Pełny tekst orzeczenia

822/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 1 lutego 2012 r.
Sygn. akt Ts 172/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat – przewodniczący
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Eko Dom Niemyjski spółka jawna,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 czerwca 2011 r. Eko Dom Niemyjski spółka jawna z siedzibą w Wołominie (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie niezgodności art. 112 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach sądowych) oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 45; dalej: ustawa z 2009 r.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. Do skargi został dołączony wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie – Wydział X Gospodarczy z 19 maja 2010 r. (sygn. akt X GC 64/08).
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 3 listopada 2011 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze i w związku z tym pozostawił wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku sądu okręgowego bez rozpoznania. Jako podstawę odmowy wskazał przede wszystkim oczywistą bezzasadność zarzutów skargi (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Trybunał zaznaczył, że – po pierwsze, art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych wskazuje jedynie chwilę, w której aktualizuje się obowiązek wniesienia opłaty od pisma procesowego dla osoby reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika, a nie sankcję za nieopłacenie takiego pisma – po drugie, zgodnie z orzecznictwem TK nie stanowi naruszenia prawa do sądu nałożenie na pełnomocników profesjonalnych surowszych wymagań w zakresie wnoszenia opłat od pism procesowych. Ponadto, Trybunał stwierdził, że skarżąca nie powiązała naruszenia przywołanych w skardze art. 2 i art. 32 Konstytucji z konkretnymi prawami podmiotowymi.
Trybunał jako bezzasadny w stopniu oczywistym uznał także zarzut niekonstytucyjności art. 4 ust. 2 ustawy z 2009 r. Podkreślił, że – po pierwsze, przepis ten koresponduje z modelową dla procedury cywilnej regulacją zawartą w art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 297) – po drugie, skarżąca inicjowała postępowanie incydentalne w sprawie zwolnienia jej od ponoszenia kosztów sądowych już według przepisów znowelizowanej ustawy o kosztach, a zatem skutki jej nieznajomości obciążają w całości skarżącą.
Na powyższe postanowienie skarżąca wniosła zażalenie, w którym podnosi, że Trybunał błędnie wyłączył poza granice wniesionej skargi kwestię niewłaściwego sposobu nowelizacji przepisów proceduralnych w kontekście naruszenia zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ponadto twierdzi, że niesłusznie w zaskarżonym postanowieniu Trybunał przyjął, iż naruszenie prawa do równego traktowania nie zostało powiązane z konkretnymi prawami podmiotowymi. Zdaniem skarżącej prawa te zostały w skardze szczegółowo wymienione. Skarżąca podkreśla również, że Trybunał błędnie zinterpretował zaskarżony art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych jako wskazujący jedynie chwilę, w której aktualizuje się obowiązek wniesienia opłaty od pisma procesowego dla osoby reprezentowanej przez pełnomocnika fachowego, skoro sąd okręgowy orzekający w sprawie skarżącej odrzucił jej apelację na podstawie tego przepisu.
Skarżąca stwierdza, że zmiana wynikająca z art. 4 ust. 2 ustawy z 2009 r. prowadzi do negatywnych dla skarżącej skutków, sprzecznych z art. 1302 § 1 (w zażaleniu omyłkowo „§ 3”) ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). W opinii skarżącej dla oceny konstytucyjności art. 4 ust. 2 ustawy z 2009 r. nie ma też znaczenia, jak długi okres upłynął od dnia wejścia w życie zaskarżonego przepisu do dnia, w którym na jego podstawie zostały naruszone jej prawa podmiotowe.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo ustalił istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu, dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

2. Trybunał zwraca uwagę, że twierdzenie skarżącej zawarte w skardze konstytucyjnej oraz zażaleniu, iż art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych przewiduje sankcje za nieopłacenie pisma procesowego dla osoby reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, nie jest trafne i jest sprzeczne z literalnym brzmieniem tego przepisu. Postanowienie o odrzuceniu apelacji skarżącej zapadło na podstawie art. 370 k.p.c., zgodnie z którym „sąd pierwszej instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację (…) nieopłaconą (…)”. Przepis ten, a nie zaskarżony art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych, ustanawia sankcję za nieopłacenie pisma procesowego – apelacji. Kwestionowany przez skarżącą przepis określa zaś – jak słusznie zwrócił uwagę Trybunał w postanowieniu, na które skarżąca wniosła zażalenie – chwilę, w której aktualizuje się obowiązek wniesienia opłaty od pisma procesowego dla osoby reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika. Obowiązek ten – samodzielnego obliczania i uiszczania opłat od pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników – wynika z kolei z art. 1302 § 1 k.p.c.

