Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Dawejnis

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2015 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w R.

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia 09 maja 2014 roku nr (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w R. na rzecz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego kwotę 360,00 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSO Jolanta de Heij – Kaplińska

XVII AmK 19/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 maja 2014 r. nr (...) Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej: Prezes UTK, organ) na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267, jt., dalej: k.p.a.) oraz art. 14 ust. 4 i art. 13 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 33 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2013 r., poz. 1594, z późn. zm., jt, dalej: utk) oraz § 16 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009 r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 35, poz. 274, dalej: rozporządzenie), po rozpatrzeniu wniosku Spółki (...) S.A. z siedzibą w R. (dalej (...) S.A., zarządca, odwołujący) z dnia 5 marca 2014 r. Nr (...) w sprawie zatwierdzenia stawek jednostkowych opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej na rozkład jazdy pociągów 2014/2015:

I.  odmówił zatwierdzenia, przedłożonych we wniosku Zarządcy, stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, o których mowa w art. 33 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy o transporcie kolejowym, oraz

II.  zatwierdził, przedłożone we wniosku Zarządcy, stawki jednostkowe opłat za usługi dodatkowe, o których mowa w art. 33 ust. 11 ustawy o transporcie kolejowym, wskazane w Załączniku Nr 1 do niniejszej decyzji, który stanowi jej integralną część.

( decyzja, k. 6 – 10)

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła (...) S.A. w dniu 28 maja 2014 r., zaskarżając decyzję w zakresie pkt I decyzji oraz wnosząc o zmianę decyzji w zaskarżonej części poprzez zatwierdzenie, przedłożonych we wniosku, stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, o których mowa w art. 33 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy o transporcie kolejowym, ewentualnie wnosząc o uchylenie decyzji w zaskarżonej części oraz zasądzenie od Prezesa UTK na rzecz odwołującego zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2, art. 7 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 1997 Nr 78, poz. 483) poprzez nałożenie obowiązków bez podstawy prawnej i w szczególności poprzez uznanie, że:

a)  zarządca prywatnej infrastruktury kolejowej jest zobowiązany uwzględniać przy kalkulacji stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, o których mowa w art. 33 ust. 3a pkt 1 i 2 utk postanowienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 maja 2013 roku, wydanego w sprawie C-512/10,

b)  zarządca prywatnej infrastruktury kolejowej jest zobowiązany bezpośrednio stosować przepisy Dyrektywy 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 roku w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawanie świadectw bezpieczeństwa (dalej jako: „Dyrektywa 2001/14/WE"), a w konsekwencji, że do kalkulacji stawek jednostkowych opłaty podstawowej zarządca może przyjmować tylko te koszty, które są bezpośrednio ponoszone jako rezultat wykonywania przewozów pociągami (art. 7 ust. 3 Dyrektywy 2001/14/WE); jak również że w celu uzyskania pełnego odzysku kosztów zarządca może podwyższać opłaty, przy zachowaniu następujących warunków: i) planowane podwyższenie opłat musi być poprzedzone analizą rynku z uwzględnieniem jego segmentów w celu określenia wytrzymałości tego rynku na planowane podwyżki opłat, ii) poziom opłat nie może wykluczać użytkowania infrastruktury kolejowej przez segmenty rynku, które mogą zapłacić przynajmniej koszty ponoszone bezpośrednio w wyniku prowadzenia przewozów kolejowych, powiększone o pewną stopę zwrotu, którą rynek może wytrzymać, iii) dokonywanie podwyżek opłat następuje z zachowaniem efektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących zasad, przy zagwarantowaniu optymalnej konkurencyjności (art. 8 ust. 1 Dyrektywy 2001/14/WE); jak również że zarządca przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa, staranności w utrzymaniu i poprawianiu jakości usług w zakresie zarządzanej infrastruktury, powinien dążyć do zmniejszania kosztów zapewniania tej infrastruktury i wysokości opłat za dostęp do niej a nadto, że jest on obowiązany do uzasadnienia wysokości zastosowanej marży zysku;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. §13 rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię polegającą na rozszerzeniu treści norm prawnych z niego wynikających poprzez ustalenie istnienia i nałożeniu obowiązku uzasadnienia wysokości zastosowanej marży zysku;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. § 8 ust. 1 pkt 1 lit. a), b) i c), § 8 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia poprzez ich niezastosowanie wobec przyjęcia, że odwołujący nieprawidłowo określił stawki jednostkowe opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, o których mowa w art. 33 ust. 3a pkt 1 i 2 utk, tj. bez uwzględnienia przepisów Dyrektywy 2001/14/WE oraz wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 maja 2013 roku w sprawie C-512/10 Komisja Europejska v. Rzeczpospolita Polska,- art. 33 ust. 8 utk poprzez odmowę zatwierdzenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, o których mowa w art. 33 ust. 3a pkt 1 i 2 utk, a tym samym naruszenie obowiązku Prezesa UTK zatwierdzenia w terminie 30 dni od dnia otrzymania stawek, o których mowa w ust. 7, w przypadku, gdy są one zgodne z zasadami, o których mowa w art. 33 ust. 2-6, art. 34 utk oraz przepisami wydanymi na podstawie art. 35 utk;

