w płaszczyźnie procesowej przez uzależnienie skuteczności czynności procesowej od zachowania terminu (tak m.in. A. Matan /w:/ G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Tom I, Zakamycze 2005, s. 563-564). Terminy procesowe dotyczą dokonywania czynności procesowych, ale tylko takich czynności, które stają się aktualne już w toku konkretnego postępowania. Bezskuteczny upływ takiego terminu pozbawia stronę możliwości skutecznego dokonania określonej czynności procesowej (np. apelacji w postępowaniu cywilnym lub odwołania w postępowaniu administracyjnym). Terminy procesowe podlegają generalnie przywróceniu. Natomiast termin prawa materialnego jest terminem, który ogranicza w czasie dochodzenie lub inną realizację praw podmiotowych, a jego skuteczny upływ powoduje wygaśnięcie określonego prawa podmiotowego lub niemożliwość jego realizacji. Termin prawa materialnego podlega przywróceniu tylko wyjątkowo i jedynie wówczas, gdy taką możliwość przewidują przepisy określające dany termin”.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego charakter terminu określonego w art. 15b ust. 3 u.o.s.r. nie może budzić żadnych wątpliwości. Jest to termin zawarty w prawie materialnym, przewidującym możliwość uzyskania prawa podmiotowego pod warunkami określonymi w art. 15b ust. 1-3 u.o.s.r. i to pod rygorem wygaśnięcia prawa, jeśli wniosek o wypłatę zapomogi zostanie złożony po upływie trzech miesięcy od dnia narodzenia się żywego dziecka. Jako oczywiście bezzasadne należy więc ocenić rozważania mające podważyć materialny charakter terminu.
Termin przewidziany w art. 15b ust. 3 u.o.s.r. na tle zaprezentowanego powyżej podziału nie może zostać zaklasyfikowany jako termin procesowy, a próba nadania mu przez skarżącego takiego charakteru jest przykładem wykładni contra legem.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, odmówiono nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.