Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu zasądził od pozwanego M. B. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. kwotę 3.719,00 złotych z ustawowymi odsetkami od kwot: 2.829,00 złotych od dnia 4 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty, 890,00 złotych od dnia 28 listopada 2014 roku do dnia zapłaty, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 717,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (wyrok - k. 122; uzasadnienie k. 128 - 132).

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany – M. B., zaskarżając je w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił naruszenie przepisów:

1.  prawa materialnego, a to jest:

a)  art. 516 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na zasądzeniu na rzecz powoda odszkodowania w sytuacji, gdy w chwili zawierania umowy z dnia 21 grudnia 2012 roku nie istniała wierzytelność pozwanego wobec H. O. (1) w kwocie 28.290,00 zł, w związku z czym i nie doszło do powstania odpowiedzialności pozwanego na gruncie tego przepisu,

b)  art. 387 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu umowy o przelewie wierzytelności z dnia 21 grudnia 2012 roku za ważną, w sytuacji gdy pozwany nie mógł przelać na powoda nieistniejącej wierzytelności w związku z czym umowa z dnia 21 grudnia 2012 roku obejmowała świadczenie niemożliwe,

c)  art. 498 § 1 i 2 k.c. niewłaściwe zastosowanie polegające na zasądzeniu od pozwanego na rzecz powoda także kwoty 2.000,00 złotych, która uległa umorzeniu wskutek dokonanej przez powoda kompensaty z dnia 28 listopada 2014 roku,

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a) ustalenie, że powód prowadził proces przeciwko H. O. (1) w sposób prawidłowy w sytuacji gdy powód niezwłocznie poinformowany przez pozwanego o tym, że powództwo w sprawie V GC 404/13 zostało skierowane przeciwko niewłaściwej osobie okoliczność tę zignorował i w dalszym ciągu kontynuował proces doprowadzając do przegranej,

b) ustalenie, że to pozwany w umowie z dnia 21 grudnia 2012 roku błędnie wskazał dłużnika, w sytuacji gdy umowę wypełniał pracownik powoda i w sposób nieuprawniony dopisał przy nazwie dłużnika zwrot H. O. (1),

c) ustalenie, że powód w przypadku dokonania zmiany po stronie pozwanej w sprawie V GC 404/13 nie uniknąłby kosztów procesu wobec H. O. (1), w sytuacji gdy w czasie kiedy pozwalany żądał dokonania zmiany podmiotowej H. O. (1) nie posiadała fachowego pełnomocnika i w związku z tym nie doszłoby do zasądzenia na jej rzecz kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 2.400,00 złotych i późniejszego obciążenia tymi kosztami pozwanego,

d) ustalenie, że powód wskutek błędnego wskazania dłużnika przez pozwanego utracił wynagrodzenie w kwocie 2.829,00 złotych, w sytuacji gdy powód nie udowodnił, że w istocie uzyskałby takie wynagrodzenie gdyby pozwany prawidłowo oznaczył dłużnika, co w swojej konsekwencji skutkowało oparciem wyroku na hipotetycznym założeniu, że wynagrodzenie; to było pewne,

e) niepoczynienie ustaleń w oparciu o treść umowy przelewu z dnia 21 grudnia 2012 roku, że wynagrodzenie powoda uzależnione było od wyegzekwowania należności od dłużnika tak co do zasady jak i co do wysokości i nie wynikało z samego faktu zawarcia tej umowy.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za pierwszą i drugą instancję według norm przepisanych oraz ewentualnie w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wydania orzeczenia reformatoryjnego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kaliszu pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego (apelacja – k. 137 – 140).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotowa sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym uregulowanym w art. 505 ¹k.p.c. - art. 505 ¹⁴ k.p.c.

W postępowaniu tym apelację można oprzeć na dwóch wskazanych w przepisie art. 505 ⁹ § 11 k.p.c. podstawach: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

W świetle stanowiska Sądu Najwyższego apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji ograniczonej (por. stanowisko SN zawarte w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, mającej moc zasady prawnej). Oznacza to, że jej celem jest kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji (z punktu widzenia jego zgodności z materiałem procesowym pozostającym w dyspozycji sądu orzekającego) w granicach wyznaczonych przez treść zarzutów apelacji.