4) naruszenie przepisów postępowania mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 6 oraz art. 8 k.p.a. poprzez naruszenie zasady działania na podstawie przepisów prawa oraz prowadzenia postępowania w sposób wzbudzający zaufanie do władzy publicznej.

( odwołanie, k. 17 – 23).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 5 września 2014 r. Prezes UTK wniósł na podstawie art. 479 ^{( 75)} § 1 k.p.c. o jego oddalenie w całości i zasądzenie od odwołującego na rzecz Prezesa UTK kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem nakładu pracy radcy prawnego, charakteru i stopnia zawiłości sprawy.

( odpowiedź na odwołanie, k. 36-47).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 5 marca 2014 r. Nr (...) S.A. przedłożyła do zatwierdzenia Prezesowi UTK projekt stawek jednostkowych opłaty podstawowej oraz opłat dodatkowych za korzystanie z infrastruktury kolejowej na rozkład jazdy pociągów 2014/2015, obowiązujący od 14 grudnia 2014 r., jednocześnie informując, że przedkładane do zatwierdzenia stawki uwzględniają wymogi wynikające z ustawy o transporcie kolejowym oraz rozporządzenia. Do wniosku została dołączona kalkulacja stawek jednostkowych oraz opłat dodatkowych za korzystanie przez przewoźników kolejowych infrastruktury kolejowej zarządzanej przez (...) S.A (dalej: kalkulacja) oraz wykaz zarządzanych linii kolejowych z przyporządkowaniem im stawek dla pociągów.

W załączonej do wniosku kalkulacji wskazano, iż stawka jednostkowa opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej za udostępnienie 1 km linii kolejowej stanowi sumę jednostkowego kosztu bezpośredniego, iloczynu jednostkowego kosztu pośredniego i wskaźnika różnicującego stawkę jednostkową kosztów jednostkowych w zależności od całkowitej masy brutto pociągu oraz jednostkowego kosztu finansowego. Do jednostkowych kosztów bezpośrednich zarządca zaliczył: koszty utrzymania linii, koszty prowadzenia ruchu, koszty amortyzacji.

(dowód: pismo (...) S.A. z dnia 5.03.2014 r. wraz z załącznikami, k.7-21 akt admin.)

Pismem z dnia 17 marca 2014 r. Nr (...), na podstawie art. 61 § 1, 3 i 4 k.p.a., w związku z art. 13 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 14 ust. 4 oraz art. 33 ust. 7 i 8 utk, Prezes UTK zawiadomił (...) S.A. o wszczęciu postępowania administracyjnego na wniosek o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej przez licencjonowanych przewoźników kolejowych na rozkład jazdy pociągów (...). Jednocześnie Prezes (...) poinformował zarządcę o przysługującym mu, na podstawie art. 10 k.p.a., prawie do składania w każdym stadium postępowania oświadczeń, stanowisk oraz wypowiadania się co do materiałów zebranych w sprawie oraz zgłoszonych żądań. Zarządca nie skorzystał z przysługującego mu prawa. W niniejszym zawiadomieniu wskazano równocześnie, że jako materiał dowodowy w sprawie został zaliczony wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 30 maja 2013 r. w sprawie C-512/10.

