Pełny tekst orzeczenia

760/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 21 grudnia 2010 r.
Sygn. akt Ts 53/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Teresa Liszcz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne TYCHY,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

Skarżąca postawiła w skardze konstytucyjnej zarzut, że art. 130 § 1 i art. 1262 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz naruszają art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W ocenie skarżącej zasada odpłatności postępowania sądowego nie narusza wskazanych wzorców konstytucyjnych, przedmiot jej wątpliwości stanowiła natomiast taka konstrukcja prawna, która uniemożliwia skuteczne wniesienie środka procesowego, jakim jest obowiązek dokonania opłaty, ponad możliwości finansowe strony, które posiada ona w danym momencie. Zdaniem skarżącej, w przypadku przedsiębiorców prawo ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych, o którym mowa w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) jest prawem de facto martwym, gdyż „zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, przedsiębiorca w ramach prowadzonej przez siebie działalności powinien zabezpieczyć środki na prowadzenie sporów sądowych”. Skarżąca zwróciła przy tym uwagę, że o ile w przypadku wniesienia pozwu możliwe jest przywrócenie terminu lub jego powtórne wniesienie, to w przypadku np. wniosku o wznowienie postępowania, skarżący nie dysponuje taką możliwością, gdyż termin określony w art. 407 § 1 k.p.c. jest terminem zawitym, a prawo nie przewiduje możliwości jego przywrócenia.
Skarżąca wniosła skargę konstytucyjną w związku z następującym stanem faktycznym. Złożony przez nią wniosek o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie o zapłatę został oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w Tychach z 25 października 2006 r. (sygn. akt VI GC 459/06/3). Postanowienie to zostało zmienione postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z 12 lutego 2007 r. (sygn. akt XIX Gz 51/07) w ten sposób, że skarżąca została zwolniona od ponoszenia opłaty sądowej powyżej kwoty 2 000 zł. Skarżąca należnej opłaty nie uiściła – jak podnosi – ze względu na brak fizycznej możliwości, z powodu blokady rachunku bankowego. Sąd Rejonowy w Tychach w dniu 4 października 2007 r. (sygn. akt VI GC 459/06/3/6) zarządził zwrot pozwu ze względu na niewykonanie zarządzeń wzywających do jej uiszczenia z 9 maja 2007 r. i 16 sierpnia 2007 r. Zarządzenie to skarżąca zaskarżyła zażaleniem, wnosząc jednocześnie o zwolnienie od ponoszenia jego kosztów. Sąd Rejonowy w Tychach postanowieniem z 6 listopada 2007 r. (sygn. akt VII GZ 459/06/6) wniosek ten oddalił, a Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 6 grudnia 2007 r. (sygn. akt XIX Gz 523/07) oddalił zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego. Postanowieniem z 5 lutego 2008 r. (sygn. akt VI GC 459/06/3/6/2) Sąd Rejonowy w Tychach odrzucił nieopłacone zażalenie, po uprzednim wezwaniu skarżącej do wniesienia należnej opłaty.
Skarżąca skierowała nadto do Trybunału Konstytucyjnego pisma z: 4 kwietnia 2008 r., 25 kwietnia 2008 r., 23 maja 2008 r., 20 czerwca 2008 r., 3 lipca 2008 r. oraz 17 września 2008 r. „w uzupełnieniu skargi konstytucyjnej”, do których dołączyła dodatkowe orzeczenia zapadłe na podstawie okoliczności podobnych do przytoczonych w skardze konstytucyjnej, którymi Sąd Rejonowy w Tychach, Sąd Okręgowy w Katowicach, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga i Sąd Apelacyjny w Warszawie (w kilku różnych sprawach) odmówiły skarżącej (w całości lub w części) zwolnienia od ponoszenia kosztów postępowania cywilnego, co skutkowało – po wezwaniu o uiszczenie opłaty – odrzuceniem nieopłaconej apelacji, zwrotem pozwu, odrzuceniem zarzutów od nakazu zapłaty oraz odrzuceniem skargi o wznowienie postępowania. Wszystkie wymienione pisma powtarzały zarzuty zawarte w skardze konstytucyjnej. W piśmie z 4 kwietnia 2008 r. skarżąca postawiła nadto zarzut, że jeżeli państwo pod groźbą odpowiedzialności karnej zabrania rozstrzygania sporów we własnym zakresie z użyciem przemocy, to – w ocenie skarżącej – państwo prawa powinno równocześnie we własnym zakresie zapewnić bezpłatne mechanizmy umożliwiające skorzystanie z instytucji stworzonej przez państwo do rozstrzygania sporów (tj. sądu). W dniu 20 sierpnia 2008 r. skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym stwierdziła, że wnosi kolejną skargę konstytucyjną, zaskarżając te same normy k.p.c. oraz zarzucając im niezgodność z tymi samymi wzorcami konstytucyjnymi oraz domagając się połączenia jej ze sprawą o sygnaturze akt Ts 53/08. Do pisma tego skarżąca załączyła kolejne orzeczenia, dotyczące odmowy zwolnienia jej z ponoszenia kosztów sądowych oraz postanowienie Sądu Rejonowego w Tychach z 7 lipca 2008 r. (sygn. akt VI GC 110/06/4) zwalniające skarżącą od opłaty od zażalenia w kwocie 153 zł.
Trybunał Konstytucyjny zaskarżonym postanowieniem odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ze względu na brak uprawdopodobnienia przez skarżącą naruszenia jej praw podmiotowych. Trybunał powołał się przy tym na swoje dotychczasowe orzecznictwo odnoszące się do zasad ponoszenia kosztów postępowania cywilnego i instytucji zwolnienia z ponoszenia kosztów sądowych. Trybunał stwierdził również, że zagadnienie zwolnienia osób prawnych z ponoszenia kosztów sądowych zostało uregulowane w art. 103 u.k.s.c., nie zaś w zaskarżonych przepisach k.p.c.
Zażalenie na powyższe postanowienie zostało wniesione przez Marka J. (powołującego się na prowadzenie działalności gospodarczej pod firmą PKS TYSOVIA). Do zażalenia zostało dołączone pełnomocnictwo dla adwokata Adriana Ch. udzielone przez Marka J.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie może zostać uwzględnione, ponieważ zostało sporządzone przez pełnomocnika legitymującego się pełnomocnictwem udzielonym przez osobę trzecią (Marka J.) w stosunku do skarżącej (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne TYCHY). Ani postanowienia Konstytucji, ani przepisy ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) nie przewidują możliwości wnoszenia skargi konstytucyjnej lub zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przez inną osobę, niż ta, której prawa lub wolności konstytucyjne doznały uszczerbku wskutek wydania w jej sprawie – na podstawie zaskarżonej normy – ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji. Treść pełnomocnictwa nie pozostawia przy tym żadnych wątpliwości co do tożsamości podmiotu, który go udzielił.
Trybunałowi znana jest z urzędu okoliczność, że skarżąca oraz osoba wnosząca zażalenie występują w kilku postępowaniach w przedmiocie rozpoznania skargi konstytucyjnej, toczących się przez Trybunałem. Obowiązek sporządzenia skargi konstytucyjnej oraz zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przez profesjonalnego pełnomocnika – wynikający z art. 48 ust. 1 ustawy o TK – powinien jednak przeciwdziałać skutecznie sytuacjom takim, jaka ma miejsce na tle niniejszej sprawy.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.