Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Mirella Szpyrka

Sędzia SO Gabriela Sobczyk

SR (del.) Łukasz Malinowski (spr.)

Protokolant Sandra Olesiak

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. R.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 27 marca 2015 r., sygn. akt I C 872/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Mirella Szpyrka SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Z. R. pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej w dniu 5 marca 2014r. domagał się zasądzenia od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na swoją rzecz kwoty 12.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 maja 2010r. oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 1 czerwca 2009r. zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia – kompleksowe ubezpieczenie (...). Zgodnie z polisą, ubezpieczył u pozwanej mienie od ognia i innych żywiołów z sumą ubezpieczenia 85.000 zł. Nadto, w dniu 1 czerwca 2009r. zawarł również z pozwaną umowę ubezpieczenia – ubezpieczenie (...). Wskazał przy tym, że w dniu 12 stycznia 2010r. w wyniku pożaru nastąpiła szkoda w ubezpieczonym mieniu w postaci szkody budowlanej budynku garażu znajdującego się na nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) oraz w ruchomościach znajdujących się w pomieszczeniu garażowym. W sprawie szkody budowlanej prowadzone było przed Sądem Rejonowym w Rudzie Śląskiej postępowanie pod sygn. akt I C 993/12. W sprawie tej Sąd uznał w całości roszczenie powoda. Nadto powód wskazał, że zniszczone w wyniku pożaru ruchomości składające się na wyposażenie firmy (...) stanowią wartość 8.866 zł, natomiast wartość ruchomości prywatnych stanowi kwotę 8.640 zł. Wskazał również, że pozwana przyjęła odpowiedzialność za skutki szkody pożarowej i wypłaciła kwotę 505 zł oraz kwotę 9.515,11 zł, która to została zarachowana na poczet szkody budowlanej. Zwrócił także uwagę, iż dochodzi zasądzenia odsetek od dnia 26 maja 2010r., tj. po upływie 30 dni od wezwania do zapłaty. Według wyliczeń powoda, wartość zniszczonych ruchomości wynosi 17.506 zł, jednakże przyjął od zużycie ruchomości i określił ich wartość na 12.000 zł.

W odpowiedzi, pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu podniosła, że do umowy ubezpieczenia mają zastosowanie przepisy ogólnych warunków ubezpieczenia (...), które to stanowią wraz z polisą i wnioskiem ubezpieczeniowym pełną treść umowy ubezpieczenia łączącej strony. Nadto powód nie wskazał, które pozycje wykazu strat odnoszą się do wyposażenia maszyn, aparatów i urządzeń technicznych, a które stanowią środki obrotowe. Dodatkowo, nie przedstawił pozwanej ewidencji środków trwałych i wyposażenia, kserokopii faktur oraz innych dokumentów potwierdzających nabycie towaru przed szkodą oraz remanentu środków obrotowych na dzień szkody, co uniemożliwiło pozwanej przeprowadzenie i zakończenie likwidacji zgłoszonej szkody. Z kolei pismem z dnia 8 września 2014r. pozwana zgłosiła zarzut przedawnienia roszczeń powoda zgłoszonych w pozwie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 marca 2015r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to zostało poprzedzone ustaleniem, że w dniu 1 czerwca 2009r. powód zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia (...), obejmującą m.in. ubezpieczenie ruchomości domowych z sumą ubezpieczenia 10.100 zł. W dniu 1 czerwca 2009r. powód zawarł również z pozwaną umowę kompleksowego ubezpieczenia (...), obejmującą m.in. ubezpieczenie mienia od ognia i innych żywiołów, której przedmiotem były budynki i budowle znajdujące się na stanowiącej własność powoda nieruchomości, z sumą ubezpieczenia 50.000 zł oraz maszyny, aparaty i urządzenia techniczne z sumą ubezpieczenia 5.000 zł, a także środki obrotowe z sumą ubezpieczenia do 30.000 zł. Nadto Sąd ustalił, że w dniu 12 stycznia 2010r. miał miejsce pożar garażu wolnostojącego położonego na nieruchomości powoda. W garażu w chwili pożaru znajdowały się rzeczy ruchome, które uległy zniszczeniu. W konsekwencji, powód zgłosił pozwanej szkodę w postaci spalenia rzeczy stanowiących ruchomości domowe, powstałą w trakcie pożaru garażu z umowy ubezpieczenia (...). W dniu 9 marca 2011r. pozwana przyznała powodowi kwotę 505 zł tytułem odszkodowania. Powód zgłosił także pozwanej szkodę z umowy kompleksowego ubezpieczenia (...). Natomiast, w dniu 29 stycznia 2010r. pozwana przyznała kwotę 7.286,07 zł i w dniu 19 października 2010r. kwotę 1.493,78 zł tytułem odszkodowania za szkodę w budynku garażu. Z kolei, w dniu 4 marca 2011r. pozwana wypłaciła powodowi dodatkowo kwotę 735 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionego zysku.

