Pełny tekst orzeczenia

272/3/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 3 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 216/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski – przewodniczący
Leon Kieres – sprawozdawca
Stanisław Rymar,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 2015 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.G.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 sierpnia 2014 r. (data nadania) K.G. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 51 § 3 i art. 54 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k. lub Kodeks postępowania karnego) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Postanowieniem z 29 stycznia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wniesionej skardze dalszego biegu, stwierdziwszy, że nie spełnia ona przesłanki określonej w 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), tj. została złożona po upływie terminu przewidzianego w tym przepisie. Trybunał podkreślił przy tym, że skarżąca błędnie powiązała początek biegu terminu do wniesienia skargi z odebraniem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, utrzymującego uniewinniający wyrok sądu pierwszej instancji w sprawie, w której skarżąca występowała w charakterze pokrzywdzonej. Postępowanie to – jak ustalił Trybunał – nie odnosiło się jednak ani do tego, kto może wykonywać prawa pokrzywdzonego, ani do tego, kiedy pokrzywdzony może złożyć oświadczenie o tym, że będzie działał jako oskarżyciel posiłkowy. A właśnie tych kwestii dotyczyły zarzuty postawione we wniesionej skardze. Trybunał uznał również, że postanowienie Sądu Rejonowego w Radomiu – Wydział II Karny (dalej: Sąd Rejonowy w Radomiu) z 28 marca 2012 r. (sygn. akt II K 27/12), które skarżąca wskazała jako ostateczne rozstrzygnięcie o swoich konstytucyjnych prawach, nie zostało wydane na podstawie zaskarżonego art. 54 § 1 k.p.k., ponieważ w orzeczeniu tym sąd nie rozstrzygał o złożonym przez skarżącą oświadczeniu, że będzie ona występowała w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Tym samym Trybunał stwierdził, że w tym zakresie skarga nie spełnia także warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca podnosi, że złożyła skargę konstytucyjną w terminie, ponieważ w jej sprawie zarządzenie sędziego Sądu Rejonowego w Radomiu (brak daty), w którym nie uwzględniono wniosku jej syna o ustanowienie go jej pełnomocnikiem i oskarżycielem posiłkowym „nie wyczerpało drogi prawnej”. Jak bowiem podkreśla skarżąca, do chwili uprawomocnienia się wyroku sądu drugiej instancji zarządzenie to mogło być przedmiotem oceny sądu odwoławczego na podstawie art. 447 § 3 k.p.k. Ponadto skarżąca przekonuje, że postanowienie Sądu Rejonowego w Radomiu z 28 marca 2012 r., w którym sąd ten pozostawił bez rozpoznania wniosek pełnomocnika skarżącej o prowadzenie odroczonej rozprawy od początku, nie jest ostatecznym rozstrzygnięciem w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK, ponieważ „nie wyczerpało drogi prawnej” – do chwili uprawomocnienia się wyroku sądu drugiej instancji mogło być bowiem przedmiotem oceny sądu odwoławczego na podstawie art. 447 § 3 k.p.k. Skarżąca uważa też, że postanowienie z 28 marca 2012 r. zostało – wbrew odmiennemu stanowisku Trybunału – wydane na podstawie art. 54 § 1 k.p.k. „[Z]godnie [bowiem] z podstawowymi regułami procedury karnej niezłożenie oświadczenia w terminie, o którym mowa w art. 54 § 1 k.p.k., z mocy prawa pozbawia pokrzywdzonego statusu strony na etapie postępowania sądowego”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Skarżąca twierdzi, że złożyła skargę w terminie, ponieważ dopiero (prawomocny) wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu – Wydział V Karny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Radomiu) z 13 września 2013 r. (sygn. akt V Ka 593/13) ukształtował ostatecznie jej sytuację prawną. Tym sam przekonuje, że ani zarządzenie sędziego Sądu Rejonowego w Radomiu (brak daty), ani postanowienie Sądu Rejonowego w Radomiu z 28 marca 2012 r. nie mogą być traktowane jako orzeczenia, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Skarżąca uważa też, że postanowienie z 28 marca 2012 r. zostało wydane na podstawie zakwestionowanego art. 54 § 1 k.p.k., ponieważ rozstrzygało o złożonym przez jej pełnomocnika wniosku, który „zmierzał bezpośrednio do otwarcia terminu na złożenie oświadczenia przez skarżącą o chęci występowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego”. Jak zaznacza, skarga w części dotyczącej art. 54 § 1 k.p.k. spełniała zatem przesłankę określoną w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga przysługuje tylko temu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej ostatecznie orzekły o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Jak zaś stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia. Jeżeli więc wobec skarżącego nie wydano ostatecznego orzeczenia o jego konstytucyjnych wolnościach lub prawach (obowiązkach), to termin do złożenia skargi z oczywistych względów nie może rozpocząć biegu.
