K 29/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
176/10/A/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 25 listopada 2015 r.
Sygn. akt K 29/15
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński – przewodniczący
Stanisław Biernat
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat
Leon Kieres – sprawozdawca
Teresa Liszcz
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Stanisław Rymar
Piotr Tuleja
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz
Andrzej Wróbel
Marek Zubik – sprawozdawca,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 listopada 2015 r., wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności:
1) art. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064) z art. 2 i art. 197 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 12 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
3) art. 12 ust. 1 i 5 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji,
4) art. 18 ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r. poz. 499, ze zm.) z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
5) art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 112 oraz art. 197 Konstytucji,
6) art. 19 ust. 5 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
7) art. 21 ust. 1 i 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
8) art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2, art. 32 9) ust. 1 i art. 196 Konstytucji,
10) art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji,
11) art. 137 w związku z art. 19 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
12) art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 62 ust. 1 Konstytucji,
13) art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064) umorzyć postępowanie.
UZASADNIENIE
I
1. Grupa posłów (dalej: wnioskodawca) we wniosku z 23 października 2015 r. zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności:
a) art. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK) z art. 2 i art. 197 Konstytucji,
b) art. 12 ust. 2 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
c) art. 12 ust. 1 i 5 ustawy o TK z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji,
d) art. 18 ustawy o TK w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r. poz. 499, ze zm.; dalej: ustawa o SN) z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
e) art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy o TK z art. 112 oraz art. 197 Konstytucji,
f) art. 19 ust. 5 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
g) art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
h) art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy o TK z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 196 Konstytucji,
i) art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji,
j) art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
k) art. 137 ustawy o TK z art. 62 ust. 1 i art. 194 ust. 1 Konstytucji.
1.1. Wnioskodawca stwierdził, że art. 3 ustawy o TK jest niezgodny z art. 2 i art. 197 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę poprawnej legislacji. Konstytucja bezpośrednio określa pozycję ustrojową i kompetencje Trybunału; art. 197 Konstytucji odsyła do uregulowania w ustawie jedynie problematyki organizacji Trybunału oraz trybu postępowania przed nim. Znaczy to, zdaniem wnioskodawcy, że ustawodawca nie może normować w ustawie o TK konstytucyjnego zakresu działania Trybunału. Tymczasem „art. 3 ust. 1 pkt 1, 2, 3 oraz art. 3 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowią kopię (...) art. 188 pkt 1-4 Konstytucji. Z kolei art. 3 ust. 5 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym powtarza postanowienia art. 189 Konstytucji, a art. 3 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym powiela ideę art. 79 ust. 1 Konstytucji, zaś art. 3 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym czyni to z art. 193 Konstytucji. Art. 3 ust. 6 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w nieco zmodyfikowanej formie powtarza regulacje art. 131 ust. 1 zd. 2 i 3 Konstytucji”. Ustawa o TK powinna rozwijać postanowienia konstytucyjne a nie je powielać; z treści art. 3 ustawy o TK „nie wynika nic nowego”. Przyjęte rozwiązanie jest nieracjonalne i narusza § 4 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908; dalej: ZTP), który zakazuje powtarzania przepisów zamieszczonych w innych ustawach.
1.2. Wnioskodawca odnotował, że „Sejm rozpatrując poprawki Senatu przyjął poprawkę usuwającą z tekstu ustawy ograniczenie do lat 4 kadencji Prezesa oraz Wiceprezesa Trybunału”. W związku z tym ustawa o TK określa jedynie tryb powołania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału. Odwołując się m.in. do opinii wyrażonych w piśmiennictwie, wnioskodawca przyjął, że art. 12 ust. 2 ustawy o TK jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawnego wywodzoną z art. 2 Konstytucji, ponieważ nie przewiduje kadencyjności organów wewnętrznych sądu konstytucyjnego. Rozwiązanie takie jest nieracjonalne; „[d]opuszcza nie tylko 9 letnią kadencję, ale może też prowadzić do wyboru na te funkcje kandydatów, których kadencja jako sędziów Trybunału skończy się wkrótce po ewentualnym mianowaniu”.
Nieuregulowanie długości kadencji Prezesa i Wiceprezesa Trybunału narusza również zasadę określoności przepisów prawa, gdyż jest nieprecyzyjne i niejasne.
1.3. Według wnioskodawcy, art. 12 ust. 1 i 5 ustawy o TK jest niezgodny z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji. Artykuł 194 ust. 2 Konstytucji jest wyjątkiem ograniczającym prerogatywę Prezydenta do powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału. Wnioskodawca wskazuje, że nawet jeśli niektóre przepisy konstytucyjne ograniczają prerogatywę Prezydenta, to „jest to działanie wyjątkowe i świadome, które musi być interpretowane literalnie i zawężająco, a nie w sposób dorozumiany, bo to władczy charakter prerogatyw wyznacza granice działania dla organów włączonych w procedury ich wykonywania”.
Ustawowe ograniczenie liczby kandydatów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego do dwóch ingeruje w uprawnienie (prerogatywę) Prezydenta, „sprowadzając je w rzeczywistości do ius nudum”. „Nawet jeśli chce się jakieś kryterium dla liczby kandydatów wprowadzić, to nie powinno ono być liczbowe. Zgromadzenie mogłoby dokonywać selekcji z perspektywy obiektywnych kryteriów np. doświadczenia, ale powinno przedstawiać Prezydentowi wszystkich kandydatów spełniających te kryteria. Jeśli miał[o]by zostać liczbowe, powinno zawierać większą liczbę kandydatów, co pozwoli Prezydentowi na faktyczne wykonywanie swego władztwa. Nawet jeśli norma interpretacyjnie dopuszcza pozornie takie ustawowe rozstrzygnięcie, ponieważ dwie osoby («spośród kandydatów» – cyt.) spełniają kryterium liczby mnogiej, to niewątpliwie godzą w ducha uprawnienia Prezydenta z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji”.
1.4. Wnioskodawca uznał, że art. 18 ustawy o TK w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy o SN w zakresie, w jakim sędzią Trybunału może zostać wybrany magister prawa kanonicznego, jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji.
Jednym z wybranych 8 października 2015 r. sędziów Trybunału był magistrem prawa kanonicznego. Podejmując uchwałę o wyborze takiej osoby, Sejm nadał art. 18 ustawy o TK konkretną treść. Sejm nieprawidłowo odtworzył standard konstytucyjny wymagający „wiedzy prawniczej”. Ustawa o SN określa go jako ukończenie wyższych studiów prawniczych i uzyskanie w tym zakresie magisterium. Chodzi więc o „ogólne” studia prawnicze, a nie studia „wyspecjalizowane”, w zakresie jednej z wąskich gałęzi prawa i to prawa niepaństwowego.
1.5. Wnioskodawca zarzucił, że art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy o TK są niezgodne z art. 112 i art. 197 Konstytucji.
W opinii wnioskodawcy, problematyka terminu, w którym powinien być złożony wniosek w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału, jest materią, która powinna być uregulowana w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r. poz. 32, ze zm.; dalej: Regulamin Sejmu), i nie może zostać przekazana na poziom ustawowy. Termin zgłaszania kandydatów na sędziów Trybunału jest elementem „porządku prac Sejmu” oraz „działalności jego organów”, o których mowa w art. 112 Konstytucji.
Wskazane przepisy ustawy o TK są niezgodne również z art. 197 Konstytucji, który deleguje na ustawodawcę możliwość regulacji tylko organizacji Trybunału i postępowania przed nim.
1.6. Artykuł 19 ust. 5 ustawy o TK jest sprzeczny z art. 2 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę poprawnej legislacji. Dotychczas tryb wyboru sędziego Trybunału regulował szczegółowo Regulamin Sejmu. Ustawodawca w art. 19 ustawy o TK zdecydował się zerwać z tą praktyką. Uczynił to jednak „w sposób wybiórczy” i ograniczył się jedynie do unormowania jednego aspektu – terminu składania wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału. Szczegółowe określenie wymogów dotyczących wniosku oraz tryb postępowania z wnioskiem – w myśl art. 19 ust. 5 ustawy o TK – pozostawiono do regulacji w Regulaminie Sejmu.
Postępowanie takie jest sprzeczne z § 4 ust. 3 ZTP, który stanowi, że w ustawie można odsyłać do przepisów tej samej lub innej ustawy oraz do postanowień umów międzynarodowych. „Ustawodawca – jeśli uważa, ze nie nastąpiło naruszenie autonomii Sejmu (...) powinien więc albo kompleksowo sam unormować wymogi dotyczące wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego TK oraz tryb postępowania z tym wnioskiem, albo jak dotychczas pozostawić te sprawy do określenia w Regulaminie Sejmu”.
