Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. A.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 26 marca 2013 r. sygn. akt I C 530/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda J. A. kwotę 44.000 (czterdzieści cztery tysiące) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2011 r.;

b)  oddala powództwo w pozostałej części;

c)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 2.000 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu i odstępuje od obciążania powoda pozostałą częścią kosztów procesu;

d)  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Białymstoku od pozwanego kwotę 2.239,27 zł oraz od powoda, z zasądzonego roszczenia, kwotę 2.000 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, odstępując od obciążania powoda pozostałą częścią kosztów sądowych;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania odwoławczego;

IV.  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Białymstoku od pozwanego kwotę 2.239,27 zł tytułem części nieuiszczonej przez powoda opłaty od apelacji, odstępuje od obciążania powoda pozostałą częścią opłaty od apelacji.

UZASADNIENIE

J. A. wnosił o zasądzenie od (...) S.A. w W. kwoty 205.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lutego 2011 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną z następstwami wypadku komunikacyjnego.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa, podnosząc, że wypłacone powodowi dotychczas zadośćuczynienie, w wysokości 56.000 zł, w pełni rekompensuje doznaną przez niego krzywdę.

Wyrokiem z 26 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami sądowymi oraz kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd I instancji ustalił, że 12 listopada 2010 r., na trasie B. - R., doszło do wypadku komunikacyjnego, w którym uczestniczył powód. Sprawca tego zdarzenia posiadał zawartą z pozwanym umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. W wyniku wypadku powód doznał urazu czaszkowo - mózgowego ze stłuczeniem obu płatów czołowo - ciemieniowych i w okolicy torebki zewnętrznej prawej półkuli mózgu oraz stłuczenia kolana prawego z raną tłuczoną. Obrażenia skutkowały przejściową niewydolnością oddechową, przejściowymi zaburzeniami świadomości oraz rozwojem padaczki pourazowej. Efektem stłuczenia mózgu jest również niedowład połowiczny lewostronny, polegający na obniżeniu sprawności lewej ręki oraz zaburzenia mowy o niewielkim nasileniu. W badaniu psychologicznym stwierdzono, że następstwem wypadku (urazu czaszkowo - mózgowego) nie są trwałe zmiany w mózgu. U powoda nie nastąpiło pogorszenie sprawności intelektualnej w porównaniu do okresu przed wypadkiem, a jedynie nieznaczne obniżenie funkcji poznawczych w zakresie pamięci, koncentracji uwagi i tempa pracy.

Aktualnie, w związku z zaburzeniami mowy i trudnościami adaptacyjnymi po wypadku, powód korzysta z pomocy psychologa. Napady padaczkowe występują średnio raz na miesiąc, pod postacią krótkotrwałych zaburzeń świadomości i automatyzmów ruchowych. Ich opanowanie wymaga systematycznego i stałego leczenia. Niedowład może ulec zmniejszeniu, niemniej jednak męczliwość, czy mniejsza sprawność manualna ręki może pozostać na stałe.

W oparciu o przestawiony przez biegłych charakter urazów powoda, stopień trwałości ich następstw, a także skutki wypadku w sferze mentalnej, Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednią rekompensatę, niwelującą doznane przez powoda cierpienia, stanowi zadośćuczynienie w wysokości 56.000 zł, wypłacone już przez pozwanego.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 k.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania sądowego i zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze trudną sytuację materialną powoda.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości. Zarzucił przy tym:

1.  naruszenie art. 445 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że kwota 56.000 zł stanowi zadośćuczynienie odpowiednie, w sytuacji gdy nie uwzględnia ona całego spektrum skutków wypadku wynikającego z opinii biegłych, a także wpływu rozstroju zdrowia na życie osobiste i zawodowe powoda,

2.  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez poprzestanie na wskazaniu ogólnych kryteriów ustalania odpowiedniego zadośćuczynienia, bez wyczerpującego wypełnienia ich treścią rozpatrywanego stanu faktycznego.

Powód wniósł o uzupełnienie postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu psychologii, a następnie o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była częściowo zasadna.

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.) ma na celu naprawienie, poprzez rekompensatę pieniężną, szkody niemajątkowej wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość ta nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, a więc musi być utrzymana w rozsądnych granicach. O rozmiarze należnego zadośćuczynienia powinien decydować rozmiar doznanej krzywdy tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco, a które w każdym wypadku mają charakter indywidualny. Niewymierny i ocenny charakter kryteriów mających wpływ na ustalenie wysokości zadośćuczynienia sprawia, że sąd przy orzekaniu ma pewną swobodę i w ramach tej swobody orzeka, jaka kwota zadośćuczynienia będzie w danych okolicznościach odpowiednia. Z racji tego, że ocena sądu ma charakter swobodny, w orzecznictwie ugruntowało się stanowisko, że zarzut zaniżenia lub zawyżenia zadośćuczynienia pieniężnego może być uwzględniony tylko w razie oczywistego naruszenia kryteriów oceny mających wpływ na ustalenie wysokości zadośćuczynienia (np. pominięcie określonych skutków wypadku, błędne określenie trwałości następstw, itp.) albo oczywistego zaniżenia lub zawyżenia kwoty zadośćuczynienia (naruszenia zasady kompensacyjnego charakteru świadczenia) przy prawidłowo ustalonych skutkach zdarzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 1970 r., III PRN 39/70, OSNCP 1971/3/53; z 7 stycznia 2000 r., II CKN 651/98, Lex nr 51063; oraz z 18 listopada 2004 r., I CK 219/04, LEX nr 146356). Uwzględnienie zarzutu naruszenia art. 445 § 1 k.c. mogłoby nastąpić także wtedy, gdyby sąd wadliwie uczynił jedno z wielu kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia elementem dominującym i przede wszystkim w oparciu o nie określił wysokość takiego zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 26 września 2002 r., III CKN 1037/00, LEX nr 56905).

Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika wyraźnie, że Sąd Okręgowy wziął pod uwagę wszystkie następstwa wypadku, na jakie zwrócili uwagę biegli, zarówno w opiniach głównych, jak i uzupełniających. Sąd I instancji, w wyczerpujący sposób, odniósł się również do skutków wypadku w kontekście kryteriów przyznawania zadośćuczynienia, co czyni bezzasadnym zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Wpływ doznanych urazów na sprawność intelektualną powoda przedstawia opinia bieglej z zakresu psychologii. Opinia ta, w sposób kompleksowy, odnosi się do tezy zawartej we postanowieniu dowodowym Sądu Okręgowego, a jej wnioski są jednoznaczne i zrozumiałe. Powyższe, w świetle art. 286 § 1 k.p.c. i ugruntowanej linii orzeczniczej, skutkuje brakiem podstaw do powtarzania postępowania dowodowego w opisanym wyżej zakresie. Dlatego też wniosek dowodowy skarżącego nie został uwzględniony (postanowienie na rozprawie apelacyjnej z 12 września 2013 r.).

W tych okolicznościach spór mógł się koncentrować w zasadzie wyłącznie wokół samego określenia kwoty zadośćuczynienia (jej zaniżenia) przy prawidłowo ustalonych podstawach faktycznych temu służących.

Zarzut skarżącego w tym zakresie był częściowo zasadny. Wprawdzie Sąd Okręgowy uwzględnił całokształt uszczerbku na zdrowiu powoda, niemniej jednak, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie dostosował sumy zadośćuczynienia do charakteru i trwałości następstw wypadku. Chodzi tutaj przede wszystkim o rozstrój zdrowia w postaci padaczki pourazowej, która, w świetle opinii biegłych, będzie wymagać systematycznego leczenia, do końca życia. W wyniku wypadku powód doznał zatem istotnego uszczerbku na zdrowiu, który będzie rzutował na dalszy obraz jego funkcjonowania. Na szczególne uwzględnienie zasługuje również lekki, ale zauważalny i mogący pozostać na stałe niedowład, powodujący zmniejszenie sprawności jednej ręki oraz tendencję do jej szybszego zmęczenia. Mając na uwadze powyższe, a także pozostałe skutki wypadku dla zdrowia powoda, należało uznać, że adekwatna do rozmiaru jego cierpień będzie kwota 100.000 zł. Suma ta uwzględnia także normalny i typowy wpływ rozstroju zdrowia na życie osobiste i zawodowe pokrzywdzonego. Okoliczności, które wskazywałyby, że wpływ ten jest bardziej znaczący i dezorganizuje życie powoda w większej mierze, nie zostały w sprawie wykazane. W szczególności brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na pogorszenie funkcjonowania powoda w społeczeństwie i trudności w utrzymywaniu przez niego kontaktów towarzyskich.

Dlatego też, mając na uwadze częściową wypłatę zadośćuczynienia przez pozwanego, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I a) i b) sentencji wyroku. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., wyznaczając początek ich biegu na datę uznania przez pozwanego żądania co do zasady i wypłaty pierwszej transzy zadośćuczynienia w wysokości 5.000, tj. od 18 lutego 2011 r. (k. 31 akt szkody). Apelacja powoda w pozostałej części została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.

Mając na uwadze kwotę dochodzonego roszczenia (205.000 zł) oraz kwotę, w jakiej powództwo zostało ostatecznie uwzględnione, należało przyjąć, że powód wygrał sprawę w 21%. Odpowiednio, w 79% sprawę wygrał pozwany. Każda ze stron poniosła koszty związane z zastępstwem procesowym, w kwocie po 7.217 zł - zgodnie z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu /Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm./ oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu /Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm./. Orzekając stosownie do wyniku sprawy (na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c.) należałoby zasądzić od powoda na rzecz pozwanego, tytułem zwrotu kosztów procesu, kwotę 4.185,86 zł (7.217 x 79% - 7.217 x 21%). Zważywszy jednak na trudną sytuację finansową powoda skutkowałoby to jego obciążeniem ponad miarę i de facto deprecjacją zadośćuczynienia, które w braku oszczędności, może być jedynym źródłem spłaty należności pozwanego. Dlatego też, na podstawie art. 102 k.p.c., Sąd Apelacyjny obciążył powoda kosztami procesu pozwanego jedynie w części (pkt I c sentencji). Z tych samych względów, na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 k.p.c., Sąd obciążył powoda jedynie częścią kosztów sądowych, na które składają się wydatki związane z wynagrodzeniem biegłych i opłata od pozwu, od której powód był zwolniony. Od pozwanego Sąd nakazał ściągnąć natomiast koszty sądowe adekwatnie do stopnia przegranej w procesie (art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c.) - pkt I d sentencji.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. (pkt III).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny obciążył pozwanego częścią opłaty od apelacji, od której powód był zwolniony, zaś na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 k.p.c., od obciążania powoda tymi kosztami, odstąpił (pkt IV).