Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Ewa Kaniok (spr.)

Sędziowie:SA Maciej Dobrzyński

SO (del.) Marta Szerel

Protokolant: referent stażysta Weronika Trojańska

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I.+" Sp. z o.o. w K.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w O.

o zapłatę 169.640,84 zł

oraz sprawy z powództwa Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I.+" Sp. z o.o. w K.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w O.

o zapłatę 168.407,60 zł

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 26 czerwca 2014 r., sygn. akt XXVI GC 924/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I (pierwszym) i II (drugim) w ten sposób, że utrzymuje w mocy nakaz zapłaty w części nakazującej pozwanej (...) Sp. z o.o. w O. aby zapłaciła powódkom solidarnie kwotę 161.068,97 zł (sto sześćdziesiąt jeden tysięcy sześćdziesiąt osiem złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy) z ustawowymi odsetkami od 29 maja 2013 r. do dnia zapłaty i kwotę 5.270 zł (pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem kosztów procesu a w pozostałej części nakaz zapłaty uchyla i powództwo oddala;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III (trzecim) w ten sposób, że zamiast kwoty 4.155,71 zł (cztery tysiące sto pięćdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt jeden groszy) zasądza od pozwanego na rzecz powódek solidarnie kwotę 4.245 zł (cztery tysiące dwieście czterdzieści pięć złotych);

3.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie IV (czwartym) w ten sposób, że zamiast kwoty 445,27 zł (czterysta czterdzieści pięć złotych dwadzieścia siedem groszy) nakazuje ściągnąć od powódek kwotę 319 zł (trzysta dziewiętnaście złotych);

4.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach V (piątym) i VI (szóstym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódek kwotę 159.897,64 zł (sto pięćdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt siedem złotych sześćdziesiąt cztery grosze) z ustawowymi odsetkami od dnia 5 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty a w pozostałej części powództwo oddala;

5.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie VII (siódmym) w ten sposób, że zamiast kwoty 11.097,76 zł (jedenaście tysięcy dziewięćdziesiąt siedem złotych siedemdziesiąt sześć groszy) zasądza od pozwanego na rzecz powódek kwotę 11.254 zł (jedenaście tysięcy dwieście pięćdziesiąt cztery złote);

6.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

7.  zasądza od powódek solidarnie na rzecz pozwanego kwotę 1.720 zł (tysiąc siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Marta Szerel Ewa Kaniok Maciej Dobrzyński

Sygn. akt: I ACa 407/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 maja 2013 r. Spółdzielnia (...) z siedzibą w K. oraz I. + spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wnieśli o zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. kwoty 169.640,84 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

Uzasadniając swoje żądanie wskazali, że w wyniku rozstrzygnięcia przetargu nieograniczonego w przedmiocie świadczenia usług porządkowo – czystościowych w obiektach Zespołu Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej strony zawarły umowę o wykonywanie usług sprzątania. Powodowie wykonali usługę na rzecz pozwanego w ramach spółek cywilnych i wystawili z tego tytułu następujące faktury VAT: nr (...) na łączną kwotę 164.884,05 zł. Na należność dochodzoną pozwem składają się kwota 164.884,05 zł z tytułu niezapłaconych faktur VAT oraz odsetki od tej kwoty liczone od dnia 9 marca 2013 r. do dnia 28 maja 2013 r. w wysokości 4.756,79 zł.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 5 lipca 2013 r Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał (...) sp. z o.o. z siedzibą w O., żeby zapłaciła Spółdzielni (...) w K. oraz I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. kwotę 169.640,81 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, lub w terminie dwóch tygodni wniosła zarzuty.

W zarzutach od nakazu zapłaty (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. wniósł o uchylenie nakazu zapłaty, oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania i podniósł, iż z umowy w sprawie realizacji zamówienia publicznego wynika, że jako jej wykonawca wskazane jest konsorcjum wykonawców: Spółdzielnia (...) z siedzibą w K. (lider konsorcjum) oraz I. + spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., a nie Spółdzielnia (...) z siedzibą w K. oraz I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. prowadzący działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej. Do każdego z tych wykonawców przyporządkowany jest nr NIP oraz nr REGON. Powyższe oznacza, że w przypadku zamówienia, którego wykonawcą jest konsorcjum ww. firm brak było podstaw do przyjęcia przez pozwanego faktur wystawionych przez tych przedsiębiorców działających w ramach różnych spółek cywilnych z ich wyłącznym udziałem. Z tytułu realizacji zamówienia faktura może być wystawiona wyłącznie przez wykonawcę tego zamówienia, a zatem przez Spółdzielnię (...) z siedzibą w K. oraz I. + sp. z o.o z siedzibą w Ł.. Stosownie do art. 139 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych oraz § 8 ust. 4 umowy zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, stąd taka forma zmiany winna zostać przez strony zachowana. Strony nie zawarły aneksu do umowy określającego, jako strony umowy spółki cywilne, mimo to, spółki cywilne wystawiły faktury za usługi. Pozwany wyjaśnił, także, iż powodowie zaproponowali za świadczenie przedmiotowej usługi 164.884,05 PLN brutto w skali 1 miesiąca, przy czym w cenie tej uwzględniono podatek VAT w kwocie 9.550,32 zł, co daje łączną kwotę 5.935.825,80 PLN w skali 36 miesięcy (okres obowiązywania umowy), gdzie w cenie tej uwzględniona została wartość podatku VAT w wysokości 343.811,52 PLN.