1.7. Zdaniem wnioskodawcy, art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, ponieważ narusza „zasadę autonomii Sejmu w wyborze sędziów Trybunału”.
Zaskarżony przepis przewiduje złożenie ślubowania przez sędziego Trybunału wobec Prezydenta. Adresatem tego unormowania jest osoba, która przeszła procedurę sejmową i aby zakończyć proces wyboru, musi złożyć jeszcze ślubowanie. Wnioskodawca podniósł, że: „Norma ta nie jest wprost adresowana do Prezydenta. Tylko pośrednio możemy się dowiedzieć, że ślubowanie musi się odbyć właśnie przed nim. Co więcej, norma ta nie ma konkretnego umocowania konstytucyjnego. Nie tworzy wprost obowiązku Prezydenta, ani nie określa też żadnych terminów do dokonania ślubowania (...). Norma nie rozstrzyga też kwestii możliwości odmowy Prezydenta do przyjęcia ślubowania, jak i prezydenckiego badania sejmowego etapu wyboru z perspektywy standardów Konstytucji, której Prezydent jest strażnikiem (art. 126 Konstytucji)”.
Artykuł 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, gdyż narusza:
– istotę prawa wyboru sędziów Trybunału przez Sejm,
– zasadę monopolu Sejmu w procesie wyboru sędziów Trybunału,
– spójność konstytucyjnego systemu instytucjonalnego.
Artykuł 21 ustawy o TK odrywa przysięgę od pojęcia wyboru, sprowadzając to ostatnie do głosowania posłów. Zaprzysiężenie powinno być rozumiane jako element szerokiego procesu wyboru sędziego Trybunału, kończący ten proces i rozpoczynający urzędowanie sędziego. Unormowanie, którego skutkiem jest odróżnienie podmiotu wybierającego od podmiotu przyjmującego ślubowanie, nie znajduje ani literalnego, ani konstytucyjnego umocowania, ani też nie jest zgodne z duchem norm konstytucyjnych. „To Sejm, ewentualnie Marszałek Sejmu, powinien odbierać ślubowanie sędziów Trybunału”.
1.8. Wnioskodawca zauważył, że art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy o TK jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 196 Konstytucji. Podkreślił, że stan spoczynku sędziego Trybunału nie jest związany z orzekaniem, co odróżnia tę instytucję od pozycji prawnej czynnego sędziego. Objęcie w ustawie o TK sędziego Trybunału w stanie spoczynku immunitetem formalnym nie ma żadnego uzasadnienia. Wnioskodawca podzielił stanowisko ekspertów, że w tej sytuacji „immunitet formalny, zamiast chronić wymiar sprawiedliwości, zamieniałby się w gwarancję bezkarności sędziów”.
Ponadto wnioskodawca zwrócił uwagę, że: „Stan spoczynku sędziów Trybunału Konstytucyjnego nie został też wprowadzony żadną z norm konstytucyjnych, a ma swoje podstawy jedynie w kolejnych ustawach o Trybunale Konstytucyjnym. Tym samym przyznanie immunitetu przewidzianego w art. 196 Konstytucji dla sędziów Trybunału należy uznać za odnoszące się do sędziów czynnych i nie można tej regulacji rozciągnąć w drodze ustawy na sędziów w stanie spoczynku”.
1.9. W przekonaniu wnioskodawcy, art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK jest niezgodny z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji, ponieważ narusza konstytucyjną zasadę skargowości postępowania przed Trybunałem oraz obowiązek Trybunału odpowiedzi na pytanie prawne sądu.
Wnioskodawca przypomniał, że art. 191 ust. 1 Konstytucji ustanawia zasadę skargowości; wskazuje m.in. jakie podmioty są właściwe do złożenia wniosku do Trybunału. „Skargowość oznacza (...) obowiązek rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny każdej sprawy wniesionej przez uprawniony podmiot oraz brak możliwości podjęcia przez Trybunał sprawy z urzędu”. Z kolei wynikający z art. 193 Konstytucji obowiązek rozpoznania przez Trybunał pytania prawnego sądu „stanowi logiczne następstwo istoty odpowiedzi na pytanie prawne, od której zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”.
1.10. Wnioskodawca zakwestionował art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK, uznając, że naruszają one wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadę odpowiedniej vacatio legis. W uzasadnieniu wniosku doprecyzowano, że przepisem związkowym jest w tym wypadku art. 19 ust. 2 ustawy o TK.
Wnioskodawca skonstatował, że zmiana prawa dotyczącego wyboru sędziego Trybunału powinna zostać uregulowana analogicznie jak zmiana prawa wyborczego w wyborach do Sejmu i Senatu. W szczególności ustawodawca powinien przewidzieć okres tzw. sześciomiesięcznej ciszy legislacyjnej, w którym nie mogą być dokonywane istotne zmiany prawa wyborczego mające zastosowanie do wyborów zarządzonych przed upływem tego okresu. Dlatego art. 137 w związku z art. 19 ust. 2 ustawy o TK „jako umożliwiające zmianę dotychczasowego trybu i terminu składania wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału dokonana w okresie krótszym niż pół roku przed dniem upływu kadencji sędziego Trybunału (nie gwarantująca półrocznego vacatio legis) narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji”.
1.11. W przekonaniu wnioskodawcy, art. 137 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, ponieważ przewiduje procedurę, która narusza prawo wyboru sędziego Trybunału przez Sejm VIII kadencji.
Wyznaczenie terminu zgłaszania kandydatur na sędziego Trybunału w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy o TK pozwoliło, „aby większość sejmowa quasi en bloc rozstrzygała w jednym momencie o objęciu mandatu sędziów, którym kadencja wygasa w różnym czasie”. Tymczasem wybór sędziego Trybunału „niejako wprzód” nie jest dopuszczalny. Dziewięcioletnia kadencja biegnie odrębnie dla każdego sędziego, a tym samym stopniowo musi dojść do rozproszenia w czasie poszczególnych nominacji sędziowskich.
1.12. Wnioskodawca wywiódł, że art. 137 ustawy o TK jest niezgodny z art. 62 ust. 1 Konstytucji, ponieważ narusza „obywatelskie prawo wpływu na politykę państwa w drodze wyboru posłów”. „Sejm, jako organ sprawowania władzy w sposób określony w Konstytucji, wybierany na cztery lata, nie może wyzbyć się swoich istotnych uprawnień konstytucyjnych własną decyzją. (...) Tym samym art. 137 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, pozwalając na wybór sędziów Sejmowi VII kadencji, którego powinien dokonać Sejm VIII kadencji, narusza art. 62 ust. 1 Konstytucji”.
2. Dnia 4 listopada 2015 r. Przewodniczący składu orzekającego wydał dwa zarządzenia dotyczące wyznaczenia terminu rozprawy w zakresie zarzutów zawartych we wniosku grupy posłów. Na podstawie art. 86, art. 87 ust. 1 ustawy o TK i art. 218 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) w związku z art. 74 i art. 82 ust. 5 ustawy o TK zostały wyznaczone:
– na 25 listopada 2015 r. termin rozprawy przed Trybunałem w zakresie zarzutów zawartych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 wniosku grupy posłów,
– na 21 grudnia 2015 r. termin rozprawy przed Trybunałem w zakresie zarzutów zawartych w punktach 1, 2, 3, 4, 7, 8 i 9 wniosku grupy posłów.
2.1. Stosownie do art. 70 ust. 1 ustawy o TK z dniem zakończenia kadencji Sejmu i Senatu w sprawach wszczętych na podstawie wniosku grupy posłów lub senatorów postępowania w Trybunale ulegają zawieszeniu na sześć miesięcy. Jednakże według art. 70 ust. 2 ustawy o TK, jeżeli przed zakończeniem kadencji Sejmu i Senatu Trybunał zawiadomił wnioskodawców o terminie rozprawy przypadającym po jej zakończeniu lub, że rozpoznanie wniosku nastąpi na posiedzeniu niejawnym, postępowanie w takich sprawach nie ulega zawieszeniu.
W tej sprawie wystąpiły szczególne powody wyznaczenia rozprawy przed końcem kadencji Sejmu i Senatu, czego konsekwencją było zastosowanie art. 70 ust. 2 ustawy o TK. Ze względu na szeroki zakres zaskarżenia obejmujący wiele przepisów ustawy o TK normujących zróżnicowane materie, Trybunał uznał, że konieczne było rozpoznanie w pierwszej kolejności zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów ustawy o TK normujących tryb wyboru sędziów Trybunału w 2015 r.
