Pełny tekst orzeczenia

44/1/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 21 stycznia 2015 r.
Sygn. akt Ts 256/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Zubik – przewodniczący


Piotr Tuleja – sprawozdawca


Mirosław Granat,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A. D.-Cz. i J. W.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 13 września 2013 r. A. D.-Cz. i J.W. (dalej: skarżący) wystąpili o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 99 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271, ze zm.; dalej: przepisy wprowadzające p.u.s.a. i p.p.s.a.) i art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Konstytucja); po drugie, art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 grudnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 r. o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939-1945 r. (Dz. U. Nr 65, poz. 527; dalej: ustawa nowelizująca) w związku z art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 r. o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939–1945 r. (Dz. U. Nr 20, poz. 138, ze zm.; dalej: dekret o wywłaszczeniu majątków) z art. 13 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 232, ze zm.; dalej: Konstytucja PRL) oraz art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji.
Zdaniem skarżących zakwestionowane przepisy, wskazane w punkcie pierwszym skargi, naruszyły ich prawo do sądu. Spowodowały bowiem, że organy i sądy orzekające w ich sprawie czuły się związane błędnym – w przekonaniu skarżących –stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonym w wyroku wydanym w 1998 r. W konsekwencji toczące się od tego czasu postępowanie miało jedynie pozorny charakter i musiało prowadzić do wydania orzeczeń niezgodnych z prawem. Ponadto, w ocenie skarżących, przyjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny, że zakwestionowane przepisy ustawy nowelizującej i dekretu o wywłaszczeniu majątków, wskazane w punkcie drugim skargi, pozwalały na wywłaszczenie majątków znajdujących się we władaniu Skarbu Państwa, nawet gdy władanie to było bezprawne, naruszyło prawo własności.
Postanowieniem z 8 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
W części odnoszącej się do skarżącego – J.W. – zasadniczym powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było nieusunięcie braków formalnych skargi konstytucyjnej. Mimo wezwania do tego zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2013 r. pełnomocnik skarżącego nie przesłał prawidłowego pełnomocnictwa do sporządzenia skargi i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że do skarżącego odnoszą się także pozostałe przesłanki odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W zakresie badania zgodności art. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej w związku z art. 1 ust. 1 dekretu o wywłaszczeniu majątków z art. 13 Konstytucji PRL Trybunał odmówił nadania skardze dalszego biegu z uwagi na niedopuszczalność orzeczenia. Trybunał podkreślił, że orzeka o merytorycznej zgodności aktów normatywnych z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w momencie orzekania, a jedynie w wypadku badania zachowania procedury wydania aktu normatywnego może badać jego zgodność z przepisami obowiązującymi w momencie wydania tego aktu.
Odnosząc się do zarzutów niezgodności art. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej w związku z art. 1 ust. 1 dekretu o wywłaszczeniu majątków z pozostałymi wzorcami kontroli, Trybunał stwierdził natomiast, że dotyczyły one stosowania prawa, nie zaś samego brzmienia zakwestionowanych przepisów. Jak podkreślił, skarżący wskazali w szczególności na rozbieżności w wykładni prawa oraz zarzucili dokonanie przez sądy orzekające w ich sprawie nieprawidłowych ustaleń faktycznych.
W części dotyczącej badania zgodności art. 99 przepisów wprowadzających p.u.s.a. i p.p.s.a. oraz art. 153 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Trybunał uznał skargę konstytucyjną za oczywiście bezzasadną. Zaznaczył, że związanie organów administracji oraz sądów niższej instancji orzeczeniami wydanymi w danej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny jest wyrazem sądowej kontroli administracji oraz zasady instancyjności postępowania sądowoadministracyjnego. Takie związanie nie jest ograniczeniem prawa do sądu, lecz wynikiem skorzystania z niego na wcześniejszych etapach rozpatrywania sprawy. Trybunał przypomniał ponadto, że konstytucyjne prawo do sądu obejmuje między innymi prawo do uzyskania ostatecznego orzeczenia. Konstytucja nie zapewnia zaś prawa do weryfikowania w kolejnych postępowaniach ustaleń poczynionych we wcześniejszych, prawomocnych orzeczeniach sądowych.