Ts 225/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
228/3/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 23 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 225/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Mirosław Granat,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 kwietnia 2015 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej W.F.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 sierpnia 2013 r. W.F. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność: po pierwsze, art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, ze zm.; dalej: u.p.z.p.) z art. 64 w zw. z art. 2, w zw. z art. 21 i w zw. z art. 32 Konstytucji oraz art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1; dalej: protokół); po drugie, art. 9 ust. 1 u.p.z.p. z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 7 i w zw. z art. 2 oraz art. 87 Konstytucji.
W przekonaniu skarżącego art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., „w zakresie, w jakim – wobec uchwalenia planu miejscowego albo jego zmiany powodujących niemożliwość lub istotne ograniczenie korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem – wyklucza ochronę podmiotów uprawnionych do zwrotu uprzednio wywłaszczonej nieruchomości”, jest niezgodny z art. 64 w zw. z art. 2, w zw. z art. 21 i w zw. z art. 32 Konstytucji oraz art. 1 protokołu. Z kolei art. 9 ust. 1 u.p.z.p. jest niezgodny z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 7 i w zw. z art. 2 oraz art. 87 Konstytucji, w zakresie, „w jakim – zgodnie z treścią (…) nadaną przepisowi przez sądy (…) – studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego kształtuje sposób wykonywania prawa własności”. Do naruszonych praw podmiotowych skarżący zaliczył: prawo własności, zasadę ochrony praw słusznie nabytych oraz ochrony interesów w toku, zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zakaz dyskryminacji oraz zasadę działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa.
Postanowieniem z 2 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie był podstawą prawną orzeczenia o prawach podmiotowych skarżącego. Zdaniem Trybunału skarżący nie kwestionował zgodności z Konstytucją uchwalania studium, a znaczenie normatywne art. 9 ust. 1 zaskarżonej ustawy sprowadza się do uprawnienia rady gminy do uchwalenia takiego dokumentu. Trybunał ustalił przy tym, że sądy nie oparły rozstrzygnięć na kwestionowanym w skardze art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.
Ponadto z materiału procesowego sprawy wynikało, że sądy meriti oraz Sąd Najwyższy nie uznały roszczenia skarżącego z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że w chwili uchwalania planu miejscowego skarżący nie był ani właścicielem, ani użytkownikiem wieczystym spornej nieruchomości. Po drugie z tego względu, że nie doszło do wymaganych przez art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p.: niemożliwości bądź istotnego ograniczenia korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem. Skarżący nie kwestionował jednak przepisu w części dotyczącej przesłanki przedmiotowej roszczenia o wykup nieruchomości i nie przedstawił argumentów, które uprawdopodobniłyby jego niekonstytucyjność. W konsekwencji Trybunał stwierdził, że nawet hipotetyczne uznanie niekonstytucyjności art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. w części, w której zbyt wąsko wskazuje zakres podmiotowy, nie zmieniłoby sytuacji prawnej skarżącego, gdyż wciąż aktualna pozostawałaby ocena stwierdzająca niespełnienie drugiej przesłanki skutecznego żądania wykupu nieruchomości przez gminę.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący podkreślił, że Trybunał nie zbadał wszystkich okoliczności sprawy i nie wskazał podstawy prawnej odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W przekonaniu skarżącego art. 9 ust. 1 u.p.z.p. był podstawą prawną orzeczeń wydanych w jego sprawie, gdyż sądy w oparciu o ten przepis wyprowadziły wniosek o mocy wiążącej studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, następnie o braku przeznaczenia spornych nieruchomości, a ostatecznie od oddaleniu roszczenia skarżącego.
Skarżący podniósł również, że art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. jest regulacją, na podstawie której sądy rozstrzygnęły o jego sytuacji prawnej, gdyż odmówiły uwzględnienia roszczeń z art. 36 ust. 1 u.p.z.p. (zarówno roszczenia o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę [pkt 1], jak i roszczenia o wykupienie nieruchomości lub jej części [pkt 2]).
Stwierdził, że skarga nie zawiera uchybień formalnych, przytoczył również argumenty ze skargi kasacyjnej wniesionej na korzyść skarżącego przez Prokuratora Generalnego.