6 listopada 2015 r. zakończyła się kadencja trojga sędziów Trybunału a 2 i 8 grudnia 2015 r. zakończy się kadencja dwojga następnych. 8 października 2015 r. Sejm wybrał pięciu sędziów Trybunału na miejsca sędziów, których kadencja upływa w 2015 r. W tej sytuacji niezwłoczne orzeczenie w sprawie zgodności z Konstytucją powołanych przepisów ustawy o TK stało się konieczne do zapewnienia ciągłości pracy Trybunału. Z unormowaniami ustawowymi dotyczącymi wyboru sędziów wiążą się doniosłe zagadnienia ustrojowe, których rozstrzygnięcie uzasadnia wyznaczenie w pierwszej kolejności rozprawy w odniesieniu do niektórych zarzutów grupy posłów, a mianowicie zarzutów wymienionych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 ich wniosku.
Z kolei ze względu na znaczenie przepisów wskazanych w punktach 1, 2, 3, 4, 7, 8 i 9 wniosku grupy posłów oraz potrzebę ciągłego ich stosowania przy rozpoznawaniu zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym spraw, Trybunał postanowił, że konieczne stało się niezwłoczne usunięcie przedstawionych we wniosku wątpliwości konstytucyjnych i wyznaczenie rozprawy przed upływem kadencji Sejmu i Senatu, czego konsekwencją było zastosowanie art. 70 ust. 2 ustawy o TK i wyznaczenie terminu rozprawy w tym zakresie na 21 grudnia 2015 r.
3. W piśmie procesowym z 10 listopada 2015 r. Marszałek Sejmu przedłożył stanowisko w sprawie wniosku grupy posłów.
3.1. W odniesieniu do zarzutów zawartych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 wniosku grupy posłów Marszałek Sejmu wniósł o stwierdzenie, że:
a) art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK są zgodne z art. 112 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 197 Konstytucji,
b) art. 19 ust. 5 ustawy o TK jest zgodny z wymogiem zachowania odpowiednio długiego okresu tzw. ciszy legislacyjnej wywodzonym z art. 2 Konstytucji,
c) art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK jest zgodny z wymogiem zachowania odpowiedniej vacatio legis wywodzonym z art. 2 Konstytucji,
d) art. 137 ustawy o TK nie jest niezgodny z art. 62 ust. 1 Konstytucji,
e) art. 137 ustawy o TK jest zgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji.
3.2. Marszałek Sejmu rozważył, czy art. 137 ustawy o TK obowiązuje w rozumieniu ustawy o TK. Uwzględniając orzecznictwo Trybunału, stwierdził, że „[e]pizodyczny, ograniczony do pewnego przedziału czasowego zakres zastosowania tego przepisu, prowadzący do (...) skonsumowania wynikających z niego norm prawnych, uzasadnia wniosek, iż utracił on moc obowiązującą wraz z realizacją wynikających z niego praw w ustalonym przezeń czasie”. Marszałek Sejmu nadmienił ponadto, że „rozważania wnioskodawcy nie są w pełnym zakresie dostatecznie precyzyjne, a wniosek nie jest wolny od wątpliwości formalnoprawnych”, co dotyczy przede wszystkim określenia przedmiotu i wzorców kontroli.
Niezależnie jednak od zasygnalizowanych zastrzeżeń co do formalnej dopuszczalności pisma procesowego wnioskodawcy, Marszałek Sejmu odstąpił od złożenia wniosku o umorzenie postępowania. Skoro bowiem „Prezes TK nie wezwał grupy posłów do uzupełnienia braków formalnych wniosku (art. 76 ust. 2 ustawy o TK z 2015 r.), a przeciwnie – postanowieniem TK z 3 listopada 2015 r. sąd konstytucyjny (w składzie rozpoznającym sprawę co do meritum) postanowił rozpoznać wniosek (w pełnym zakresie) na rozprawie, to należy przyjąć, iż pismo inicjujące postępowanie w niniejszej sprawie pozytywnie przeszło wstępną kontrolę”.
3.3. Analizując, czy uregulowana w art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK materia (termin złożenia wniosku w sprawie kandydata na sędziego TK) jest objęta wyłącznością regulaminową, Marszałek Sejmu uznał, że „wnioskodawca nie przedstawia żadnych dowodów na tę okoliczność (nie precyzuje nawet, czy wchodzi ona w zakres «organizacji wewnętrznej», czy «porządku prac» Sejmu). Grupa posłów poprzestaje w zasadzie na przytoczeniu fragmentu opinii prawnej, który odnosi się do podobnego, acz wykazującego pewną specyfikę, zagadnienia dopuszczalności ustawowego ograniczenia – jakkolwiek kwalifikacja ta może być dyskusyjna – swobody Sejmu w zakresie wyboru sędziów TK, przez włączenie w procedurę preselekcji kandydatów także zewnętrznych względem Sejmu podmiotów”. Tymczasem w kwestionowanych w tej sprawie przepisach ustawowych nie następuje uzależnienie wykonywania kompetencji posłów oraz Prezydium Sejmu od aktywności innych osób i organów, a problemem jest jedynie umiejscowienie (w ustawie albo Regulaminie Sejmu) normy wskazującej limit czasowy występowania z wnioskami w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału.
Marszałek Sejmu przyjął, że art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK reguluje procedurę wyboru sędziego Trybunału, a więc obsadę personalną organu zewnętrznego względem Sejmu (w odróżnieniu od expressis verbis zaliczonego w art. 112 Konstytucji do materii regulaminowej trybu powoływania organów Sejmu). Powierzenie Sejmowi wyboru sędziego Trybunału ma służyć jego legitymizacji, co jest szczególnie znaczące w kontekście roli ustrojowej sądu konstytucyjnego. „Istnieją zatem doniosłe systemowo względy, dla których unormowanie interwału pomiędzy zgłoszeniem kandydata Marszałkowi Sejmu a przeprowadzeniem w jego sprawie głosowania in pleno (tj. wyboru sędziego TK) należy lokować nie w sferze zagadnień dotyczących porządku prac Sejmu, ale w obszarze regulacji kształtujących pozycję ustrojową Trybunału Konstytucyjnego”.
W konsekwencji Marszałek Sejmu stwierdził, że domniemanie, iż ustawodawca trafnie rozgraniczył zagadnienia, które stanowią materię regulaminową, od tych, które z uwagi na ogólnosystemowe znaczenie procedury wyłaniania sędziów Trybunału nie mogą być uznane za kwestię „wewnętrznej organizacji” lub „porządku prac Sejmu” i powinny być określone w ustawie, nie zostało podważone. Nie ma więc podstaw do stwierdzenia niezgodności zakwestionowanych rozwiązań z art. 112 Konstytucji. Nie można też uznać, by analizowane w ramach tego zarzutu przepisy ustawy odnosiły się do organizacji Trybunału lub postępowania przed nim, co sprawia, że art. 197 Konstytucji stanowi nieadekwatny wzorzec kontroli.
3.4. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 19 ust. 5 ustawy o TK z zasadą określoności przepisów prawa Marszałek Sejmu odnotował, że wnioskodawca nie uzasadnił, czy:
– zakaz zawierania w ustawie odesłań do przepisów innych aktów normatywnych obejmuje swoim zakresem odesłania do Regulaminu Sejmu,
– dyrektywa sformułowana w § 4 ust. 3 ZTP ma tego rodzaju charakter (rangę), że jej naruszenie jest równoznaczne z naruszeniem konstytucyjnej zasady poprawnej legislacji.
Regulamin Sejmu nie jest typowym aktem o charakterze wewnętrznie obowiązującym, nie jest aktem wykonawczym do ustawy, ma odrębny, konstytucyjnie uregulowany status (art. 112 Konstytucji), a zatem nie powinien być traktowany jako „inny akt normatywny”, o którym mowa w § 4 ust. 3 ZTP. Zdaniem Marszałka Sejmu, zakres przedmiotowy zakazu sformułowanego w § 4 ust. 3 ZTP nie obejmuje ustawowych odesłań do Regulaminu Sejmu (regulaminów izb parlamentarnych).
