Pełny tekst orzeczenia

375/4/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 20 października 2014 r.

Sygn. akt Ts 136/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Rymar,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej I. L.-M. w sprawie zgodności:

1) art. 359 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 241 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 89, poz. 553, ze zm.) w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji;



postanawia:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 maja 2014 r. (data nadania), I. L.-M. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność 1) art. 359 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz 45 Konstytucji; a także 2) art. 241 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 89, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) „w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji.



2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 12 września 2006 r. Sąd Rejonowy w Wieliczce – Wydział II Karny (dalej: Sąd Rejonowy w Wieliczce) (sygn. akt II K 407/04) skazał skarżącą za przestępstwo pomówienia burmistrza gminy Świątniki Górne. Na podstawie art. 359 pkt 2 k.p.k., zgodnie z którym niejawna jest rozprawa, która dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie, rozprawa toczyła się niejawnie. Od powyższego orzeczenia skarżąca wniosła apelację. Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2007 r. (sygn.. akt IV Ka 1676/06) Sąd Okręgowy w Krakowie – Wydział IV Karny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Krakowie) uznał apelację skarżącej za oczywiście bezzasadną i utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Jednocześnie, na skutek ujawnienia przez skarżącą treści apelacji od wyroku z dnia 12 września 2006 r., Prokuratura Rejonowa w Krakowie Śródmieście-Zachód wszczęła przeciwko skarżącej postępowanie przygotowawcze o przestępstwo publicznego rozpowszechniania wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności, określone w art. 241 § 2 k.k. Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie (dalej: Sąd Rejonowy w Krakowie) z dnia 5 listopada 2013 r. (sygn. akt II K 535/08/S) – na podstawie art. 414 § 1 i art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. – skarżąca została uniewinniona z zarzutu popełnienia przestępstwa opisanego w art. 241 § 2 k.k.

W dniu 23 maja 2014 r. (data nadania) skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, w której zarzuciła niezgodność art. 359 pkt 2 k.p.k. z art. 2, art. 45 oraz art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji, a także art. 241 § 2 k.k. z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji. Każdy z postawionych zarzutów odnosi się do innego orzeczenia. Zarzut niekonstytucyjności art. 359 pkt 2 k.p.k. dotyczy wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie. Zdaniem skarżącej nadmierna ochrona czci i dobrego imienia funkcjonariuszy publicznych w związku z prowadzoną przez te podmioty działalnością publiczną jest nieuzasadniona. Z kolei zarzut niekonstytucyjności art. 241 § 2 k.k. dotyczy wyroku uniewinniającego Sądu Rejonowego w Krakowie. Skarżąca podniosła, że bezwzględny zakaz ujawnienia informacji z rozprawy toczącej się z wyłączeniem jawności w sprawie o pomówienie czy znieważenie funkcjonariusza publicznego godzi w wolność wypowiedzi, ograniczając tym samym prowadzenie otwartej debaty publicznej w celu prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego.

W dniu 2 lipca 2014 r. zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: doręczenie odpisu dokumentu potwierdzającego posiadanie uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); doręczenie odpisu
i czterech kopii wyroku Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 12 września 2006 r.; podanie daty doręczenia skarżącej ww. orzeczenia oraz wskazanie, czy został od niego wniesiony środek odwoławczy; dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącej określonych w art. 45 Konstytucji przez zaskarżony przepis art. 359 pkt 2 k.p.k.; dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącej określonych w art. 54 Konstytucji przez zaskarżony art. 241 § 2 k.k.

Pismem z 18 lipca 2014 r. (data wpływu) skarżąca odniosła się do zarządzenia.



Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:



1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o prawach lub wolnościach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa o TK.

2. Jak wynika z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem prawa materialnego, a więc nieprzywracalnym. W swoim orzecznictwie Trybunał przyjmuje, że termin ten ogranicza w czasie możność dokonania czynności proceduralnej niezbędnej (choć niewystarczającej) do wywołania skutku materialnoprawnego w postaci stwierdzenia niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Naruszenie tego terminu uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej.