Podniesiono również, iż z § 8 ust. 1 umowy wynagrodzenie należne wykonawcy ustalone zostało na kwotę 5.592.014,28 zł (netto), podatek VAT: 343.811,52 zł, brutto: 5.935.825,80 zł, co w powiązaniu z formularzem ofertowym przekłada się na płatności miesięczne w wysokości: 155.333,73 zł (netto), podatek VAT: 9.550,32 zł, 164.884,05 zł (brutto), zaś z faktur VAT łączna wartość rozliczenia wyniosła 163.611,03 zł (netto), VAT (1.273,02 zł), 164.884,05 zł (brutto). Wobec tego zapłata wynagrodzenia zgodnie z umową miała wynosić 155.333,73 zł, a nie 163.611,03 zł jak domagali się powodowie.

Pozwem z dnia 5 czerwca 2013 r. Spółdzielnia (...) z siedzibą w K. oraz I. + spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. wnieśli o zasądzenie od (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. kwoty 168.407,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

W uzasadnieniu pozwu wskazali, iż w lutym 2013 r wykonali usługę na rzecz pozwanego w ramach spółek cywilnych i wystawili z tego tytułu następujące faktury VAT: nr (...) na łączną kwotę 164.884,05 zł. Na należność dochodzoną pozwem składają się kwota 164.884,05 zł z tytułu niezapłaconych faktur VAT oraz odsetki od tej kwoty liczone od dnia 6 kwietnia 2013 r. do dnia 4 czerwca 2013 r. w wysokości 3.523,55 zł.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 14 października 2013 r. na skutek pozwu wniesionego z dnia 5 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał pozwanemu (...) sp. z o.o. z siedzibą w O., żeby zapłaciła powodom Spółdzielni (...) w K. oraz I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. kwotę 168.408,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 5 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, lub w terminie dwóch tygodni wniosła sprzeciw.

W sprzeciwie do nakazu zapłaty (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania i podniosła takie same zarzuty jak w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego 5 lipca 2013r.

Podniesiono również, iż zgodnie z § 8 ust. 1 umowy wynagrodzenie należne wykonawcy ustalone zostało na kwotę 5.592.014,28 zł (netto), podatek VAT: 343.811,52 zł, brutto: 5.935.825,80 zł, co w powiązaniu z formularzem ofertowym przekłada się na płatności miesięczne w wysokości: 155.333,73 zł (netto), podatek VAT: 9.550,32 zł, 164.884,05 zł (brutto), zaś z faktur VAT łączna wartość rozliczenia wyniosła 163.611,03 zł (netto), VAT (1.273,02 zł), 164.884,05 zł (brutto). Wobec tego zapłata wynagrodzenia zgodnie z zawartą umową miała wynosić 155.333,73 zł, a nie 164.884,05 zł jak domagali się tego powodowie .

W odpowiedzi powodowie podnieśli, że wykonanie umowy w ramach spółek cywilnych nie doprowadziło do zmiany podmiotowej zawartej umowy.

Postanowieniem z 23 maja 2014 r. Sąd Okręgowy postanowiłpołączyć do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia obie sprawy i prowadzić je pod wspólną sygnaturą XXVI GC 924/13.

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym 5 lipca 2013 roku w sprawie o sygn. akt XXVI GNc 540/13 w części, tj. w podpunkcie pierwszym ponad kwotę 158.317,69 zł tj. co do kwoty 11.323,15 zł); odsetek ustawowych liczonych ponad kwotę 106.416,71 zł tj. od kwoty 63.224,13 zł od 29 maja 2013 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w tej części. W podpunkcie drugim ponad kwotę 5.083,15 zł zasądzonych kosztów procesu. W punkcie drugim utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym 5 lipca 2013 roku w sprawie o sygn. akt XXVI GNc 540/13 w pozostałej części. W punkcie trzecim zasądził od (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. łącznie na rzecz Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I. +" sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 4.155,71 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego; w punkcie czwartym nakazał ściągnąć od Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I. +" sp. z o.o. z siedzibą w K. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa ‑ Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 445,27 zł tytułem części opłaty od zarzutów, od której pozwany był zwolniony. W punkcie piątym zasądził od (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. łącznie na rzecz Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I. +" sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 157.544,07 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od kwoty 105.643,09 zł od 5 czerwca 2013 do dnia zapłaty; w punkcie szóstym oddalił powództwo w pozostałej części. W punkcie siódmym zasądził od (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. łącznie na rzecz Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i "I. +" sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 11.097,76 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 24 maja 2012 r. Spółdzielnia (...) z siedzibą w K. oraz I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. zawarły umowę konsorcjum w celu złożenia wspólnej oferty w ramach zamówienia publicznego nr (...) 24 ‑ (...) zorganizowanego przez Szpital (...) ZOZ w O. na świadczenie usług porządkowo – czystościowych w obiektach ZP ZOZ oraz pomocniczych – opiekuńczo – pielęgnacyjnych i higienicznych przy pacjentach.

Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej i Konsorcjum w składzie Spółdzielnia (...) oraz I. + sp. z o.o. zawarli w dniu 14 września 2012 r. umowę nr (...) na podstawie wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu, na mocy której powodowie zobowiązali się realizować usługi sprzątania i utrzymania czystości oraz pozostałe usługi wymienione w specyfikacji warunków zamówienia w ZP ZOZ w O.. Umowa została zawarta na okres 36 miesięcy do dnia 15 września 2015 r. W § 8 strony ustaliły łączną wartość umowy na kwotę 5.592.014,28 zł netto, podatek VAT - 343 811,52 zł, wartość brutto - 5.935 825,80 zł, zaś rozliczenia za wykonywane usługi miały się odbywać fakturami częściowymi, za okresy miesięczne w formie ryczałtu (§9 umowy). Strony również ustaliły, że w przypadku, gdy nastąpi zmiana stawki podatku VAT na usługę, dopuszcza się zmianę wartości umowy określoną w §8 umowy, przy czym wartość umowy netto nie ulega zmianie, nastąpi jedynie zmiana wartości umowy brutto. (§ 10 ust. 4) Zapłata wynagrodzenia za usługę następować miała miesięcznie przelewem, w ciągu 30 dni po przedłożeniu faktury zamawiającemu.

Spółdzielnia (...) w K. wraz z I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. w dniu 14 września 2012 r. zawarły 5 umów spółki cywilnej pod firmami: (...) ‑ (...); (...) ‑ (...); (...) ‑ (...); (...) ‑ (...)”; (...), w celu realizacji umów na usługi utrzymania czystości. Ponadto w dniu 14 września 2012 r. Spółdzielnia (...) w K. oraz z I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł. zawarły porozumienie w sprawie rozliczenia usług umowy nr (...). W §1 przedmiotowego porozumienia Spółdzielnia (...) w K. oraz I. + sp. z o.o. z siedzibą w Ł., a także działające w tramach spółek cywilnych: (...) ‑ (...); (...) ‑ (...); (...) ‑ (...); (...) ‑(...); (...) oświadczyły, że w ramach tych spółek cywilnych realizują, w zakresie określonym w odrębnych porozumieniach umowę nr (...) zawartą z Zespołem Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w O..

W dniu 13 listopada 2012 r. przekształcono Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w O. w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą (...) zdrowia sp. z o.o. z siedzibą w O.. Natomiast Powiat O. przejął ze skutkiem na dzień 12 listopada 2012 r. zobowiązania Zespołu Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej do wysokości 48 milionów złotych.

Konsorcjum wykonało w styczniu 2013 r. oraz w lutym 2013 r usługi zgodnie z zawartą umową, czego rezultatem było wystawienie przez Spółdzielnię (...) oraz I. + sp. z o. o łącznie ze spółkami cywilnymi:

a)  Za usługi wykonywane w styczniu faktur VAT o nr: (...) przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 10.175 zł; (...)/(...) przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 10.640,55 zł; (...)/(...)przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 11.450 zł; (...)/(...) przez spółkę (...) ‑(...) na kwotę 12.000 zł; (...) (...)przez spółkę (...) na kwotę 17.185,75 zł; (...) przez Spółdzielnię (...) w K. na kwotę 103.432,75 zł.

b)  Za usługi wykonywane w lutym faktur VAT o nr: (...) przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 10.175 zł; (...)/(...) przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 10.640,55 zł; (...)/(...) przez spółkę (...) ‑ (...) na kwotę 11.450 zł; (...)/(...) przez spółkę (...) ‑ (...)”- na kwotę 12.000 zł; (...)/(...)przez spółkę (...) na kwotę 17.185,75 zł; (...) przez Spółdzielnię (...) w K. na kwotę 103.432,75 zł.

Na należność dochodzoną pozwem z dnia 29 maja 2013 r. w wysokości 169.640,84 zł składały się następujące należności główne obejmujące:

-

kwotę 10.175 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 10.640,55 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 11.450 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 12.000 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 17.185,75 zł z tytułu faktury VAT nr (...);

-

kwotę 103.432,75 zł z tytułu faktury VAT Nr (...) wystawiona przez Spółdzielnię – lidera Konsorcjum, łącznie 164.884,05 zł oraz odsetki od tej kwoty liczone od dnia 09 marca 2013 r. do dnia 28 maja 2013 r. w wysokości 4.756,79 zł.