Powtórzył też argumenty za niekonstytucyjnością art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. i wskazał, że skoro były one zawarte w skardze konstytucyjnej, to skarga spełniała wymóg określenia sposobu naruszenia praw podmiotowych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. W myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w zw. z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
3. Pierwszy zarzut zażalenia dotyczy podstaw prawnych orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącego i kwestii, czy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej art. 9 ust. 1 u.p.z.p. oraz art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. ukształtowały sytuację prawną skarżącego.
3.1. Wskazany art. 9 ust. 1 u.p.z.p. stanowi, że „[w] celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej »studium«”.
3.1.1. Przepis jest podstawą prawną uchwalenia takiego aktu przez gminę, doprecyzowuje także, że studium jest dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy przez ustalenie uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Trybunał Konstytucyjny zauważa, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie określa charakteru prawnego studium, gdyż ustawodawca kwestię tę przesądził w art. 9 ust. 4 i 5 u.p.z.p., który stanowi (odpowiednio), że „[u]stalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych” oraz że „[s]tudium nie jest aktem prawa miejscowego”.
3.1.2. Rozpatrywana skarga konstytucyjna porusza problem charakteru prawnego studium oraz skutków nieobowiązywania w latach 2003-2006 planu zagospodarowania przestrzennego i prowadzenia polityki przestrzennej gminy wyłącznie w oparciu o studium. Zagadnienie to wiąże się więc z treścią art. 9 ust. 4 i 5 u.p.z.p., a nie art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zarzut skarżącego nie polega bowiem na kwestionowaniu obowiązku rady gminy do uchwalenia studium, odnosi się natomiast do mocy prawnej studium. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w części, w której stwierdzono, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie był podstawą prawną wyroków sądów cywilnych orzekających w sprawie skarżącego. Problem kompetencji organu stanowiącego samorządu do opracowania studium nie był przedmiotem sporu w postępowaniu sądowym.
3.2. Zdaniem skarżącego podstawą prawną orzeczeń wydanych w jego sprawie był również art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p., stanowiący: „[j]eżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może (…) żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę”.
3.2.1. Cytowany przepis zawiera także pkt 2, który określa alternatywne w stosunku do odszkodowania roszczenie – tj. żądanie wykupienia spornej nieruchomości. Ustawodawca wyróżnia dwa rodzaje roszczeń. Pierwsze polega na możliwości żądania odszkodowania za nieruchomość, drugie – na żądaniu jej wykupu przez organ samorządu terytorialnego. Wybór jednego z tych cywilnoprawnych roszczeń został pozostawiony właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości.
3.2.2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że prawidłowe były ustalenia dokonane w zakwestionowanym postanowieniu, zgodnie z którymi sądy rozstrzygały wyłącznie o roszczeniu przewidzianym w art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., tj. o wykupieniu nieruchomości lub jej części. Świadczą o tym zarówno treść wyroków, jak i ustalenia stanu faktycznego dokonane przez sąd II instancji, który uzasadnienie rozpoczął od następującego stwierdzenia: „[p]o ostatecznym sprecyzowaniu żądania powód (…) wniósł o zobowiązanie pozwanego (…) do wykupienia od powoda w trybie art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym trzech działek (…)”. Żądanie powoda zdeterminowało spór sądowy i jego rozstrzygnięcie, podstawą prawną orzeczeń uczyniło zaś wyłącznie art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. To oznacza, że art. 36 ust. 1 pkt 1 nie ukształtował sytuacji prawnej skarżącego i w związku z tym postępowaniem sądowym nie mógł być zakwestionowany w skardze konstytucyjnej.
4. Trzeci zarzut zażalenia dotyczy sposobu określenia przez skarżącego naruszenia przez treść art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. praw podmiotowych wynikających z art. 64 Konstytucji.
4.1. Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna odnosiła się do strony podmiotowej art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., tj. do kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z roszczeniami przewidzianymi w tym przepisie. Do podmiotów tych ustawodawca zaliczył właściciela oraz użytkownika wieczystego nieruchomości, z której korzystanie stało się niemożliwe lub utrudnione ze względu na uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
4.2. Kwestionowany przepis określa także przesłanki o charakterze przedmiotowym, od spełnienia których zależy przyznanie roszczenia. Zalicza się do nich: uchwalenie albo zmiana planu miejscowego oraz uniemożliwienie bądź istotne ograniczenie korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem.
