Tw 21/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
115/2/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 21 kwietnia 2015 r.
Sygn. akt Tw 21/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat – przewodniczący
Teresa Liszcz – sprawozdawca
Marek Zubik,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Notarialnej,
postanawia:
uwzględnić zażalenie.
UZASADNIENIE
1. W dniu 4 września 2014 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Notarialnej (dalej: Rada) o zbadanie zgodności: po pierwsze, § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji notarialnej (Dz. U. poz. 1668; dalej: rozporządzenie) z art. 75 i art. 72a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 164, ze zm.; dalej: prawo o notariacie) oraz art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji; po drugie, § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie.
2. Postanowieniem z 18 listopada 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu.
2.1. Trybunał stwierdził, że zarzuty niezgodności § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia z art. 75 oraz art. 72a prawa o notariacie są oczywiście bezzasadne.
Trybunał nie zgodził się z przyjętą przez wnioskodawcę interpretacją wyrażenia „środki własne izby” – zawartego w art. 72a § 5 prawa o notariacie oraz § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia – która była podstawą zarzutów naruszenia wskazanych wzorców kontroli. Trybunał ustalił, że z art. 72a prawa o notariacie wynika, iż koszty szkolenia aplikantów są pokrywane z wnoszonych przez nich opłat. Nieuprawnione było zatem twierdzenie wnioskodawcy, że zwrot kosztów podróży i noclegów aplikantom odbywającym szkolenie poza obszarem właściwej izby jest finansowany „ze środków własnych” izby notarialnej, a więc ze środków „innych niż pochodzących z opłat wnoszonych przez aplikantów”.
Ponadto, zdaniem Trybunału, zakwestionowana regulacja jest związana z organizacją zajęć seminaryjnych na aplikacji notarialnej, tym samym dotyczy zakresu spraw przekazanych do unormowania w tym akcie podustawowym. Stanowi również realizację wytycznych zawartych w art. 75 prawa o notariacie, tj. zapewnienia właściwego prowadzenia aplikacji oraz odpowiedniego poziomu kształcenia.
2.2. Trybunał stwierdził, że argumentacja Rady, mająca dowodzić niezgodności § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, nie jest zasadna. Trybunał ustalił, że wnioskodawca, uzasadniając naruszenie wskazanych wzorców kontroli, posłużył się nieuprawnioną wykładnią zakwestionowanego przepisu. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał wskazywał, że nie można przyjąć, iż kwestionowany przepis ogranicza prawo własności izby notarialnej, skoro koszty szkolenia aplikantów nie stanowią wydatku izby, lecz są pokrywane z opłat dokonywanych przez samych aplikantów.
2.3. Odnosząc się do zarzutu niezgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie, Trybunał ocenił argumenty Rady jako oczywiście bezzasadne.
Trybunał nie zgodził się z argumentacją wnioskodawcy co do niezgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 prawa o notariacie, która miała dowodzić, że przyjęty w tym wzorcu kontroli termin odbycia aplikacji nie podlega ani skróceniu, ani wydłużeniu. Trybunał wskazywał, że z art. 72b § 1 prawa o notariacie wynika możliwość udzielenia aplikantom przerwy w trakcie aplikacji, tym samym termin jej odbywania może się wydłużyć o czas tej przerwy. Trybunał uznał, że zaskarżona regulacja służy zatem realizacji art. 72 § 1 oraz art. 72b § 1, art. 78 § 1 pkt 4 prawa o notariacie, a także pozostałych przepisów tej ustawy dotyczących obowiązków aplikanta, którymi są zapoznanie się z całokształtem pracy notariusza oraz przygotowanie się do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu.
Zdaniem Trybunału, nie było również wątpliwości co do tego, że materia uregulowana w zakwestionowanym przepisie rozporządzenia mieści się w zakresie przedmiotowym upoważnienia, gdyż dotyczy organizacji i przebiegu aplikacji oraz realizuje wytyczną ustawową, która wymaga uwzględnienia możliwych do zaistnienia, szczególnych sytuacji, niepozwalających na rozpoczęcie zajęć seminaryjnych w wyznaczonym terminie.