Z dotychczasowych wypowiedzi Trybunału wynika ponadto, że przesłanką stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu nie jest każdy wypadek odstąpienia od dyrektyw ujętych w ZTP, lecz tylko uchybienie rudymentarnym kanonom techniki prawodawczej, ujmowanym w postaci zasad przyzwoitej legislacji, czyli takie uchybienie, które powoduje dowolność albo brak możliwości poprawnej logicznie i funkcjonalnie oraz spójnej systemowo interpretacji. Artykuł 19 ust. 5 ustawy o TK takich wad nie zawiera.
3.5. Marszałek Sejmu przyznał, że proces wyboru sędziów Trybunału według nowych reguł określonych w ustawie o TK nie został poprzedzony sześcioma miesiącami „ciszy legislacyjnej”, to jednak tezę wnioskodawcy o wynikającym z tego naruszeniu art. 2 Konstytucji przez art. 137 w związku z art. 19 ust. 2 ustawy o TK należy odrzucić.
Standardu związanego z tzw. ciszą legislacyjną nie można odnosić do każdego typu procedury kreacyjnej organu władzy publicznej. Dotychczasowe wypowiedzi Trybunału w zakresie istotnym dla rozpatrywanego problemu konstytucyjnego były formułowane na tle spraw, w których ocenie poddawano przepisy regulujące wybory o charakterze powszechnym lub lokalnym, ale w każdym razie zakładające udział w nich suwerena. Swoisty okres karencji służyć ma ochronie praw podmiotowych wyborców. Jego istotą jest zapewnienie podmiotom praw wyborczych, czynnych i biernych, odpowiednio długiego okresu, pozwalającego im na zinternalizowanie nowych regulacji i zaadaptowanie do nich planowanych przedsięwzięć w sposób, który będzie zapewniał partycypację w procesie elekcyjnym w sposób pozwalający tym podmiotom osiągnąć rezultat odpowiadający ich rzeczywistej woli. Swoista sześciomiesięczna karencja nie jest natomiast instytucją wykreowaną po to, aby gwarantować aktualnemu albo przyszłemu składowi personalnemu danego organu, któremu przypisana jest kompetencja wybierania osób na określone stanowiska, udział w procesie wyborczym. Instytucja ta odnosi się bowiem do wyborów, a nie do każdego wyboru – wykonania przez organ państwa kompetencji kreacyjnej.
3.6. Marszałek Sejmu rozważył, czy nadanie przez ustrojodawcę wyborowi sędziów TK zindywidualizowanego charakteru przesądza o istnieniu konstytucyjnego wymogu, aby w toku wykonywania kompetencji kreacyjnej każda z czynności posłów, Sejmu albo organów Sejmu była podejmowana odrębnie w stosunku do poszczególnych obsadzanych stanowisk sędziego Trybunału. Zaskarżony art. 137 ustawy o TK określa maksymalny termin na złożenie wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału w 2015 r. Nie wymaga on jednak, aby zgłoszenie kandydatów na pięć zwalnianych stanowisk musiało następować w jednym wniosku oraz w jednym dniu.
Wziąwszy pod uwagę ugruntowany w orzecznictwie sądu konstytucyjnego sens normatywny zasady kadencyjności, na którą składa się m.in. wymóg ustanowienia regulacji prawnych, które zapewnią ukonstytuowanie się nowo wybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji możliwie bez zwłoki, w opozycji do twierdzeń wnioskodawców Marszałek Sejmu wskazał, że:
– wybór sędziów Trybunału zawsze powinien następować z wyprzedzeniem względem terminu upływu kadencji sędziów, których miejsca są obsadzane (kategorialnie odmienna i nieporównywalna jest sytuacja wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji, wymagająca innej procedury wyboru),
– zamysł ustrojodawcy stopniowego „rozproszenia w czasie poszczególnych nominacji sędziowskich” nie może być uznany za równoznaczny z konstytucyjnym wymogiem dokonywania zawsze i bezwarunkowo wyboru sędziów Trybunału przez Sejm tej kadencji, w czasie trwania której wygasa kadencja sędziego Trybunału, gdyż w pewnych sytuacjach zbieżność upływu kadencji sędziów z upływem kadencji Sejmu – oraz związanym z tym osłabieniem zdolności izby do dokonania terminowego wyboru – mogłoby dojść do przejściowego nieobsadzenia stanowisk sędziowskich, co należy uznać za zjawisko niepożądane.
Poddany kontroli art. 137 ustawy o TK, choć reguluje istotny etap procesu wyboru sędziego Trybunału, to jednak nie determinuje temporalnego aspektu samego wyboru, rozumianego jako akt głosowania, czyli terminu podjęcia przez Sejm uchwały w sprawie wyboru sędziego Trybunału. Wbrew przekonaniu wnioskodawcy, zaskarżony przepis nie określa terminu wyboru sędziów, lecz termin na złożenie wniosków w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego. Artykuł 137 ustawy o TK nie uniemożliwiał wyboru sędziów TK przez Sejm VIII kadencji spośród kandydatów zgłoszonych Marszałkowi Sejmu VII kadencji zgodnie z tym przepisem.
3.7. Marszałek Sejmu zwrócił uwagę, że uzasadnienie zarzutu niezgodności art. 137 ustawy o TK z art. 62 ust. 1 Konstytucji budzi wątpliwości z punktu widzenia wymogów uzasadnienia pisma procesowego inicjującego postępowanie przed Trybunałem.
Po odnotowaniu zastrzeżeń formalnych Marszałek Sejmu stwierdził, że art. 137 ustawy o TK nie dotyczy problematyki czynnego prawa wyborczego, a zatem nie występuje związek treściowy pomiędzy zakwestionowanym przepisem a wskazanym przez wnioskodawcę wzorcem kontroli.
4. W piśmie z 10 listopada 2015 r. Rada Ministrów poinformowała, że nie zgłasza udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. K 29/15.
5. W piśmie z 10 listopada 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że nie zgłasza udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. K 29/15.
6. W piśmie z 10 listopada 2015 r. wnioskodawca cofnął wniosek z 23 października 2015 r., powołując jako podstawę prawną swojej czynności art. 49 ust. 2 ustawy o TK.
Wnioskodawca poinformował, że: „Powodem wycofania wniosku jest fakt, że Trybunał Konstytucyjny zamierza przeprowadzić rozprawę w czasie, kiedy będzie odbywać się faktyczne konstytuowanie nowo wybranego Sejmu. Taki dobór terminu rozprawy uniemożliwia Wnioskodawcom właściwe i rzetelne realizowanie prawa wynikającego z art. 191 Konstytucji RP. Ponadto do wiadomości Wnioskodawców wpłynęły dodatkowe informacje, które wymagają analizy oraz odpowiedniego opracowania, a w ich następstwie podjęcia ewentualnej decyzji o zmianie zakresu wniosku. Wobec powyższego i mając na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny nie działa z urzędu (por. art. 191 Konstytucji RP, art. 55 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), oczekuję umorzenia postępowania stosownie do art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym”.
7. W piśmie z 19 listopada 2015 r. Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania ze względu na cofnięcie wniosku przez wnioskodawcę, na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK), cofnięcie wniosku może nastąpić najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy. W takim wypadku, stosownie do art. 104 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o TK, Trybunał wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania na posiedzeniu niejawnym albo na rozprawie (w zależności od tego, kiedy ujawni się przesłanka umorzenia postępowania).
Zawiadomienie o terminach rozprawy zostało doręczone wnioskodawcy 4 listopada 2015 r. Pismo procesowe wnioskodawcy cofające wniosek wpłynęło do Trybunału 10 listopada 2015 r. Termin na cofnięcie wniosku, o którym mowa w art. 49 ust. 2 ustawy o TK, został zatem zachowany.
Prawo cofnięcia wniosku przed rozpoczęciem rozprawy mieści się w granicach uznania wnioskodawcy i jest jednym z przejawów zasady dyspozytywności, na której opiera się postępowanie przed sądem konstytucyjnym (zob., zamiast wielu, postanowienie TK z 10 stycznia 2013 r., sygn. K 36/11, OTK ZU nr 1/A/2013, poz. 11).
Dopuszczalność i celowość cofnięcia wniosku, jeśli spełnia wymogi formalne, nie podlega ocenie Trybunału, który jest takim rozporządzeniem wnioskodawcy związany. W konsekwencji, zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK zachodzi konieczność umorzenia tego postępowania.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 25 listopada 2015 r.
