Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2016 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia
29 maja 2015 r., sygn. akt IX GC 140/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w L. na rzecz powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w L. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

I A Ca 684/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 maja 2015r. Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w L. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powoda 139 636,93zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lutego 2014 r. oraz 10 599 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Spółka (...) wystąpiła do Sądu z żądaniem wydania nakazu zapłaty przeciwko (...) nakazującego zapłacenie pozwanej nieuiszczonej części ceny z tytułu wykonanych przez powódkę umów dostawy.

W dniu 24 lutego 2014 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczy w całości uwzględniający powództwo o zapłatę (nakaz k. 98).

Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości.

W uzasadnieniu sprzeciwu wskazał, iż roszczenie powoda o zapłatę ceny wygasło w wyniku złożonego przez pozwanego oświadczeniem o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, a roszczenie powoda o zapłatę skapitalizowanych odsetek nie powstało, gdyż nie miała miejsca zwłoka w zapłacie należności głównej.

Pozwany z dniem 1 sierpnia 2010 r. przejął w drodze połączenia spółek w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., spółkę (...) Spółką z o.o. w L. (powołana informacja z KRS dla pozwanego, postanowienie wraz z zaświadczeniem o dokonaniu wpisu k. 131-135), co uzasadnia jego legitymację bierną w procesie.

Sąd Okręgowy ustalił i uznał, że fakt zawarcia umów dostawy i ich wykonania przez powodową Spółkę, wyliczenia ceny oraz wyliczenia kwoty skapitalizowanych odsetek z tego tytułu, nie były w sprawie kwestionowane.

Pozwana Spółka powoływała się jedynie na złożone oświadczenia o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. i 17 marca 2011r. twierdząc, że wskutek potrącenia roszczenie powodowej Spółki w zakresie należności głównej w kwocie 101 371,31zł wygasło, a roszczenie o zasądzenie odsetek w kwocie 38 265,62 zł w ogóle w związku z tym nie powstało.

W tym stanie sprawy istota sporu sprowadzała się do oceny skuteczności oświadczeń pozwanej o potrąceniu z 25 lutego 2010 r. i 17 marca 2011 r.

W tym zakresie Sąd ustalił, że powodowa Spółka dochodziła zapłaty z tytułu wykonanych przez nią umów dostawy:

- z dnia 4 stycznia 2010 r., przedmiotem których były słupy metalowe i konstrukcje w 2010 r. (umowa nr (...)),

- z dnia 22 lutego 2010 r. na dostawę złączy kablowych, szafek pomiarowych, rozdzielni (nr (...)),

- a także na podstawie innych umów zawieranych jednorazowo przez strony sporu na potrzeby realizacji pojedynczych dostaw (umowa k. 116-118 v., 124-126, oferty powoda k. 119-123, 127-130 v., zeznania świadka M. K. (1) k. 379-383).

Na mocy § 5 ust. 4 i 5 umów zapłata ceny za dostarczone artykuły miała nastąpić na podstawie wystawionych przez wykonawcę faktur VAT w terminie 30. dni, licząc od daty otrzymania przez zamawiającego prawidłowo wystawionej faktury VAT. Ustęp 5 umowy przewidywał realizację zamówień cząstkowych. Zamówienia cząstkowe miały być uważane za skutecznie doręczone w przypadku przesyłania faksem na nr (...) [k.116].

W § 8 ust. 1 obu umów ustalono karę umowną za opóźnienie wykonawcy w dostarczeniu zamówionych artykułów w przypadku każdego zamówienia cząstkowego. Zamawiającemu przysługiwała kara umowna w wysokości 4 000 zł za każdy dzień opóźnienia.

Pozwany składał zamówienia drogą telefoniczną lub mailową (zeznania świadka K. K. k. 386-393, zeznania świadka J. K. k. 393-397).

Sąd ustalił, że wszystkie zamówienia pozwanego były realizowane w ten sposób, że po otrzymaniu zamówienia ustalano jego szczegóły, gdyż w umowach były podane ogólne symbole i wyposażenie. Pozwany często zamawiał towar spoza specyfikacji, na podstawie indywidulanych ustaleń. Zamówienia zawierały często po kilka pozycji, co niejednokrotnie wymagało ustalania szczegółów z rejonami energetycznymi. Procedura uzgadniania szczegółów trwała od dwóch, trzech dni do kilku tygodni.

