Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 25 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2016r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. J. (1) i K. J. (2)

przeciwko (...) Sp. z o.o. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu

z dnia 19 czerwca 2015r. sygn. akt I C 1016/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 2400 tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski SSO Marian Raszewski

Sygnatura akt II Ca 598/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2016r. Sąd Rejonowy w Kaliszu z powództwa głównego zasądził od pozwanego (...) sp. z o.o. w K. na rzecz powodów K. J. (1), K. J. (2) solidarnie kwotę 39.222,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15.10.201 Ir. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Z powództwa wzajemnego zasądził od powodów K. J. (1), K. J. (2) solidarnie na rzecz pozwanego (...) sp. z o.o. w K. kwotę 1.759 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26.01.2012r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo wzajemne w pozostałym zakresie a ponadto rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Apelację wniosła pozwana (...) sp. z o.o. w K. zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w części a mianowicie pkt. I w całości, pkt IV w części oddalającej powództwo wzajemne ponad kwotę 1.759 zł z ustawowymi odsetkami oraz pkt V i VI obejmującej rozstrzygnięcie o kosztach procesu i sadowych obciążających nimi pozwaną.

Skarżonemu wyrokowi apelująca zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego art. 328 § 2 KPC poprzez brak należytego wskazania podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, art. 321 § 1 KPC rzez orzeczenie o żądaniu nieobjętym pozwem i w konsekwencji zasądzenie na rzecz powodów kwoty 759,02 zł tytułem obniżenia wynagrodzenia za usterki postaci uszkodzenia płytki elewacyjnej na gazonie przy gazonie oraz kwoty w wysokości 4.840,66 zł tytułem tzw. dodatku za utrudnienia, art. 233 § 1 KPC rzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na dowolnym uznaniu za pełnowartościową i rzetelną opinię biegłego powołanego w sprawie, art. 227 w zw. z art. 286 KPC rzez zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego, art. 233 § 1 KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego,
a także dowolną ocenę dowodów i okoliczności sprawy, z pominięciem pism pozwanej (powódki wzajemnej) z dni 6.09.2011 r.i 22.09.2011 r. dokumentacji fotograficznej budynku, zeznań świadków A. M., P. H. i F. C., a także dowodu z przesłuchania pozwanej, wydruków z korespondencji elektronicznej stron załączonej do pisma procesowego z dnia 30.04.2012 r., polegające na bezpodstawnym przyjęciu, iż z iż koszty usunięcia wad budynku powodów wynoszą 53.300 zł; przez nieustalenie że pozwana oferowała powodom dokonanie naprawy wad budynku oraz, że powodowie mieli świadomość istnienia określonych wad budynku; że pozwana nie udowodniła okoliczności, iż nie ponosi odpowiedzialność za opóźnienie
w wykonaniu robót w wymiarze ponad 60 dni oraz że pozwana wykazała zasadność żądania zapłaty za roboty dodatkowe, błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wyroku, przez przyjęcie, że pozwana ponosi odpowiedzialność za opóźnienie
w terminowym zakończeniu prac wymiarze 308 dni, art. 231 KPC poprzez błędne uznanie, że zwłoka 308 dni była spowodowana zawinioną przez pozwaną niewłaściwą organizacją pracy na budowie; art. 230 KPC w zw. z art. 229 KPC przez pominięcie, że fakt wykonania przez pozwaną robót dodatkowych został przyznany, a ich wartość była niekwestionowana, art. 232 zd. pierwsze KPC przez pominięcie, że wartość wykonanych przez pozwaną robót dodatkowych została przez powodów przyznana
w sposób dorozumiany.

2.  naruszenie prawa materialnego art. 637 § 2 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 656 KC poprzez jego błędne zastosowanie, art. 557 § 2 KC w zw. z art. 638 KC oraz w zw. z art. 656 KC poprzez ich niezastosowanie art. 483 § 1 KC w zw. z art. 471 KC poprzez ich niezastosowanie, art. 405 KC w zw. z art. 410 § 2 KC poprzez ich niezastosowanie, art. 498 § 1 KC poprzez niewłaściwe zastosowanie.