Sygn. akt K 29/15
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński – przewodniczący
Stanisław Biernat
Zbigniew Cieślak
Mirosław Granat
Leon Kieres – sprawozdawca
Teresa Liszcz
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Stanisław Rymar
Piotr Tuleja
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz
Andrzej Wróbel
Marek Zubik – sprawozdawca,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 listopada 2015 r., wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności:
1) art. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064) z art. 2 i art. 197 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 12 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
3) art. 12 ust. 1 i 5 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji,
4) art. 18 ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r. poz. 499, ze zm.) z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
5) art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 112 oraz art. 197 Konstytucji,
6) art. 19 ust. 5 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
7) art. 21 ust. 1 i 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
8) art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2, art. 32 9) ust. 1 i art. 196 Konstytucji,
10) art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji,
11) art. 137 w związku z art. 19 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,
12) art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 62 ust. 1 Konstytucji,
13) art. 137 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064) umorzyć postępowanie.
UZASADNIENIE
I
1. Grupa posłów (dalej: wnioskodawca) we wniosku z 23 października 2015 r. zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności:
a) art. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK) z art. 2 i art. 197 Konstytucji,
b) art. 12 ust. 2 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
c) art. 12 ust. 1 i 5 ustawy o TK z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji,
d) art. 18 ustawy o TK w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2013 r. poz. 499, ze zm.; dalej: ustawa o SN) z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
e) art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy o TK z art. 112 oraz art. 197 Konstytucji,
f) art. 19 ust. 5 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
g) art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK z art. 194 ust. 1 Konstytucji,
h) art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy o TK z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 196 Konstytucji,
i) art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji,
j) art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK z art. 2 Konstytucji,
k) art. 137 ustawy o TK z art. 62 ust. 1 i art. 194 ust. 1 Konstytucji.
1.1. Wnioskodawca stwierdził, że art. 3 ustawy o TK jest niezgodny z art. 2 i art. 197 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę poprawnej legislacji. Konstytucja bezpośrednio określa pozycję ustrojową i kompetencje Trybunału; art. 197 Konstytucji odsyła do uregulowania w ustawie jedynie problematyki organizacji Trybunału oraz trybu postępowania przed nim. Znaczy to, zdaniem wnioskodawcy, że ustawodawca nie może normować w ustawie o TK konstytucyjnego zakresu działania Trybunału. Tymczasem „art. 3 ust. 1 pkt 1, 2, 3 oraz art. 3 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowią kopię (...) art. 188 pkt 1-4 Konstytucji. Z kolei art. 3 ust. 5 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym powtarza postanowienia art. 189 Konstytucji, a art. 3 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym powiela ideę art. 79 ust. 1 Konstytucji, zaś art. 3 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym czyni to z art. 193 Konstytucji. Art. 3 ust. 6 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w nieco zmodyfikowanej formie powtarza regulacje art. 131 ust. 1 zd. 2 i 3 Konstytucji”. Ustawa o TK powinna rozwijać postanowienia konstytucyjne a nie je powielać; z treści art. 3 ustawy o TK „nie wynika nic nowego”. Przyjęte rozwiązanie jest nieracjonalne i narusza § 4 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908; dalej: ZTP), który zakazuje powtarzania przepisów zamieszczonych w innych ustawach.
1.2. Wnioskodawca odnotował, że „Sejm rozpatrując poprawki Senatu przyjął poprawkę usuwającą z tekstu ustawy ograniczenie do lat 4 kadencji Prezesa oraz Wiceprezesa Trybunału”. W związku z tym ustawa o TK określa jedynie tryb powołania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału. Odwołując się m.in. do opinii wyrażonych w piśmiennictwie, wnioskodawca przyjął, że art. 12 ust. 2 ustawy o TK jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawnego wywodzoną z art. 2 Konstytucji, ponieważ nie przewiduje kadencyjności organów wewnętrznych sądu konstytucyjnego. Rozwiązanie takie jest nieracjonalne; „[d]opuszcza nie tylko 9 letnią kadencję, ale może też prowadzić do wyboru na te funkcje kandydatów, których kadencja jako sędziów Trybunału skończy się wkrótce po ewentualnym mianowaniu”.
Nieuregulowanie długości kadencji Prezesa i Wiceprezesa Trybunału narusza również zasadę określoności przepisów prawa, gdyż jest nieprecyzyjne i niejasne.
1.3. Według wnioskodawcy, art. 12 ust. 1 i 5 ustawy o TK jest niezgodny z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji. Artykuł 194 ust. 2 Konstytucji jest wyjątkiem ograniczającym prerogatywę Prezydenta do powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału. Wnioskodawca wskazuje, że nawet jeśli niektóre przepisy konstytucyjne ograniczają prerogatywę Prezydenta, to „jest to działanie wyjątkowe i świadome, które musi być interpretowane literalnie i zawężająco, a nie w sposób dorozumiany, bo to władczy charakter prerogatyw wyznacza granice działania dla organów włączonych w procedury ich wykonywania”.
Ustawowe ograniczenie liczby kandydatów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego do dwóch ingeruje w uprawnienie (prerogatywę) Prezydenta, „sprowadzając je w rzeczywistości do ius nudum”. „Nawet jeśli chce się jakieś kryterium dla liczby kandydatów wprowadzić, to nie powinno ono być liczbowe. Zgromadzenie mogłoby dokonywać selekcji z perspektywy obiektywnych kryteriów np. doświadczenia, ale powinno przedstawiać Prezydentowi wszystkich kandydatów spełniających te kryteria. Jeśli miał[o]by zostać liczbowe, powinno zawierać większą liczbę kandydatów, co pozwoli Prezydentowi na faktyczne wykonywanie swego władztwa. Nawet jeśli norma interpretacyjnie dopuszcza pozornie takie ustawowe rozstrzygnięcie, ponieważ dwie osoby («spośród kandydatów» – cyt.) spełniają kryterium liczby mnogiej, to niewątpliwie godzą w ducha uprawnienia Prezydenta z art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji”.
1.4. Wnioskodawca uznał, że art. 18 ustawy o TK w związku z art. 22 § 1 pkt 3 ustawy o SN w zakresie, w jakim sędzią Trybunału może zostać wybrany magister prawa kanonicznego, jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji.
Jednym z wybranych 8 października 2015 r. sędziów Trybunału był magistrem prawa kanonicznego. Podejmując uchwałę o wyborze takiej osoby, Sejm nadał art. 18 ustawy o TK konkretną treść. Sejm nieprawidłowo odtworzył standard konstytucyjny wymagający „wiedzy prawniczej”. Ustawa o SN określa go jako ukończenie wyższych studiów prawniczych i uzyskanie w tym zakresie magisterium. Chodzi więc o „ogólne” studia prawnicze, a nie studia „wyspecjalizowane”, w zakresie jednej z wąskich gałęzi prawa i to prawa niepaństwowego.
1.5. Wnioskodawca zarzucił, że art. 19 ust. 2 i art. 137 ustawy o TK są niezgodne z art. 112 i art. 197 Konstytucji.
W opinii wnioskodawcy, problematyka terminu, w którym powinien być złożony wniosek w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału, jest materią, która powinna być uregulowana w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r. poz. 32, ze zm.; dalej: Regulamin Sejmu), i nie może zostać przekazana na poziom ustawowy. Termin zgłaszania kandydatów na sędziów Trybunału jest elementem „porządku prac Sejmu” oraz „działalności jego organów”, o których mowa w art. 112 Konstytucji.
Wskazane przepisy ustawy o TK są niezgodne również z art. 197 Konstytucji, który deleguje na ustawodawcę możliwość regulacji tylko organizacji Trybunału i postępowania przed nim.
1.6. Artykuł 19 ust. 5 ustawy o TK jest sprzeczny z art. 2 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę poprawnej legislacji. Dotychczas tryb wyboru sędziego Trybunału regulował szczegółowo Regulamin Sejmu. Ustawodawca w art. 19 ustawy o TK zdecydował się zerwać z tą praktyką. Uczynił to jednak „w sposób wybiórczy” i ograniczył się jedynie do unormowania jednego aspektu – terminu składania wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału. Szczegółowe określenie wymogów dotyczących wniosku oraz tryb postępowania z wnioskiem – w myśl art. 19 ust. 5 ustawy o TK – pozostawiono do regulacji w Regulaminie Sejmu.
Postępowanie takie jest sprzeczne z § 4 ust. 3 ZTP, który stanowi, że w ustawie można odsyłać do przepisów tej samej lub innej ustawy oraz do postanowień umów międzynarodowych. „Ustawodawca – jeśli uważa, ze nie nastąpiło naruszenie autonomii Sejmu (...) powinien więc albo kompleksowo sam unormować wymogi dotyczące wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego TK oraz tryb postępowania z tym wnioskiem, albo jak dotychczas pozostawić te sprawy do określenia w Regulaminie Sejmu”.
