Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym – Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Winkler-Galicka

Sędziowie: S SO Sławomir Jęksa

S S O Piotr Gerke ( spr. )

Protokolant : p. o. staż . J. T.

przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. Jerzego Maćkowiaka

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2016 r.

sprawy S. Z. ,

oskarżonego z art. 284§2 k.k.,

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) SA oraz zażalenia na rozstrzygnięcie o kosztach procesu wniesionego przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 17 sierpnia 2015 r., sygn. akt II K 212/15,

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

II.  kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża oskarżyciela posiłkowego i z tego tytułu zasądza od niego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20,- zł tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym oraz opłatę w wysokości 240,- zł.

P. M. W. S. J.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2015 r., sygn. akt II K 212/15, Sąd Rejonowy w Złotowie uznał oskarżonego S. Z. za winnego tego, że w marcu 2013 r. w Z. przywłaszczył powierzoną mu na podstawie umowy leasingu maszynę stolarską – okleiniarkę wąskich płaszczyzn (...) 5P nr 456 o wartości 67.914,- złotych w ten sposób, iż zbył ją nieustalonej osobie, czym działał na szkodę (...) SA z siedzibą w W. – tj. występku z art. 284§2 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, na podstawie art. 69§1 i 2 k.k. oraz art. 70§1 pkt 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30czerwca 2015 r.) jej wykonanie warunkowo zawieszając na okres 3 lat próby. Ponadto na podstawie art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w łącznej kwocie 1753,39 zł, w tym wymierzył mu opłatę w kwocie 180,- zł (k. 474 akt).

Apelację od tego wyroku wywiódł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) SA , zaskarżając orzeczenie na niekorzyść oskarżonego w części, tj. w zakresie, w jakim nie orzeczono na rzecz pokrzywdzonego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Zarzucił naruszenie art. 46§1 k.k. w zw. z art. 49a k.p.k. poprzez odstąpienie przez Sąd od orzekania o obowiązku naprawienia szkody z uwagi na toczące się pomiędzy pokrzywdzonym a oskarżonym postępowanie cywilne zakończone wydaniem nakazu zapłaty, będące następstwem powstania należności przysługujących pokrzywdzonemu z tytułu umowy leasingu, które to w rzeczywistości nie obejmują wartości sprzętu stanowiącego własność pokrzywdzonego i utraconego w wyniku czynu popełnionego przez oskarżonego.

Podnosząc ten zarzut, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie na podstawie art. 46§1 k.k. w zw. z art. 49a k.p.k. wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego poprzez zapłatę kwoty 67.914,- zł netto, tj. 77.534,22 zł brutto, odpowiadającej wartości sprzętu na czas popełnienia przestępstwa, tj. na marzec 2013 r. Domagał się też zasądzenia na rzecz oskarżyciela posiłkowego kosztów procesu według norm przepisanych (k. 510-515).

Z kolei obrońca oskarżonego zaskarżył zażaleniem rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w wyroku, zarzucając obrazę przepisów postępowania, polegającą na tym, że Sąd I instancji nie zastosował art. 624§1 k.p.k. i nie zwolnił oskarżonego z części kosztów sądowych (należności biegłego wyznaczonego do wydania opinii) w sytuacji, gdy przemawiały za tym względy słuszności, co miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, doprowadzając do obciążenia oskarżonego kosztami sądowymi w całości. W związku z tym wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zastąpienie kwoty 1753,39 zł kwotą 590,- zł (k. 497-498).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarówno apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, jak i zażalenie obrońcy oskarżonego nie zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie trzeba podkreślić, iż Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a w szczególności zrealizował wskazania Sądu Okręgowego w Poznaniu zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 stycznia 2015 r., sygn. akt IV Ka 1020/14, dotyczące ustalenia daty czynu zarzucanego oskarżonemu oraz przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność wartości szkody na dzień zdarzenia. Poczynione na podstawie zebranych dowodów ustalenia faktyczne nie są kwestionowane przez żadną ze stron, podobnie jak prawidłowość ich subsumpcji pod ustalony przez Sąd I instancji stan prawny. Sąd II instancji z urzędu nie dostrzega żadnych uchybień w tym zakresie, podobnie jak i nie widzi podstaw do ingerencji w rozstrzygnięcie o karze zawarte w zaskarżonym wyroku.