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącej – A. D.-Cz. jedynie w jej imieniu. Pełnomocnik zarzucił błędne przyjęcie przez Trybunał, że związanie organów administracji oraz sądów niższej instancji orzeczeniami w danej sprawie jest wyrazem sądowej kontroli administracji oraz zasady instancyjności postępowania sądowoadministracyjnego, w wypadku, gdy wydany w sprawie skarżących w 1998 r. wyrok zapadł w postępowaniu jednoinstancyjnym. Jak podkreślił, związanie sądów wcześniejszym wyrokiem wydanym w sprawie powinno być ograniczone w sytuacji, gdy wyrok ten jest oczywiście błędny i stoi w sprzeczności z orzeczeniami wydanymi w sprawie skarżących w 1947 oraz 1992 r. Ponadto pełnomocnik zarzucił, że Trybunał niesłusznie uznał zarzuty niezgodności art. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej w związku z art. 1 ust. 1 dekretu o wywłaszczeniu majątków za dotyczące stosowania prawa. Zdaniem pełnomocnika to właśnie zastąpienie przez ustawę nowelizującą pierwotnie użytego w art. 1 ust. 1 dekretu o wywłaszczeniu majątków słowa „posiadanie” słowem „władanie” spowodowało niejasność tego przepisu i pozwoliło na nierespektowanie prawomocnego orzeczenia wydanego w ich sprawie przez Sąd Grodzki w 1947 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącym przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżąca nie przedstawiła żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 8 lipca 2014 r. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Trybunał słusznie stwierdził, że podniesiony przez skarżących zarzut niezgodności art. 99 przepisów wprowadzających p.u.s.a. i p.p.s.a. oraz art. 153 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny. Ustalenia tego nie zmienia podkreślana przez skarżącą w zażaleniu okoliczność, że związanie organów administracji oraz sądów niższych instancji ustaleniami poczynionymi w orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczy również orzeczeń, które zostały wydane przed wprowadzeniem dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego. Przepisy przejściowe Konstytucji wyraźnie przewidywały bowiem pięcioletni okres na dostosowanie struktury sądownictwa administracyjnego oraz przepisów postępowania do wymogu dwuinstancyjności (art. 236 ust. 2 Konstytucji). Ponadto, podważając zasadność związania sądów i organów administracji wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarżąca wskazuje przede wszystkim na wadliwość tego wyroku. De facto domaga się więc możliwości kontroli prawidłowości prawomocnego orzeczenia przez organy administracji oraz sądy. Jak słusznie podkreślił Trybunał w postanowieniu z 8 lipca 2014 r., Konstytucja nie gwarantuje takiego prawa. Przeciwnie, elementem konstytucyjnego prawa do sądu jest uzyskanie na pewnym etapie postępowania ostatecznego rozstrzygnięcia, które nie podlega kwestionowaniu w kolejnych procedurach.
Trybunał prawidłowo stwierdził również, że w zakresie badania zgodności art. 1 pkt 1 ustawy nowelizującej w związku z art. 1 ust. 1 dekretu o wywłaszczeniu majątków ze wskazanymi w skardze wzorcami kontroli skarga dotyczyła stosowania prawa, nie zaś brzmienia zaskarżonych przepisów. Skarżący wyraźnie wskazali bowiem na rozbieżności w interpretacji tych przepisów w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W ich przekonaniu niekorzystna dla nich wykładnia została dokonana contra legem. Zwrócili również uwagę na pominięcie przez sąd istotnych dowodów przedstawionych przez nich w postępowaniu. Zarzuty skarżących dotyczyły więc nieprawidłowości orzeczeń wydanych w ich sprawie, nie zaś hierarchicznej zgodności norm. Trybunał Konstytucyjny słusznie więc odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu również w tym zakresie.
We wniesionym zażaleniu skarżąca nie zakwestionowała natomiast ustalenia, że art. 13 Konstytucji PRL nie może być wzorcem kontroli przepisów kwestionowanych w niniejszej sprawie. Nie podważyła też prawidłowości odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu – w części odnoszącej się do skarżącego – J.W. – ze względu na nieusunięcie przez niego braków formalnych skargi. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że również w tym zakresie postanowienie z 8 lipca 2014 r. jest prawidłowe.

Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.