1.7. Zdaniem wnioskodawcy, art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, ponieważ narusza „zasadę autonomii Sejmu w wyborze sędziów Trybunału”.
Zaskarżony przepis przewiduje złożenie ślubowania przez sędziego Trybunału wobec Prezydenta. Adresatem tego unormowania jest osoba, która przeszła procedurę sejmową i aby zakończyć proces wyboru, musi złożyć jeszcze ślubowanie. Wnioskodawca podniósł, że: „Norma ta nie jest wprost adresowana do Prezydenta. Tylko pośrednio możemy się dowiedzieć, że ślubowanie musi się odbyć właśnie przed nim. Co więcej, norma ta nie ma konkretnego umocowania konstytucyjnego. Nie tworzy wprost obowiązku Prezydenta, ani nie określa też żadnych terminów do dokonania ślubowania (...). Norma nie rozstrzyga też kwestii możliwości odmowy Prezydenta do przyjęcia ślubowania, jak i prezydenckiego badania sejmowego etapu wyboru z perspektywy standardów Konstytucji, której Prezydent jest strażnikiem (art. 126 Konstytucji)”.
Artykuł 21 ust. 1 i 2 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, gdyż narusza:
– istotę prawa wyboru sędziów Trybunału przez Sejm,
– zasadę monopolu Sejmu w procesie wyboru sędziów Trybunału,
– spójność konstytucyjnego systemu instytucjonalnego.
Artykuł 21 ustawy o TK odrywa przysięgę od pojęcia wyboru, sprowadzając to ostatnie do głosowania posłów. Zaprzysiężenie powinno być rozumiane jako element szerokiego procesu wyboru sędziego Trybunału, kończący ten proces i rozpoczynający urzędowanie sędziego. Unormowanie, którego skutkiem jest odróżnienie podmiotu wybierającego od podmiotu przyjmującego ślubowanie, nie znajduje ani literalnego, ani konstytucyjnego umocowania, ani też nie jest zgodne z duchem norm konstytucyjnych. „To Sejm, ewentualnie Marszałek Sejmu, powinien odbierać ślubowanie sędziów Trybunału”.
1.8. Wnioskodawca zauważył, że art. 24 w związku z art. 42 ust. 1 ustawy o TK jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 196 Konstytucji. Podkreślił, że stan spoczynku sędziego Trybunału nie jest związany z orzekaniem, co odróżnia tę instytucję od pozycji prawnej czynnego sędziego. Objęcie w ustawie o TK sędziego Trybunału w stanie spoczynku immunitetem formalnym nie ma żadnego uzasadnienia. Wnioskodawca podzielił stanowisko ekspertów, że w tej sytuacji „immunitet formalny, zamiast chronić wymiar sprawiedliwości, zamieniałby się w gwarancję bezkarności sędziów”.
Ponadto wnioskodawca zwrócił uwagę, że: „Stan spoczynku sędziów Trybunału Konstytucyjnego nie został też wprowadzony żadną z norm konstytucyjnych, a ma swoje podstawy jedynie w kolejnych ustawach o Trybunale Konstytucyjnym. Tym samym przyznanie immunitetu przewidzianego w art. 196 Konstytucji dla sędziów Trybunału należy uznać za odnoszące się do sędziów czynnych i nie można tej regulacji rozciągnąć w drodze ustawy na sędziów w stanie spoczynku”.
1.9. W przekonaniu wnioskodawcy, art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK jest niezgodny z art. 191 ust. 1 i art. 193 Konstytucji, ponieważ narusza konstytucyjną zasadę skargowości postępowania przed Trybunałem oraz obowiązek Trybunału odpowiedzi na pytanie prawne sądu.
Wnioskodawca przypomniał, że art. 191 ust. 1 Konstytucji ustanawia zasadę skargowości; wskazuje m.in. jakie podmioty są właściwe do złożenia wniosku do Trybunału. „Skargowość oznacza (...) obowiązek rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny każdej sprawy wniesionej przez uprawniony podmiot oraz brak możliwości podjęcia przez Trybunał sprawy z urzędu”. Z kolei wynikający z art. 193 Konstytucji obowiązek rozpoznania przez Trybunał pytania prawnego sądu „stanowi logiczne następstwo istoty odpowiedzi na pytanie prawne, od której zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”.
1.10. Wnioskodawca zakwestionował art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK, uznając, że naruszają one wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadę odpowiedniej vacatio legis. W uzasadnieniu wniosku doprecyzowano, że przepisem związkowym jest w tym wypadku art. 19 ust. 2 ustawy o TK.
Wnioskodawca skonstatował, że zmiana prawa dotyczącego wyboru sędziego Trybunału powinna zostać uregulowana analogicznie jak zmiana prawa wyborczego w wyborach do Sejmu i Senatu. W szczególności ustawodawca powinien przewidzieć okres tzw. sześciomiesięcznej ciszy legislacyjnej, w którym nie mogą być dokonywane istotne zmiany prawa wyborczego mające zastosowanie do wyborów zarządzonych przed upływem tego okresu. Dlatego art. 137 w związku z art. 19 ust. 2 ustawy o TK „jako umożliwiające zmianę dotychczasowego trybu i terminu składania wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału dokonana w okresie krótszym niż pół roku przed dniem upływu kadencji sędziego Trybunału (nie gwarantująca półrocznego vacatio legis) narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji”.
1.11. W przekonaniu wnioskodawcy, art. 137 ustawy o TK jest niezgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji, ponieważ przewiduje procedurę, która narusza prawo wyboru sędziego Trybunału przez Sejm VIII kadencji.
Wyznaczenie terminu zgłaszania kandydatur na sędziego Trybunału w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy o TK pozwoliło, „aby większość sejmowa quasi en bloc rozstrzygała w jednym momencie o objęciu mandatu sędziów, którym kadencja wygasa w różnym czasie”. Tymczasem wybór sędziego Trybunału „niejako wprzód” nie jest dopuszczalny. Dziewięcioletnia kadencja biegnie odrębnie dla każdego sędziego, a tym samym stopniowo musi dojść do rozproszenia w czasie poszczególnych nominacji sędziowskich.
1.12. Wnioskodawca wywiódł, że art. 137 ustawy o TK jest niezgodny z art. 62 ust. 1 Konstytucji, ponieważ narusza „obywatelskie prawo wpływu na politykę państwa w drodze wyboru posłów”. „Sejm, jako organ sprawowania władzy w sposób określony w Konstytucji, wybierany na cztery lata, nie może wyzbyć się swoich istotnych uprawnień konstytucyjnych własną decyzją. (...) Tym samym art. 137 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, pozwalając na wybór sędziów Sejmowi VII kadencji, którego powinien dokonać Sejm VIII kadencji, narusza art. 62 ust. 1 Konstytucji”.
2. Dnia 4 listopada 2015 r. Przewodniczący składu orzekającego wydał dwa zarządzenia dotyczące wyznaczenia terminu rozprawy w zakresie zarzutów zawartych we wniosku grupy posłów. Na podstawie art. 86, art. 87 ust. 1 ustawy o TK i art. 218 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) w związku z art. 74 i art. 82 ust. 5 ustawy o TK zostały wyznaczone:
– na 25 listopada 2015 r. termin rozprawy przed Trybunałem w zakresie zarzutów zawartych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 wniosku grupy posłów,
– na 21 grudnia 2015 r. termin rozprawy przed Trybunałem w zakresie zarzutów zawartych w punktach 1, 2, 3, 4, 7, 8 i 9 wniosku grupy posłów.
2.1. Stosownie do art. 70 ust. 1 ustawy o TK z dniem zakończenia kadencji Sejmu i Senatu w sprawach wszczętych na podstawie wniosku grupy posłów lub senatorów postępowania w Trybunale ulegają zawieszeniu na sześć miesięcy. Jednakże według art. 70 ust. 2 ustawy o TK, jeżeli przed zakończeniem kadencji Sejmu i Senatu Trybunał zawiadomił wnioskodawców o terminie rozprawy przypadającym po jej zakończeniu lub, że rozpoznanie wniosku nastąpi na posiedzeniu niejawnym, postępowanie w takich sprawach nie ulega zawieszeniu.
