Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 października 2015 roku Sąd Rejonowy
w Skierniewicach utrzymał w mocy w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany w dniu 12 maja 2015 roku w sprawie V GNc 304/15, którym nakazał pozwanej A. S., aby zapłaciła powodowi J. J. kwotę 3.075,00 zł
wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty.

Pozwana wniosła apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego – art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie zgłoszonego w sprzeciwie dowodu z dokumentów w postaci akt sprawy przekazanej powodowi przez pozwaną do prowadzenia, w sytuacji gdy dowód ten był niezbędny do ustalenia treści i zakresu umowy łączącej strony, a pozwana wskazywała od początku, że nie ma dostępu do tejże dokumentacji, gdyż znajduje się ona w całości w posiadaniu powoda,

2.  naruszenie prawa procesowego – art. 212 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niedążenie przez Sąd do ustalenia istotnych okoliczności spornych pomiędzy stronami, a także przytoczenia dowodów na poparcie swoich twierdzeń, w sytuacji, gdy z treści pozwu i sprzeciwu od nakazu zapłaty wyłania się spór pomiędzy stronami co do rzeczywistej treści i zakresu zawartej pomiędzy stronami umowy,

3.  naruszenie prawa procesowego – art. 299 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niedopuszczenie przez Sąd dowodu z przesłuchania stron w sytuacji, gdy pozostały pomiędzy stronami niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy,

4.  naruszenie prawa materialnego – ary. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 735 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że powód wykonał w całości zlecenie powierzone mu umową zawartą
z pozwaną, za co należy mu się wynagrodzenie w sytuacji, gdy w rzeczywistości powód wykonał umowę jedynie w nieznacznej części,

5.  naruszenie prawa materialnego – art. 5 k.c. w zw. z § 50 ust. 2 i § 51 zdanie 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu poprzez wydanie wyroku naruszające zasady współżycia społecznego – zasadę zaufania klienta
do pełnomocnika – w sytuacji gdy powód – profesjonalny pełnomocnik pozwanej
w innej sprawie nie wykonał umowy o ustalonej z pozwaną treści i nie zawarł pisemnej umowy z pozwaną na świadczenie usług prawnych ani też nie potwierdził wysokości honorarium na piśmie.

W oparciu o powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Skierniewicach
V Wydziałowi Gospodarczemu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

Pozwana wniosła ponadto o dopuszczenie w trybie art. 381 k.p.c. dowodów
z dokumentów w postaci całości dokumentacji sprawy przekazanej przez pozwaną powodowi do prowadzenia – na okoliczność rzeczywistej treści umowy zawartej pomiędzy stronami, dowodu z kopii koperty, w której powód przesłał pozwanej całość dokumentacji sprawy przekazanej mu przez pozwaną do prowadzenia – na okoliczność daty przekazania pozwanej przez powoda całości dokumentacji objętej umową o świadczenie usług prawnych,
braku dostępu przez pozwaną (w dacie składania sprzeciwu oraz w dacie rozprawy przed Sądem I instancji) do tejże dokumentacji, dowodu z zeznań świadka M. S. –
na okoliczność ustaleń pomiędzy stronami co do zakresu, treści i przedmiotu umowy, ustalonego wynagrodzenia za wykonanie zlecenia, niewykonania przez powoda określonego umową zlecenia, dowodu z przesłuchania stron – na okoliczność ustaleń pomiędzy stronami co do zakresu, treści i przedmiotu umowy, ustalonego wynagrodzenia za wykonanie zlecenia, niewykonania przez powoda określonego umową zlecenia, wprowadzenia przez powoda pozwanej w błąd co do zakresu „usługi prawnej” wskazanej na fakturze VAT nr (...), rzeczywistego zakresu wykonania przez powoda umowy zlecenia.

Powód wniósł o oddalenie w całości apelacji pozwanej jako bezzasadnej, oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd O kręgowy zważył:

Apelacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do złożonych w apelacji wniosków dowodowych o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów oraz z zeznań świadka i z zeznać stron. Sąd Okręgowy oddalił zgłoszone wnioski jako spóźnione
na podstawie art. 381 k.p.c.