Producenci dostarczający towar powódce nie zawsze składują swoje wyroby w magazynach. Często podejmują produkcję jednostkową na zamówienie. Gdy producent miał podjąć produkcję na zamówienie, to pracownik powoda powiadamiał pracownika pozwanego o przewidywanym terminie dostawy. W takich sytuacjach towary dostarczane były do miejsca wskazanego przez pozwanego bezpośrednio od producenta, jego transportem. Zdarzało się wtedy, że wraz z towarem kierowca wiózł dowód Wz, który powracał do producenta. Wówczas producent wystawiał fakturę i wraz z dowodem Wz przesyłał ją do powoda. Gdy towar z jednego zamówienia nie mógł być dostarczony w jednym terminie, to wówczas na prośbę pozwanego powód wystawiał fakturę po zrealizowaniu całego zamówienia.

Zamówienia, od których pozwana Spółka naliczyła kary umowne [złożone przy

sprzeciwie, od nakazu zapłaty] wymagały uzgodnienia szczegółów zamówienia (zeznania świadka M. K. (1) k. 379-383, zeznania reprezentanta powoda – prezesa D. K. k. 434-436).

Powodowa Spółka dostarczała towary będące w jego magazynie własnym transportem na adresy wskazane w zamówieniach. Kierowcy wiozący towar nie mogli uzyskać od pracowników pozwanego potwierdzenia odbioru towarów na dowodach Wz. Pracownicy pozwanej twierdzili, że dowodem dostawy jest faktura, a nie Wz. Powoływali się na jakieś wewnętrzne zarządzenie (zeznanie świadka D. M. (1) k. 378-379).

Na podstawie umów powód dostarczył zamówiony przez pozwanego towar i wystawił faktury na łączną kwotę 101 371,31 zł. Towar został odebrany przez pozwanego. Powód wystawił faktury VAT o numerach:

FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...) oraz FV (...) (faktury k. 27-73).

Pozwany nie zapłacił za dostarczone towary w terminach wskazanych w fakturach. Wobec tego powód naliczył skapitalizowane odsetki za okres zwłoki w zapłacie poszczególnych faktur na dzień 10 lutego 2014 r. w łącznej kwocie 38 265,62 zł. Sposób wyliczenia skapitalizowanych odsetek zawarty w pozwie nie był kwestionowany.

Powodowa Spółka – co jest Sądowi znane również z urzędu ze sprawy o sygnaturze akt (...)– prowadzi ewidencję zakupów w systemie informatycznym w systemie PC Prestige Pro. Uruchomienie tego systemu nastąpiło z dniem 2 stycznia 2012 r.

Z poprzednio używanego przez powoda systemu Safo zaimportowano do nowego systemu kartoteki (dane) kontrahentów, kartoteki (dane) towarów handlowych, stany magazynowe towarów w magazynach na dzień implementacji (31 stycznia 2011 r.), salda rozrachunków z dostawcami, salda rozrachunków z odbiorcami.

Import danych nie obejmował importu żadnych dokumentów wystawionych w systemie Safo. Implementacja nowego systemu nastąpiła na dotychczasowych serwerach I. (zaświadczenie firmy (...) k. 316, umowa powoda z tą firmą k. 317-333, zeznania świadków R. F. k. 361-363, A. G. k. 364-365, J. C. k. 365-366). Pozwany z poprzednich procesów prowadzonych przez strony wie, że powód nie dysponuje dokumentami papierowymi, a także w formie scyfryzowanej, za okres poprzedzający zmianę systemu informatycznego.

Mimo zawezwania do próby ugodowej i przedsądowego wezwania do zapłaty z dnia z dnia 24 czerwca 2013 r. pozwany nie zapłacił dochodzonych należności (wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 74-80, pismo procesowe uczestnika k. 81, protokół posiedzenia k. 82, wezwanie do zapłaty k. 83-85, odpowiedzi pozwanego k. 168-171).