Stawiając powyższe zarzuty apelująca wniosłam o zmianę zaskarżonego wyroku częściowo tj. poprzez: oddalenie powództwa głównego także co do kwoty 39.222 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15.10.2011 r. do dnia zapłaty, zasądzenie od powodów (pozwanych wzajemnych) solidarnie na rzecz Pozwanej powódki wzajemnej) dalszej kwoty w wysokości 33.839,85 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od następujących kwot i dat: co do kwoty 31.471,99 zł od dnia 16.09.2010 r. do dnia zapłaty. co do kwoty 2.367,86 zł od dnia 22.09.2011 r. do dnia zapłaty. zasądzenie od powodów (pozwanych wzajemnych) solidarnie na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego ja postępowanie przed Sądem I instancji nakazanie pobrania na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu solidarnie od powodów (pozwanych wzajemnych) kosztów sądowych także co do kwoty w wysokości 1.634,09 zł. zasądzenie od powodów (pozwanych wzajemnych) solidarnie na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelacje powódki pozwani wnieśli o oddalenie apelacji pozwanego (powoda wzajemnego) w całości, zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów w sposób solidarny zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest zasadna mimo stwierdzonego naruszenia zastosowanego prawa materialnego art. 498 k.c.. Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego oraz pozostałe zarzuty naruszenia prawa materialnego okazały się nietrafne.

Sąd Okręgowy w całości akceptuje ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego i uznaje je za własne, bowiem ich treść jest niesprzeczna z wynikami postępowania dowodowego. Sąd odwoławczy orzekając na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobując dotychczasowe ustalenia nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r. , II CSK 18/07, Lex 966804).

Podnieść należy, wbrew zarzutom apelującego, ze nie doszło do naruszenia art. 328 §2 k.p.c,. Uważna analiza uzasadnienia Sądu I instancji pozwala na dostrzeżenie, że przy każdym fragmencie podstawy faktycznej zostały wskazane dowody, na których zostały oparte te ustalenie. Inną kwestią jest natomiast ocena wskazanych w ten sposób uzasadnieniu dowodów. Podważanie ich oceny jest możliwe w ramach zarzutu naruszenia przepisów dotyczących reguł oceny dowodów i zasad gromadzenia materiału dowodowego, co pozwany w apelacji czyni stawiając kolejny zarzut naruszeniu art. 233§1 k.p.c., błędu w ustaleniach faktycznych, odmowy dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego, art. 231 a ponadto przepisów art. 230 w zw. z art. 229 oraz art. 232 k.p.c.

Sąd Okręgowy mimo obszernych wywodów przytoczonym dla uzasadnienia każdego z tych zarzutów zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów uznaje za bezpodstawny. W myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego
w sprawie materiału. Sąd Rejonowy dokonując tej oceny nie naruszył reguł oznaczonych
w powołanym tu unormowaniu, dającym wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych.(wyrok SN 2005-09-29 II PK 34/05, LEX nr 829115).

Tymczasem pozwany przytaczając w apelacji szereg dowodów z zeznań świadków oraz dokumentów, których Sąd Rejonowy nie uznał za istotne dla potrzeb dokonania ustaleń faktycznych, nawet nie wskazuje podstaw do odmiennej oceny istotności wiarygodności oraz mocy tych dowodów, które zostały przyjęte za podstawę ustaleń, a jedynie podważa wnioski wyprowadzone przez Sąd Rejonowy w zakresie tych ustaleń faktycznych. W szczególności kwestionowane są te ustalenia, które oparte zostały na opinii biegłego w zakresie wad wykonanych robót, przeciwstawiając im własne, oparte na pominiętych przez Sąd Rejonowy dowodach z zeznań świadków i fotografii.

W odniesieniu do dowodu z opinii biegłego J. S., to zdaniem Sądu Okręgowego w żadnym razie nie jest uzasadnione dopatrywanie się przez pozwanego naruszenia przekroczenia zasady swobodnej oceny tego dowodu. Wprawdzie opinia biegłego, podlega takiej samej ocenie jak i inne dowody zgromadzone w sprawie, lecz podważanie oceny tego dowodu nie może sprowadzać się li tylko do polemiki z odmienna oceną merytorycznej treścią do czego niezbędne jest posiadanie wiedzy specjalnej. Skoro wydana opinia zawiera wszechstronne wyjaśnienia spornych kwestii w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sporu,
a po jej uzupełnieniu, na skutek zarzutów zawartych w piśmie pozwanego z dnia 27.03.2015r., to brak było podstaw do powoływania kolejnego biegłego, tym bardziej, że po jej uzupełnieniu i wysłuchaniu biegłego, pozwany o to już nie wnosił.