(dowód: zawiadomienie z dnia 17 marca 2014 r., nr (...), k. 29 akt admin.)

W dniu 9 maja 2014 roku Prezes UTK wydał zaskarżoną decyzję.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych powyżej dowodów, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły zastrzeżeń Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 33 ust 7 i 8 utk stawki jednostkowe opłaty podstawowej oraz opłaty dodatkowe, uiszczane przez przewoźników kolejowych na rzecz zarządcy infrastruktury kolejowej podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa UTK, w terminie 30 dni od ich przekazania Prezesowi. Prezes UTK może odmówić zatwierdzenia tych stawek jedynie w przypadku, gdy są one niezgodne z art. 33 ust 2 – 6 utk, art. 34 utk oraz przepisami wydanymi na podstawie art. 35 utk.

W chwili wydania zaskarżonej decyzji prawidłowość ustalenia stawek jednostkowych za opłat za korzystanie z infrastruktury podlegała wymogom zawartym we wskazanych przepisach ustawy oraz normom zawartym w § 8 rozporządzenia (obowiązującego od dnia 13 marca 2009 roku do 23 czerwca 2014 r.). W myśl art. 33 ust. 2 utk stawki jednostkowe zarówno podstawowe, jak i dodatkowe winny być ustalane, przy uwzględnieniu (i) kosztów, jakie bezpośrednio poniesie zarządca jako rezultat wykonywania przez przewoźnika kolejowego przewozów pociągami. Stosownie zaś do treści § 8 rozporządzenia zarządcy byli obowiązani uwzględnić w przedłożonej do akceptacji kalkulacji stawek (i) koszty bezpośrednie obejmujące koszty utrzymania, koszty prowadzenia ruchu kolejowego, amortyzację, a także (ii) koszty pośrednie obejmujące pozostałe uzasadnione koszty zarządcy infrastruktury oraz (iii) koszty finansowe związane z obsługą kredytów zaciągniętych przez zarządcę na rozwój i modernizację udostępnianej infrastruktury. Ponadto kalkulacja ta miała uwzględniać (iv) pracę eksploatacyjną określoną dla poszczególnych linii i pociągów pasażerskich i towarowych.

W analizowanym okresie regulacje obowiązujące w zakresie obowiązku zatwierdzania stawek nie nakładały na zarządców obowiązku analizy rynku w celu określenia dopuszczalnej wysokości podwyżek. Art. 33 ust. 5c utk wprowadzał jedynie dopuszczalną maksymalną kwotę podwyżki - wzrost stawek jednostkowych opłaty podstawowej dla kolejowych przewozów osób wykonywanych na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych, w okresie obowiązywania rozkładu jazdy pociągów nie mógł przekraczać planowanego poziomu wskaźnika inflacji przyjętego w projekcie ustawy budżetowej na dany rok. Zmiana stawek jednostkowych mogła być wprowadzona nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia (art. 33 ust. 9a pkt 2 utk).

Odwołujący wywodził, iż podstawę nałożenia obowiązków na zarządcę infrastruktury mogą stanowić wyłącznie źródła powszechnie obowiązującego prawa wymienione w art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie zaś z treścią tego przepisu źródłami prawa nie mogą być wyroki sądów, w tym również wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Odwołujący wskazał również, iż obowiązków nie można wywodzić z art. 7 ust. 3 oraz 8 ust. 1 Dyrektywy 2001/14/WE – przepis art. 7 ust. 3 dyrektywy nie zawiera bowiem definicji „kosztu, który jest bezpośrednio ponoszony jako rezultat wykonywania przewozów pociągami”, zaś art. 8 ust. 1 dyrektywy nie precyzuje sposobu spełnienia obowiązku, nałożonego tym przepisem, w postaci przeprowadzenia analizy rynku z uwzględnieniem jego segmentów w celu określenia tego rynku na planowane podwyżki opłat. Odwołujący podkreślił, iż zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w doktrynie i orzecznictwie (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 sierpnia 2008 r., I FSK 922/08, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 października 2000 r, V SA 283/00) dyrektywy mają bezpośrednią skuteczność wertykalną, tj. w relacji jednostka wobec państwa. Z powyższego zaś wynika, iż organy państwa członkowskiego nie mogą powoływać się na bezpośrednią skuteczność dyrektywy wobec osób fizycznych i prawnych i nakładając na nie – poprzez stosowanie wykładni zgodnej z celami dyrektywy – obowiązków z niej wynikających, które jednak zostały niewłaściwie określone w przepisach krajowego porządku prawnego. W przedmiotowym przypadku, w ocenie odwołującego, brak było podstaw do odmowy zastosowania przepisu § 8 rozporządzenia ze względu na fakt, iż jest one niezgodny z przepisami dyrektywy.