Trybunał zaznacza też, że niewskazanie w skardze ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych prawach skarżącego lub wskazanie niewłaściwego orzeczenia (tj. takiego, które nie zostało oparte na zaskarżonym przepisie) oznacza, że skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co także przesądza o odmowie nadania jej dalszego biegu.
Trybunał zwraca uwagę na to, że skarżąca zakwestionowała dwa niezależne od siebie przepisy Kodeksu postępowania karnego – art. 51 § 3 i art. 54 § 1 k.p.k. Na podstawie art. 51 § 3 k.p.k. miało – zdaniem skarżącej – zostać wydane zarządzenie sędziego Sądu Rejonowego w Radomiu (brak daty). Z kolei na art. 54 § 1 k.p.k. miało być oparte postanowienie Sądu Rejonowego w Radomiu z 28 marca 2012 r. O ile jednak niewątpliwie art. 51 § 3 k.p.k. był podstawą wydanego wobec skarżącej zarządzenia, o tyle art. 54 § 1 k.p.k. nie był podstawą postanowienia z 28 marca 2012 r. Trzeba bowiem podkreślić, że 28 marca 2012 r. Sąd Rejonowy w Radomiu nie rozstrzygał o zbyt późno złożonym przez skarżącą oświadczeniu, że zamierza ona działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego, lecz o wniosku jej pełnomocnika o prowadzenie odroczonej rozprawy od początku. Co więcej, takim ostatecznym orzeczeniem nie może być też wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu utrzymujący w mocy zaskarżony wyrok uniewinniający. Rozpoznając apelację prokuratora, sąd odwoławczy nie mógł badać zasadności odmowy prowadzenia odroczonej rozprawy od początku. Należy też dodać, że prokurator (będący – w przeciwieństwie do skarżącej – stroną tego postępowania) wniósł o prowadzenie odroczonej rozprawy w dalszym ciągu (zob. protokół rozprawy głównej z 28 marca 2012 r. w sprawie o sygn. akt II K 27/12).
Wobec powyższego Trybunał stwierdza, że orzeczenie, które skarżąca wskazała jako ostateczne orzeczenie o swoich konstytucyjnych prawach, nie zostało wydane na podstawie art. 54 § 1 k.p.k., co powoduje, że w tej części skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Ze sprawy, która przyczyniła się do zainicjowania przez skarżącą postępowania przed Trybunałem, jasno nadto wynika, że skarżąca nie dysponuje orzeczeniem wydanym na podstawie art. 54 § 1 k.p.k., co oznacza, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej nie mógł rozpocząć biegu.
Trybunał podkreśla przy tym – co wynika wprost z postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu – że gdyby skarżąca konsekwentnie traktowała postanowienie z 28 marca 2012 r. jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, to z doręczeniem tego postanowienia łączyłaby początek biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Nie miała już bowiem możliwości kwestionowania tego orzeczenia na późniejszych etapach postępowania karnego – powinna więc je uznać za ostateczne również w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Licząc więc nawet (hipotetycznie) termin do złożenia skargi od dnia ogłoszenia skarżącej postanowienia z 28 marca 2012 r., należało – tak jak przyjął Trybunał w postanowieniu o odmowie nadania skardze dalszego biegu – uznać, że został on przekroczony.
Wracając do art. 51 § 3 k.p.k. i wydanego na jego podstawie zarządzenia, trzeba zauważyć, że przywołany w zażaleniu art. 447 § 3 k.p.k., zgodnie z którym „[w] apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia”, należy odczytywać przez pryzmat art. 444 k.p.k. Skarżąca – nie będąc stroną w postępowaniu karnym – nie mogła „podnosić zarzutów, które nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia”, nie miała zatem możliwości kwestionowania wydanego zarządzenia, w którym nie uwzględniono wniosku jej syna o ustanowienie go pełnomocnikiem skarżącej (i oskarżycielem posiłkowym). Jak trafnie ustalił Trybunał w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu, skarżąca zapoznała się z tym zarządzeniem najpóźniej 21 lutego 2012 r. i ten dzień powinna traktować jako początek biegu terminu, o którym stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Trybunał powtórnie podkreśla zatem, że skarga w zakresie dotyczącym art. 51 § 3 k.p.k. została złożona po terminie, co także w tej części uzasadniało odmowę nadania jej dalszego biegu.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.