Niniejszy stan faktyczny został ustalony na podstawie niekwestionowanych przez strony dowodów z dokumentów oraz z zeznań świadków i powoda.

Powyższe doprowadziło Sąd Rejonowy do przekonania, że powództwo zasługiwało na oddalenie w całości z uwagi na brak przesłanek z art. 805 § 1 k.c. Sąd zwrócił uwagę, że w zakresie umowy ubezpieczenia (...) pozwana powoływała się na wyczerpanie swojej odpowiedzialności poprzez wypłatę na rzecz powoda kwoty 505 zł, zgodnie z § 23 ust. 2 pkt 2 OWU (...). W trakcie przesłuchania powód potwierdził, że garaż który uległ pożarowi był wolnostojący, a zatem w przedmiotowej sprawie ma zastosowanie ograniczenie odpowiedzialności pozwanej, co wynika z postanowienia § 23 ust. 2 pkt 2 OWU (...). W umowie ubezpieczenia (...) jako suma ubezpieczenia ruchomości domowych i stałych elementów została ustalona kwota 10.100 zł, a 5% z tej kwoty to 505 zł, które zostało już wypłacone przez pozwaną powodowi. Kwota 505 zł stanowi górną granicę odpowiedzialności pozwanej za ruchomości domowe zniszczone w trakcie pożaru.

Z kolei w odniesieniu do ruchomości stanowiących własność firmy powoda, objętych kompleksowym ubezpieczeniem (...), Sąd powołując się na treść § 50 ust. 1 pkt 4 OWU uznał, że powód nie wykazał, wbrew wymogom art. 6 k.c., aby wskazywane przez niego jako stanowiące własność jego firmy ruchomości pozostawały w związku z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, a co za tym idzie, aby były objęte umową ubezpieczenia (...) z dnia 1 czerwca 2009r. i aby na podstawie tej umowy należało mu się od pozwanej odszkodowanie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył powód, zarzucając naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, art. 232 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na dowodach, które nie znajdują się w aktach sprawy oraz art. 245 k.p.c. poprzez przyjęcie, że nie podpisana kserokopia dokumentu jest dokumentem prywatnym i może stanowić dowód w sprawie. Dodatkowo, zarzucił naruszenie prawa materialnego, zwłaszcza przepisu art. 348 k.c. poprzez przyjęcie, że OWU zostały doręczone, art. 65 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że treść umowy ubezpieczenia stanowią również OWU w sytuacji, gdy treść łączącej strony umowy została zawarta jedynie w polisie ubezpieczeniowej, art. 355 § 2 k.c. poprzez nieuwzględnienie zawodowego charakteru działalności pozwanego, art. 58 k.c. wobec braku przyjęcia, że sformułowania polisy nie stanowią obejścia prawa, art. 6 k.c. poprzez nieuwzględnienie ciężaru dowodu, a także art. 12 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Nadto, zarzucił naruszenie prawa procesowego, w szczególności przepisu art. 102 k.p.c. w sytuacji, kiedy charakter postępowania i rodzaj odszkodowania przemawiał za nieobciążeniem powoda kosztami postępowania. Przy tak sformułowanych zarzutach, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie dochodzonych przez powoda roszczeń. Nadto, wniósł o zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację, pozwana wniosła o jej oddalenie i obciążenie powoda kosztami procesu. Nadto wniosła o zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym. W uzasadnieniu wskazała, że Sąd I instancji w pełni zrealizował przesłanki prawidłowej oceny materiału dowodowego. Zwróciła również uwagę, że na podstawie art. 353 ¹ k.c., strony umowy ubezpieczenia mogą wprowadzić do treści stosunku umownego środki prawne służące ochronie uprawnionego interesu ubezpieczających. W konsekwencji, OWU mogą zawierać postanowienia ograniczające lub wyłączające odpowiedzialność ubezpieczyciela. Zapis § 2 pkt. 2 OWU (...) nie narusza rażąco interesów ubezpieczonego, ani nie jest sprzeczny z dobrymi obyczajami. Podniosła również, że OWU zostały doręczone powodowi wraz z polisą, a podpis powoda na polisie stanowi również potwierdzenie przyjęcia tekstu ogólnych warunków ubezpieczenia. Zwróciła również uwagę, że powód dołączając do pozwu dowody, załączył jedynie 1 stronę z 3 – stronicowej polisy (...) nr (...), co sugeruje, iż nie chciał przestawić tej strony, na której znajduje się jego podpis.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela i uznaje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji uznając nadto, że nie ma potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania. Ustalenia te znajdują oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