W tej sprawie wystąpiły szczególne powody wyznaczenia rozprawy przed końcem kadencji Sejmu i Senatu, czego konsekwencją było zastosowanie art. 70 ust. 2 ustawy o TK. Ze względu na szeroki zakres zaskarżenia obejmujący wiele przepisów ustawy o TK normujących zróżnicowane materie, Trybunał uznał, że konieczne było rozpoznanie w pierwszej kolejności zgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów ustawy o TK normujących tryb wyboru sędziów Trybunału w 2015 r.
6 listopada 2015 r. zakończyła się kadencja trojga sędziów Trybunału a 2 i 8 grudnia 2015 r. zakończy się kadencja dwojga następnych. 8 października 2015 r. Sejm wybrał pięciu sędziów Trybunału na miejsca sędziów, których kadencja upływa w 2015 r. W tej sytuacji niezwłoczne orzeczenie w sprawie zgodności z Konstytucją powołanych przepisów ustawy o TK stało się konieczne do zapewnienia ciągłości pracy Trybunału. Z unormowaniami ustawowymi dotyczącymi wyboru sędziów wiążą się doniosłe zagadnienia ustrojowe, których rozstrzygnięcie uzasadnia wyznaczenie w pierwszej kolejności rozprawy w odniesieniu do niektórych zarzutów grupy posłów, a mianowicie zarzutów wymienionych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 ich wniosku.
Z kolei ze względu na znaczenie przepisów wskazanych w punktach 1, 2, 3, 4, 7, 8 i 9 wniosku grupy posłów oraz potrzebę ciągłego ich stosowania przy rozpoznawaniu zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym spraw, Trybunał postanowił, że konieczne stało się niezwłoczne usunięcie przedstawionych we wniosku wątpliwości konstytucyjnych i wyznaczenie rozprawy przed upływem kadencji Sejmu i Senatu, czego konsekwencją było zastosowanie art. 70 ust. 2 ustawy o TK i wyznaczenie terminu rozprawy w tym zakresie na 21 grudnia 2015 r.
3. W piśmie procesowym z 10 listopada 2015 r. Marszałek Sejmu przedłożył stanowisko w sprawie wniosku grupy posłów.
3.1. W odniesieniu do zarzutów zawartych w punktach 5, 6, 10, 11 i 12 wniosku grupy posłów Marszałek Sejmu wniósł o stwierdzenie, że:
a) art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK są zgodne z art. 112 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 197 Konstytucji,
b) art. 19 ust. 5 ustawy o TK jest zgodny z wymogiem zachowania odpowiednio długiego okresu tzw. ciszy legislacyjnej wywodzonym z art. 2 Konstytucji,
c) art. 137 w związku z art. 19 ustawy o TK jest zgodny z wymogiem zachowania odpowiedniej vacatio legis wywodzonym z art. 2 Konstytucji,
d) art. 137 ustawy o TK nie jest niezgodny z art. 62 ust. 1 Konstytucji,
e) art. 137 ustawy o TK jest zgodny z art. 194 ust. 1 Konstytucji.
3.2. Marszałek Sejmu rozważył, czy art. 137 ustawy o TK obowiązuje w rozumieniu ustawy o TK. Uwzględniając orzecznictwo Trybunału, stwierdził, że „[e]pizodyczny, ograniczony do pewnego przedziału czasowego zakres zastosowania tego przepisu, prowadzący do (...) skonsumowania wynikających z niego norm prawnych, uzasadnia wniosek, iż utracił on moc obowiązującą wraz z realizacją wynikających z niego praw w ustalonym przezeń czasie”. Marszałek Sejmu nadmienił ponadto, że „rozważania wnioskodawcy nie są w pełnym zakresie dostatecznie precyzyjne, a wniosek nie jest wolny od wątpliwości formalnoprawnych”, co dotyczy przede wszystkim określenia przedmiotu i wzorców kontroli.
Niezależnie jednak od zasygnalizowanych zastrzeżeń co do formalnej dopuszczalności pisma procesowego wnioskodawcy, Marszałek Sejmu odstąpił od złożenia wniosku o umorzenie postępowania. Skoro bowiem „Prezes TK nie wezwał grupy posłów do uzupełnienia braków formalnych wniosku (art. 76 ust. 2 ustawy o TK z 2015 r.), a przeciwnie – postanowieniem TK z 3 listopada 2015 r. sąd konstytucyjny (w składzie rozpoznającym sprawę co do meritum) postanowił rozpoznać wniosek (w pełnym zakresie) na rozprawie, to należy przyjąć, iż pismo inicjujące postępowanie w niniejszej sprawie pozytywnie przeszło wstępną kontrolę”.
3.3. Analizując, czy uregulowana w art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK materia (termin złożenia wniosku w sprawie kandydata na sędziego TK) jest objęta wyłącznością regulaminową, Marszałek Sejmu uznał, że „wnioskodawca nie przedstawia żadnych dowodów na tę okoliczność (nie precyzuje nawet, czy wchodzi ona w zakres «organizacji wewnętrznej», czy «porządku prac» Sejmu). Grupa posłów poprzestaje w zasadzie na przytoczeniu fragmentu opinii prawnej, który odnosi się do podobnego, acz wykazującego pewną specyfikę, zagadnienia dopuszczalności ustawowego ograniczenia – jakkolwiek kwalifikacja ta może być dyskusyjna – swobody Sejmu w zakresie wyboru sędziów TK, przez włączenie w procedurę preselekcji kandydatów także zewnętrznych względem Sejmu podmiotów”. Tymczasem w kwestionowanych w tej sprawie przepisach ustawowych nie następuje uzależnienie wykonywania kompetencji posłów oraz Prezydium Sejmu od aktywności innych osób i organów, a problemem jest jedynie umiejscowienie (w ustawie albo Regulaminie Sejmu) normy wskazującej limit czasowy występowania z wnioskami w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału.
Marszałek Sejmu przyjął, że art. 19 ust. 2 oraz art. 137 ustawy o TK reguluje procedurę wyboru sędziego Trybunału, a więc obsadę personalną organu zewnętrznego względem Sejmu (w odróżnieniu od expressis verbis zaliczonego w art. 112 Konstytucji do materii regulaminowej trybu powoływania organów Sejmu). Powierzenie Sejmowi wyboru sędziego Trybunału ma służyć jego legitymizacji, co jest szczególnie znaczące w kontekście roli ustrojowej sądu konstytucyjnego. „Istnieją zatem doniosłe systemowo względy, dla których unormowanie interwału pomiędzy zgłoszeniem kandydata Marszałkowi Sejmu a przeprowadzeniem w jego sprawie głosowania in pleno (tj. wyboru sędziego TK) należy lokować nie w sferze zagadnień dotyczących porządku prac Sejmu, ale w obszarze regulacji kształtujących pozycję ustrojową Trybunału Konstytucyjnego”.
W konsekwencji Marszałek Sejmu stwierdził, że domniemanie, iż ustawodawca trafnie rozgraniczył zagadnienia, które stanowią materię regulaminową, od tych, które z uwagi na ogólnosystemowe znaczenie procedury wyłaniania sędziów Trybunału nie mogą być uznane za kwestię „wewnętrznej organizacji” lub „porządku prac Sejmu” i powinny być określone w ustawie, nie zostało podważone. Nie ma więc podstaw do stwierdzenia niezgodności zakwestionowanych rozwiązań z art. 112 Konstytucji. Nie można też uznać, by analizowane w ramach tego zarzutu przepisy ustawy odnosiły się do organizacji Trybunału lub postępowania przed nim, co sprawia, że art. 197 Konstytucji stanowi nieadekwatny wzorzec kontroli.
3.4. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 19 ust. 5 ustawy o TK z zasadą określoności przepisów prawa Marszałek Sejmu odnotował, że wnioskodawca nie uzasadnił, czy:
– zakaz zawierania w ustawie odesłań do przepisów innych aktów normatywnych obejmuje swoim zakresem odesłania do Regulaminu Sejmu,
– dyrektywa sformułowana w § 4 ust. 3 ZTP ma tego rodzaju charakter (rangę), że jej naruszenie jest równoznaczne z naruszeniem konstytucyjnej zasady poprawnej legislacji.
Regulamin Sejmu nie jest typowym aktem o charakterze wewnętrznie obowiązującym, nie jest aktem wykonawczym do ustawy, ma odrębny, konstytucyjnie uregulowany status (art. 112 Konstytucji), a zatem nie powinien być traktowany jako „inny akt normatywny”, o którym mowa w § 4 ust. 3 ZTP. Zdaniem Marszałka Sejmu, zakres przedmiotowy zakazu sformułowanego w § 4 ust. 3 ZTP nie obejmuje ustawowych odesłań do Regulaminu Sejmu (regulaminów izb parlamentarnych).