Odnosząc się do powyższych zarzutów Prezes UTK podniósł, iż zgodnie z pkt. 32 preambuły do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE z dnia 21 listopada 2012 r. przedsiębiorstwo kolejowe (w tym również zarządca infrastruktury kolejowej) jest zobowiązane do przestrzegania przepisów krajowych i unijnych w zakresie świadczenia usług kolejowych stosowanych w sposób niedyskryminacyjny, mających zapewnić prowadzenie przez nie działalności w warunkach pełnego bezpieczeństwa i z należytym uwzględnieniem ochrony zdrowia, warunków socjalnych oraz praw pracowników i konsumentów. Jak podkreśla organ, sposób ustalania stawek jednostkowych i obowiązki związane z ustalaniem tych stawek określone w art. 33 ust. 2 utk stanowią odniesienie do art. 7 ust. 3 Dyrektywy 2001/14/WE. Z powyższego organ wywodził, iż to na zarządcy spoczywa obowiązek właściwego określania stawek za korzystanie z infrastruktury i ustalania właściwego poziomu marży na podstawie art. 33 ust. 2 utk. Odwołujący zakwalifikował zaś do stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej oraz za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów koszty, które nie mogą być uznane za bezpośrednio ponoszone jako rezultat wykonywania przewozów pociągami. Z bazy kosztowej przyjmowanej do kalkulacji stawek jednostkowych opłaty podstawowej powinny być wyłączone koszty, które nie mają bezpośredniego związku z wykonywaniem przewozów pociągami, a zatem koszty pośrednie, jak również koszty amortyzacji dokonywanej nie na podstawie rzeczywistego zużycia infrastruktury kolejowej, wynikającego z ruchu kolejowego, lecz zgodnie z zasadami rachunkowości. W tej bazie kosztowej nie mogą również występować pełne koszty utrzymania lub prowadzenia ruchu, wymienione w §8 ust. 1 rozporządzenia, lecz tylko ich część, wynikająca z wykonywania przewozów pociągami.

Ponadto Prezes (...) podniósł, iż niniejsza sprawa ma charakter wspólnotowy, gdyż znajdują w niej zastosowanie normy prawa krajowego, stanowiące efekt implementacji prawa wspólnotowego. W związku z czym Prezes wydając decyzję w niniejszej sprawie był zobowiązany do zastosowania prowspólnotowej wykładni przepisów krajowych, ale opierając decyzję na podstawie art. 33 ust. 8 utk.

Nie ma uzasadnienia zarzut naruszenia art. 2, art. 7 i art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Przepis ten stanowi jeden z elementów kształtujących konstytucyjny system źródeł prawa. Jednocześnie współcześnie porządek prawny w Europie jest - dla państw należących do UE - porządkiem wieloskładnikowym: obejmującym normy traktatowe i stanowione przez instytucje unijne oraz normy stanowione w porządku krajowym. Jest to przy tym system dynamiczny: relacja między porządkiem unijnym i krajowym podlega ewolucji, wraz ze zmianami w prawie unijnym. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obok norm (przepisów) stanowionych przez krajowego prawodawcę, obowiązują uregulowania (przepisy) kreowane poza systemem krajowych (polskich) organów prawodawczych. Rzeczpospolita Polska zaaprobowała podział funkcji co do kontroli aktów prawnych (por. wyrok z 11 maja 2005 r., sygn. K 18/04, OTK ZU nr 5/A/2005, a także wyrok z 18 lutego 2009 r. sygn. KP 3/08, OTK ZU nr 2/A/2009 poz. 9). Wynikiem tego podziału funkcji jest przypisanie Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej kompetencji do ostatecznej interpretacji prawa unijnego i zapewnienia jednolitości jego stosowania we wszystkich państwach członkowskich, jak również wyłączność ostatecznego decydowania o zgodności aktów prawa pochodnego z traktatami i ogólnymi zasadami prawa unijnego.

Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 18/04 (oceniającym zgodność Traktatu Akcesyjnego z Konstytucją) „ Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich jest głównym, ale nie jedynym depozytariuszem uprawnień w zakresie stosowania traktatów w systemie prawnym Wspólnot i Unii Europejskiej. Orzeka on na zasadzie wyłączności (wespół z Sądem Pierwszej Instancji - w sprawach objętych kognicją tego Sądu) o ważności i wykładni prawa wspólnotowego. Wykładnia prawa wspólnotowego, dokonywana przez ETS, winna mieścić się w zakresie funkcji i kompetencji przekazanych przez państwa członkowskie na rzecz Wspólnot. Powinna też korelować z zasadą subsydiarności, determinującą działania instytucji wspólnotowo-unijnych. Wykładnia ta winna być ponadto oparta na założeniu wzajemnej lojalności pomiędzy instytucjami wspólnotowo-unijnymi a państwami członkowskimi. Założenie to generuje - po stronie ETS - powinność przychylności dla krajowych systemów prawnych, po stronie zaś państw członkowskich - powinność najwyższego standardu respektowania norm wspólnotowych (por. J. Barcz, Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w świetle postanowień Konstytucji z 1997 r., (w:) "Kwartalnik Prawa Publicznego" nr 2/2004, s. 23-24; F. Mayer, The European Constitution and the Courts Adjudicating European Constitutional Law in a Multilevel System, (w:) " Jean Monnet Working Paper" nr 9/03)”.

Dyrektywy należą do katalogu aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej (art. 288 ToFUE). Koncepcja unijnego porządku prawnego zakłada, że normy z nich wynikające wymagają wprowadzenia do prawa krajowego (tzw. implementacja) i z chwilą wejścia w życie stają się częścią systemów prawnych państw członkowskich.

W niniejszej sprawie organ orzekł na podstawie art. 14 ust. 4 i art. 13 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 33 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym i przepisach rozporządzenia, a nie bezpośrednim zastosowaniu przepisów dyrektywy 2001/14/WE, których wykładnię dokonał TS. Nie oznacza to jednak, że Prezes UTK nie miał obowiązku proeuropejskiej interpretacji wewnętrznych przepisów prawnych, tj. takiej ich wykładni, która pozwala osiągnąć cel wskazany w decyzji ramowej (por. wyrok ETS z 16 czerwca 2005 r. w sprawie M. P., sygn. C-105/03 cytowany w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 października 2010 r. SK 26/08, Legalis).

W ocenie Sądu nie doszło do naruszenia §8 ust. 1 pkt 1 lit. a), b), c), §8 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz §13 rozporządzenia.

Jak wskazano dyrektywy wiążą państwa członkowskie co do celu, natomiast forma i sposób implementacji dyrektywy zostały pozostawione ich wyborowi. Jeżeli pojawiają się wątpliwości co do tego, czy implementacja jest prawidłowa może dojść do postępowania opartego na art. 258 ToFUE. Komisja Europejska złożyła skargę przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej o stwierdzenie na podstawie art. 258 ToFUE uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego poprzez nie zapewnienie właściwej transpozycji przepisów dotyczących pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej znajdujących się w dyrektywie 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa (Dz.U. L 75, s. 29), zmienionej dyrektywą 2004/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. (Dz.U. L 164, s. 44) (zwanej dalej „dyrektywą 2001/14/WE”).