Nie są też uzasadnione pozostałe zarzuty podnoszone przez pozwanego. W żadnym razie nie doszło tu do wadliwego przyjęcia przez Sąd I instancji, objęcia żądaniem obniżenia wynagrodzenia uszkodzenia płytki elewacyjnej na gazonie oraz dodatku za utrudnienia. Powód dochodzi roszczenia obniżenia wynagrodzenia za wadliwie wykonane prace. Wprawdzie w tej kategorii mieszczą się roboty objęte przedmiotem umowy, lecz w sytuacji sporu co do rodzaju robót wadliwie wykonanych w ramach umówionego przedmiotu świadczenia, tylko opinia biegłego może stanowić podstawę do ustalenia zakresu robót wadliwych, rodzaju wad i ich wartości.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie i prawidłowo ocenionego materiału dowodowego, w tym opinii biegłego, Sąd I instancji zasadnie stwierdził, że powód na podstawie art. 637 w zw z art. 656 k.c. dochodzi odpowiedzialności pozwanego na podstawie przepisów dotyczących rękojmi za wady robót.

Nie budzi wątpliwości że część prac objętych umową stron była wykonana wadliwie, co uzasadnia żądanie obniżenia należnego pozwanemu wynagrodzenia. Wysokości tego obniżenia winna zgodnie z opinia biegłego obejmować dodatek za utrudnienia w usunięciu wadliwych robót a także robót związanych z naprawą wejścia do budynku wraz z gazonem, ponieważ są one technicznie połączone.

Zgodzić się należy z apelującym, że uprawnienie zamawiającego do obniżenia wynagrodzenia (art. 636 §2) bez obowiązku wezwania wykonawcy do usunięcia wad, powstaje jedynie w sytuacji, w której ujawniona wada ma charakter nieistotny i ponadto nie da się jej usunąć. Specyfika wykonanych przez pozwanego robót budowlanych pozwala na uznanie, że ich wadliwość jest w istocie nieusuwalna. Za takie ostatecznie uznał je biegły stwierdzając, że nie da się ich poprawić, usunąć wybiórczo, tzn. wymienić poszczególne elementy, tylko należy usunąć cały element czy powierzchnię, dokonując przedtem rozbiórki nieprawidłowo wykonane prace wykończeniowe budynku ( k. 675).

Bezprzedmiotowe w stosunku do umowy o dzieło (odpowiednio do robót budowlanych) pozostaje zastosowanie art. 557 § 2 k.c. przewidujące zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności, jeżeli nabywca wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy, bowiem hipoteza tej normy dotyczy świadczenia wyłącznie rzeczy oznaczonych co do gatunku, co
z istoty nie pozwala na odpowiedniego zastosowania tej normy do przedmiotu świadczenia
z mów o dzieło czy robót budowlanych.

Odnosząc się do żądania obniżenia ceny to stwierdzić należy, że obniżenie umówionej ceny powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość rzeczy wolnej od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejącej wady (art. 656 §1 w zw. z z art. 637 §2 k.c.). Istotą obniżenia ceny jest przywrócenie pełnej ekwiwalentności świadczeń stron z danej umowy. W wyniku obniżenia ceny przestaje obowiązywać dotychczasowe wynagrodzenie i należy je ustalić na nowo ( por. orz SA w W. z 22.01. 1997r., I ACa 105/96, PG 1997, nr 10, s. 57).

Zasady realizacji uprawnień z rękojmi za wady rzeczy sprzedanych znajdują odpowiednie zastosowanie także do umów o roboty budowlane i o dzieło. Podobnie również treścią realizowanego uprawnienia do obniżenie umówionego wynagrodzenia za roboty budowlane powinno być żądanie jego obniżenia w takim stosunku, w jakim wartość robót wolnych od wad pozostaje do wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejącej wady (art. 656 §1 w zw. z z art. 637 §2 k.c.). Tylko wówczas obniżenie do wartości robót wykonanych niewadliwie przywraca pełną ekwiwalentność świadczeń stron z umowy o roboty budowlane. Podobnie jak przy realizacji uprawnień przy sprzedaży rzeczy wadliwej, także przy umowie o dzieło oraz o roboty budowlane, przestaje obowiązywać dotychczasowe wynagrodzenie.
W konsekwencji należy je ustalić na nowo.

Wartość robót wolnych od wad odpowiada umówionemu przez strony wynagrodzeniu, które zostało ostatecznie ukształtowane w wysokości 479.515,79 zł brutto. Z kolei wartość wadliwie wykonanych prac stanowi kwotę 53.300 zł. Z powyższego zatem wynika, że nowe wynagrodzenie winno wynosić kwotę 426.215,79 zł brutto ( 479.515,79 – 53.300 zł). Taka kwota winna być zapłacona pozwanemu najpóźniej z dniem wydania zamówionych robót. Powód zapłacił pozwanemu łącznie kwotę 440.000 zł. Z tego zatem wynika, że zapłacił ponad należne wynagrodzenie, bowiem kwotę 13.784,21 zł.

