Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie I Wydział Cywilny w składzie następującym

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. K.

przeciwko M. K.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek zażalenia powódki

na postanowienie Sądu Okręgowego w Krośnie I Wydziału Cywilnego

z dnia 20 października 2015 r. sygn. akt I C 838/15

p o s t a n a w i a:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że:

zwalnia powódkę od kosztów sądowych częściowo, przez zwolnienie jej od opłaty sądowej od pozwu w części przewyższającej kwotę 200 zł,

2.  oddalić zażalenie w pozostałej części.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu wniosku powódki o zwolnienie jej od kosztów sądowych w niniejszej sprawie w całości, zwolnił powódkę od opłaty od pozwu ponad kwotę 600 zł, a w pozostałym zakresie wniosek oddalił.

Z uzasadnienia postanowienia wynika, że Sąd Okręgowy ustalił, że powódka aktualnie otrzymuje alimenty w kwocie 1100 zł. W oparciu o powyższe Sąd stwierdził, że nawet biorąc pod uwagę obciążenia powódki, jest ona w stanie uiścić część opłaty sądowej w wysokości 600 zł bez uszczerbku utrzymania koniecznego siebie i rodziny, tym bardziej, że niniejsza sprawa nie jest sprawą pilną, powódka zatem winna zgromadzić środki na jej prowadzenie. Jako podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powołał się na przepis art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W zażaleniu na powyższe postanowienie powódka zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowania, polegające na niewszechstronnym rozważeniu materiału dowodowego i przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów,

2.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a także art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez jego niezastosowanie.

W oparciu o powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez udzielenie jej zwolnienia od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu wskazała, że jej sytuacja finansowa jest ciężka, utrzymuje się jedynie z alimentów oraz dzięki finansowej pomocy rodziny. Powódka podkreśliła, że środki finansowe tytułem alimentów pożytkuje na bieżące potrzeby małoletniego dziecka pozostającego pod jej pieczą, w tym w szczególności na wydatki związane z leczeniem dziecka. Znaczyła również, że jej sytuacja nie pozwala na poczynienie oszczędności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie powódki zasługuje na częściowe uwzględnienie.

O zwolnienie od kosztów sądowych może ubiegać się zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, osoba fizyczna, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Natomiast stosownie do treści art. 101 ust. 1 u.k.s.c. sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Wobec tego, zwolnienie od kosztów sądowych uzależnione jest od ustalenia przez Sąd, w oparciu o okoliczności dotyczące stanu rodzinnego, majątkowego, dochodów i źródeł utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie, iż osoba ta nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania siebie i swojej rodziny. Powyższy stan winien wynikać z rzetelnego i wiarygodnego oświadczenia majątkowego zawierającego dane dotyczące wysokości uzyskiwanego dochodu, posiadanego majątku oraz stanu rodzinnego.

Nie ulega wątpliwości, że strona przygotowująca się do procesu sądowego powinna być świadoma wydatków związanych z tym przedsięwzięciem, stąd powinna się do niego przygotować przez poczynienie oszczędności i ograniczenie innych wydatków, które nie są niezbędne (orzeczenie SN z dnia 24 lipca 1980 r., I CZ 99/80, LEX nr 8257; z dnia 24 września 1984 r., II CZ 104/84, LEX nr 8257; oraz z dnia 14 października 1983 r., I CZ 151/83, OSNCP 1984, nr 5, poz. 82).

Na podzielenie zasługują też przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia poglądy judykatury podkreślające odpłatność postępowania cywilnego oraz wyjątkowość instytucji zwolnienia od kosztów. Rzecz jednak w tym, aby wszystkie te zapatrywania zostały należycie odniesione do realiów konkretnej sprawy. Słusznym jest, bowiem postulat, aby rozpoznawanie wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych opierało się na podejściu pragmatycznym, unikającym skrajności i uwzględniającym, na ile to możliwe, realia konkretnej sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sytuacja rodzinna, majątkowa i zarobkowa powódki uzasadnia udzielenie jej zwolnienia od obowiązku ponoszenia opłaty sądowej od pozwu – w części – ponad kwotę 200 zł. Znajomość aktualnych realiów społeczno-ekonomicznych pozwala bowiem na przychylenie się do stanowiska skarżącej, iż w jej wypadku uiszczenie wymaganych w niniejszej sprawie kosztów w zakresie określonym przez Sąd Okręgowy nie mogłoby nastąpić bez jednoczesnego naruszenia granicy utrzymania koniecznego powódki i jej rodziny.

Niemniej jednak nie można podzielić stanowiska powódki, co do konieczności zwolnienia jej z kosztów sądowych w całości.

Z akt sprawy wynika, że powódka wywodzi swoje roszczenia ze zdarzeń które miały miejsce w kwietniu 2011 r. oraz w styczniu 2012 r. Zgodnie z twierdzeniami samej powódki z powyższego tytułu otrzymała zasądzoną wyrokiem karnym nawiązkę w kwocie 1000 zł. W sytuacji gdy powódka nosząc się z zamiarem dochodzenia od pozwanego dodatkowych roszczeń przeznacza całą otrzymaną od niego kwotę na bieżące potrzeby, nie licząc się z koniecznością przeznaczenia choćby części tej kwoty na koszty zainicjowanego przez siebie procesu, to nie ma uzasadnionych podstaw do udzielenia jej zwolnienia od kosztów w całości, a tym samym do przerzucenia w całości ciężaru ponoszenia kosztów na Skarb Państwa, a więc de facto innych obywateli, tym bardziej, że chodzi o tymczasowe wyłożenie tych środków, w razie bowiem uwzględnienia powództwa powódka otrzyma ich zwrot od pozwanego. Nadto zauważyć należy, że powódka posiada stałe, chociaż stosunkowo niewysokie dochody pozwalające, odkładać pewne oszczędności i uzyskać w okresie w jakim mogła przewidywać wniesienie pozwu środki na pokrycie części kosztów procesu. Powódka w chwili obecnej pozostaje bez zatrudnienia, przy czym jest ona osobą młodą (29 lat), zdolną do pracy. Nie jest też całkowicie ograniczona czasowo obowiązkami związanymi z opieką nad córką, bowiem jak wynika ze złożonego przez powódkę oświadczenia, jej córka uczęszcza do przedszkola. Z powyższego wynika, że powódka ma możliwości zarobkowania. Jak wskazał trafnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 stycznia 2010 r. II PZ 31/09 w przypadku strony która mogła liczyć się z obowiązkiem poniesienia kosztów sądowych, a bez ważnego powodu, nie wykorzystała w całości lub w części swoich możliwości zarobkowych, przy rozpoznawaniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych z reguły należy przyjąć, że stan majątkowy i dochody strony są takie, jakie miałaby ona, gdyby w pełni wykorzystała swoje możliwości zarobkowe.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zakres zwolnienia udzielonego powódce niniejszym postanowieniem umożliwi jej zainicjowanie postępowania, a tym samym usprawiedliwia założenie, że uiszczenie przez nią kosztów sądowych w tak określonym zakresie nie będzie stanowić bariery nie do pokonania w dostępie do sądu.

Z tych względów zażalenie powódki podlegało częściowemu uwzględnieniu na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. W pozostałej części podlegało ono oddaleniu, jako bezzasadne (art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.).