3. W zażaleniu z 27 listopada 2014 r. Krajowa Rada Notarialna zaskarżyła postanowienie Trybunału o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie, „wnosząc o uchylenie wskazanego wyżej postanowienia w zaskarżonej części”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Uwzględniwszy zażalenie, Trybunał kieruje sprawę do rozpoznania na rozprawie (art. 36 ust. 7 ustawy o TK).
Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje te zarzuty zażalenia, które podają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
2. W zażaleniu Rada nie zgadza się ze stanowiskiem Trybunału, zgodnie z którym zakwestionowany przepis – dotyczący uzupełniania przez aplikanta wymaganych obecności na zajęciach seminaryjnych i praktycznych, w przypadku gdy nieobecności były usprawiedliwione, nie później niż w ciągu roku od terminu ukończenia aplikacji – stanowi realizację normy wynikającej z art. 72 § 1 prawa o notariacie. Wnioskodawca kwestionuje jednocześnie ustalenia Trybunału w zakresie art. 72b § 1 prawa o notariacie, który przewiduje udzielenie aplikantowi przerwy w odbywaniu aplikacji. Wskazuje przy tym na odmienny zakres zastosowania zaskarżonego § 8 ust. 5 rozporządzenia oraz art. 72b prawa o notariacie. Rada twierdzi, że w art. 72b prawa o notariacie „chodzi (...) o nic innego jak o »przerwę« w odbywaniu aplikacji, podczas gdy w przepisie § 8 ust. 5 Rozporządzenia mowa jest o uzupełnieniu przez aplikanta nieobecności już po upływie terminu przewidzianego na ukończenie aplikacji”.
2.1. Trybunał wskazuje, że o ile ustalenia dokonane w zaskarżonym postanowieniu – w zakresie stwierdzenia, że czas trwania aplikacji, tj. trzy lata i sześć miesięcy, może ulec przedłużeniu w związku z udzieleniem przerwy w odbywaniu aplikacji na podstawie art. 72b prawa o notariacie – są prawidłowe, o tyle rozwiązanie przewidziane w rozporządzeniu, umożliwiające aplikantowi uzupełnienie wymaganych obecności na zajęciach seminaryjnych i praktycznych „w okresie roku od terminu ukończenia aplikacji”, a zatem po czasie przewidzianym na jej odbycie, budzi wątpliwości. Ocena zarzutów wnioskodawcy co do zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 prawa o notariacie wykracza jednak poza zakres wstępnej kontroli wniosku.
2.2. Rada dowodzi ponadto, że „ustawa wskazuje jednoznacznie czas trwania aplikacji: trzy lata i sześć miesięcy. W tym terminie muszą zostać zrealizowane wszystkie elementy tworzące całość aplikacji, w szczególności szkolenie. (…) Tymczasem Rozporządzenie, przewidując automatycznie wydłużenie aplikacji ponad okres wskazany w art. 72 § 1 Ustawy, prowadzi do skutku nieprzewidzianego przez Ustawę, wykraczając poza ramy delegacji ustawowej”. Dodatkowo Rada wskazuje, że „Ministrowi Sprawiedliwości nie może na podstawie aktu podustawowego przysługiwać uprawnienie do modyfikacji czasu trwania aplikacji w drodze aktu generalnego”, a ponadto „powinien [on] mieć na uwadze właśnie »ustawowy czas trwania aplikacji«”.
2.3. Trybunał stwierdza, że ponowna analiza sprawy, w kontekście zarzutów sformułowanych w zażaleniu, prowadzi do wniosku, że ocena zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 75 prawa o notariacie wykracza poza zakres wstępnej kontroli wniosku.
3. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał uwzględnił zażalenie wniesione na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie.
POSTANOWIENIE
z dnia 21 kwietnia 2015 r.
