Pełny tekst orzeczenia

844/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 2 października 2013 r.

Sygn. akt Ts 87/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.W. w sprawie zgodności:

art. 770 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 2 kwietnia 2012 r. R.W. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 770 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w części, ograniczającej katalog podmiotów, którym przysługuje zażalenie na postanowienie sądu, wyłącznie do stron i komornika, z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący (asesor komorniczy) od 4 listopada 2010 r. do 2 sierpnia 2011 r. pełnił funkcję Zastępcy Komornika przy Sądzie Rejonowym w Świnoujściu po zmarłym komorniku – M.W. 2 sierpnia 2011 r. komornikiem przy tym sądzie został R.J.

Postanowieniem z 17 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I Co 595/11) Sąd Rejonowy w Świnoujściu – Wydział I Cywilny polecił komornikowi sądowemu odstąpić od obciążenia stron postępowania kosztami egzekucyjnymi. Postanowienie to zostało wydane na postawie skargi dłużniczki na czynność komornika sądowego (postanowienie Zastępcy Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Świnoujściu z 15 kwietnia 2011 r.).

Odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu z 17 sierpnia 2011 r., wraz z pouczeniem o prawie wniesienia zażalenia, został doręczony 24 sierpnia 2011 r. urzędującemu przy tym sądzie komornikowi (R.J.). Pismem z 30 listopada 2011 r. (doręczonym skarżącemu 6 grudnia 2011 r.) komornik ten przekazał skarżącemu wezwanie do zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego w postępowaniu o sygn. KM 16/11 oraz postanowienie Sądu Rejonowego w Świnoujściu z 17 sierpnia 2011 r.

Postanowieniem z 2 stycznia 2012 r. (sygn. akt I Co 595/11) Sąd Rejonowy w Świnoujściu – Wydział I Cywilny przywrócił skarżącemu, w okresie od 4 listopada 2010 r. do 2 sierpnia 2011 r. termin do wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego w Świnoujściu z 17 sierpnia 2011 r.

Postanowieniem z 22 lutego 2012 r. (sygn. akt Cz 171/12) Sąd Okręgowy w Szczecinie – Wydział II Cywilny Odwoławczy, odrzucił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Świnoujściu z 17 sierpnia 2011 r. W uzasadnieniu sąd, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 25 maja 2011 r. (sygn. akt III CZP 2/11, Biul. SN 2011, nr 5, s. 12), wskazał, że w przepisach Działu I Tytułu I Części Trzeciej k.p.c. termin „komornik” został użyty na określenie organu egzekucyjnego właściwego do prowadzenia czynności egzekucyjnych. Zdaniem Sądu Okręgowego, w świetle art. 770 k.p.c. zażalenie może wnieść zastępca komornika, o ile w chwili wydania postanowienia przez sąd do niego należy prowadzenie czynności egzekucyjnych w imieniu zastępowanego komornika. Sąd podkreślił, że z tych samych uprawnień nie może korzystać były zastępca komornika, który ten status utracił i nie jest już organem egzekucyjnym. Sąd Okręgowy zaznaczył, że w uchwale Sądu Najwyższego zwrócono uwagę, iż opłata egzekucyjna stanowi wprawdzie podstawę dochodu komornika, jednakże ma ona charakter należności publicznoprawnej. Jej wysokość powinna być ustalona zgodnie z obowiązującymi przepisami przez organ egzekucyjny (urzędującego komornika), który w tym zakresie powinien „reprezentować” także interes wcześniej powołanego zastępcy uprawnionego do pobrania opłaty egzekucyjnej.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 28 lutego 2012 r.

W skardze konstytucyjnej zarzucono, że zakwestionowany przepis uniemożliwił skarżącemu (byłemu zastępcy komornika) kontrolę postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu – Wydział I Cywilny z 17 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I Co 595/11), w którym sąd rozstrzygnął o jego prawach i obowiązkach.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 października 2012 r. (doręczonym 7 listopada 2012 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez wskazanie naruszonych wolności i praw oraz sposobu ich naruszenia.