Trybunał Sprawiedliwości orzekł w sprawie C-512/10, że „ umożliwiając, przy obliczaniu opłaty za minimalny pakiet dostępu i dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów, uwzględnienie kosztów, które nie mogą być uznane za bezpośrednio ponoszone jako rezultat wykonywania przewozów pociągami, Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą odpowiednio na mocy art. 6 ust. 2 i art. 7 ust. 3 dyrektywy 2001/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2001 r. w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania świadectw bezpieczeństwa, zmienionej dyrektywą 2004/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.”.

W wydanym orzeczeniu TS dokonał wykładni „ kosztu, który jest bezpośrednio ponoszony jako rezultat wykonywania przewozów pociągami”. Pojęcie użyte w dyrektywie jest terminem z prawa unijnego, a więc jego wykładnia powinna być taka sama na tle całego porządku wspólnotowego. Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości wynika, że w interesie Wspólnoty leży niewątpliwie to, by przepisy lub pojęcia przejęte z prawa wspólnotowego były interpretowane w sposób jednolity (opinia Opinia Rzecznika Generalnego z dnia 19 lutego 2009 r. C-8/08, Legalis i powołane wyroki: z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie C-217/05 C. E. (...) E. (...) E. (...) S., Zb.Orz. s. I-11987, pkt 19, 20; z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie C-280/06 (...)., Zb.Orz. s. I-10893, pkt 21, 26 i przytoczone tam orzecznictwo.).

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, gdy ustawa zawiera termin implementowany z dyrektywy (po dokonanej zmianie z dniem 6 grudnia 2008 r. przez art. 2 pkt 6 lit. a) ustawy z dnia 24 października 2008 r. /Dz.U.2008 Nr 206, poz.1289/), natomiast doprecyzowanie tego terminu następuje w rozporządzeniu, które co do zasady w zakresie swojej regulacji wdrażało postanowienia dyrektywy 2001/14/WE. Z drugiej strony wykładnię terminu dokonał Trybunał Sprawiedliwości. A zatem co wchodzi w skład „ kosztu, który jest bezpośrednio ponoszony jako rezultat wykonywania przewozów pociągami” z art. 7 ust. 3 dyrektywy orzekł TS, a jak rozumieć „ kosztów, jakie bezpośrednio poniesie zarządca jako rezultat wykonywania przez przewoźnika kolejowego przewozów pociągami” użyte w art. 33 ust. 2 doprecyzował Minister Gospodarki w rozporządzeniu, w szczególności w §8 aktu.

Nawiązując do postanowień art. 87 ust. 1 Konstytucji RP można wyprowadzić hierarchię źródeł prawa dla aktów powszechnie obowiązujących. W porządku tym pod względem mocy prawnej ustawa jest przed rozporządzeniem. Prezes UTK działając zgodnie z art. 33 ust. 8 utk trafnie odmówił zatwierdzenia stawek stwierdzając ich niezgodność z zasadami, o których mowa w ust. 2 – 6 tego artykułu. Zasady te wynikały wprost z brzmienia ustępu 2 dostosowanego do art. 7 ust. 3 dyrektywy 2001/14/WE w zakresie „ kosztów, jakie bezpośrednio poniesie zarządca jako rezultat wykonywania przez przewoźnika kolejowego przewozów pociągami” a dodatkowo interpretowanego w myśl wyroku TS C-512/10 tak, aby osiągnąć cel nałożony dyrektywą 2001/14/WE. Nie ma znaczenia dla oceny stosowania prawa fakt, że dyrektywa 2001/14/WE utraciła moc od dnia 17 czerwca 2015 r. na mocy art. 65 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego (Dz.U.UE.L.2012.343.32). Pojęcie z art. 7 ust. 3 dyrektywy 2001/14/WE zostało włączone do krajowego porządku prawnego i w tym zakresie art. 33 ust. 2 utk nie uległ zmianie od 6 grudnia 2008 r. Rozporządzenie z 2009 r. mimo, że wdrażało postanowienia dyrektywy 2001/14/WE od wydania wyroku C-512/10 nie zostało zmienione, a jako sprzeczne z art. 33 ust. 2 utk wykładanym zgodnie z prawem wspólnotowym nie mogło stanowić podstawy dla ustalenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów. Tylko taka wykładnia §8 rozporządzenia, która uwzględniała koszty w nim wymienione jako rezultat wykonywania przewozów pociągami usuwała sprzeczność z ustawą.

