Pełny tekst orzeczenia

777/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 30 czerwca 2010 r.

Sygn. akt Ts 336/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Wyrzykowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Izopanel Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku w sprawie zgodności:

1) art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w związku z art. 417 § 1 i art. 4171 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 424¹² w związku z art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji;

3) art. 4249 w związku z art. 3941 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 78 w związku z art. 176 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie badania zgodności:

1) art. 417 § 1 i art. 4171 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



2) art. 424¹² w związku z art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



3) art. 4249 w związku z art. 3941 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 78 w związku z art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 28 października 2008 r., złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 30 października 2008 r. (data stempla pocztowego), Izopanel Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność:

1) art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 417 § 1 i art. 4171 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) rozumianego w ten sposób, że orzeczenie niezgodne z prawem, powodujące odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, to takie orzeczenie, które jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, w ogóle przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostało wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni albo niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej, z art. 77 ust. 1 Konstytucji;

2) art. 42412 w związku z art. 3989 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje orzekanie przez Sąd Najwyższy na podstawie art. 4249 przywołanej ustawy o odmowie przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia na posiedzeniu niejawnym, z art. 45 ust. 1 Konstytucji;

3) art. 4249 w związku z art. 3941 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, z art. 78 w związku z art. 176 Konstytucji.



Zaskarżonym regulacjom skarżąca zarzuca naruszenie prawa do wynagrodzenia szkody, wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji), naruszenie prawa do jawnego rozparzenia sprawy przez niezależny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz naruszenie prawa do poddania kontroli instancyjnej o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji).

Skarżąca wskazuje, że zarzucona niekonstytucyjność przepisu art. 4241 k.p.c. w związku z art. 417 § 1 i 4171 § 2 k.c. polega na takim rozumieniu występującego na gruncie wszystkich wskazanych wyżej przepisów pojęcia niezgodności z prawem, zgodnie z którym w odniesieniu do orzeczeń tzw. bezprawie judykacyjne zaistnieje wyłącznie w sytuacji, jeżeli orzeczenie będzie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostanie wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Skarżąca podnosi, że taka wykładnia pojęcia niezgodności z prawem powoduje znaczące zawężenie ochrony, jaką każdemu przyznaje Konstytucja, co w konsekwencji stanowi o niekonstytucyjności art. 4244 k.p.c. w związku z 417 § 1 i art. 4171 § 2 k.c. Skarżąca podnosi że, przyjmowana przez judykaturę wykładnia reżimu odpowiedzialności Skarbu Państwa nie daje się obronić na gruncie wykładni językowej, w oparciu o dyrektywę zakazu wykładni synonimicznej. Zdaniem skarżącej, należy przyjąć, że zgodnie z intencją ustawodawcy niezgodność z prawem w rozumieniu przepisów o skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może polegać na jakimkolwiek, a nie tylko na „oczywistym” naruszeniu prawa.

Skarżąca podnosi, że art. 42412 w związku z art. 3981 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje orzekanie przez Sąd Najwyższy na podstawie art. 4249 k.p.c. jest sprzeczny z zasadą jawności wewnętrznej, o której mówi art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżąca wskazuje, że niejawność posiedzenia SN w przedmiocie odmowy przyjęcia do rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia narusza konstytucyjne prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezależny sąd. Jak podnosi skarżąca, niekonstytucyjne są wszelkie uregulowania, które nie tylko uniemożliwiają, ale także nadmiernie utrudniają skuteczną obronę praw na drodze sądowej.

Skarżąca podnosi, że art. 4249 w związku z art. 3941 § 1 k.p.c. jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 Konstytucji w zakresie, w jakim na postanowienie Sądu Najwyższego w przedmiocie odmowy przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje środek zaskarżenia.



Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Skarżąca wniosła do Sądu Okręgowego w Świdnicy pozew o zapłatę przeciwko Jackowi Gębalskiemu i Ewie Wnęk. Na skutek wniesionego powództwa Sąd Okręgowy w dniu 22 marca 2004 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt VI GNc 106/04). Od nakazu zapłaty pozwani wnieśli sprzeciw. Po rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Świdnicy w dniu 19 maja 2005 r. wydał wyrok oddalający powództwo (sygn. akt VI GC 94/04). Apelację powoda wniesioną od tego orzeczenia Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wyrokiem z dnia 7 lutego 2006 r. (sygn. akt I ACa 1417/05). Wyrok Sądu Apelacyjnego powód zakwestionował skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, zarzucając naruszenie art. 505 pkt 4 k.c. w związku z art. 493 § 3 k.p.c. przez uwzględnienie w postępowaniu nakazowym zarzutu potrącenia wierzytelności z tytułu obniżenia ceny rzeczy sprzedanej, która nie została udowodniona dokumentami, o których mowa w przepisie art. 485 k.p.c. Sąd Najwyższy postanowieniem z 24 czerwca 2008 r. odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania ze względu na jej oczywistą bezzasadność (sygn. akt V CNP 35/08), przy czym w uzasadnieniu wskazano, że niezgodność z prawem, powodująca odpowiedzialność Skarbu Państwa przewidzianą w art. 4241 § 1 k.p.c. w związku z art. 417 i art. 4171 § 1 i 2 k.c., musi polegać na oczywistej i rażącej obrazie prawa. Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2008 r. doręczono skarżącej 30 lipca 2008 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie podziela pogląd wyrażony w postanowieniu TK z 2 kwietnia 2008 r., SK 97/06 (OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 49), w myśl którego: „W przypadku skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, na podstawie art. 42412 k.p.c., mają zastosowanie odpowiednie przepisy dotyczące skargi kasacyjnej. (…) Od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. SK 68/06, stwierdzającego niezgodność art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. z Konstytucją, odmowa przyjęcia skargi zapada na posiedzeniu niejawnym, ale sąd zobowiązany jest uzasadnić swoje stanowisko. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przywrócenie obowiązku uzasadniania odmowy przyjęcia skargi odpowiada wymogom realizacji obowiązku informacyjnego. Cytowany wyrok ma zastosowanie, ze względu na wprowadzone w art. 42412 k.p.c. odesłanie, również w sprawach odmowy przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W obecnym stanie prawnym kumulacja nadmiernych ograniczeń obowiązku informacyjnego Sądu Najwyższego została zniesiona przez przywrócenie obowiązku uzasadniania odmowy przyjęcia skargi, tym samym należy uznać, że cel skarżącego został już osiągnięty. Merytoryczna ocena konstytucyjności kwestionowanych przepisów z punktu widzenia obecnie już nieadekwatnych zarzutów skarżącego i »(…) w sytuacji, gdy – zgodnie z intencją skargi leżącej u podstaw niniejszej sprawy – przywrócona została konstytucyjność regulacji k.p.c. odnoszącej się do instytucji przedsądu, jest w ocenie Trybunału Konstytucyjnego zbędna« (por. postanowienie z 22 października 2007 r., sygn. SK 59/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 119). W ten sposób ziszczona została przesłanka, określona w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), na której podstawie postępowanie należało umorzyć”. W związku z powyższym zachodzi zbędność orzekania w zakresie sformułowanego w niniejszej skardze zarzutu naruszenia prawa do sądu przez wydanie orzeczenia o odmowie przyjęcia skierowanej do Sądu Najwyższego skargi na posiedzeniu niejawnym.

Niedopuszczalne jest badanie skargi konstytucyjnej w zakresie niezgodności z Konstytucją art. 3941 § 1 k.p.c., gdyż skarżąca nie dysponuje żadnym orzeczeniem wydanym na podstawie tego przepisu. Wymóg przedstawienia takiego orzeczenia wynika wprost z art. 79 ust. 1 Konstytucji i warunkuje on możliwość przekazania skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania.

Brak też podstaw do badania konstytucyjności art. 417 § 1 i art. 4171 k.c. Przepisy te nie były podstawą postanowienia Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2008 r. (sygn. akt V CNP 35/08), wskazanego przez skarżącą jako ostateczne orzeczenie o jej prawach w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Źródłem naruszenia praw skarżącej w postępowaniu mającym na celu stwierdzenie dopuszczalności przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu nie mogą być przepisy materialnoprawne niekształtujące tego postępowania.



Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że niniejsza skarga konstytucyjna jest dopuszczalna jedynie w zakresie badania zgodności z Konstytucją art. 4241 § 1 k.p.c.