Pismem procesowym z 8 listopada 2012 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Wskazał, że – w ocenie skarżącego – zakwestionowany art. 770 zdanie ostatnie k.p.c. narusza wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sądu, w tym „prawo do bycia wysłuchanym przez sąd, do przedstawienia swoich argumentów i aktywnego uczestnictwa w postępowaniu sądowym oraz do sprawiedliwego rozstrzygnięcia”. Wynikające z art. 77 ust. 2 Konstytucji „prawo Skarżącego do sądowej drogi dochodzenia naruszonych praw i wolności oraz prawo do niezamykania Skarżącemu przez przepisy ustawowe drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności i praw”, jak również gwarantowane w art. 78 i art. 176 ustawy zasadniczej prawo do „zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji i prawo do kontroli instancyjnej orzeczenia sądu pierwszej instancji, umożliwiającej usuwanie błędów, omyłek i innych uchybień popełnionych w sądzie pierwszej instancji”. Skarżący podkreślił, że w świetle przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1999 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.; dalej: ustawa o komornikach), z chwilą powołania zastępca zmarłego komornika wykonuje na własny rachunek czynności egzekucyjne i ponosi za nie pełną odpowiedzialność, jednakże tylko w zakresie tych czynności, które wykonywał.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych.

Skarżący zakwestionował art. 770 k.p.c. w brzmieniu: „Dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty ściąga się z egzekwowanym roszczeniem. Koszt egzekucji ustala postanowieniem komornik, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie stronom oraz komornikowi”. Jak wskazano w petitum skargi konstytucyjnej, wątpliwości skarżącego co do zgodności z Konstytucją tego przepisu dotyczą części, „w której przepis ten ogranicza katalog podmiotów, którym przysługuje zażalenie na postanowienie sądu wyłącznie do stron i komornika”.

Istota zarzutów skargi sprowadza się do twierdzenia, że wskazana norma narusza przysługujące skarżącemu – jako byłemu zastępcy komornika – prawo do sądu oraz prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego w jego sprawie w pierwszej instancji.

Trybunał stwierdza, że powyższe zarzuty cechuje oczywista bezzasadność. Rozstrzygające znaczenie dla oceny wniesionej skargi konstytucyjnej ma bowiem ustalenie statusu skarżącego, jaki posiadał on w sprawie, w związku z którą zainicjował postępowanie przed Trybunałem. Jak wynika z uzasadnienia skargi konstytucyjnej oraz dołączonego do akt sprawy materiału dowodowego, skarżący (asesor komorniczy) został na podstawie art. 26 ust. 4 ustawy o komornikach ustanowiony zastępcą zmarłego komornika. Funkcję tę pełnił od 4 listopada 2010 r. do 2 sierpnia 2011 r.

Wymaga zatem przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 16 czerwca 2009 r. (SK 5/09, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 84) dokonał kompleksowego porównania statusu komornika i jego zastępcy. Jak orzekł Trybunał: „Z formalnoprawnego punktu widzenia komornik jest funkcjonariuszem publicznym (art. 1 ustawy o komornikach); dotyczy to także jego zastępcy. Gdy zastępcą jest asesor, ewentualne wątpliwości co do jego pełnoprawnego statusu równoważnego komornikowi rozwiewa (…) art. 26 ust. 3 ustawy o komornikach (mówiący o przysługiwaniu asesorowi będącemu zastępcą komornika praw i obowiązków komornika). Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 30 kwietnia 2003 r. sygn. akt I KZP 12/03, sam asesor nie jest wprawdzie funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 § 13 pkt 3 k.k., jednakże należy przyjąć, że ma on status funkcjonariusza publicznego, gdy pełni zlecone mu obowiązki zastępcy komornika na podstawie art. 26 ustawy o komornikach bądź prowadzi czynności egzekucyjne zlecone mu w trybie art. 33 tej ustawy (OSNKW nr 5-6/2003, poz. 42). (…) Działania komornika i zastępcy komornika, stanowiące w obu wypadkach formę realizowania powierzonej im władzy publicznej, są więc w istocie tożsame. Wszystkie czynności przewidziane w art. 2 ustawy o komornikach, zarówno komornik, jak i zastępca komornika wykonują na własny rachunek, przy czym znajduje do nich zastosowanie art. 28 ustawy o komornikach”.

