Ts 189/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
263/3/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 26 maja 2015 r.
Sygn. akt Ts 189/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz – przewodnicząca
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Leon Kieres,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.J.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2014 r. M.J. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 84 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim uprawnia pełnomocnika z urzędu do sporządzenia opinii o braku podstaw do wnoszenia wniosku o wznowienie postępowania karnego, równocześnie nie przewidując możliwości wyznaczenia kolejnego pełnomocnika, a w konsekwencji pozbawia skarżącego możliwości wznowienia postępowania karnego” z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skarżący zarzucił, że zaskarżony przepis, umożliwiając pełnomocnikowi z urzędu sporządzenie opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania i nie przewidując w takiej sytuacji obowiązku wyznaczenia innego pełnomocnika z urzędu, narusza prawo do sądu oraz prawo do wznowienia postępowania, w szczególności w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów, które zostały zastosowane w sprawie skarżącego (art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Pozwala bowiem pełnomocnikowi z urzędu na merytoryczne rozstrzygnięcie wniosku o wznowienie postępowania karnego.
Postanowieniem z 10 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarga jest oczywiście bezzasadna. Trybunał podkreślił, że Konstytucja nie zapewnia każdemu w pełni bezpłatnej pomocy prawnej. Zasadą jest przynajmniej częściowe ponoszenie kosztów postępowania sądowego przez strony i korzystanie przez nie z pełnomocnika z wyboru. Jedynie w sytuacjach, w których strona postępowania wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów zastępstwa procesowego, sąd może ustanowić dla niej pełnomocnika z urzędu, którego zadaniem jest udzielenie stronie profesjonalnej pomocy prawnej. Jej elementem może być zarówno sporządzenie określonego pisma procesowego – w tym wypadku: wniosku o wznowienie postępowania – jak i wyjaśnienie przyczyn, które przemawiają przeciwko temu. Trybunał podkreślił, że utrwalone w orzecznictwie sądowym stanowisko, zgodnie z którym sądy mogą wyznaczyć dla strony kolejnego pełnomocnika z urzędu, jeśli stwierdzone zostaną zaniedbania w zakresie wykonywania czynności przez dotychczasowego pełnomocnika, w wystarczającym stopniu gwarantuje skarżącemu prawo do uzyskania profesjonalnej pomocy prawnej. Ponadto Trybunał zauważył, że sporządzenie przez pełnomocnika z urzędu opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania nie zamyka ostatecznie drogi do wniesienia tego środka prawnego. Skarżący może bowiem zwrócić się o to do pełnomocnika z wyboru.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucił w nim, że Trybunał nieprawidłowo przyjął, iż skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Zdaniem pełnomocnika Trybunał nie rozpoznał istoty sprawy – bezzasadność skargi uzasadnił bowiem modelem przyjętego prawa do pomocy prawnej, który skarżący kwestionuje. Ponadto – w przekonaniu pełnomocnika – Trybunał nie odniósł się do zarzutu, że przyjęty w zaskarżonym przepisie model prawa ubogich może naruszać prawo do obrony. Pełnomocnik skarżącego podkreślił, że sporządzając opinię o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania, pełnomocnik z urzędu decyduje de facto o tym, czy osoba, do której reprezentowania został wyznaczony, ma rację – do czego kompetencję mają jedynie organy sądowe. Jednocześnie pełnomocnik skarżącego zaznaczył, że w jego ocenie zakwestionowane postanowienie zostało wydane w nieprawidłowym składzie. Art. 190 ust. 5 Konstytucji nakazuje bowiem, aby orzeczenia TK zapadały większością głosów, co może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy skład orzekający jest wieloosobowy. Zdaniem pełnomocnika niedopuszczalne jest więc wydawanie rozstrzygnięcia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przez jednego sędziego TK.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżący nie przedstawił żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 10 października 2014 r. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Trybunał prawidłowo wskazał w zakwestionowanym postanowieniu, że żaden z wskazanych przez skarżącego przepisów Konstytucji nie gwarantuje prawa do wyznaczenia dla niego pełnomocnika z urzędu, który sporządzi pismo procesowe zgodnie z wolą skarżącego, niezależnie od własnej opinii co do zasadności tego pisma. Trybunał słusznie podkreślił, że skarżący ma prawo do uzyskania pomocy prawnej, które jest realizowane zarówno przez sporządzenie i wniesienie danego środka procesowego (w tym wypadku wniosku o wznowienie postępowania karnego), jak i przez przygotowanie opinii o braku podstaw do jego złożenia. Sporządzenia takiej opinii nie można jednocześnie utożsamiać z orzekaniem o dopuszczalności, czy też zasadności już złożonego środka. Nie zamyka ono również skarżącemu ostatecznie drogi do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania. Trybunał słusznie stwierdził więc, że sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty są oczywiście bezzasadne i prawidłowo odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na tej podstawie.
