Pełny tekst orzeczenia

853/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 2 października 2013 r.

Sygn. akt Ts 131/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.Z. w sprawie zgodności:

art. 8 ust. 2 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 31 maja 2012 r. A.Z. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 8 ust. 2 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.; dalej: u.s.n.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Skarżący wniósł skargę na przewlekłość postępowania w sprawie o sygn. II K 250/10, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wyszkowie. Postanowieniem z 23 lutego 2012 r. (sygn. akt II S 1/12) Sąd Okręgowy w Ostrołęce – II Wydział Karny oddalił skargę, gdyż nie stwierdził przewlekłości postępowania. Skarżący nie wniósł zażalenia na powyższe postanowienie i wskazał to orzeczenie jako ostateczne rozstrzygnięcie w swojej sprawie.

W ocenie skarżącego art. 8 ust. 2 w zw. z art. 12 ust. 1 u.s.n., „w zakresie, w jakim, w razie oddalenia skargi na przewlekłość przez właściwy rzeczowo i miejscowo sąd II instancji nad sądem, który prowadzi przewlekle sprawę – uniemożliwia się skarżącemu złożenie zwyczajnego środka prawnego do sądu wyższej instancji nad sądem, który postanowił o oddaleniu skargi lub do tego samego sądu w innym i równorzędnym składzie”, jest niezgodny z Konstytucją, tj. z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego), art. 31 ust. 3 (zasada proporcjonalności), art. 32 ust. 1 (zasada równości), art. 45 ust. 1 (prawo do sądu), art. 77 ust. 1 i 2 (zakaz zamykania drogi sądowej), art. 78 (prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji) i art. 176 ust. 1 (zasada dwuinstancyjności). Zdaniem skarżącego postępowanie ze skargi na przewlekłość jest autonomiczną sprawą w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji, co uzasadnia konieczność zapewnienia środka odwoławczego od orzeczenia o oddaleniu takiej skargi. Ponadto skarżący podniósł, że „także w postępowaniach wpadkowych, choć nie zawsze, przysługuje zażalenie na rozstrzygnięcie wydane w sądzie [I instancji]”. Skarżący stwierdził też, że w przeciwieństwie do funkcjonariuszy publicznych jemu „jako osobie fizycznej przysługuje ochrona wynikająca z przepisów Konstytucji zawartych w rozdziale II »Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela«”. Jednocześnie, powołując się na dotychczasowe orzecznictwo Trybunału, skarżący podkreślił, że skoro odróżnia się „czynności związane ze sprawowaniem funkcji wymiaru sprawiedliwości” od „czynności z zakresu ochrony prawnej”, a rozstrzygnięcie w sprawie skargi na przewlekłość zalicza się do tej drugiej kategorii, to katalog wzorców kontroli został określony szeroko. Oprócz art. 176 ust. 1 Konstytucji powołane zostały art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego TK z 19 grudnia 2012 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez nadesłanie podpisanej skargi konstytucyjnej oraz 4 (czterech) podpisanych jej odpisów. W piśmie z 7 stycznia 2013 r. skarżący nadesłał podpisaną skargę konstytucyjną oraz cztery podpisane jej odpisy.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła naruszeń tych wolności lub praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że: „skarga konstytucyjna wedle Konstytucji nie jest skargą »na rozstrzygnięcie«, lecz skargą »na przepis«. Gdy przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją – skarga nie służy. Kształtuje to w szczególny sposób dowodowe powinności skarżącego: nawet bowiem wykazanie istnienia związku koniecznego (typu conditio sine qua non) między zarzucanym naruszeniem wolności (praw) konstytucyjnych a rozstrzygnięciem, które ów skutek spowodowało, nie jest tożsame z dowodem, że przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjność samego przepisu będącego prawną podstawą rozstrzygnięcia. Niezbędne jest bowiem wykazanie, że związek ten istnieje między brakiem konstytucyjności przepisu a naruszeniem prawa lub wolności” (wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65).

Skarżący zakwestionował art. 8 ust. 2 u.s.n., który stanowi: „w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania toczącego się na skutek skargi sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy”. Ponadto, skarżący zakwestionował art. 12 ust. 1 u.s.n., w myśl którego skargę niezasadną sąd oddala.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie uzyskał orzeczenia, które zamykałoby mu drogę do zaskarżenia postanowienia sądu I instancji oddalającego skargę na przewlekłość postępowania, ponadto zaś z zakwestionowanych przepisów nie wynika, czy i jaki tryb odwoławczy przysługuje od orzeczenia w sprawie skargi na przewlekłość. Postanowienie Sądu Okręgowego w Ostrołęce – II Wydział Karny z 23 lutego 2012 r. (sygn. akt II S 1/12) niewątpliwie zostało wydane na podstawie art. 12 ust. 1 u.s.n. Należy jednak wskazać, że – po pierwsze, to nie objęte zaskarżeniem przepisy, ale art. 8 u.s.n. w zw. z odpowiednimi uregulowaniami ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) są źródłem normy, którą zakwestionował skarżący. W złożonej skardze konstytucyjnej skarżący jako przedmiot zaskarżenia wskazuje jedynie przepisy u.s.n., mimo że art. 8 ust. 2 tej ustawy nie przyznaje ani nie odbiera żadnych praw; sam, w oderwaniu od procedur z nim związanych (odpowiednio również np. karnej czy administracyjnej), w ogóle nie może być uznany za źródło jakichkolwiek praw czy obowiązków. Nie ulega wątpliwości, że z samego art. 8 ust. 2 u.s.n. nie wynikają żadne prawa podmiotowe, nie może on więc podlegać ocenie konstytucyjnej w tym zakresie – bez powiązania z innymi przepisami o charakterze merytorycznym (por. postanowienie TK z 21 września 2006 r., OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 117). Po drugie, skarżący nie zakwestionował postanowienia Sądu Okręgowego w Ostrołęce z 23 lutego 2012 r. oddalającego skargę na przewlekłość postępowania, ale właśnie to rozstrzygnięcie skarżący wskazuje jako ostateczne w swojej sprawie.