Na należność dochodzoną pozwem z dnia 5 czerwca 2013 r. w wysokości 168.407,60 zł składały się następujące należności główne obejmujące:

-

kwotę 10.175 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 10.640,55 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 11.450 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 12.000 zł z tytułu faktury VAT Nr (...);

-

kwotę 17.185,75 zł z tytułu faktury VAT nr (...);

-

kwotę 103.432,75 zł z tytułu faktury VAT Nr (...) wystawionej przez Spółdzielnię – lidera Konsorcjum, łącznie 164.884,05 zł oraz odsetki od tej kwoty liczone od dnia 6 kwietnia 2013 r. do dnia 4 czerwca 2013r. w wysokości 3.523,55 zł.

Pozwanemu oraz jego poprzednikowi prawnemu przysługiwało prawo odliczenia VAT-u naliczonego i pozwany korzystał z tego prawa.

Umowa nr (...) zawarta przez strony była umową o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 k.c. stosuje się przepisy o umowie zlecenia. Zgodnie zaś z art. 734 §1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej (w niniejszej sprawie – usługi) dla dającego zlecenie. Pozwany jako zleceniodawca otrzymywał ze strony powodów umówione świadczenie usług czystościowo – porządkowych i był obowiązany do zapłaty umówionego wynagrodzenia na zasadach w umowie określonych. Pozwany nie kwestionował samego wykonania usługi, czy też jej jakości, podnosił wyłącznie zarzuty dotyczące sposobu wyliczenia wysokości wynagrodzenia oraz prawidłowości oznaczenia zleceniobiorców w fakturach VAT i odpowiedzialności za opóźnienie w zapłacie.

W ocenie Sądu Okręgowego, poprzednik prawny pozwanego oraz strona powodowa umówiły się, że Konsorcjum będzie miało prawo do wynagrodzenia w określonej kwocie netto, z określonym podatkiem VAT. Strony ustaliły również, że w wypadku zmiany stawek podatku VAT będzie on podlegał zmianie, jednakże uzgodniona kwota netto takiej zmianie nie będzie podlegała. (§10 ust.4 umowy). Powodowe Konsorcjum złożyło ofertę wskazując oznaczoną kwotę VAT, która następnie została przepisana do umowy. Wykładnia przedmiotowej umowy prowadzi do wniosku, że intencją i wolą stron było takie ustalenie wynagrodzenia strony powodowej, aby kwota netto nie ulegała zmianie. Tym samym, wystawienie faktur VAT na kwotę 164 884,05 zł netto równą kwocie 164 884,05 zł. brutto jest niezgodne z umową stron. Strona powodowa nieprawidłowo powiększyła kwotę netto o przypadającą na miesięczną kwotę wynagrodzenia część podatku VAT w wysokości 9550,32 zł. Tym samym wymagalna miesięczna kwota wynagrodzenia strony powodowej wynosi 155 333,73 zł. (164 884,05 zł - 9550,32 zł). Skoro strona powodowa nie odprowadzała podatku VAT i nie wystawiała faktur z tym podatkiem, winna wystawić, zgodnie z umową, faktury na umówioną kwotę netto i domagać jedynie wyżej wskazanej kwoty.

Sąd Okręgowy wskazał, że odrębną kwestią jest pozostawanie przez pozwanego w opóźnieniu z zapłatą umówionego wynagrodzenia. Strony ustaliły, że wynagrodzenie będzie płatne miesięcznie w oparciu wystawioną fakturę VAT. Prawidłowo wystawiona faktura VAT uprawnia do odliczania podatku naliczonego VAT, stanowi również podstawę do pomniejszenia przychodu o koszty jego uzyskania. Dokonywanie wpisów do ksiąg handlowych w oparciu o nieprawidłowe dokumenty rodzi odpowiedzialność karno-skarbową podmiotu.

Faktury wystawiane przez lidera Konsorcjum - Spółdzielnię (...) w K. - na kwotę 103 432,75 zł., były prawidłowe.