Na marginesie powyższego Trybunał zauważa, że nie znajduje podstaw sformułowany w zażaleniu zarzut, iż w zakwestionowanym postanowieniu Trybunał nie odniósł się do zarzutu naruszenia istoty prawa do obrony. We wniesionej skardze zakwestionowano bowiem zgodność art. 84 § 3 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nie sformułowano natomiast zarzutu naruszenia art. 42 ust. 2 Konstytucji, który gwarantuje prawo do obrony. Zgodnie z zasadą skargowości – wyrażoną w art. 66 ustawy o TK – Trybunał nie miał więc podstaw, aby badać ewentualne naruszenie tego prawa.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że skład, w którym wydał postanowienie z 10 października 2014 r., był prawidłowy. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o TK, który na podstawie art. 49 tej ustawy znajduje zastosowanie do rozpoznawania skargi konstytucyjnej, wstępne rozpoznanie skargi jest dokonywane przez Trybunał w składzie jednego sędziego. W takim składzie Trybunał wydaje też postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Zakwestionowane postanowienie zostało więc wydane zgodnie z przepisami ustawy o TK, których zgodność z Konstytucją nie jest przedmiotem niniejszej sprawy. Jednocześnie Trybunał stwierdza, że z powołanego przez skarżącego art. 190 ust. 5 Konstytucji nie wynika, iż Trybunał nie może wydawać żadnych orzeczeń w składzie jednoosobowym. Przepis ten wyraża jedynie zasadę podejmowania rozstrzygnięć w sytuacji, w której skład Trybunału jest wieloosobowy. Nie wyklucza jednak, aby przepisy ustawowe, które zgodnie z art. 197 Konstytucji określają między innymi tryb postępowania przed Trybunałem, umożliwiły wydawanie rozstrzygnięć o nadaniu dalszego biegu wnioskowi lub skardze konstytucyjnej w składzie jednego sędziego.
Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 26 maja 2015 r.
Sygn. akt Ts 189/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz – przewodnicząca
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Leon Kieres,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.J.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2014 r. M.J. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 84 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim uprawnia pełnomocnika z urzędu do sporządzenia opinii o braku podstaw do wnoszenia wniosku o wznowienie postępowania karnego, równocześnie nie przewidując możliwości wyznaczenia kolejnego pełnomocnika, a w konsekwencji pozbawia skarżącego możliwości wznowienia postępowania karnego” z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skarżący zarzucił, że zaskarżony przepis, umożliwiając pełnomocnikowi z urzędu sporządzenie opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania i nie przewidując w takiej sytuacji obowiązku wyznaczenia innego pełnomocnika z urzędu, narusza prawo do sądu oraz prawo do wznowienia postępowania, w szczególności w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów, które zostały zastosowane w sprawie skarżącego (art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Pozwala bowiem pełnomocnikowi z urzędu na merytoryczne rozstrzygnięcie wniosku o wznowienie postępowania karnego.