Apelacja pozwanego jest częściowo zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Zasadny jest podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 516 k.c.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało, że strony łączyła (unormowana w art. 509 k.c.) umowa o przelewie wierzytelności nr (...) zawarta w dniu 21 grudnia 2012 roku. Pozwany reprezentowany przez małżonkę – B. B. jako powierzający oświadczył, że przysługuje mu względem dłużnika H. O. (1), (...) z siedzibą w Ł. bezsporna, wymagalna wierzytelność na kwotę 28.290,00 złotych wynikająca z faktury szczegółowo opisanej w załączniku nr 1 do umowy. W § 2 do umowy powierzający (pozwany) przeniósł określone wierzytelności na przejmującego (powódkę) wraz z wszelkimi prawami z nimi związanymi na warunkach określonych w załączniku nr 2 do umowy. W załączniku nr 2 do umowy z tej samej daty w § 1 postanowiono, że w wyniku powierniczego przelewu wierzytelności powódka jako przejmujący przekaże niezwłocznie pozwanemu (powierzającemu) po windykowaniu 90 % z należności głównej pomniejszonej o naliczony pozwanemu podatek VAT. Powód wytoczył powództwo, a sprawę zarejestrowano pod sygn. akt V GC 404/13 w Sądzie Rejonowym w Kaliszu, przeciwko H. O. (1) o zapłatę kwoty 28.290,00 złotych, którą nabył na mocy umowy cesji. Prawomocnym wyrokiem z dnia 23 września 2014 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. przeciwko H. O. (1), wobec braku legitymacji biernej po stronie pozwanej (uzasadnienie w sprawie sygn. akt V GC 404/13). Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy uznał, iż w niniejszej sprawie powód udowodnił, iż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu nie przysługiwała pozwanemu.

Zatem w chwili zawierania umowy w dniu 21 grudnia 2012 roku nie istniała wierzytelność M. B. przeciwko H. O. (1) w kwocie 28.290,00 złotych. W sytuacji gdy wierzytelność nie istnieje w chwili zawarcia umowy czy wystąpienia innego zdarzenia kreującego zobowiązanie do przeniesienia wierzytelności, nie dochodzi w ogóle do powstania odpowiedzialności cedenta na podstawie art. 516 k.c. (A. Rzetecka – Gil, Komentarz do art. 516 k.c., LEX). Nie może dojść do przelewu wierzytelności w sytuacji kiedy wierzytelność stanowiąca przedmiot umowy prowadzącej do cesji nie istnieje (G. Kozieł, Komentarz do art. 516 k.c., LEX).

W takiej sytuacji cedent, jeżeli wiedział o nieistnieniu wierzytelności w chwili zawarcia umowy (lub powstania innego zdarzenia) i nie wyprowadził z błędu cesjonariusza, będzie zobowiązany do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o niemożliwości świadczenia (art. 387 § 2 k.c.). Pozwany błędnie wskazał H. O. (2) jako swą dłużniczkę.

Pozwany winien zatem naprawić szkodę, na którą składają się wydatki poniesione przez powoda w procesie wytoczonym przeciwko H. O. (1) w kwocie 2.890,00 złotych.

W świetle powyższych rozważań za częściowo zasadny uznać należało zarzut naruszenia art. 387 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy bowiem niezasadnie uznał, iż umowa z dnia 21 grudnia 2012 roku była ważna. Skoro powyższa wierzytelność nie istniała w stosunku do H. O. (1), to przedmiotowa umowa była umową o świadczenia niemożliwe, a zatem nieważną (przynajmniej w tej części). Nieważność umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 grudnia 2012 roku spowodowała, że powód nie mógł żądać na podstawie jej postanowień zapłaty od pozwanego kwoty 2.829,00 złotych, opierając swoje żądanie ma podstawie § 1 pkt 1 załącznika nr 2 do umowy.

Nie ma racji skarżący, gdy czyni Sądowi Rejonowemu zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego art. 498 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Wskazać należy, iż w piśmie z dnia 28 listopada 2014 roku (k. 54) powódka – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w O. dokonała potrącenia swoich wierzytelności z należnością przysługującą pozwanemu M. B. z innego tytułu do wysokości 2.000,00 złotych. Zatem powód w niniejszym procesie dochodzi różnicy pomiędzy kwotą 2.890,00 złotych jako należną mu z tytułu zasądzonych kosztów procesu w sprawie sygn. akt V GC 404/13, a potrąconą kwotą w wysokości 2.000,00 złotych, która wynosiła 890,00 złotych.

Zarzuty apelacyjne postawione w pkt 2 ppkt a) – d) petitum apelacji w kategorii zarzutów naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. (zasada swobodnej oceny dowodów), należy uznać za błędnie sformułowane.