2.1. Skarżąca zakwestionowała zgodność art. 359 pkt 2 k.p.k. „w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 45 Konstytucji. W odniesieniu do tego zarzutu prawomocnym wyrokiem, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, było orzeczenie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2007 r. Ponadto skarżąca zakwestionowała zgodność art. 241 § 2 k.k. „w zakresie, w jakim pokrzywdzonym jest osoba, instytucja, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, nie mająca osobowości prawnej, prowadząca działalność publiczną, a w szczególności funkcjonariusz publiczny, osoba pełniąca funkcję publiczną, organ władzy publicznej, a pomówienie lub znieważenie dotyczyło prowadzonej przez te podmioty działalności publicznej”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji. Ostatecznym rozstrzygnięciem w tej kwestii był wyrok uniewinniający Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 5 listopada 2013 r. Oznacza to, że w rozpatrywanej sprawie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w zakresie badania konstytucyjności art. 359 pkt 2 k.p.k. rozpoczął bieg 20 kwietnia 2007 r. (w dniu ogłoszenia wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie), upłynął zaś 21 lipca 2007 r. Natomiast w zakresie badania konstytucyjności art. 241 § 2 k.k. termin ten rozpoczął bieg 5 listopada 2013 r. (w dniu ogłoszenia wyroku Sądu Rejonowego w Krakowie), a upłynął 6 lutego 2014 r. Tymczasem skarżąca wniosła skargę konstytucyjną dopiero 23 maja 2014 r., w której jako ostateczne rozstrzygnięcie wskazała orzeczenie Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 5 listopada 2013 r. Zatem skarżąca złożyła skargę konstytucyjną z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.



3. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu wolności lub praw o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego wolności lub praw jest zatem przesłanką konieczną uznania skargi konstytucyjnej za dopuszczalną.

Skarżąca, wyrokiem Sądu Rejonowego w Krakowie z dnia 5 listopada 2013 r. – na podstawie art. 414 § 1 i art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. – została uniewinniona z zarzutu popełnienia przestępstwa publicznego rozpowszechniania wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności (art. 241 § 2 k.k.). Z orzeczeniem tym skarżąca wiąże naruszenie art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji przez zaskarżony art. 241 § 2 k.k. Tymczasem podstawą wydania wyroku uniewinniającego przez Sąd Rejonowy w Krakowie był art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k., który stanowi, że nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia. Przepis ten jest modyfikowany przez treść art. 414 § 1 k.p.k., zgodnie z którym w razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., po rozpoczęciu przewodu sądowego, sąd wydaje wyrok uniewinniający. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego uniewinnienie skarżącej z zarzutu popełnienia czynu określonego w art. 241 § 2 k.k. oznacza zaistnienie sytuacji, w której nie można wykazać, że jej konstytucyjne prawo do wolności wypowiedzi zostało w jakikolwiek sposób naruszone. Oznacza to zatem, że zarzut naruszenia art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 54 Konstytucji przez zaskarżony art. 241 § 2 k.k. jest bezzasadny w stopniu oczywistym.



4. Niezależnie od wyżej stwierdzonych samoistnych przesłanek odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w analizowanej sprawie przywołane przez skarżącą postanowienia Konstytucji zostały uczynione wzorcami kontroli nieprawidłowo. Wskazane w skardze art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji nie są samoistnymi źródłami praw podmiotowych jednostki, a przez to nie mogą być samoistną podstawą kontroli w sprawach skargowych. Przepisy te wyznaczają bowiem jedynie standardy kreowania wolności i praw przez prawodawcę, nie wprowadzając konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. np. wyroki TK z dnia: 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40 oraz 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33; a także postanowienia TK z dnia 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106).



W tym stanie rzeczy – na podstawie art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.