Postanowieniem z 10 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że skarga jest oczywiście bezzasadna. Trybunał podkreślił, że Konstytucja nie zapewnia każdemu w pełni bezpłatnej pomocy prawnej. Zasadą jest przynajmniej częściowe ponoszenie kosztów postępowania sądowego przez strony i korzystanie przez nie z pełnomocnika z wyboru. Jedynie w sytuacjach, w których strona postępowania wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów zastępstwa procesowego, sąd może ustanowić dla niej pełnomocnika z urzędu, którego zadaniem jest udzielenie stronie profesjonalnej pomocy prawnej. Jej elementem może być zarówno sporządzenie określonego pisma procesowego – w tym wypadku: wniosku o wznowienie postępowania – jak i wyjaśnienie przyczyn, które przemawiają przeciwko temu. Trybunał podkreślił, że utrwalone w orzecznictwie sądowym stanowisko, zgodnie z którym sądy mogą wyznaczyć dla strony kolejnego pełnomocnika z urzędu, jeśli stwierdzone zostaną zaniedbania w zakresie wykonywania czynności przez dotychczasowego pełnomocnika, w wystarczającym stopniu gwarantuje skarżącemu prawo do uzyskania profesjonalnej pomocy prawnej. Ponadto Trybunał zauważył, że sporządzenie przez pełnomocnika z urzędu opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania nie zamyka ostatecznie drogi do wniesienia tego środka prawnego. Skarżący może bowiem zwrócić się o to do pełnomocnika z wyboru.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucił w nim, że Trybunał nieprawidłowo przyjął, iż skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Zdaniem pełnomocnika Trybunał nie rozpoznał istoty sprawy – bezzasadność skargi uzasadnił bowiem modelem przyjętego prawa do pomocy prawnej, który skarżący kwestionuje. Ponadto – w przekonaniu pełnomocnika – Trybunał nie odniósł się do zarzutu, że przyjęty w zaskarżonym przepisie model prawa ubogich może naruszać prawo do obrony. Pełnomocnik skarżącego podkreślił, że sporządzając opinię o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania, pełnomocnik z urzędu decyduje de facto o tym, czy osoba, do której reprezentowania został wyznaczony, ma rację – do czego kompetencję mają jedynie organy sądowe. Jednocześnie pełnomocnik skarżącego zaznaczył, że w jego ocenie zakwestionowane postanowienie zostało wydane w nieprawidłowym składzie. Art. 190 ust. 5 Konstytucji nakazuje bowiem, aby orzeczenia TK zapadały większością głosów, co może mieć miejsce jedynie wtedy, gdy skład orzekający jest wieloosobowy. Zdaniem pełnomocnika niedopuszczalne jest więc wydawanie rozstrzygnięcia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu przez jednego sędziego TK.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżący nie przedstawił żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 10 października 2014 r. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Trybunał prawidłowo wskazał w zakwestionowanym postanowieniu, że żaden z wskazanych przez skarżącego przepisów Konstytucji nie gwarantuje prawa do wyznaczenia dla niego pełnomocnika z urzędu, który sporządzi pismo procesowe zgodnie z wolą skarżącego, niezależnie od własnej opinii co do zasadności tego pisma. Trybunał słusznie podkreślił, że skarżący ma prawo do uzyskania pomocy prawnej, które jest realizowane zarówno przez sporządzenie i wniesienie danego środka procesowego (w tym wypadku wniosku o wznowienie postępowania karnego), jak i przez przygotowanie opinii o braku podstaw do jego złożenia. Sporządzenia takiej opinii nie można jednocześnie utożsamiać z orzekaniem o dopuszczalności, czy też zasadności już złożonego środka. Nie zamyka ono również skarżącemu ostatecznie drogi do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania. Trybunał słusznie stwierdził więc, że sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty są oczywiście bezzasadne i prawidłowo odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na tej podstawie.
Na marginesie powyższego Trybunał zauważa, że nie znajduje podstaw sformułowany w zażaleniu zarzut, iż w zakwestionowanym postanowieniu Trybunał nie odniósł się do zarzutu naruszenia istoty prawa do obrony. We wniesionej skardze zakwestionowano bowiem zgodność art. 84 § 3 k.p.k. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nie sformułowano natomiast zarzutu naruszenia art. 42 ust. 2 Konstytucji, który gwarantuje prawo do obrony. Zgodnie z zasadą skargowości – wyrażoną w art. 66 ustawy o TK – Trybunał nie miał więc podstaw, aby badać ewentualne naruszenie tego prawa.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że skład, w którym wydał postanowienie z 10 października 2014 r., był prawidłowy. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o TK, który na podstawie art. 49 tej ustawy znajduje zastosowanie do rozpoznawania skargi konstytucyjnej, wstępne rozpoznanie skargi jest dokonywane przez Trybunał w składzie jednego sędziego. W takim składzie Trybunał wydaje też postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Zakwestionowane postanowienie zostało więc wydane zgodnie z przepisami ustawy o TK, których zgodność z Konstytucją nie jest przedmiotem niniejszej sprawy. Jednocześnie Trybunał stwierdza, że z powołanego przez skarżącego art. 190 ust. 5 Konstytucji nie wynika, iż Trybunał nie może wydawać żadnych orzeczeń w składzie jednoosobowym. Przepis ten wyraża jedynie zasadę podejmowania rozstrzygnięć w sytuacji, w której skład Trybunału jest wieloosobowy. Nie wyklucza jednak, aby przepisy ustawowe, które zgodnie z art. 197 Konstytucji określają między innymi tryb postępowania przed Trybunałem, umożliwiły wydawanie rozstrzygnięć o nadaniu dalszego biegu wnioskowi lub skardze konstytucyjnej w składzie jednego sędziego.
Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.