Zgodnie z powołanym przepisem sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty
i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Strona powinna przynajmniej uprawdopodobnić wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 381 k.p.c.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem strona, która dopuszcza się zaniedbania
w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku dowodowego
nie uwzględni (patrz wyrok S.A. w Białymstoku z dnia 20 maja 2014 r., III AUa 1912/13, LEX nr 1473665, wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 05 lutego 2014 r., I ACa 824/13, LEX
nr 1454650). Jeżeli strona uważa, że do udowodnienia jej twierdzeń wystarczy określony dowód i dlatego nie przytacza innych dowodów, to jej błąd nie jest usprawiedliwiony,
sama ponosi winę niezgłoszenia dalszych dowodów i nie może zarzucać nieuzasadnionego uniemożliwienia wykazania zasadności swoich twierdzeń (wyrok S.A. w Katowicach z dnia
07 maja 2013 r., I ACa 159/13, LEX nr 1327521, wyrok S.A. w Białymstoku z dnia
09 stycznia 2013 r., I ACa 709/12, LEX nr 1286459).

Wraz z odpisem nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 12 maja 2015 roku doręczono pozwanej pouczenie o sposobie i terminie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty, obowiązku wskazania okoliczności faktycznych i dowodów, pod rygorem pominięcia twierdzeń i dowodów spóźnionych (pouczenie k. 15, zwrotne potwierdzenie odbioru k. 17). Pomimo tego we wniesionych od nakazu zapłaty zarzutach pozwana nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych na poparcie swojego twierdzenia o zakresie zawartej między stronami umowy o świadczenie usług prawnych. Oświadczyła jedynie, że wszelka dokumentacja znajduje się u powoda, nie zwracając się jednocześnie z wnioskiem, aby Sąd zobowiązał powoda do jej załączenia do akt sprawy. Również na rozprawie w dniu
30 września 2015 roku pozwana nie złożyła żadnego wniosku dowodowego, potwierdzając
w dalszym ciągu, że wszelka dokumentacja w przekazanej powodowi do prowadzenia sprawie nadal pozostaje u powoda.

Nie można zgodzić się z pozwaną, że złożenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z dokumentów przekazanych powodowi w ramach zwartej umowy o usługi prawne nie było możliwe we wcześniejszej fazie postępowania. Wskazać należy bowiem, że pozwana mogła wnosić aby Sąd zobowiązał powoda do złożenia tych dokumentów w trybie art. 248
§ 1 k.p.c., bądź po zwróceniu się bezpośrednio do powoda o ich zwrot – złożyć je do akt sprawy wraz z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z tychże dokumentów. Tymczasem pozwana podjęła czynności zmierzające do odzyskania przekazanych powodowi dokumentów dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, o czym świadczy treść pisma przewodniego skierowanego z kancelarii powoda do pozwanej w dniu 23 października 2015 roku (pismo
k. 57).

Jeśli chodzi natomiast o wniosek dowodowy z osobowych źródeł dowodowych, pozwana w apelacji nawet nie podjęła próby uzasadnienia, z jakich przyczyn nie mogła
go powołać w toku postępowania przed Sądem I instancji. Dodatkowo wskazać należy,
że z uwagi na fakt, że niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu w trybie uproszczonym przeprowadzenie dowodu innego niż dowód z dokumentu nie byłoby możliwe, z wyjątkiem dowodu, z którego strona nie mogła skorzystać przed Sądem I instancji (art. 505 ¹¹ § 1 i 2 k.p.c.). Taka sytuacja nie wystąpiła w rozpoznawanej sprawie.

Odnosząc się natomiast do podniesionych w apelacji zarzutów są one w ocenie Sądu Okręgowego chybione.