Odnosząc się do pozostałych wystawianych faktur, Sąd Okręgowy wskazał, że są one nieprawidłowe już tylko z tego powodu, iż kwota netto była zawyżona o równowartość podatku VAT.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że odrębną jest kwestia, czy faktury te zostały wystawione przez prawidłowe, w świetle umowy, podmioty. Zdaniem Sądu Okręgowego, przed zawarciem umowy konsorcjum konsorcjanci stali się członkami spółki cywilnej. Zgodnie z art. 860 k.c. przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Analiza postanowień umowy konsorcjum prowadzi do wniosku, że celem gospodarczym była realizacja oznaczonego zamówienia publicznego. Okoliczność, że po podpisaniu umowy z poprzednikiem prawnym pozwanego, zawarły 5 kolejnych umów spółki cywilnej, stanowi naruszenie zasady określonej w art. 353 ¹ k.c., albowiem jest sprzeczne z celem spółki cywilnej. Analiza poszczególnych umów prowadzi do wniosku, że umowy te różnią się tylko nazwą poszczególnych spółek cywilnych, nie zawierają żadnego wyodrębnianego majątku, czy celu gospodarczego, tak aby uzasadnić niezależny byt którejkolwiek z nich. Dopiero we wrześniu 2012 roku (k 197 – 200) wspólnicy przyporządkowali każdej ze spółek wykonywanie fragmentu zobowiązania wynikającego z kontraktu, nie wyodrębniając jednakże żadnego zespołu sił i środków uzasadniającego taki podział. W konsekwencji powołanie pięciu spółek cywilnych celem realizacji jednego kontraktu kłóci się nie tylko z celem spółki cywilnej, lecz nadto stanowi obejście prawa, w tym wypadku podatkowego. W konsekwencji nie sposób przyjąć, że pozwany, który nie otrzymał prawidłowej faktury na kwotę 51.900,98 zł netto (miesięczna kwota netto kontraktu 155.333,73 zł. minus wartość faktury wystawionej przez lidera Konsorcjum 103 432,75 zł = 51.900,98 zł) pozostawał w opóźnieniu z zapłatą.

Rozstrzygając zatem połączone sprawy Sąd Okręgowy w następujący sposób ocenił opóźnienie pozwanego.

Odnośnie roszczenia objętego pozwem z 29 maja 2013 r. w zakresie kwoty 103 432,75 zł z faktury VAT numer (...) (k. 33) Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany pozostawał w opóźnieniu (§11 ust. 4 umowy), albowiem strona powodowa domaga się odsetek za opóźnienie za usługi świadczone w styczniu 2013 roku, faktura została wystawiona 1 lutego 2013 roku, termin zapłaty ustalono na 6 marca 2013 roku, zaś strona powodowa skapitalizowane odsetki liczy od 9 marca 2013 roku do 28 maja 2013 roku, to jest w okresie kiedy pozwany był w opóźnieniu. Sąd Okręgowy zasądził zatem skapitalizowane odsetki za powyższy okres od kwoty 103 432,75 zł co dało kwotę 2.983,96 zł. W efekcie strona powodowa, na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 482 k.c., zasadnie domaga się odsetek za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa od kwoty 106.416,71 zł (103 432,75 zł ‑ należność główna + 2983,96 zł skapitalizowane odsetki).

Odnośnie roszczenia objętego pozwem z 5 czerwca 2013 r. w zakresie kwoty 103 432,75 zł. z faktury VAT numer (...) (k. 32) Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany pozostawał w opóźnieniu (§ 11 ust. 4 umowy), albowiem strona powodowa domaga się odsetek za opóźnienie za usługi świadczone w lutym 2013 roku, faktura została wystawiona 1 marca 2013 roku, termin zapłaty ustalono na 3 kwietnia 2013 roku, zaś strona powodowa skapitalizowane odsetki liczy od 6 kwietnia 2013 roku do 4 czerwca 2013 roku, to jest w okresie kiedy pozwany był w opóźnieniu. Sąd Okręgowy zasądził zatem skapitalizowane odsetki za powyższy okres od kwoty 103 432,75 zł co dało kwotę 2.210,34 zł. W efekcie strona powodowa, na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 482 k.c., zasadnie domaga się odsetek od dnia wytoczenia powództwa za opóźnienie od kwoty 105.643,09 zł (103 432,75 zł + 2.210,34 zł).

Rozstrzygając połączone sprawy Sąd Okręgowy:

na podstawie art. 496 k.p.c. uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym 5 lipca 2013 r. w sprawie o sygn. akt XXVI GNc 540/13, ponad kwotę 158.317,69 zł, (155.333,73 zł umówiona kwota netto plus skapitalizowane odsetki od kwoty 103 432,75 zł w kwocie 2983,96 zł) tj. co do kwoty 11.323,15 zł oraz odsetek ustawowych liczonych ponad kwotę 106.416,71 zł (103 432,75 zł + 2983,96 zł.) tj. od kwoty 63.224,13 zł od 29 maja 2014 r. (dzień wytoczenia powództwa) i w tej części powództwo oddalił, utrzymując nakaz zapłaty w pozostałej części.

Natomiast, powództwo z 5 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy uwzględnił w części co do kwoty 157.544,07 zł (155.333,73 zł umówiona kwota netto plus skapitalizowane odsetki od kwoty 103 432,75 zł w kwocie 2.210,34 zł) wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od kwoty 105.643,09 zł (103 432,75 zł + 2.210,34 zł) od 5 czerwca 2013 r. (dnia wytoczenia powództwa) do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając go w części, tj. w punkcie pierwszym w zakresie uchylającym nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym 5 lipca 2013 roku w sprawie sygn. akt XXVI GNc 540/13 ponad kwotę 158.317,69 złotych, tj. co do kwoty 11.323,15 złotych i oddalającym powództwo w tym zakresie; ponad kwotę 5.083,15 złotych zasądzonych kosztów procesu; oraz punkt czwarty w zakresie nakazującym ściągnąć od Spółdzielni (...) z siedzibą w K. i „I. +" sp. z o. o. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 445,27 złotych tytułem części opłaty od zarzutów, od której pozwany był zwolniony; oraz punkt szósty i zarzucili naruszenie:

1.  art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 358 ¹ § 1 k.c. - poprzez jego niezastosowanie wobec pominięcia dyrektywy interpretacyjnej nakazującej interpretować sformułowania budzące wątpliwość na niekorzyść osoby redagującej oświadczenie woli lub na niekorzyść osoby dla, której inna osoba zredagowała treść oświadczenia woli, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na jego treść, co doprowadziło do nieuprawnionego uznania, że treść §10 ust. 4 umowy obejmuje sytuację korzystania przez powodów ze zwolnienia podatkowego oraz, że powodowie w przypadku skorzystania ze zwolnienia podatkowego mogą żądać jedynie ceny netto, podczas gdy spełnienie świadczenia pieniężnego powinno nastąpić poprzez zapłatę sumy nominalnej, tj. ceny brutto uwzględniającej kwotę podatku od towarów i usług obliczoną według stawki obowiązującej w chwili składania ofert;

2.  art. 2 pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 roku o cenach - poprzez ich niezastosowanie wobec chybionego uznania, iż powodom należy się cena netto, podczas gdy wiążącą ceną dla wykonawcy i zamawiającego jest cena brutto, która podlega ocenie w postępowaniu przetargowym;

3.  art. 860 § 1 ust. 1 k.c. w zw. z art. 23 ust. 1 i art. 14 P.z.p. - poprzez ich niewłaściwą wykładnię wobec chybionego uznania, iż przez zawarcie umowy konsorcjum i wspólne przystąpienie do realizacji kontraktu powodowie stali się członkami spółki cywilnej;

4.  art. 860 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. - poprzez ich niewłaściwą wykładnię wobec chybionego uznania, iż zawarcie przez powodów po zawarciu umowy konsorcjum pięciu umów spółek cywilnych było sprzeczne z celem spółki cywilnej oraz stanowiło obejście prawa podatkowego;

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów wobec zaniechania wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i ocenę materiału dowodowego w sposób selektywny i sprzeczny z zasadą logicznego rozumowania, co skutkowało bezpodstawnym przyjęciem, iż treść § 10 ust. 4 obejmuje sytuację korzystania przez powodów ze zwolnienia podatkowego, w sytuacji gdy z całokształtu brzmienia tego postanowienia umownego wynika, że odnosi się ono jedynie do sytuacji urzędowej zmiany stawki podatku od towarów i usług;

6.  z ostrożności procesowej - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów, co skutkowało bezpodstawnym przyjęciem, iż powodowie nie mogą żądać odsetek ustawowych nawet od kwoty wynagrodzenia netto, ponieważ faktury VAT, z których wynikało wynagrodzenie opiewały na całą kwotę brutto, w sytuacji, gdy zgodnie z §11 ust 4 umowy powodowie mogą żądać zapłaty wynagrodzenia miesięcznie w terminie 30 dni od dnia dostarczenia faktury VAT (bez spełnienia przez te faktury dodatkowych warunków), a więc pozwany od 31 dnia po doręczeniu faktury VAT znajdował się w opóźnieniu i powodowie mieli prawo na podstawie art. 481 §1 k.c. żądać odsetek za okres opóźnienia.

W konkluzji skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez utrzymanie nakazu zapłaty z dnia 5 lipca 2013 roku w sprawie o sygn. akt XXVI GNc 540/13 w zakresie kwoty 11.323,15 złotych oraz odsetek ustawowych od kwoty 63.224,13 złotych od dnia 29 maja 2013 roku do dnia zapłaty oraz w zakresie kosztów procesu oraz kosztów postępowania zabezpieczającego; zmianę zaskarżonego wyroku w przedmiocie roszczenia objętego pozwem z dnia 5 czerwca 2013 roku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 10.863,53 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 62.764,51 złotych od dnia 5 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania. Nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania za drugą instancję.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji, oraz o zasądzenie od kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja uzasadniona jest w części, co pociąga za sobą częściową zmianę wyroku w oparciu o art. 386 par. 1 k.p.c. i oddalenie apelacji w pozostałej części w oparciu o art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji są w przeważającej części prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne ze zmianami wskazanymi w dalszej części rozważań.