4.3. Skarżący podważył jedynie podmiotowy zakres art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. Jednak w jego sprawie, co ustaliły sądy (w tym Sąd Najwyższy), roszczenie nie mogło zostać uwzględnione z dwóch przyczyn: (1) niespełnienia przesłanki podmiotowej – skarżący w chwili formułowania roszczenia nie był ani właścicielem, ani użytkownikiem wieczystym oraz (2) niespełnienia przesłanki przedmiotowej – nie doszło do ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości zgodnie z jej dotychczasowym przeznaczeniem. Takie sformułowanie skargi konstytucyjnej oznacza, że nawet gdyby uznać, że zakres podmiotowy przepisu jest zbyt wąski (i z tego względu niekonstytucyjny), nie doszłoby do zmiany jego sytuacji prawnej, gdyż w dalszym ciągu skarżący nie byłby w stanie wykazać, że na skutek uchwalenia planu miejscowego doszło do zmiany przeznaczenia jego nieruchomości.
4.4. Trybunał stwierdza, że cel skargi konstytucyjnej nie zostałby osiągnięty, gdyż zarzuty skargi konstytucyjnej zostały sformułowane niewłaściwie. Skarżący nie podważył przepisu w zakresie dotyczącym przeznaczenia nieruchomości, ani nie uprawdopodobnił, że uzależnienie dochodzonego przez niego roszczenia od zmiany przeznaczenia nieruchomości jest niezgodne z Konstytucją. Skarżący nie spełnił zatem obowiązku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, ponieważ nie wskazał prawidłowo sposobu naruszenia jego praw podmiotowych w odniesieniu do przedmiotowej przesłanki roszczenia określonego w art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p.
5. Niepodważenie przez skarżącego ustaleń dokonanych w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego skutkuje – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – nieuwzględnieniem zażalenia.
POSTANOWIENIE
z dnia 23 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 225/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Mirosław Granat,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 kwietnia 2015 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej W.F.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 sierpnia 2013 r. W.F. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność: po pierwsze, art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, ze zm.; dalej: u.p.z.p.) z art. 64 w zw. z art. 2, w zw. z art. 21 i w zw. z art. 32 Konstytucji oraz art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1; dalej: protokół); po drugie, art. 9 ust. 1 u.p.z.p. z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 7 i w zw. z art. 2 oraz art. 87 Konstytucji.
W przekonaniu skarżącego art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., „w zakresie, w jakim – wobec uchwalenia planu miejscowego albo jego zmiany powodujących niemożliwość lub istotne ograniczenie korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem – wyklucza ochronę podmiotów uprawnionych do zwrotu uprzednio wywłaszczonej nieruchomości”, jest niezgodny z art. 64 w zw. z art. 2, w zw. z art. 21 i w zw. z art. 32 Konstytucji oraz art. 1 protokołu. Z kolei art. 9 ust. 1 u.p.z.p. jest niezgodny z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 7 i w zw. z art. 2 oraz art. 87 Konstytucji, w zakresie, „w jakim – zgodnie z treścią (…) nadaną przepisowi przez sądy (…) – studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego kształtuje sposób wykonywania prawa własności”. Do naruszonych praw podmiotowych skarżący zaliczył: prawo własności, zasadę ochrony praw słusznie nabytych oraz ochrony interesów w toku, zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zakaz dyskryminacji oraz zasadę działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa.
Postanowieniem z 2 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie był podstawą prawną orzeczenia o prawach podmiotowych skarżącego. Zdaniem Trybunału skarżący nie kwestionował zgodności z Konstytucją uchwalania studium, a znaczenie normatywne art. 9 ust. 1 zaskarżonej ustawy sprowadza się do uprawnienia rady gminy do uchwalenia takiego dokumentu. Trybunał ustalił przy tym, że sądy nie oparły rozstrzygnięć na kwestionowanym w skardze art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.