Zarzut apelacji naruszenia przepisów art. 405 w zw. z art. 410 §2 k.c. jest chybiony, bowiem w niniejszej sprawie przepisy nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia. Wbrew twierdzeniom apelacji pozwany nie dochodził wobec powoda roszczenia wzajemnego wywodzonego z podstawy faktycznej odpowiadającej przesłankom nieważności umowy
o roboty dodatkowe.

Chybione jest także podważanie przez pozwanego podstaw do dochodzenia przez powoda roszczenia o zapłatę kary umownej za zwłokę w wykonaniu umowy. Skoro strony
w umowie ustaliły ostatecznie datę ukończenia robót, który odpowiada obowiązkowi wykonawcy wydania robót, oraz inwestorowi ich odbioru. Roboty winne być wydane do dnia 15.09.2010r. Z niezakwestionowanych ustaleń wynika, że doszło do przekroczenia terminu wydania robót, bowiem pozwany dokonał zgłoszenie odbioru w dniu 21 lipca 2011r. a zatem po upływie 308 dni. Skoro pozwany nie wykazał, że do opóźnienia doszło na skutek okoliczności leżących po stronie powoda, w tym dotyczących braku współdziałania wg art. 640 k.c., to roszczenie o zapłatę kary umownej należało uznać za uzasadnione. Wysokość roszczenia z tego tytułu wynika z postanowienia §4 aneksu nr (...) umowy. W oparciu o tą podstawę Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił jej wysokość w kwocie 30.800 zł.

Sąd Rejonowy dopuścił się natomiast naruszenia przepisu art. 498 k.c. przez uznanie materialnych skutków potrącenia kwoty dochodzonej przez powoda z tytułu roszczenia
o obniżenie wynagrodzenia z kwotą niezapłaconej pozwanemu czwartej raty ustalonego
w umowie wynagrodzenia. Potrącenie następuje, gdy istnieją wzajemne, wymagalne wierzytelności, które mogą być dochodzone na drodze sądowej (art. 498 k.c). Uprawnienia do żądania obniżenia wynagrodzenia nie można jednak utożsamiać z wierzytelnością pieniężną, która może być przedmiotem potrącenia. Przedmiotem potrącenia nie może być uprawnienie inwestora do obniżenia wynagrodzenia wykonawcy robót budowlanych wynikające z rękojmi.

Ponieważ kwota obniżenia należnego pozwanemu wynagrodzenia nie została ustalona uznaniem wykonawcy lub ugoda stron, nie mogła stanowić wymagalnej wierzytelności, która nadawałaby się do potrącenia z dniem 1.10.2011r.

Zatem w wyniku ustaleniu nowego wynagrodzenia za roboty budowlane, powód jest uprawniony do żądania z obu tytułów zapłaty przez pozwanego kwoty 44.584,21 zł., z której tylko kwota 30.800 zł z tytułu kary umownej stanowi wymagalną wierzytelność pieniężną, którą powód mógł przedstawić pozwanemu do potrącenia oświadczeniem zawartym w piśmie z dnia 27 września 2011r. Biorąc jednak pod uwagę, że po stronie pozwanego brak było wymagalnej wierzytelności, bowiem jego roszczenie o zapłatę wynagrodzenia w dniu złożenia oświadczenia było już zaspokojone, oświadczenie o potrąceniu tej wierzytelności czy to z kwotą IV raty wynagrodzenia w wysokości 39.515,79 zł, czy wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 44.100 zł, nie wywołało żadnego skutku materialnego.

Ostatecznie zatem Sąd Rejonowy zasadnie uwzględnił powództwo główne, przy czym pomimo błędnie zastosowanego prawa materialnego, zasądzona od pozwanego w punkcie
I wyroku kwota znajduje uzasadnienie w podstawie materialnego obu roszczeń i mieści się
w zakresie oddalonego powództwa.

Wobec nie przysługiwania pozwanemu roszczenia o zapłatę reszty umówionego wynagrodzenia w wysokości IV-tej raty sytuacji powództwo wzajemne w tej części zostało oddalone prawidłowo. Do zapłaty pozostaje niezaspokojona kwota roszczenia pozwanego
w wysokości 1.759 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w zapłacie I raty wynagrodzenia, która nie została objęta przedmiotem zaskarżenia.

Ostatecznie rozstrzygniecie Sądu pierwszej instancji znajduje uzasadnienie prawne.
W tej sytuacji Sąd Okręgowy apelację pozwanego z mocy art. 385 k.p.c. oddalił nie znajdując podstaw do jej uwzględnienie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98§1 i art. 108 §1 k.p.c. mając na względzie odpowiedzialność stron a wynik postępowania apelacyjnego. Na koszty te składa się wynagrodzenie adwokata w sprawie z powództwa głównego oraz powództwa wzajemnego.

SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski SSO Marian Raszewski