Podsumowując, Prezes UTK był zobligowany uznać, iż:

1. do kalkulacji stawek jednostkowych opłaty podstawowej zarządca może przyjmować te koszty, które są bezpośrednio ponoszone jako rezultat wykonywania przewozów pociągami,

2. koszty utrzymania, prowadzenia ruchu kolejowego i amortyzacja, o których mowa w § 8 ust. 1 pkt 1 lit. a, b i c rozporządzenia - mogą być uznane za koszty jedynie w części, w której są one bezpośrednio związane z wykonywaniem przewozów pociągami, co wynika z faktu, że koszty związane z sygnalizacją, prowadzeniem ruchu, utrzymaniem i naprawami mogą różnić się, przynajmniej częściowo, w zależności od natężenia ruchu,

3. do kalkulacji stawek jednostkowych opłat zarządca nie włącza kosztów pośrednich oraz kosztów finansowych, jako niemających bezpośredniego związku z wykonywaniem przewozów pociągami,

4. w celu uzyskania pełnego odzysku kosztów zarządca może podwyższyć opłaty przy zachowaniu warunków:

- planowane podwyższenie opłat musi być poprzedzone analizą rynku z uwzględnieniem jego segmentów w celu określenia wytrzymałości tego rynku na planowane podwyżki opłat,

- poziom opłat nie może wykluczać użytkownika infrastruktury kolejowej przez segmenty rynku, które mogą zapłacić przynajmniej koszty ponoszone bezpośrednio w wyniku prowadzenia przewozów kolejowych, powiększone o pewną stopę zwrotu, którą rynek może wytrzymać,

- dokonywanie podwyżek opłat następuje z zachowaniem efektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących zasad, przy zagwarantowaniu optymalnej konkurencyjności.

Odwołujący nie kwestionował stanowiska Prezesa UTK, dotyczącego uwzględnienia w bazie kosztowej do kalkulacji stawek opłat, które nie mają bezpośredniego związku z wykonywaniem przewozów pociągami, stąd Sąd na podstawie art. 230 k.p.c. uznał tę okoliczność za przyznaną. Tylko wtedy, gdyby (...) uzasadniłaby, że w kalkulacji stawek koszty z §8 ust. 1 pkt 1, pkt 2 rozporządzenia mieszczą się w kosztach bezpośrednio związanych z wykonywaniem przewozów pociągami, podlegałyby one zaliczeniu. Nie ma przy tym nałożenia na jednostkę obowiązków nie przewidzianych prawem krajowym, bo to co odwołujący nazywa obowiązkiem jest w istocie wykazaniem, czy koszty stanowiące bazę do określenia stawek jednostkowych opłaty podstawowej, a więc koszty utrzymania linii, koszty prowadzenia ruchu, koszty amortyzacji, koszty pośrednie, są bezpośrednio związane z wykonywaniem przewozu pociągami, czyli stanowią rezultat wykonywania przewozów pociągami.

Prezes UTK orzekając na podstawie prawa polskiego ustanowionego w celu implementacji prawa wspólnotowego nie naruszył art. 6 i 8 k.p.a., gdyż do wydania takiej treści decyzji uprawniały źródła krajowego prawa obowiązującego. Po drugie, wykładnia prawa krajowego przy stosowaniu wykładni prounijnej służy tworzeniu norm prawnych wiążących wszystkich adresatów prawa. Odmowa zatwierdzenia stawek nie była bowiem oparta na dyrektywie, tylko ustawie przy uwzględnieniu wykładni wspólnotowych źródeł prawa w wyroku C-512/10. Po trzecie, ustawa mieści się w katalogu aktów obowiązujących w polskim porządku prawnym. Po czwarte, ustawa ma wyższą rangę w hierarchii aktów prawa krajowego, więc rozporządzenie nie może być sprzeczne z ustawą, którą zaś należy interpretować przy uwzględnieniu wykładni TS.

Z powyższych względów odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przyjmując, że na koszty należne Prezesowi UTK złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł, ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. ws. opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013 r., nr 490 j.t).

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska