Pełny tekst orzeczenia

26/1/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 16 stycznia 2015 r.

Sygn. akt Ts 167/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – przewodnicząca

Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca

Marek Kotlinowski,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 kwietnia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.J.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.





UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej, sporządzonej przez adwokata ustanowionego pełnomocnikiem z urzędu oraz wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 czerwca 2013 r. (data nadania), M.J. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 117 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżącego kwestionowany przepis narusza konstytucyjne prawo do sądu, gdyż pozwala na dowolną ocenę sytuacji majątkowej i rodzinnej osoby ubiegającej się o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Ponadto, niesprawiedliwie różnicuje również sytuację obywateli, gdyż pozwala na zastosowanie bardziej restrykcyjnych kryteriów oceny możliwości finansowych wobec osób prowadzących działalność gospodarczą niż wobec pozostałych osób.



2. Postanowieniem z 25 kwietnia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności jej merytorycznego rozpoznania.

Jak wskazał Trybunał, z treści art. 117 § 2 k.p.c. nie sposób wyprowadzić wniosku, że przepis ten pozwala na zastosowanie surowszych kryteriów oceny sytuacji materialnej osób ubiegających się ustanowienie dla nich pełnomocnika z urzędu w sytuacji, gdy prowadzą one działalność gospodarczą. Zaskarżony przepis w żaden sposób nie różnicuje sytuacji osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą, oraz innych osób, ale ustanawia jednolite przesłanki ustanowienia pełnomocnika z urzędu w obu tych wypadkach. Odmowa przyznania skarżącemu pełnomocnika z urzędu – choć w uzasadnieniu swojego postanowienia z 10 lipca 2012 r. (sygn. akt IV Po-Uo 11/12) Sąd Rejonowy w Tychach powołał się na art. 117 § 2 k.p.c. – wiązała się wyłącznie z poczynionymi przez ten sąd ustaleniami odnośnie do stanu majątkowego skarżącego, z których wynikało, że skarżący mógł samodzielnie ponieść koszty profesjonalnego zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym. Trybunał podkreślił także, że jego rolą nie jest rozstrzyganie o prawidłowości czy zasadności rozstrzygnięć sądowych wydawanych w indywidualnych sprawach, nawet jeżeli naruszałyby one sferę konstytucyjnych praw lub wolności jednostki.

Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 2 maja 2014 r.



3. W sporządzonym przez pełnomocnika z urzędu i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 8 maja 2014 r. (data nadania) piśmie procesowym skarżący złożył zażalenie na postanowienie z 25 kwietnia 2014 r. Wniósł w nim o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Zdaniem skarżącego „zaskarżony przepis pozwala na zastosowanie surowszych kryteriów oceny sytuacji materialnej osób ubiegających się o ustanowienie dla nich pełnomocnika z urzędu w sytuacji, gdy prowadzą działalność gospodarczą. Skarżący, jako przedsiębiorca, mimo złożenia stosownego oświadczenia i mimo braku wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego został wezwany do przedstawienia uwierzytelnionych odpisów zeznań podatkowych, uwierzytelnionych kopii dokumentów księgowych, uwierzytelnionych kopii z wyciągu firmowego za ostatnie 6 miesięcy oraz wykazu firmowych środków trwałych. Na osobę fizyczną, nieprowadzącą działalności gospodarczej, nie nakładano by obowiązku przedstawienia dokumentów w tak drobiazgowym zakresie, jak miało to miejsce w stosunku do przedsiębiorcy”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał, orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Należy zatem przyjąć, że podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotna jest przy tym funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK, na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny formalnej strony skargi. Ze względu na to, że w przepisie tym stanowi się o postanowieniu w sprawie nienadania dalszego biegu skardze, należy uznać, że zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną formalnej strony skargi. Brak takiego odniesienia musi zostać każdorazowo oceniony jako niepodważenie zasadności argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu i skutkować będzie nieuwzględnieniem zażalenia (por. np. postanowienie TK z 31 października 2011 r., Ts 306/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 381).



3. Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącego środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a skarżący nie przedstawił żadnych merytorycznych argumentów, które podważyłyby ustalenia Trybunału odnośnie do podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



4. Trybunał stwierdza, że merytoryczne badanie zgodności art. 117 § 2 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji było niedopuszczalne. Jak zasadnie wskazano w zaskarżonym postanowieniu, art. 117 § 2 k.p.c. – ustanawiający przesłanki ustanowienia dla osoby fizycznej pełnomocnika z urzędu – w żaden sposób nie różnicuje sytuacji osób prowadzących działalność gospodarczą oraz pozostałych osób. Zarzut skarżącego, jakoby sądy orzekające w jego sprawie potraktowały go gorzej niż osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, jest natomiast zarzutem dotyczącym sfery stosowania prawa, a nie treści zakwestionowanego przepisu. Nie uprawdopodabnia przytoczonego wyżej twierdzenia skarżącego także orzecznictwo dotyczące kwestii zwolnienia od kosztów sądowych i przyznawania pomocy prawnej z urzędu (zob. np.: postanowienie SN z 4 września 1974 r., sygn. akt II CZ 167/74, OSPiKA1975, nr 7, poz. 176; wyrok SN z 12 grudnia 1978 r., sygn. akt I PRN 123/78, OSNCP 1979, nr 6, poz. 133; postanowienie SN z 31 marca 1987 r., sygn. akt I CZ 26/87, OSNCP 1988, nr 7-8, poz. 103; postanowienie SN z 4 lutego 2005 r., sygn. akt III SPP/11/05, OSNP 2005, nr 16, poz. 260; postanowienie SA w Rzeszowie z 19 lipca 2013 r., sygn. akt I ACz 468/13, „Legalis”). Nie dowodzi tego również okoliczność, że Sąd Rejonowy w Tychach, postanowieniem z 18 marca 2013 r. (sygn. akt I Co 58/13/2) ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 10 grudnia 2013 r. (sygn. akt IX Pz 179/12) oddalającego zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Tychach z 10 lipca 2012 r. (sygn. akt IV Po-Uo 11/12) w sprawie odmowy przyznania skarżącemu pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.



Wziąwszy pod uwagę powyższe, Trybunał – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.