Ponadto z materiału procesowego sprawy wynikało, że sądy meriti oraz Sąd Najwyższy nie uznały roszczenia skarżącego z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że w chwili uchwalania planu miejscowego skarżący nie był ani właścicielem, ani użytkownikiem wieczystym spornej nieruchomości. Po drugie z tego względu, że nie doszło do wymaganych przez art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p.: niemożliwości bądź istotnego ograniczenia korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem. Skarżący nie kwestionował jednak przepisu w części dotyczącej przesłanki przedmiotowej roszczenia o wykup nieruchomości i nie przedstawił argumentów, które uprawdopodobniłyby jego niekonstytucyjność. W konsekwencji Trybunał stwierdził, że nawet hipotetyczne uznanie niekonstytucyjności art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. w części, w której zbyt wąsko wskazuje zakres podmiotowy, nie zmieniłoby sytuacji prawnej skarżącego, gdyż wciąż aktualna pozostawałaby ocena stwierdzająca niespełnienie drugiej przesłanki skutecznego żądania wykupu nieruchomości przez gminę.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący podkreślił, że Trybunał nie zbadał wszystkich okoliczności sprawy i nie wskazał podstawy prawnej odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W przekonaniu skarżącego art. 9 ust. 1 u.p.z.p. był podstawą prawną orzeczeń wydanych w jego sprawie, gdyż sądy w oparciu o ten przepis wyprowadziły wniosek o mocy wiążącej studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, następnie o braku przeznaczenia spornych nieruchomości, a ostatecznie od oddaleniu roszczenia skarżącego.
Skarżący podniósł również, że art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. jest regulacją, na podstawie której sądy rozstrzygnęły o jego sytuacji prawnej, gdyż odmówiły uwzględnienia roszczeń z art. 36 ust. 1 u.p.z.p. (zarówno roszczenia o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę [pkt 1], jak i roszczenia o wykupienie nieruchomości lub jej części [pkt 2]).
Stwierdził, że skarga nie zawiera uchybień formalnych, przytoczył również argumenty ze skargi kasacyjnej wniesionej na korzyść skarżącego przez Prokuratora Generalnego.
Powtórzył też argumenty za niekonstytucyjnością art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. i wskazał, że skoro były one zawarte w skardze konstytucyjnej, to skarga spełniała wymóg określenia sposobu naruszenia praw podmiotowych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. W myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w zw. z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.
3. Pierwszy zarzut zażalenia dotyczy podstaw prawnych orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącego i kwestii, czy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej art. 9 ust. 1 u.p.z.p. oraz art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. ukształtowały sytuację prawną skarżącego.
3.1. Wskazany art. 9 ust. 1 u.p.z.p. stanowi, że „[w] celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej »studium«”.
3.1.1. Przepis jest podstawą prawną uchwalenia takiego aktu przez gminę, doprecyzowuje także, że studium jest dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy przez ustalenie uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Trybunał Konstytucyjny zauważa, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie określa charakteru prawnego studium, gdyż ustawodawca kwestię tę przesądził w art. 9 ust. 4 i 5 u.p.z.p., który stanowi (odpowiednio), że „[u]stalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych” oraz że „[s]tudium nie jest aktem prawa miejscowego”.
3.1.2. Rozpatrywana skarga konstytucyjna porusza problem charakteru prawnego studium oraz skutków nieobowiązywania w latach 2003-2006 planu zagospodarowania przestrzennego i prowadzenia polityki przestrzennej gminy wyłącznie w oparciu o studium. Zagadnienie to wiąże się więc z treścią art. 9 ust. 4 i 5 u.p.z.p., a nie art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zarzut skarżącego nie polega bowiem na kwestionowaniu obowiązku rady gminy do uchwalenia studium, odnosi się natomiast do mocy prawnej studium. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w części, w której stwierdzono, że art. 9 ust. 1 u.p.z.p. nie był podstawą prawną wyroków sądów cywilnych orzekających w sprawie skarżącego. Problem kompetencji organu stanowiącego samorządu do opracowania studium nie był przedmiotem sporu w postępowaniu sądowym.
3.2. Zdaniem skarżącego podstawą prawną orzeczeń wydanych w jego sprawie był również art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p., stanowiący: „[j]eżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może (…) żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę”.