W przebiegu postępowania dowodowego przed Sądem pierwszej instancji, zdaniem Sądu Odwoławczego doszło do uchybień proceduralnych, jednakże wbrew zarzutom skarżącego, ostatecznie nie miały one wpływu na trafność rozstrzygnięcia wydanego w sprawie. Należy wskazać, że Sąd pierwszej instancji pomimo braku wniosków dowodowych stron reprezentowanych przez fachowych pełnomocników w punkcie 2 postanowienia wydanego na rozprawie 16 lipca 2015r. zobowiązał pełnomocnika powoda do przedłożenia ogólnych warunków ubezpieczenia (dalej: OWU). Następnie pomimo treści tego postanowienia o dokumenty te wezwał pełnomocnika pozwanej, który najpierw złożył je po wyznaczonym terminie, co skutkowało ich zwrotem, a następnie wnioskiem z dnia 11 września 2014r. wystąpił o zgodę na złożenie pisma procesowego, do którego ponownie załączył wskazane OWU. Pomimo tego Sąd pierwszej instancji wskazanego wniosku do dnia zamknięcia rozprawy nie rozpoznał po myśli art. 207 § 3 k.p.c. a załączonym dokumentom w postaci OWU nadał moc dowodu z dokumentu w treści uzasadnienia bez wcześniejszego formalnego postanowienia dowodowego. Zdaniem Sądu Odwoławczego brak zastrzeżenia skarżącego w tym względzie złożonego po myśli art. 162 k.p.c. uniemożliwia skuteczne podniesienie na etapie postępowania odwoławczego zarzutów dotyczących przyjęcia jako dowodów OWU, załączonych do nierozpoznanego wniosku pozwanej z 11 września 2014r.

W świetle okoliczności, że przedmiotem dowodu mają być fakty, które dla rozstrzygnięcia sprawy mają istotne znaczenie (zawnioskowane celem wyjaśnienia okoliczności spornych) wskazana powyższej inicjatywa Sądu pierwszej instancji w zakresie pozyskania dowodów z dokumentów w postaci OWU była zbędna. Wszak w odpowiedzi na pozew, pozwana w zakresie ubezpieczenia (...) wskazała, że w sprawie bezspornym pozostaje treść § 23 ust 2 pkt 2 OWU i wynikające z niej ograniczenie odpowiedzialności za ruchomości domowe uszkodzone w wyniku pożaru garażu do wysokości 5% sumy ubezpieczenia, czyli do kwoty 505 zł. W toku postępowania powód reprezentowany przez fachowego pełnomocnika do tych twierdzeń nie odniósł się. Zatem uprawnionym było uznanie tych twierdzeń zgodnie z art. 230 k.p.c. za bezsporne. W konsekwencji nie wymagały one przeprowadzenia dowodów przez Sąd pierwszej instancji, a co za tym idzie nie mogły być przedmiotem skutecznie podniesionego zarzutu apelacyjnego. Z tych przyczyn nie mogły także odnieść skutku zarzuty skarżącego oparte na treści art. 65 § 1 k.c. i 6 k.c. Skoro ograniczenia wynikające z § 23 ust 2 pkt 2 OWU były w sprawie przed Sądem pierwszej instancji bezsporne, to per se OWU dotyczące ubezpieczenia (...), wiązały strony. Odmienne stanowisko prezentowane przez powoda na etapie postępowania apelacyjnego, uznać należy w świetle art. 381 k.p.c. za spóźnione. Wobec ustalenia przez Sąd pierwszej instancji, że pozwana spełniła świadczenie z tej umowy w kwocie 505 zł. dalej idące roszczenie słusznie zostało oddalone w oparciu o art. 805 § 1 k.c.

W zakresie zarzutów związanych z zawarciem umowy (...) wskazać należy, iż wbrew twierdzeniom powoda, zawarł on wskazaną wyżej umowę ubezpieczenia jako przedsiębiorca. Podkreślenia wymaga, że stopień staranności przy zawieraniu umów między przedsiębiorcami nie może ulegać różnicowaniu. W przedmiotowej sprawie, powód potwierdził pieczęcią i podpisem, że są mu znane ogólne warunki ubezpieczenia (...). W konsekwencji, traci na znaczeniu zarzut nieuwzględnienia zawodowego charakteru działalności pozwanej oparty na treści art. 355 § 2 k.c. Wszak miernik staranności stron tej umowy przy jej zawieraniu winien być taki sam.

W zakresie roszczenia wywodzonego z umowy (...) powód na jego potwierdzenie przedstawił jedynie kserokopię polisy, bez OWU i bez wniosku ubezpieczeniowego, który (co wynikało z punktu IV polisy) był jej integralną częścią. Skoro w sprawie zakwalifikowanie uszkodzonych ruchomości do majątku przedsiębiorstwa i majątku osobistego oraz związek uszkodzonych ruchomości z prowadzoną działalnością były sporne, to na powodzie zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodzenia. Obowiązkowi temu powód nie podołał co wbrew zarzutowi apelacji skutkować musiało oddaleniem powództwa jako niewykazanego. Dlatego zbędnym zdaniem Sądu Odwoławczego w kontradyktoryjnym procesie cywilnym, było poszukiwanie przez Sąd pierwszej instancji wniosku ubezpieczeniowego w aktach związkowych – I C 993/12, a następnie dopuszczanie z kserokopii tego wniosku dowodu z urzędu na rozprawie w dniu 13 marca 2015r. W konsekwencji zarzut apelacyjny oparty na treści art. 245 k.p.c. polegający na przyjęciu że dowód w sprawie może stanowić kserokopia tego dokumentu, nie mógł odnieść spodziewanego skutku, skoro dowód ten w świetle przytoczonych okoliczności do jej rozstrzygnięcia był zbędny.

Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Wbrew twierdzeniom powoda, o zastosowaniu tej normy nie przemawia charakter dochodzonego roszczenia. Wskazać bowiem należy, że powód dwukrotnie był przez pozwanego wzywany do skonkretyzowania roszczenia z umowy ubezpieczenia (...), czego zaniechał i wszczął postępowanie przed Sądem pierwszej instancji. Nadto, powód był informowany o ograniczeniu odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu zawartych z pozwaną umów, a z oświadczeń o sytuacji majątkowej powoda nie wynika, aby należał on do osób ubogich. Powyższe okoliczności nie stwarzały zatem podstaw do uznania, aby obciążenie powoda kosztami postępowania pierwszoinstancyjnego było niezasadne.

Z podanych przyczyn orzeczenie Sądu pierwszej instancji zasługuje na akceptację, natomiast apelacja powoda podlegała oddaleniu stosownie do art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego należnych pozwanej orzeczono w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 490 j.t.).

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Mirella Szpyrka SSO Gabriela Sobczyk