Strony zawarły umowę, której przedmiotem było świadczenie przez powodów usług sprzątania i utrzymania czystości oraz innych wymienionych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, w dniu 14.09.2012r. a więc pod rządami ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.). Zgodnie z art. 3. 1. tej ustawy, użyte w ustawie określenie cena oznacza wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2004 r. V CK 358/03, jeżeli towar lub usługa nie jest podatkiem od towarów i usług opodatkowana, to cena nie obejmuje należności z tytułu tego podatku. Sąd Apelacyjny to stanowisko podziela. Podatek VAT ma bowiem, charakter cenotwórczy. Jednak, taki charakter można przypisać wskazanemu podatkowi jedynie w tych sytuacjach, w których istnieje obowiązek jego uiszczenia. Trudno mówić o cenotwórczym charakterze podatku, którego sprzedawca nie ma obowiązku uiszczać. Objęcie ceną towaru lub usługi, należności z tytułu podatku od towarów i usług jest bowiem uzasadnione tym, że powstają określone przepisami podatkowymi możliwości odliczenia tego podatku Taki wniosek wynika zresztą z gramatycznej wykładni art. 3 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach , w którym wyraźnie mowa jest o towarze lub usłudze opodatkowanej podatkiem od towarów i usług. A contrario zatem, jeżeli towar lub usługa nie jest takim podatkiem opodatkowana, cena nie obejmuje należności z tytułu podatku od towarów i usług.

W ocenie Sądu Apelacyjnego właśnie tak a nie inaczej rozumiały cenę strony w umowie z 14.09.20012r. mówiąc o cenie netto oraz o cenie brutto a więc uwzględniającej VAT, a konkluzję taką można wyprowadzić między innymi z par. 8 umowy, z którego wynika, że cena netto jest niezmienna natomiast zmiana ceny może nastąpić w przypadku zmiany stawki VAT. Intencją stron było zatem uzyskanie przez powodów ceny netto, a podatek VAT nie miał stanowić przysporzenia majątkowego powodów lecz kwotę, którą będą musieli odprowadzić do budżetu Państwa. Skoro nie ciąży na powodach obowiązek podatkowy i wystawili faktury nie uwzględniające podatku VAT, to nie mogą umówionego wynagrodzenia netto powiększać o podatek VAT i traktować tego podatku jako części należnego im wynagrodzenia netto. Rację ma sąd I instancji, że w przypadku usług, od których powodowie nie mięli obowiązku odprowadzania podatku VAT powinni byli wystawić faktury na umówioną kwotę wynagrodzenia netto. Umowa nie daje im bowiem prawa do powiększenia wynagrodzenia netto o kwotę podatku VAT. Z treści umowy nie da się wyprowadzić ustalenia, że zgodnym zamiarem i wolą stron było, by w razie gdy usługa nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, cena netto ulegała automatycznie zwiększeniu o kwotę VAT. Zaś z wystawionych faktur wynika, że niektóre z usług były opodatkowane podatkiem VAT a inne temu podatkowi nie podlegały np. k. 29 i 32., strony natomiast wyraźnie odróżniły w treści umowy cenę netto i cenę brutto.

Co do zasady rozstrzygnięcie sądu I instancji jest więc prawidłowe, jednak sąd ten nie zauważył, że w przypadku faktury na kwotę 17.185,75 zł. z 1.02.2013r. k. 32 i na kwotę 17.185,75 zł. z 1.03.2013r. k. 31 akt XXVI GC 947/13 w rubryce podatek wskazano kwotę VAT w wysokości 1.273,02 zł., zatem w/w kwoty powinny być doliczone do kwoty wynagrodzenia netto, co uzasadnia zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz powoda w/w kwot, albowiem w oparciu o art. 735 k.c. za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie wskazane w umowie.

Zmieniając zaskarżony wyrok w obu połączonych sprawach. Sąd Apelacyjny zasądził umówioną kwotę netto tj. 155.333,73 plus podatek VAT z tych faktur, które ten podatek uwzględniały jako obciążający daną usługę. W obu połączonych sprawach z tytułu podatku obciążenie wynosiło po 1273,02 zł. ( k.31 akt sprawy dołączonej i k.32 sprawy XXVI GC 924/13, zatem w obu sprawach należność główna podlegająca zasądzeniu wynosi 156.606,75 zł. W sprawie, w której wydany był nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym do należności głównej doliczono ustawowe odsetki od tej należności za okres od 9.03.2013r. do 28.05.2013r. tj. kwotę 4.462,22 zł. co razem uczyniło kwotę 161.068,97 zł.