W związku z powyższym skarżący nie spełnił przesłanki formalnej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu oraz wykazania związku przyczynowego między naruszeniem konstytucyjnych praw a powyższym rozstrzygnięciem, a także między tym naruszeniem a zakwestionowanymi w skardze przepisami. Istota powołanych w skardze konstytucyjnej zarzutów nie jest bowiem związana z treścią zaskarżonych przepisów. Jak wynika ze skargi konstytucyjnej, skarżący powołał się na zamknięcie możliwości sądowego dochodzenia praw i wolności, dostępu do sądu oraz naruszenie prawa do dwuinstancyjnego postępowania. Tymczasem analiza zakwestionowanych art. 8 ust. 2 oraz art. 12 ust. 1 u.s.n. dowodzi, że ich treść nie ma żadnego związku ze stawianymi zarzutami, co świadczy o oczywistej bezzasadności tych ostatnich. Stanowi to samodzielną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu analizowanej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny postanowił odnieść się do wzorców kontroli powołanych w przedmiotowej skardze. W tym kontekście istotny jest wyrok TK z 14 października 2010 r. (K 17/07, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 75), w którym Trybunał orzekł, że art. 12 ust. 4 u.s.n. jest zgodny z art. 78 oraz nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że instytucja skargi na przewlekłość postępowania służy urzeczywistnieniu prawa do sądu, którego składnikiem jest rozpatrzenie sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki”. Trybunał stwierdził, że „dla zagwarantowania realizacji tego prawa ustawodawca stworzył możliwość wniesienia skargi na przewlekłość postępowania, której istota polega na sprawności i skuteczności tego środka, a także na tym, że jego zastosowanie nie może spowodować przedłużenia postępowania w sprawie objętej zarzutem przewlekłości. Z tych względów postępowanie w tym zakresie zostało ukształtowane w ustawie jako postępowanie jednoinstancyjne. Za jednoinstancyjnością postępowania w sprawie skargi na przewlekłość przemawia także jego akcesoryjny charakter. (…) Nie jest to postępowanie autonomiczne, ale (…) postępowanie incydentalne w ramach tego, które dotyczy istoty sprawy. (…) [Zatem] przedmiot skargi na przewlekłość postępowania »nie korzysta z konstytucyjnej gwarancji rozpoznania (...) przez sąd w postępowaniu dwuinstancyjnym« (uchwała SN z 23 marca 2006 r., sygn. akt III SPZP 3/05, OSNP nr 2122/2006, poz. 341). Tym samym Trybunał Konstytucyjny uznał, że w postępowaniu w sprawie skargi na przewlekłość, również w zakresie dotyczącym komornika, nie może mieć zastosowania zasada dwuinstancyjności. (…) [Brak możliwości zaskarżenia orzeczenia] nie stanowi błędu legislacyjnego ustawodawcy. Ustawodawca bowiem w art. 8 ust. 2 tejże ustawy wprowadził wyraźne odesłanie do przepisów dotyczących postępowania zażaleniowego”.

Wprawdzie wyrok w sprawie o sygn. K 17/07 dotyczył innego przedmiotu zaskarżenia, to jednak istota sformułowanych zarzutów jest taka sama. Powyższy wywód, dotyczący zgodności jednoinstancyjnego postępowania w trybie u.s.n. ze standardami konstytucyjnymi, należy w pełni odnieść do rozpatrywanej skargi konstytucyjnej. Ponadto Trybunał wskazuje, że skarżący może ponownie wnieść skargę na przewlekłość postępowania po upływie 12 miesięcy od wydania orzeczenia w przedmiocie poprzedniej skargi na przewlekłość (art. 14 u.s.n.). Skoro w wyroku z 14 października 2010 r. (K 17/07) Trybunał uznał za zgodne z Konstytucją uregulowanie wyłączające możliwość zaskarżenia rozstrzygnięcia w sprawie przyznania sumy pieniężnej od organu prowadzącego przewlekle postępowanie (art. 12 ust. 4 u.s.n.), to tym bardziej nie ma podstaw, by uznać za uzasadnione zastrzeżenia podniesione przez skarżącego w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej.



Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.