3.2.1. Cytowany przepis zawiera także pkt 2, który określa alternatywne w stosunku do odszkodowania roszczenie – tj. żądanie wykupienia spornej nieruchomości. Ustawodawca wyróżnia dwa rodzaje roszczeń. Pierwsze polega na możliwości żądania odszkodowania za nieruchomość, drugie – na żądaniu jej wykupu przez organ samorządu terytorialnego. Wybór jednego z tych cywilnoprawnych roszczeń został pozostawiony właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości.
3.2.2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że prawidłowe były ustalenia dokonane w zakwestionowanym postanowieniu, zgodnie z którymi sądy rozstrzygały wyłącznie o roszczeniu przewidzianym w art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., tj. o wykupieniu nieruchomości lub jej części. Świadczą o tym zarówno treść wyroków, jak i ustalenia stanu faktycznego dokonane przez sąd II instancji, który uzasadnienie rozpoczął od następującego stwierdzenia: „[p]o ostatecznym sprecyzowaniu żądania powód (…) wniósł o zobowiązanie pozwanego (…) do wykupienia od powoda w trybie art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym trzech działek (…)”. Żądanie powoda zdeterminowało spór sądowy i jego rozstrzygnięcie, podstawą prawną orzeczeń uczyniło zaś wyłącznie art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. To oznacza, że art. 36 ust. 1 pkt 1 nie ukształtował sytuacji prawnej skarżącego i w związku z tym postępowaniem sądowym nie mógł być zakwestionowany w skardze konstytucyjnej.
4. Trzeci zarzut zażalenia dotyczy sposobu określenia przez skarżącego naruszenia przez treść art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. praw podmiotowych wynikających z art. 64 Konstytucji.
4.1. Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna odnosiła się do strony podmiotowej art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p., tj. do kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z roszczeniami przewidzianymi w tym przepisie. Do podmiotów tych ustawodawca zaliczył właściciela oraz użytkownika wieczystego nieruchomości, z której korzystanie stało się niemożliwe lub utrudnione ze względu na uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
4.2. Kwestionowany przepis określa także przesłanki o charakterze przedmiotowym, od spełnienia których zależy przyznanie roszczenia. Zalicza się do nich: uchwalenie albo zmiana planu miejscowego oraz uniemożliwienie bądź istotne ograniczenie korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem.
4.3. Skarżący podważył jedynie podmiotowy zakres art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. Jednak w jego sprawie, co ustaliły sądy (w tym Sąd Najwyższy), roszczenie nie mogło zostać uwzględnione z dwóch przyczyn: (1) niespełnienia przesłanki podmiotowej – skarżący w chwili formułowania roszczenia nie był ani właścicielem, ani użytkownikiem wieczystym oraz (2) niespełnienia przesłanki przedmiotowej – nie doszło do ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości zgodnie z jej dotychczasowym przeznaczeniem. Takie sformułowanie skargi konstytucyjnej oznacza, że nawet gdyby uznać, że zakres podmiotowy przepisu jest zbyt wąski (i z tego względu niekonstytucyjny), nie doszłoby do zmiany jego sytuacji prawnej, gdyż w dalszym ciągu skarżący nie byłby w stanie wykazać, że na skutek uchwalenia planu miejscowego doszło do zmiany przeznaczenia jego nieruchomości.
4.4. Trybunał stwierdza, że cel skargi konstytucyjnej nie zostałby osiągnięty, gdyż zarzuty skargi konstytucyjnej zostały sformułowane niewłaściwie. Skarżący nie podważył przepisu w zakresie dotyczącym przeznaczenia nieruchomości, ani nie uprawdopodobnił, że uzależnienie dochodzonego przez niego roszczenia od zmiany przeznaczenia nieruchomości jest niezgodne z Konstytucją. Skarżący nie spełnił zatem obowiązku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, ponieważ nie wskazał prawidłowo sposobu naruszenia jego praw podmiotowych w odniesieniu do przedmiotowej przesłanki roszczenia określonego w art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p.
5. Niepodważenie przez skarżącego ustaleń dokonanych w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego skutkuje – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – nieuwzględnieniem zażalenia.