Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

S. G. (1) i P. A. zostali oskarżeni o to, że w dniu 15 grudnia 2014 roku w T., województwo (...), działając w wspólnie i w porozumieniu, dokonali rozboju na osobie J. R., w ten sposób, że używając przemocy polegającej na biciu pokrzywdzonego pięściami i kopaniu po całym ciele, doprowadzili go do stanu bezbronności, a następnie dokonali zaboru w celu przywłaszczenia laptopa marki S., telefonu komórkowego N. Dual Sim i pieniędzy w kwocie 1200 złotych, powodując straty o łącznej wartości 1900 złotych, czym działali na szkodę ww. pokrzywdzonego, przy czym czynu tego dokonali w ciągu 5 lat od odbycia kary pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej jednego roku, będąc uprzednio skazanym za podobne przestępstwo umyślne w warunkach określonych w art. 64 § 1 kk,

tj. o czyn z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 64 § 2 kk.

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z dnia 11 września 2015 roku w sprawie II K 164/15

1. uznał oskarżonych S. G. (1) i P. A. za winnych dokonania zarzucanego im czynu i na podstawie art. 280 § 1 kk w zw. z art. 64 § 2 kk wymierzył kary po 4 lata pozbawienia wolności,

2. na podstawie art. 33 § 2 kk wymierzył oskarżonym kary po 80 stawek dziennych grzywny, ustalając, wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych,

3. na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej w pkt 1 kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu S. G. (1) okres rzeczywistego pozbawienia wolności od 18 grudnia 2014 roku, godz. 15:35, do 20 grudnia 2014 roku, godz. 19:00, przyjmując, iż jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności odpowiada jednemu dniowi kary pozbawienia wolności,

3. na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej w pkt 1 kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu P. A. okres rzeczywistego pozbawienia wolności od 18 grudnia 2014 roku, godz. 15:30, do dnia 20 grudnia 2014 roku, godz. 13:50, przyjmując, iż jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności odpowiada jednemu dniowi kary pozbawienia wolności,

4. na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł od oskarżonych S. G. (1) i P. A. solidarnie na rzecz pokrzywdzonego J. R. kwotę 1.300 złotych tytułem obowiązku naprawienia szkody,

5. zasądził od oskarżonych kwoty po 560 złotych tytułem opłat oraz kwoty po 432 złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Powyższy wyrok został w całości zaskarżony przez oskarżonych S. G. (1) i P. A. . Jako podstawę apelacji wskazali przepis art. 438 pkt 3 kpk.

W konkluzji wnieśli o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: Wywiedzione skargi apelacyjne są o tyle zasadne , że na skutek ich wniesienia powstały podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku wobec oskarżonych S. G. (1) i P. A. oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie Mazowieckim.

Sąd Rejonowy procedując w przedmiotowej sprawie dopuścił się bowiem obrazy przepisów postępowania, w zakresie regulacji zawartych w art. 410 kpk, art. 391 § 1 kpk (w brzmieniu przed 01.07.2015 roku) i art. 392 § 1 kpk.

Przekonując o słuszności tej tezy należy zauważyć, że Sąd ten odstąpił od bezpośredniego przeprowadzenia dowodu z zeznań pokrzywdzonego J. R. i zeznań świadka K. J., w sytuacji kiedy nie było podstaw do uznania, iż przeprowadzenie tychże dowodów było niemożliwe wobec nie dających się usunąć przeszkód, o jakich stanowi art. 391 § 1 kpk. Wprawdzie ww. nie podejmowali wezwań na rozprawę, to jednak fakt ten, przy uwzględnieniu informacji przekazanej przez świadka S. Z. na rozprawie w dniu 04 września 2015 roku, nie uprawniał do stwierdzenia, że ich nieobecność na rozprawach spowodowana była pobytem za granicą. Jakkolwiek sytuacja taka mogła mieć miejsce, to nie została ona przez Sąd meriti w żaden sposób sprawdzona. Sąd ten oparł się tylko na informacji przekazanej przez świadka S. Z..

Tymczasem trzeba mieć na uwadze, iż przepis art. 391 § 1 kpk funkcjonuje jako wyjątek od powszechnie obowiązującej w polskim procesie zasady bezpośredniego przeprowadzania dowodów w postępowaniu karnym i - jak każdy wyjątek - powinien być wykorzystywany powściągliwie i przy rozważeniu, czy istnieje realna możliwość uzyskania stawiennictwa przed sądem świadka przebywającego za granicą. Poza tym należy również w tym miejscu podkreślić, iż nawet w przypadku świadków przebywających za granicą nie powinno się automatycznie stosować odstępstwa od zasady bezpośredniości, lecz należy dążyć do sprowadzenia ich na rozprawę przy wykorzystaniu wszystkich prowadzących ku temu możliwości. Takie stanowisko odnosić należy zwłaszcza do sytuacji, gdy ich zeznania mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2014 r., III KK 38/14, LEX nr 1477445). Zeznania pokrzywdzonego J. R. i jego konkubiny K. J. z całą pewnością mają taki charakter. Stanowią one wszak fundament oskarżenia, a nadto wykazują rozbieżności w stosunku do relacji przedstawionej przez nich interweniującym funkcjonariuszom policji - E. B. i P. P.. Znacząca jest przy tym okoliczność, iż oskarżony S. G. (1) konsekwentnie zaprzeczał, aby miał dopuścić się zarzucanego mu czynu a oskarżony P. A. potwierdzał jedynie użycie przemocy wobec pokrzywdzonego zaprzeczając zaborowi mienia na jego szkodę.

Niedopuszczalne było również odstąpienie od przesłuchania świadka R. K.. Zeznania jego dotyczą kwestii kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy, wszak wskazują one na powziętą, z bezpośredniego przekazu J. R. jeszcze przed interwencją policji, informację co do zachowania napastników względem jego osoby, w tym zaboru - podczas inkryminowanego im zdarzenia - laptopa, telefonu komórkowego i pieniędzy w kwocie 1200 złotych, podczas gdy dwie kolejne zaprezentowane przez pokrzywdzonego wersje ( zarówno procesowa z protokołu przesłuchania kata 2-4, jak i przedstawiona przybyłym do miejsca jego zamieszkania policjantom ) nie wskazywały na to aby zaraz po ucieczce oskarżonego S. G. (1) czy nawet w trakcie interwencji policji posiadał już wiedzę, że zostały mu skradzione wszystkie wymienione rzeczy. Wystąpienie powyższych rozbieżności w relacjach pokrzywdzonego wymagało od Sądu Rejonowego przeprowadzenia bezpośredniego dowodu z zeznań świadka R. K., zwłaszcza że nie istniały żadne przeszkody uniemożliwiające przesłuchanie, bo do takich nie można zaliczyć niepodjęcia przez niego wezwania na termin rozprawy.

Podnieść należy, iż w przypadku świadków nie odbierających zawiadomień o terminach rozpraw należy dążyć do sprowadzenia ich na rozprawę przy wykorzystaniu dyspozycji przepisu art. 285 § 1 i § 2 kpk o nałożeniu na nich kary pieniężnej bądź zarządzeniu zatrzymania oraz przymusowego doprowadzenia. Dopiero w ostateczności należy skorzystać z instytucji procesowej przewidzianej w art. 392 § 1 kpk.

W świetle powyższego doszło ze strony Sądu meritii do naruszenia art 410 kpk, wedle którego podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Skoro sąd ten nie przeprowadził określonych powyżej dowodów, nie mogły one stanowić podstawy ustaleń faktycznych. Takową konkluzję co do zaniechania przeprowadzenia dowodów z zeznań świadków J. R., K. J. i R. K. należało ostatecznie wywieść na kanwie zapisów protokołu rozprawy głównej z dnia 04 września 2015 roku, które nieodparcie dokumentują czynienie przez Sąd Rejonowy jedynie przygotowań do odczytania zeznań wszystkich wymienionych powyżej osób z postępowania przygotowawczego, bądź ich ujawnienia bez odczytania ( odebranie stanowiska obecnych stron w kwestii ujawnienia bez odczytania protokołów przesłuchania świadków z etapu śledztwa i uprzedzenie oskarżonego S. G. (2) o skutkach odstąpienia od bezpośredniego przeprowadzenia dowodów ), a pozbawione są decyzji procesowej w postaci postanowienia o odczytaniu zeznań rozważanych świadków, przy czym pierwszych dwóch w oparciu o podstawę art. 391 & 1 kpk, ostatniego zaś przy uwzględnieniu treści art. 392 kpk, czy też choćby o ujawnieniu tychże bez odczytania w trybie art. 394 & 2 kpk.

Zaznaczenia wymaga również, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo udokumentował przypisaną oskarżonym recydywę z art. 64 § 2 kk. Zważyć należy, iż teść niniejszego artykułu wskazuje na trójstopniowość konstrukcji niezbędnej dla ustalenia recydywy specjalnej wielokrotnej. Stopień pierwszy stanowi skazanie sprawcy za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności i odbycie tej kary w rozmiarze co najmniej 6 miesięcy; stopień drugi to skazanie sprawcy w warunkach recydywy specjalnej podstawowej określonej w art. 64 § 1 kk a więc skazanie za popełnione w ciągu 5 lat - po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności - umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa za które sprawca był już skazany, stopień trzeci natomiast stanowi skazanie sprawcy za ponowne przestępstwo umyślne przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia, jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach art. 64 § 1 kk dopuścił się tego przestępstwa w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary odbywając łącznie w ramach poprzednich skazań co najmniej rok kary pozbawienia wolności (uchwała Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 1996, I KZP 3/96, Legalis Nr 29952). Mając na uwadze powyższe oraz treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku w części zawierającej rozważania co do przypisania oskarżonym recydywy wielokrotnej, uznać należy, iż Sąd Rejonowy nie udokumentował zaistnienia warunków odpowiadających pierwszemu stopniowi konstrukcji przewidzianej dla ustalenia recydywy z art. 64 § 2 kk. W sprawie poza informacjami wynikającymi z kart karnych, brak jest bliższych danych co do skazań, które stanowiłyby podstawę rozważań w tym zakresie, tj. brak odpisów wyroków oraz danych o odbywaniu kar.

Wreszcie podnieść należy, iż pomiędzy treścią zaskarżonego wyroku a jego uzasadnieniem zaistniała sprzeczność. W wyroku bowiem Sąd Rejonowy w punkcie 5 orzekł na podstawie art 46 § 1 kk o obowiązku naprawienia szkody, a w jego uzasadnieniu wskazał na orzeczenie od oskarżonych, na podstawie art. 46 § 2 kk, nawiązki. Taka sprzeczność powoduje niepewność co do tego, czy do błędu doszło przy sporządzaniu uzasadnienia, czy też doszło doń przy wyrokowaniu.

Przedstawione powyżej uchybienia tworzą jakość, która powoduje, że zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Podczas ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy winien przede wszystkim ponownie przeprowadzić postępowanie dowodowe z poszanowaniem zasad określonych w kodeksie postępowania karnego i udokumentować zaistnienie w stosunku do oskarżonych wszystkich warunków niezbędnych do przypisania im recydywy z art. 64 § 2 kk.