Z dotychczasowych wypowiedzi Trybunału wynika ponadto, że przesłanką stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu nie jest każdy wypadek odstąpienia od dyrektyw ujętych w ZTP, lecz tylko uchybienie rudymentarnym kanonom techniki prawodawczej, ujmowanym w postaci zasad przyzwoitej legislacji, czyli takie uchybienie, które powoduje dowolność albo brak możliwości poprawnej logicznie i funkcjonalnie oraz spójnej systemowo interpretacji. Artykuł 19 ust. 5 ustawy o TK takich wad nie zawiera.
3.5. Marszałek Sejmu przyznał, że proces wyboru sędziów Trybunału według nowych reguł określonych w ustawie o TK nie został poprzedzony sześcioma miesiącami „ciszy legislacyjnej”, to jednak tezę wnioskodawcy o wynikającym z tego naruszeniu art. 2 Konstytucji przez art. 137 w związku z art. 19 ust. 2 ustawy o TK należy odrzucić.
Standardu związanego z tzw. ciszą legislacyjną nie można odnosić do każdego typu procedury kreacyjnej organu władzy publicznej. Dotychczasowe wypowiedzi Trybunału w zakresie istotnym dla rozpatrywanego problemu konstytucyjnego były formułowane na tle spraw, w których ocenie poddawano przepisy regulujące wybory o charakterze powszechnym lub lokalnym, ale w każdym razie zakładające udział w nich suwerena. Swoisty okres karencji służyć ma ochronie praw podmiotowych wyborców. Jego istotą jest zapewnienie podmiotom praw wyborczych, czynnych i biernych, odpowiednio długiego okresu, pozwalającego im na zinternalizowanie nowych regulacji i zaadaptowanie do nich planowanych przedsięwzięć w sposób, który będzie zapewniał partycypację w procesie elekcyjnym w sposób pozwalający tym podmiotom osiągnąć rezultat odpowiadający ich rzeczywistej woli. Swoista sześciomiesięczna karencja nie jest natomiast instytucją wykreowaną po to, aby gwarantować aktualnemu albo przyszłemu składowi personalnemu danego organu, któremu przypisana jest kompetencja wybierania osób na określone stanowiska, udział w procesie wyborczym. Instytucja ta odnosi się bowiem do wyborów, a nie do każdego wyboru – wykonania przez organ państwa kompetencji kreacyjnej.
3.6. Marszałek Sejmu rozważył, czy nadanie przez ustrojodawcę wyborowi sędziów TK zindywidualizowanego charakteru przesądza o istnieniu konstytucyjnego wymogu, aby w toku wykonywania kompetencji kreacyjnej każda z czynności posłów, Sejmu albo organów Sejmu była podejmowana odrębnie w stosunku do poszczególnych obsadzanych stanowisk sędziego Trybunału. Zaskarżony art. 137 ustawy o TK określa maksymalny termin na złożenie wniosku w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego Trybunału w 2015 r. Nie wymaga on jednak, aby zgłoszenie kandydatów na pięć zwalnianych stanowisk musiało następować w jednym wniosku oraz w jednym dniu.
Wziąwszy pod uwagę ugruntowany w orzecznictwie sądu konstytucyjnego sens normatywny zasady kadencyjności, na którą składa się m.in. wymóg ustanowienia regulacji prawnych, które zapewnią ukonstytuowanie się nowo wybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji możliwie bez zwłoki, w opozycji do twierdzeń wnioskodawców Marszałek Sejmu wskazał, że:
– wybór sędziów Trybunału zawsze powinien następować z wyprzedzeniem względem terminu upływu kadencji sędziów, których miejsca są obsadzane (kategorialnie odmienna i nieporównywalna jest sytuacja wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji, wymagająca innej procedury wyboru),
– zamysł ustrojodawcy stopniowego „rozproszenia w czasie poszczególnych nominacji sędziowskich” nie może być uznany za równoznaczny z konstytucyjnym wymogiem dokonywania zawsze i bezwarunkowo wyboru sędziów Trybunału przez Sejm tej kadencji, w czasie trwania której wygasa kadencja sędziego Trybunału, gdyż w pewnych sytuacjach zbieżność upływu kadencji sędziów z upływem kadencji Sejmu – oraz związanym z tym osłabieniem zdolności izby do dokonania terminowego wyboru – mogłoby dojść do przejściowego nieobsadzenia stanowisk sędziowskich, co należy uznać za zjawisko niepożądane.
Poddany kontroli art. 137 ustawy o TK, choć reguluje istotny etap procesu wyboru sędziego Trybunału, to jednak nie determinuje temporalnego aspektu samego wyboru, rozumianego jako akt głosowania, czyli terminu podjęcia przez Sejm uchwały w sprawie wyboru sędziego Trybunału. Wbrew przekonaniu wnioskodawcy, zaskarżony przepis nie określa terminu wyboru sędziów, lecz termin na złożenie wniosków w sprawie zgłoszenia kandydata na sędziego. Artykuł 137 ustawy o TK nie uniemożliwiał wyboru sędziów TK przez Sejm VIII kadencji spośród kandydatów zgłoszonych Marszałkowi Sejmu VII kadencji zgodnie z tym przepisem.
3.7. Marszałek Sejmu zwrócił uwagę, że uzasadnienie zarzutu niezgodności art. 137 ustawy o TK z art. 62 ust. 1 Konstytucji budzi wątpliwości z punktu widzenia wymogów uzasadnienia pisma procesowego inicjującego postępowanie przed Trybunałem.
Po odnotowaniu zastrzeżeń formalnych Marszałek Sejmu stwierdził, że art. 137 ustawy o TK nie dotyczy problematyki czynnego prawa wyborczego, a zatem nie występuje związek treściowy pomiędzy zakwestionowanym przepisem a wskazanym przez wnioskodawcę wzorcem kontroli.
4. W piśmie z 10 listopada 2015 r. Rada Ministrów poinformowała, że nie zgłasza udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. K 29/15.
5. W piśmie z 10 listopada 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował, że nie zgłasza udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. K 29/15.
6. W piśmie z 10 listopada 2015 r. wnioskodawca cofnął wniosek z 23 października 2015 r., powołując jako podstawę prawną swojej czynności art. 49 ust. 2 ustawy o TK.
Wnioskodawca poinformował, że: „Powodem wycofania wniosku jest fakt, że Trybunał Konstytucyjny zamierza przeprowadzić rozprawę w czasie, kiedy będzie odbywać się faktyczne konstytuowanie nowo wybranego Sejmu. Taki dobór terminu rozprawy uniemożliwia Wnioskodawcom właściwe i rzetelne realizowanie prawa wynikającego z art. 191 Konstytucji RP. Ponadto do wiadomości Wnioskodawców wpłynęły dodatkowe informacje, które wymagają analizy oraz odpowiedniego opracowania, a w ich następstwie podjęcia ewentualnej decyzji o zmianie zakresu wniosku. Wobec powyższego i mając na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny nie działa z urzędu (por. art. 191 Konstytucji RP, art. 55 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), oczekuję umorzenia postępowania stosownie do art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym”.
7. W piśmie z 19 listopada 2015 r. Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania ze względu na cofnięcie wniosku przez wnioskodawcę, na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK), cofnięcie wniosku może nastąpić najpóźniej w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy. W takim wypadku, stosownie do art. 104 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o TK, Trybunał wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania na posiedzeniu niejawnym albo na rozprawie (w zależności od tego, kiedy ujawni się przesłanka umorzenia postępowania).
Zawiadomienie o terminach rozprawy zostało doręczone wnioskodawcy 4 listopada 2015 r. Pismo procesowe wnioskodawcy cofające wniosek wpłynęło do Trybunału 10 listopada 2015 r. Termin na cofnięcie wniosku, o którym mowa w art. 49 ust. 2 ustawy o TK, został zatem zachowany.
Prawo cofnięcia wniosku przed rozpoczęciem rozprawy mieści się w granicach uznania wnioskodawcy i jest jednym z przejawów zasady dyspozytywności, na której opiera się postępowanie przed sądem konstytucyjnym (zob., zamiast wielu, postanowienie TK z 10 stycznia 2013 r., sygn. K 36/11, OTK ZU nr 1/A/2013, poz. 11).
Dopuszczalność i celowość cofnięcia wniosku, jeśli spełnia wymogi formalne, nie podlega ocenie Trybunału, który jest takim rozporządzeniem wnioskodawcy związany. W konsekwencji, zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK zachodzi konieczność umorzenia tego postępowania.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.