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zarzuca Sądowi I instancji nieorzeczenie obowiązku naprawienia szkody, będące następstwem obrazy art. 46§1 k.k., jak i art. 49a k.p.k. W związku z tym trzeba odnotować, iż Sąd Rejonowy uzasadnił brak takiego rozstrzygnięcia, powołując się na treść art. 415§1 zd. 2 k.p.k. (poprzednio art. 415§5 zd. 2 k.p.k.) i wywodząc, że roszczenia dochodzone w postępowaniu cywilnym przeciwko oskarżonemu i jego małżonce są tożsame z objętym złożonym wnioskiem o naprawienia szkody.

Twierdzenie Sądu Rejonowego nie jest do końca precyzyjne, jednak nie miało to wpływu na treść wyroku w powyższym zakresie. Lektura bowiem wniosku o naprawienie szkody (k. 237) wskazuje, iż pokrzywdzony w niniejszym procesie domagał się naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty stanowiącej „ wartość przywłaszczonej maszyny ustalonej na dzień wypowiedzenia umowy leasingu” – pierwotnie była to kwota 85.000 zł. Z kolei w procesie cywilnym pokrzywdzony dochodził kwoty 464.578,47 zł, na którą składały się: należności z tytułu okresowych opłat leasingowych – 8.705,36 zł, wierzytelność do zapłaty zgodnie z OWUL w związku z wypowiedzeniem umowy leasingu (obejmująca kwotę zdyskontowaną i koszty dodatkowe obsługi prawnej przez zewnętrzną firmę windykacyjną) w wysokości 61.962,33 zł i karę umowną z tytułu opóźnienia w zwrocie przedmiotu leasingu, naliczoną zgodnie z art. 7§3 pkt 4 OWUL, wynoszącą 393.910,78 zł – k. 460 akt. Niewątpliwie więc w procesie cywilnym pokrzywdzony dochodzi znacznie szerszych roszczeń, wynikających przede wszystkim z umowy leasingu z pokrzywdzonym, a nie z samego faktu popełnienia przestępstwa przywłaszczenia – dotyczy to przede wszystkim pierwszego i trzeciego składnika dochodzonych w procesie cywilnym należności.

Wbrew wywodom apelującego, w ocenie Sądu Okręgowego zachodzi jednak tożsamość między roszczeniem wynikającym z popełnienia przestępstwa ocenianego w niniejszej sprawie a roszczeniem dochodzonym w procesie cywilnym, która z godnie z art. 415§1 zd. 2 k.p.k. wyklucza możliwość orzeczenia obowiązku naprawienia szkody w sprawie karnej.

Uzasadniając tę tezę, w pierwszej kolejności wskazać trzeba, iż – jak się niespornie przyjmuje – szkodą, do której naprawienia sąd zobowiązuje sprawcę, jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa – naprawienie szkody w rozumieniu art. 46§1 k.k. to wyrównanie straty, którą poniósł pokrzywdzony. Aby ustalić ową stratę, nie można odrywać się od zdarzenia, które poprzedzało popełnienie przestępstwa, tj. od faktu zawarcia umowy cywilnoprawnej leasingu. Zgodnie z umową i OWUL oskarżony miał obowiązek uiszczania okresowych opłat leasingowych, a po zakończeniu umowy leasingu miał prawo do nabycia przedmiotu leasingu za wartość końcową zdefiniowaną w OWUL. Jak ustalił Sąd Rejonowy, oskarżony spłacił 40 z 48 rat (41 w niewielkiej części), w związku z czym pokrzywdzony jako leasingodawca rozwiązał umowę przed terminem. OWUL określa tu możliwe roszczenia pokrzywdzonego, wskazując w szczególności (art. 7 §3 ust. 7), iż jeżeli przedmiot leasingu nie został odzyskany przez finansującego, to „ niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy, finansujący jest uprawniony do żądania od korzystającego kwoty zdyskontowanej (…)”. Analogicznie zresztą uregulowano zasady postępowania w przypadku szkód całkowitych, rozumianych m. in. jako utrata przedmiotu leasingu. W takiej sytuacji roszczenia pokrzywdzonego sprowadzając się do żądania kwoty zdyskontowanej , zdefiniowanej w OWUL jako powstająca w przypadku wygaśnięcia lub wypowiedzenia umowy należność finansującego, stanowiąca sumę zdyskontowanych wartości końcowej oraz okresowych opłat leasingowych, których termin płatności nie nastąpił do dnia wygaśnięcia lub wypowiedzenia umowy. W tej wartości zdyskontowanej zamyka się więc rzeczywista strata, którą poniósł pokrzywdzony, a jest poza sporem, iż tej wartości pokrzywdzony domaga się właśnie w procesie cywilnym – jest to pozycja nr 2 wyliczenia z k. 460, wskazana na kwotę 61.962,33 zł. Konstatacja ta zamyka możliwość orzekania o tej należności w ramach niniejszego procesu i środka karnego z art. 46§1 k.k.