Pismem z dnia 17 marca 2011 r. pozwana złożyła powódce oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności w kwocie 69 641,49 zł dotyczącej noty (...)z dnia 22 lutego 2011 r. z należnościami powoda z faktur FV(...) (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), 3470, (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...),(...), (...) i (...), a kwotę różnicy w wysokości 97,98 zł przelała na konto powódki. Faktury, których dotyczy oświadczenie zostały wyróżnione w uzasadnieniu przez podkreślenie w zestawieniu zamieszonym wyżej (oświadczenie k. 161, wydruk faktur podpięty do oświadczenia 162).

Pismem z dnia 25 lutego 2010 r. pozwany złożył powodowi oświadczenie określone jako oświadczenie o potrąceniu wierzytelności pozwanego w kwocie 388 000 zł z tytułu opóźnień w wykonaniu umów nr (...) należnych na podstawie § 8 ust. 1-8 umów z wierzytelnościami powoda w kwocie 318 358,51 zł z tytułu dostaw materiałów na podstawie tych umów (oświadczenie k. 163, dowód doręczenia k. 164, pełnomocnictwa dla T. F. i M. D. do złożenia oświadczeń k. 165-167 v.).

W uzasadnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty pełnomocnik pozwanego wskazał jako podstawę naliczenia kar umownych:

- w zakresie umowy nr (...) do kar umownych za:

1.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia nr (...). Opóźnienie wyniosło 10 dni, a wysokość kary umownej to 12 500 zł. Pozwany w dniu 22 lutego 2011 r. wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 160, faktura k. 158, nota k. 159);

2.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia nr (...)Opóźnienie wyniosło 18 dni, a wysokość kary umownej to 22 500 zł. Pozwany w dniu 22 lutego 2011 r. wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 157, faktura k. 155, nota k. 156);

3.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia nr (...). Opóźnienie wyniosło 9 dni, a wysokość kary umownej to 11 250 zł. Pozwany w dniu 22 lutego 2011 r. wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 154, faktura k. 152, nota k. 153);

4.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia nr (...). Opóźnienie wyniosło 25 dni, a wysokość kary umownej to 68 750 zł. Pozwany w dniu 22 lutego 2011 r. wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 154, faktura k. 152, nota k. 153) (zamówienie k. 151, faktura k. 149, nota k. 150);

5.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia nr (...) Opóźnienie wyniosło 17 dni, a wysokość kary umownej to 21 250 zł. Pozwany w dniu 22 lutego 2011 r. wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 142, faktura k. 140, nota k. 141);

- w zakresie umowy nr (...) do kar umownych za:

1.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia z dnia 6 września 2010 r. Opóźnienie wyniosło 1 dzień, a wysokość kary umownej to 4 000 zł. W dniu 22 lutego 2011 r. pozwany wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 145, faktura k. 143, nota k. 144);

2.  opóźnienie powoda w realizacji zamówienia z dnia 20 października 2010 r. Opóźnienie wyniosło 21 dni, a wysokość kary umownej to 184 000 zł. W tym przypadku pozwany naliczył także dodatkową karę umowną na podstawie § 8 ust. 2 umowy. W dniu 22 lutego 2011 r. pozwany wystawił powodowi notę księgową nr (...) z terminem płatności do dnia 8 marca 2011 r. Nota została doręczona powodowi w dniu 25 lutego 2011 r. Sprzedaż została ujęta w fakturze powoda nr FV (...) (zamówienie k. 147, faktura k. 146, nota k. 148).