W pierwszej kolejności analizy wymagają zarzuty naruszenia przepisów postępowania, tj. nie ustalenia przez Sąd I instancji okoliczności spornych między stronami (art. 212 § 1 k.p.c.), pominięcia zgłoszonego przez pozwaną w sprzeciwie dowodu z dokumentów (art. 217 § 1 k.p.c.) oraz niedopuszczenia dowodu z przesłuchania stron (art. 299 k.p.c.),
co w konsekwencji stanowiło naruszenie art. 227 k.p.c., poprzez nieprzeprowadzenie dowodów na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z powołanych przepisów pozwana zdaje się wywodzić obowiązek prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu, wbrew regułom zawartym w art. 6 k.c. i jego procesowym odpowiedniku w postaci art. 232 zd. pierwsze k.p.c. Tymczasem to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia faktów, z których wywodzą one skutki prawne. Inicjatywa dowodowa sądu jest wprawdzie możliwa, zgodnie z art. 232 zd. drugie k.p.c., jednakże w orzecznictwie podkreśla się, że winna mieć miejsce w wypadkach wyjątkowych (wyrok S.A. w Łodzi z dnia 29.05.2015 r., I ACa 526/14), zwłaszcza w sprawach między przedsiębiorcami. Pozwana wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji nie złożyła
w sprzeciwie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z dokumentów przekazanych powodowi w celu prowadzenia jej sprawy. Również w trakcie postępowania na żadnym jego etapie nie wniosła o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron. Wobec tego nie może skutecznie podnosić zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 217 § 1 k.p.c. i art. 299 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.

Zarzut naruszenia powołanych przepisów w istocie swej może odnosić się tylko
do sytuacji procesowych polegających na pominięciu bądź oddaleniu wniosków dowodowych strony, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Pozwana żadnych wniosków bowiem
nie zgłosiła. Z kolei zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. ma rację bytu tylko w sytuacji,
gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności, które nie mają istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła wpłynąć
na jej wynik, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, błędnie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2006 roku, IV CSK 272/06, Mon. Prawn. 2007, nr 2, s. 60;
z 4 listopada 2008 roku, II PK 47/08; wyrok z 11 lutego 2011 roku, I CSK 334/10).

Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 212 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niedążenie przez Sąd Rejonowy do ustalenia istotnych okoliczności spornych między stronami. To działanie Sądu Rejonowego nie było w niniejszym postępowaniu uzasadnione.
Z porównania treści pozwu z treścią sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wynika, iż oś sporu między stronami była oczywista – chodziło o zakres usług prawniczych, do wykonania których zobowiązał się powód w ramach ustnej umowy, zawartej między stronami. Powód twierdził, i stanowisko swoje poparł stosownymi dowodami,
że w ramach umowy odbył kilka spotkań z pozwaną, zapoznał się z obszerną dokumentacją przedstawioną przez pozwaną i ostatecznie wystosował do dłużnika pozwanej obszerne pismo, w którym sformułował żądania, ich podstawę faktyczna i prawną. Za wykonaną usługę powód wystawił fakturę VAT nr (...), którą pozwana przyjęła i potwierdziła własnoręcznym podpisem. Jak wskazała sama pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty faktura została wystawiona przez powoda w dniu, w którym sporządził pismo do dłużnika pozwanej. Przyjęcie faktury przez pozwaną jednoznacznie świadczyło zatem, że była
to ostatnia czynności w ramach umowy o usługi prawne zawartej między stronami,
po wykonaniu której powód wystawił fakturę na kwotę obejmującą umówione za te usługi wynagrodzenie. Stanowisko pozwanej z kolei sprowadzało się do twierdzenia, że w ramach zawartej umowy i ustalonego wynagrodzenia w wysokości 2.500,00 zł netto powód miał reprezentować pozwaną także w postępowaniu sądowym. Na okoliczność tę pozwana
nie zgłosiła jednak żadnych wniosków dowodowych. Na marginesie wskazać należy,
że nawet gdyby pozwana w sprzeciwie złożyła wniosek o dopuszczenie dowodu
z dokumentów, jakie przekazała pełnomocnikowi w celu prowadzenia swojej sprawy,
to dowód ten byłby nieprzydatny dla stwierdzenia okoliczności, na które został złożony.