W drugiej z połączonych spraw do należności głównej doliczono ustawowe odsetki od tej należności za okres od 6.04.2013r. do 4.06.2013r. tj. kwotę 3.290,89 zł., co w sumie dało kwotę 159.897,64 zł. W pozostałej części apelacja uległa oddaleniu jako bezzasadna. Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska apelacji, że treść §10 ust. 4 umowy w sytuacji korzystania przez powodów ze zwolnienia podatkowego uprawnia ich do żądania ceny powiększonej o podatek VAT. Powodowie nie wykazali, że taki był zgodny zamiar stron umowy. Zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 65 par. 1 k.c. nie jest zasadny.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 2 pkt 1 ustawy Prawo zamówień publicznych w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 roku o cenach, albowiem jak wskazano wyżej wiążącą ceną dla wykonawcy i zamawiającego jest cena brutto, jedynie wówczas gdy towar lub usługa jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług. W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, że w postępowaniu przetargowym strony nie przywiązywały wagi do opodatkowania usług podatkiem VAT i że pozwany zobowiązał się uiścić cenę brutto bez względu na to, czy powodowie będą zobowiązani uiścić podatek VAT. Ustalając w par. 8 łączną wartość umowy, strony wyraźnie wskazały jako tę wartość kwotę wynagrodzenia netto, zaznaczając że jest ona wiążąca, zaś podatek VAT ujęty został jako odrębna pozycja należna właśnie tytułem podatku a nie wynagrodzenia za usługę. W tym zakresie zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 233 par. 1 k.p.c. nie jest trafny. Zapis par. 10.4 umowy jedynie potwierdza wyżej przedstawioną wykładnię zgodnego zamiaru stron umowy.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Sądu Okręgowego, że powodom nie należą się ustawowe odsetki od kwot netto wynoszących 51.900,98 zł. od 9.03.2013r do 28.05.2013r.w sprawie XXVIGC 924/13 a w sprawie XXVIGC 947/13. od 6.04.2013r. do 4.06.2013r. z uwagi na wadliwie wystawione faktury. Rację ma strona powodowa, że zgodnie z par. 11 ust. 4 umowy, powodowie mogli żądać wynagrodzenia w terminie 30 dni od przedłożenia faktury VAT. Okoliczność, że w fakturze błędnie wskazali kwotę wynagrodzenia netto, nie zmienia faktu, że faktura została doręczona a zatem termin do zapłaty wymagalnej kwoty z faktury (niższej niż kwota, na którą dana faktura opiewała) rozpoczął bieg i po upływie 30 dni pozwany znajdował się w opóźnieniu. W związku z powyższym zaskarżony wyrok uległ zmianie w części dotyczącej odsetek poprzez zasądzenie kwot wskazanych wyżej.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego, że umowy spółek cywilnych zawarte przez powodów są dotknięte nieważnością, powodowie mogli w ramach swobody umów zawrzeć umowę spółki cywilnej w celu realizacji zamówienia publicznego i nie zostało wykazane, iż umowy te zawarte zostały dla pozoru lub w celu obejścia prawa podatkowego.

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, zatem podmiotami realizującymi zamówienie publiczne byli nadal wspólnicy spółki cywilnej a więc te same podmioty, które zawarły umowę na zamówienie publiczne. Faktury wystawione przez spółkę cywilną należało zatem traktować jak faktury wystawione przez wspólników a stosunek spółki jedynie jako węzeł regulujący stosunki wewnętrzne między wspólnikami.

Zmiana zaskarżonego wyroku w części obejmującej dochodzoną należność pociągnęła za sobą zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu. Rozliczenie kosztów nastąpiło według proporcji w której każda ze stron wygrała proces. Powodowie wygrali proces w 95%. w sprawie, w której wydano nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym ponieśli opłatę od pozwu tj. 2121 zł. i opłatę za zastępstwo procesowe tj. 3617 zł. razem 5.738 zł. a 95% z tej sumy to kwota 5.451,10 zł. Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego tj. 3617 zł. a 5% z tej kwoty to 180,85 zł. Po kompensacie, na rzecz powodów należna jest kwota 5270 zł. W drugiej sprawie rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję zawarte jest w punkcie 7 wyroku i oparte na analogicznej zasadzie. Powodowie ponieśli opłatę od pozwu tj. 8420 zł. i koszty zastępstwa 3617 zł., razem 12.037 a 95% z tej sumy to kwota 11.435,15 zł. Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego tj. 3617 zł. a 5% z tej kwoty to 180,85 zł. Po kompensacie, na rzecz powodów należna jest od pozwanego kwota 11.254zł.

Jeśli chodzi o koszty procesu za II instancję Powódki wygrały w sprawie, w której uprzednio toczyło się postępowanie nakazowe w 24% a w drugiej ze spraw w 21,6%, w pozostałym zakresie przegrały i według w/w proporcji rozliczono koszty procesu.

W sprawie objętej uprzednio postępowaniem nakazowym GNc 540/13 pozwanemu należy się od powódek kwota 798 zł. a w drugiej ze spraw kwota 922 zł. co daje łącznie sumę 1720 zł.

Na koszty procesu za II instancję składają się po stronie powodowej: opłata od uwzględnionej części apelacji w sprawie uprzednio objętej postępowaniem nakazowym 138 zł., a w sprawie objętej postępowaniem upominawczym 118 zł. i wynagrodzenie pełnomocnika, ( 24 % tj. 432 zł.) i ( 21,6% tj. 389 zł.) Na koszty pozwanego składa się wynagrodzenie pełnomocnika odpowiednio 76% tj. 1368 zł. w sprawie poprzednio GNc 540/13 i 78,4% tj. 1429 zł. Sumując (432+138=570-1368 = 798 i 389+118=507-1429=922; 798+922=1720).