Na marginesie tylko wskazać trzeba, iż poprawność powyższego wywodu pośrednio potwierdza sama autorka apelacji, deklarując w uzasadnieniu środka odwoławczego, iż „ w przypadku orzeczenia, a następnie wykonania obowiązku naprawienia szkody, uiszczona przez oskarżonego kwota zostanie zaliczona na poczet sumy, jak będzie egzekwowana w toku ewentualnego postępowania egzekucyjnego” (str. 5 apelacji – k. 514) – twierdzenie to potwierdza tożsamość roszczeń dochodzonych w procesie cywilnym i karnym przez pokrzywdzonego.

Odmienna konkluzja skutkowałaby nieuzasadnionym wzbogaceniem pokrzywdzonego, który w drodze procesu cywilnego miałby przyznane wszelkie roszczenia wynikające z umowy leasingu, a więc nie tylko nieopłacone raty leasingowe czy kary umowne, ale i wartość zdyskontowaną w rozumieniu OWU, a dodatkowo w procesie karnym miałby zasądzoną równowartość wartości odtworzeniowej przedmiotu leasingu.

Brak było również podstaw do uwzględnienia zażalenia obrońcy oskarżonego. Trzeba bowiem zauważyć, iż powołanie biegłego w niniejszym postępowaniu było obowiązkiem Sądu, wynikającym z wiążących prawnie wskazań Sądu II instancji (art. 442§3 k.p.k.). Opinia biegłego została uznana przez Sąd Rejonowy za w pełni przydatną (str. 3 uzasadnienia zaskarżonego wyroku – k. 489) i w oparciu o nią Sąd Rejonowy ustalił wartość przywłaszczonego mienia, czemu dał wyraz w opisie czynu przypisanego oskarżonemu. Nie ma więc racji obrońca, akcentując, iż Sąd nie wykorzystał tego dowodu, bowiem jego znaczenie procesowe nie ograniczało się wcale li tylko do kwestii naprawienia szkody. Tym samym nie sposób zgodzić się z obrońcą, iż za nieobciążaniem oskarżonego kosztami tego dowodu przemawiają względy słuszności, a w szczególności dla wniosku takiego nie ma znaczenia okoliczność, czy to postawa oskarżonego spowodowała konieczność poniesienia tych kosztów, czy nie. Uznać bowiem należy, iż powyższe koszty były konieczne dla prawidłowego wyrokowania w sprawie karnej i dlatego obciążenie nimi oskarżonego było w pełni uzasadnione (obrońca nie neguje samej zasady ponoszenia przez oskarżonego kosztów procesu, przesądzonej w punkcie 3 wyroku, a opartej na art. 627 k.p.k.).

Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutów apelacji oraz zażalenia i zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono zgodnie z art. 636§1 k.p.k. Koszty te zgodnie z art. 616§1 pkt 1 k.p.k. i art. 616§2 k.p.k. obejmują wydatki Skarbu Państwa w postępowaniu odwoławczym (20,- zł ryczałtu za doręczenie pism w postępowaniu odwoławczym - §1 rozporządzenia wykonawczego do art. 618§2 k.p.k.) oraz opłatę z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, ustaloną stosownie do stopnia złożoności niniejszej sprawy.

P. M. W. S. J.