Zważywszy na powyższe Sąd Rejonowy orzekał w oparciu o materiał dowodowy zaoferowany wyłącznie przez powoda. Materiał ten stanowiła przede wszystkim faktura VAT nr (...), wystawiona w dniu wykonania umowy przez powoda i podpisana przez pozwaną, ale także wezwanie do zapłaty dochodzonej kwoty oraz kserokopia protokołu z rozprawy
w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej. Brak reakcji pozwanej na wezwanie
do zapłaty oraz niestawiennictwo na rozprawę w celu ugodowego załatwienia sporu świadczyły także o zasadności twierdzeń powoda, co do podstawy faktycznej powództwa. Przeciwne twierdzenia pozwanej składane w toku procesu, były tylko przyjęta przez nią linia obrony przed uzasadnionym roszczeniem powoda, przy czym twierdzenia te nie zostały poparte żadnymi dowodami.

W kontekście powyższych rozważań za bezzasadny należało uznać także zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 735 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że powód wykonał w całości zlecenie powierzone mu przez pozwaną, za co należy mu się wynagrodzenie, podczas gdy w rzeczywistości wykonał umowę jedynie w nieznacznej części. Jak wskazano wyżej, powód wykazał, że łącząca strony umowa obejmowała jedynie sporządzenie pisma skierowanego do dłużnika pozwanej i została przez powoda wykonana
w całości. Ustalone między stronami wynagrodzenie nie może być uznane za wygórowane. Wynagrodzenie to zostało ustalone za całość wykonanych usług, w tym kilka spotkań
z pozwaną, zapoznanie się z obszernymi materiałami przekazanymi powodowi przez pozwaną oraz sporządzenie w oparciu o zebrane informacje pisma do dłużnika pozwanej. Pozwana nie kwestionowała ani sposobu wykonania umowy przez powoda, ani wysokości należnego mu wynagrodzenia aż do czasu otrzymania nakazu zapłaty w niniejszej sprawie, tj. przez okres dwóch i pół roku od dnia wystawienia i przyjęcia faktury VAT, nie podjęła próby wyjaśnienia wysokość długu wcześniej.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 5 k.c. w zw. § 50 ust. 2 i § 51 zd. pierwsze Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny
ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie przez uprawnionego nie jest uważane
za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 25 sierpnia 2011 roku, sygn. akt II CSK 640/10 (LEX nr 964496) istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mając charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na jego wyjątkowy – w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych
w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Stanowisko podkreślające wyjątkowy charakter art. 5 k.c. znaleźć można w wielu orzeczeniach Sądu Najwyższego,
np. w wyroku z dnia 11 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II CSK 438/12 (LEX nr 1341662).
Sąd Najwyższy podkreślił w nim ponadto, że wszelkie rozstrzygnięcia będące wyjątkiem
od strzeżenia praw podmiotowych wymagając ostrożności oraz wnikliwego rozważenia wszelkich aspektów rozpoznawanego przypadku. W orzecznictwie przyjmuje się także powszechnie, że podnosząc zarzut z art. 5 k.c. należy wskazać z jakimi zasadami współżycia społecznego pozostaje w sprzeczności korzystanie z prawa. Przy czym zasady współżycia społecznego rozumie się jako normy moralne odnoszące się do stosunków międzyludzkich, których przestrzeganie spotyka się pozytywną oceną społeczną a naruszanie z dezaprobatą.

W kontekście powyższego należy stwierdzić, że pozwana nie wykazała z powodu jakich szczególnych okoliczności zachowanie powoda dochodzącego zapłaty wynagrodzenia
za wykonane usługi prawnicze należałoby ocenić za nadużycie prawa podmiotowego.
Tylko bowiem wówczas działanie powoda nie byłoby uważane za wykonywanie prawa
i nie zasługiwałoby na ochronę.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej na podstawie
art. 385 k.p.c. jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1
i 3 k.p.c. obciążając nimi pozwaną, jako stronę przegrywającą postępowanie przed Sądem
II instancji.

Koszty te stanowiło jedynie wynagrodzenie pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, ustalone w oparciu o § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).