Trybunał zwraca uwagę, że przyjęte w zakwestionowanym art. 770 k.p.c. rozwiązanie wynika z troski ustawodawcy o zabezpieczenie interesów komornika – organu prowadzącego postępowanie, nie zaś osoby wykonującej konkretną czynność egzekucyjną. W wyroku z 13 grudnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł: „Przyznanie komornikowi prawa odwołania się od rozstrzygnięcia sądu podyktowane jest ochroną jego interesów. Zażalenie przysługuje wyłącznie komornikowi lub jego zastępcy pełniącemu aktualnie funkcję organu egzekucyjnego. Nie służy byłemu zastępcy komornika ani komornikowi, który nie prowadzi już czynności egzekucyjnych (por. D. Zawistowski, Komentarz do art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex 2011), choćby to właśnie oni wyegzekwowali świadczenie w całości lub w części przed ustąpieniem z funkcji. Udział w postępowaniu skargowym (uwzględnienie skargi, sporządzenie uzasadnienia, przesłanie akt) lub zażaleniowym (bierny lub czynny w roli skarżącego) bierze zatem następca odwołanego komornika. Na następcy spoczywa również egzekucja należności z tytułu kosztów” (SK 44/09, OTK ZU nr 10/A/2011, poz. 117).

Przenosząc powyższe ustalenia na grunt analizowanej sprawy, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zakwestionowany przepis nie narusza praw skarżącego w sposób wskazany w skardze konstytucyjnej. Skoro skarżący, dokonując czynności egzekucyjnych, na które dłużniczka na podstawie art. 767 k.p.c. wniosła skargę, działał jako funkcjonariusz publiczny, to zarzuty dotyczące naruszenia jego praw wynikających z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 Konstytucji są oczywiście bezzasadne. Zakwestionowany w skardze art. 770 k.p.c. przyznaje bowiem prawo do wniesienia środka zaskarżenia na postanowienie sądu wydane po rozpatrzeniu skargi, o której mowa w art. 767 k.p.c.

Trybunał zauważa również, że zasadniczym powodem wystąpienia przez skarżącego ze skargą do Trybunału było ograniczenie jego praw majątkowych. W piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na zarządzenie sędziego w sprawie braków skargi skarżący podkreśla, że rozstrzygnięcie sądu miało istotny wpływ na jego interesy i odpowiedzialność majątkową. W tym zakresie skarga konstytucyjna nie spełnia jednak przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Skarżący nie wskazał bowiem, ani jakie jego prawa majątkowe doznały naruszenia, ani w jaki sposób doszło do ich ograniczenia. Przedstawiona w skardze argumentacja koncentruje się, jak już podkreślono wyżej, wyłącznie na zarzutach niekonstytucyjności art. 770 k.p.c. w zakresie naruszenia prawa do sądu. Dowodzą tego sformułowane zarzuty, a przede wszystkim powołane jako wzorce kontroli: art. 45 ust. 1, 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 Konstytucji. Na marginesie Trybunał zwraca uwagę, że nawet gdyby przyjąć, że skarżący zarzuca naruszenie przysługujących mu na podstawie art. 64 ustawy zasadniczej praw majątkowych (prawa do wynagrodzenia, dochodu, etc.), to skarga i tak nie mogłaby zostać przekazana do merytorycznego rozpoznania. Z orzecznictwa Trybunału wynika bowiem, że dochodem komornika jest nadwyżka opłat nad kosztami ustalana łącznie (w danym miesiącu), nie zaś dla każdego postępowania egzekucyjnego z osobna. Dopiero tak określona kwota staje się własnością komornika, wyodrębnioną i podlegającą opodatkowaniu (zob. wyrok z 13 grudnia 2011 r., SK 44/09, OTK ZU nr 10/A/2011, poz. 117, a także wyrok z 14 maja 2009 r., K 21/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 67).



Ze względu na powyższe okoliczności Trybunał – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – orzekł jak na wstępie.