Podniesione zagadnienia należą do sfery analizy prawnej, subsumcji stanu faktycznego pod obowiązujące przepisy prawa materialnego, a nie oceny dowodów oraz dokonanych na jej podstawie ustaleń faktycznych i ewentualne uchybienia Sądu Rejonowego w tym zakresie nie mogą być kwestionowane w ramach zarzutów procesowych naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a jedynie w ramach zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego. Sąd Okręgowy tak potraktował przywołane zarzuty.

Za zasadne należało uznać zarzuty opisane w petitum apelacji pkt 2 ppkt d) i e). Umowa o przelew dotyczyła nieistniejącej wierzytelności. Same zapisy umowy uzależniały możliwość żądania prowizji w wysokości 10 % przelanej kwoty od uprzedniego skutecznego wyegzekwowania należności (§ 1 pkt 1 załącznika nr 2 do umowy). Podnieść należy, że w przedmiotowym wypadku powód nie wypowiedział pozwanemu zawartej umowy z powodu nierealizowania przez tego ostatniego jej postanowień, co dawało mu prawo do żądania umówionej prowizji niezależnie od wyników windykacji.

Prowadzone przed Sądem Rejonowym w Kaliszu postępowanie w sprawie sygn. akt V GC 404/13 wykazało, że pozwany w umowie błędnie wskazał osobę dłużnika, a w konsekwencji wytoczone powództwo przeciwko wadliwie wskazanemu dłużnikowi zostało oddalone. W żadnej mierze nie przekonują Sądu Okręgowego argumenty co do tego, że oznaczenie osoby dłużnika pozwanego w umowie przelewu zostało dokonane przez przedstawiciela powoda i to ten ostatni winien ponosić negatywne skutki tego uchybienia. Pozwany wszak jest przedsiębiorcą i winien wykazać przynajmniej minimum staranności przy ustalaniu z kim wchodzi w relacje gospodarcze.

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty wskazane w pkt 2 ppkt a), b) i c) petitum apelacji.

Żądanie zmiany podmiotowej w procesie prowadzonym w sprawie sygn. akt V GC 404/13 nie spowodowałoby, wbrew twierdzeniu skarżącego, że koszty procesu nie powstałyby w takiej wysokości jakie zostały zasądzone. Twierdzenia apelującego, że w czasie gdy pozwany żądał dokonania zmiany podmiotowej H. O. (1) nie posiadała profesjonalnego pełnomocnika i w związku z tym nie doszłoby do zasądzenia na jej rzez kosztów zastępstwa procesowego pozostają gołosłowne wobec ich niewykazania.

Z dochodzonej przez powoda kwoty 3.719,00 złotych Sąd Okręgowy uznał, iż niezasadne jest żądanie zasądzenie kwoty 2.829,00 złotych, co wynika z powyższych rozważań. Z pozostałej kwoty 890,00 złotych zasadne jest żądanie powoda zasądzenia kwoty 20,80 złotych. Sądowi Rejonowemu umknęło bowiem, że w postępowaniu prowadzonym w sprawie sygn. akt V GC 1361/13 Sądu Rejonowego w Kaliszu zapadł prawomocny wyrok zasądzający na rzecz powoda od pozwanego m.in. kwotę 869,92 złotych jako zaliczkę na poczet kosztów poniesionych przez powoda w sprawie wytoczonej przeciwko H. O. (1) (por. uzasadnienie wyroku k. 89 – 92 akt V GC1361/13 SR w Kaliszu).

Od kwoty poniesionych przez powoda i nieuiszczonych do tej pory przez pozwanego kosztów procesu w sprawie V GC 404/13 przeciwko H. O. (1) (890,00 złotych), odliczeniu podlega suma 869,92 złotych. Różnica wynosi 20,80 złotych.

W tym stanie rzeczy, wobec częściowej zasadności apelacji Sąd Okręgowy w oparciu o przepis art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego M. B. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. kwotę 20,08 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty (doręczenie wezwania do zapłaty w dniu 3 grudnia 2014 roku z 3 dniowym terminem płatności k. 12 – 13 v) oraz oddalił powództwo w pozostałej części.

Z mocy art. 385 k.p.c. oddaleniu w pozostałej części podlegała również apelacja.

O kosztach postępowania przed Sądem I instancji Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. (pozwany przegrał proces jedynie w 0,53 %) i zasądził od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. na rzecz pozwanego M. B. kwotę 600,00 złotych. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego zostało określone na podstawie § 2 ust. 1 i § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł również na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 400,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym. Na zasądzoną kwotę złożyły się: opłata od apelacji w kwocie 100,00 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego adwokatem określone na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 3, § 13 ust. 1 punkt 1 powyżej wskazanego rozporządzenia.

.