Sygn. akt Tw 21/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat – przewodniczący
Teresa Liszcz – sprawozdawca
Marek Zubik,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Notarialnej,
postanawia:
uwzględnić zażalenie.
UZASADNIENIE
1. W dniu 4 września 2014 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Rady Notarialnej (dalej: Rada) o zbadanie zgodności: po pierwsze, § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji notarialnej (Dz. U. poz. 1668; dalej: rozporządzenie) z art. 75 i art. 72a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 164, ze zm.; dalej: prawo o notariacie) oraz art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji; po drugie, § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie.
2. Postanowieniem z 18 listopada 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu.
2.1. Trybunał stwierdził, że zarzuty niezgodności § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia z art. 75 oraz art. 72a prawa o notariacie są oczywiście bezzasadne.
Trybunał nie zgodził się z przyjętą przez wnioskodawcę interpretacją wyrażenia „środki własne izby” – zawartego w art. 72a § 5 prawa o notariacie oraz § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia – która była podstawą zarzutów naruszenia wskazanych wzorców kontroli. Trybunał ustalił, że z art. 72a prawa o notariacie wynika, iż koszty szkolenia aplikantów są pokrywane z wnoszonych przez nich opłat. Nieuprawnione było zatem twierdzenie wnioskodawcy, że zwrot kosztów podróży i noclegów aplikantom odbywającym szkolenie poza obszarem właściwej izby jest finansowany „ze środków własnych” izby notarialnej, a więc ze środków „innych niż pochodzących z opłat wnoszonych przez aplikantów”.
Ponadto, zdaniem Trybunału, zakwestionowana regulacja jest związana z organizacją zajęć seminaryjnych na aplikacji notarialnej, tym samym dotyczy zakresu spraw przekazanych do unormowania w tym akcie podustawowym. Stanowi również realizację wytycznych zawartych w art. 75 prawa o notariacie, tj. zapewnienia właściwego prowadzenia aplikacji oraz odpowiedniego poziomu kształcenia.
2.2. Trybunał stwierdził, że argumentacja Rady, mająca dowodzić niezgodności § 5 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia z art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji, nie jest zasadna. Trybunał ustalił, że wnioskodawca, uzasadniając naruszenie wskazanych wzorców kontroli, posłużył się nieuprawnioną wykładnią zakwestionowanego przepisu. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał wskazywał, że nie można przyjąć, iż kwestionowany przepis ogranicza prawo własności izby notarialnej, skoro koszty szkolenia aplikantów nie stanowią wydatku izby, lecz są pokrywane z opłat dokonywanych przez samych aplikantów.
2.3. Odnosząc się do zarzutu niezgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie, Trybunał ocenił argumenty Rady jako oczywiście bezzasadne.
Trybunał nie zgodził się z argumentacją wnioskodawcy co do niezgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 prawa o notariacie, która miała dowodzić, że przyjęty w tym wzorcu kontroli termin odbycia aplikacji nie podlega ani skróceniu, ani wydłużeniu. Trybunał wskazywał, że z art. 72b § 1 prawa o notariacie wynika możliwość udzielenia aplikantom przerwy w trakcie aplikacji, tym samym termin jej odbywania może się wydłużyć o czas tej przerwy. Trybunał uznał, że zaskarżona regulacja służy zatem realizacji art. 72 § 1 oraz art. 72b § 1, art. 78 § 1 pkt 4 prawa o notariacie, a także pozostałych przepisów tej ustawy dotyczących obowiązków aplikanta, którymi są zapoznanie się z całokształtem pracy notariusza oraz przygotowanie się do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu.
Zdaniem Trybunału, nie było również wątpliwości co do tego, że materia uregulowana w zakwestionowanym przepisie rozporządzenia mieści się w zakresie przedmiotowym upoważnienia, gdyż dotyczy organizacji i przebiegu aplikacji oraz realizuje wytyczną ustawową, która wymaga uwzględnienia możliwych do zaistnienia, szczególnych sytuacji, niepozwalających na rozpoczęcie zajęć seminaryjnych w wyznaczonym terminie.
3. W zażaleniu z 27 listopada 2014 r. Krajowa Rada Notarialna zaskarżyła postanowienie Trybunału o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie, „wnosząc o uchylenie wskazanego wyżej postanowienia w zaskarżonej części”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Uwzględniwszy zażalenie, Trybunał kieruje sprawę do rozpoznania na rozprawie (art. 36 ust. 7 ustawy o TK).
Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje te zarzuty zażalenia, które podają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
2. W zażaleniu Rada nie zgadza się ze stanowiskiem Trybunału, zgodnie z którym zakwestionowany przepis – dotyczący uzupełniania przez aplikanta wymaganych obecności na zajęciach seminaryjnych i praktycznych, w przypadku gdy nieobecności były usprawiedliwione, nie później niż w ciągu roku od terminu ukończenia aplikacji – stanowi realizację normy wynikającej z art. 72 § 1 prawa o notariacie. Wnioskodawca kwestionuje jednocześnie ustalenia Trybunału w zakresie art. 72b § 1 prawa o notariacie, który przewiduje udzielenie aplikantowi przerwy w odbywaniu aplikacji. Wskazuje przy tym na odmienny zakres zastosowania zaskarżonego § 8 ust. 5 rozporządzenia oraz art. 72b prawa o notariacie. Rada twierdzi, że w art. 72b prawa o notariacie „chodzi (...) o nic innego jak o »przerwę« w odbywaniu aplikacji, podczas gdy w przepisie § 8 ust. 5 Rozporządzenia mowa jest o uzupełnieniu przez aplikanta nieobecności już po upływie terminu przewidzianego na ukończenie aplikacji”.
2.1. Trybunał wskazuje, że o ile ustalenia dokonane w zaskarżonym postanowieniu – w zakresie stwierdzenia, że czas trwania aplikacji, tj. trzy lata i sześć miesięcy, może ulec przedłużeniu w związku z udzieleniem przerwy w odbywaniu aplikacji na podstawie art. 72b prawa o notariacie – są prawidłowe, o tyle rozwiązanie przewidziane w rozporządzeniu, umożliwiające aplikantowi uzupełnienie wymaganych obecności na zajęciach seminaryjnych i praktycznych „w okresie roku od terminu ukończenia aplikacji”, a zatem po czasie przewidzianym na jej odbycie, budzi wątpliwości. Ocena zarzutów wnioskodawcy co do zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 prawa o notariacie wykracza jednak poza zakres wstępnej kontroli wniosku.
2.2. Rada dowodzi ponadto, że „ustawa wskazuje jednoznacznie czas trwania aplikacji: trzy lata i sześć miesięcy. W tym terminie muszą zostać zrealizowane wszystkie elementy tworzące całość aplikacji, w szczególności szkolenie. (…) Tymczasem Rozporządzenie, przewidując automatycznie wydłużenie aplikacji ponad okres wskazany w art. 72 § 1 Ustawy, prowadzi do skutku nieprzewidzianego przez Ustawę, wykraczając poza ramy delegacji ustawowej”. Dodatkowo Rada wskazuje, że „Ministrowi Sprawiedliwości nie może na podstawie aktu podustawowego przysługiwać uprawnienie do modyfikacji czasu trwania aplikacji w drodze aktu generalnego”, a ponadto „powinien [on] mieć na uwadze właśnie »ustawowy czas trwania aplikacji«”.
2.3. Trybunał stwierdza, że ponowna analiza sprawy, w kontekście zarzutów sformułowanych w zażaleniu, prowadzi do wniosku, że ocena zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 75 prawa o notariacie wykracza poza zakres wstępnej kontroli wniosku.
3. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał uwzględnił zażalenie wniesione na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie zbadania zgodności § 8 ust. 5 rozporządzenia z art. 72 § 1 i art. 75 prawa o notariacie.