3. Trybunał wielokrotnie w swoim orzecznictwie podkreślał, że pojęcie „konstytucyjnych wolności lub praw”, o których stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest związane przede wszystkim z szerokim katalogiem tych wolności i praw określonym w rozdziale II Konstytucji. Nie można jednak wykluczyć i takiej sytuacji, kiedy skarżący – z powołaniem się na treść art. 2 Konstytucji – podniesie zarzut naruszenia praw i wolności mających dokładnie sprecyzowaną normatywną postać praw podmiotowych, które nie są odpowiednio wyrażone w treści innych przepisów konstytucyjnych (zob. postanowienia TK z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Jednak w zaskarżonym postanowieniu Trybunał prawidłowo stwierdził, że skarżąca nie wskazała podmiotowych praw bądź wolności, których źródła można by upatrywać w treści art. 2 Konstytucji, a które mogłyby stanowić samoistną podstawę skargi konstytucyjnej. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, choć istotna, nie jest źródłem prawa podmiotowego, którego ochrony skarżąca mogłaby się domagać w drodze skargi konstytucyjnej.

4. Trybunał stwierdza, że skarżąca nie powiązała – wbrew zarzutom podniesionym w zażaleniu – naruszenia jej prawa od równego traktowania z konkretnym prawem lub wolnością określonymi w Konstytucji. Zgodnie ze stanowiskiem skarżącej, zaprezentowanym we wniesionej skardze konstytucyjnej, art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych narusza ogólnie ujętą zasadę równości. Słusznie więc Trybunał, odmawiając nadania dalszego biegu skardze, uznał zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji za wadliwy. Skarżąca powiązała naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji dopiero na etapie zażalenia, co stanowi jednak niedopuszczalne rozszerzenie granic skargi konstytucyjnej na tym etapie procedowania. Trybunał zaznacza nadto, że skarżąca nie podważyła w zażaleniu dokonanej w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze oceny zarzutów naruszenia art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

5. Skarżąca podnosi, że art. 4 ust. 2 ustawy z 2009 r. wprowadził regulację sprzeczną z art. 1302 § 1 k.p.c., który umożliwia – w przypadku zwrotu nienależycie opłaconego pisma – ponowne jego wniesienie, a przez to uniknięcie negatywnych skutków procesowych. Skarżąca jednak nie odniosła się w ogóle do poglądu Trybunału, według którego przepis ten wyraża ogólnie akceptowaną i obowiązującą regułę rozstrzygania kolizji w prawie międzyczasowym dotyczącym procedury cywilnej, zgodnie z którą do postępowań w toku stosuje się przepisy nowe. Zaskarżony przepis – zgodny z tą regułą – stanowi, że zmieniony ustawą z 2009 r. art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych obowiązuje od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od 19 kwietnia 2010 r., niezależnie od chwili wszczęcia postępowania. Co więcej, jak podkreślił Trybunał w postanowieniu o odmowie, skarżąca złożyła wniosek o zwolnienie jej od ponoszenia kosztów sądowych, kiedy art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych obowiązywał już w nowym brzmieniu. Okoliczność ta ma znaczenie – pomimo odmiennego poglądu skarżącej – dla stwierdzenia, czy skarżąca swoim zachowaniem nie przyczyniła się do powstania niepożądanego przez siebie skutku. Wobec powyższego oraz braku argumentów przemawiających za przeciwnym stanowiskiem Trybunał prawidłowo ocenił zarzut niezgodności art. 4 ust. 2 ustawy z 2009 r. z Konstytucją za bezzasadny w stopniu oczywistym.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.