Naliczając kary umowne pracownik pozwanego nie posługiwał się ściśle określonymi kryteriami. Między innymi : datę dostawy przyjmował z faktury, a datę zamówienia z innych dokumentów. Mnożył ilość dni przez stawki kar. Ilość dni sprawdzał wyrywkowo. Maksymalną stawkę kar przyjmował na polecenie przełożonych (zeznania świadka R. R. k. 385-386). Data dostawy do magazynu pozwanego wynikająca z dokumentów mogła też nie pokrywać się ze stanem faktycznym. Pracownicy pozwanego rozróżniają datę dowiezienia towaru do magazynu (tj. rzeczywistą datę dostawy) i datę przyjęcia towaru do magazynu. Różnica pomiędzy tymi datami może wynosić 1-2 dni (zeznania świadka J. K. k. 393-397).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych, zeznań świadków R. F., A. G., J. C., D. M. (2), M. K. (1), R. R. oraz K. K. i J. K. (z tym, że w przypadku obu wymienionych na końcu świadków wyłącznie w zakresie odnoszącym się do formy składania zamówień przez pozwanego) oraz zeznań reprezentanta powoda – Prezesa D. K.. Za niewiarygodne w pozostałej części Sąd uznał zeznania świadka K. K.. W tym w części dotyczącej sposobu naliczania kar umownych oraz określenia czy zamówienia dotyczyły wyrobów wymienionych w powołanych w sprawie umowach nr(...)oraz (...). Świadek ten nie potrafił wskazać, czy kary umowne liczono od daty wystawienia faktury czy od daty dostawy. Swoje zeznania w zakresie sposobu wyliczenia kar opierał na przypuszczeniach. Co do zeznań świadka w zakresie dotyczącym ustalenia czy zamówienia dotyczyły wyrobów z powołanych w sprawie umów nr (...)oraz (...), to stwierdzić należy, iż samo odwołanie się do symbolu wyrobu (nawet bez wnikania czy symbol dostatecznie określa zamówiony wyrób, czy też zamówienie musiało być precyzowane) nie jest dostateczną podstawą do stwierdzenia, że zamówienie dotyczy tych umów. Nawet bowiem wyrób wymieniony w umowie może być przedmiotem zamówienia realizowanego poza umową, a to w przypadku wyczerpania kwot określonych w § 5 ust. 3 umów. Takie wnioski nasuwa też analiza zeznań złożonych w tym zakresie przez M. K. (1), w których bardzo szczegółowo omówił na czym polegało uzgadnianie parametrów materiałów elektroenergetycznych z poszczególnych zamówień.

Za niewiarygodne w pozostałej części Sąd uznał zeznania świadka J. K.. Świadek przyznał, że zapoznał się przed złożeniem zeznań z dokumentami w tej sprawie. Znał zatem argumenty powoda przedstawione w sprawie i w ocenie Sądu starał się złożyć zeznania zgodne z oczekiwaniami swojego pracodawcy. W szczególności nielogiczne są wywody świadka co do interpretacji umowy w części dotyczącej nieskuteczności zamówień złożonych inną, niż faksem, drogą oraz co do uzgodnienia między pracownikami składania zamówień w inny sposób. Zeznania świadka w zakresie szczegółów technicznych specyfikacji są ogólnikowe w porównaniu z zeznaniami świadka M. K. (2) złożonymi w tym zakresie. Nadto do wykazania, że przedmiot zamówienia został dostarczony na podstawie którejś z umów, wymaga analizy finansowej dostaw od początku roku z uwagi na zapisy w § 5 ust. 3 umów.

W sprawie IX GC 4/13 [I A Ca 608/13] z powództwa pomiędzy tymi samymi podmiotami, powodowa Spółka również dochodziła zapłaty z tytułu umów dostawy. Pozwana również podnosiła zarzut potrącenia odwołując się do oświadczenia z dnia 25 lutego 2010r.

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2011 r. Sąd uwzględnił powództwo w całości. Sąd przyjął, że wierzytelności zgłoszone do potrącenia nie istnieją i oświadczenia o potrąceniu uznał za bezskuteczne. Rozpoznając apelację od powołanego wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie potwierdził ustalenia Sądu Okręgowego w tym zakresie (wyrok Sądu Okręgowego w sprawie IX GC 4/13 z dnia 11 czerwca 2013 r. k. 432-433; uzasadnienie wyroku k. 443-460, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie w sprawie I ACa 608/13 z dnia 30 października 2013 r. k. 330. uzasadnienie wyroku k. 332-341 v. akt sprawy o sygn. IX GC 4/13). Między stronami toczyły się przed Sądem Okręgowym oraz Sądem Apelacyjnym także inne spory (odpisy orzeczeń i ich uzasadnień k. 265-315).

Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki za uzasadnione, gdyż nie było ono kwestionowane ani co do zasady, ani co do wysokości. Istota sporu sprowadzała się wyłącznie do oceny skuteczności oświadczeń pozwanego z 25 lutego 2010r. i 17 marca 2011r. o potrąceniu.

W ocenie Sądu żadne z tych oświadczeń nie może wywołać skutków przewidzianych w art. 498 § 2 k.c. oraz art. 499 k.c. w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.

Oświadczenie z dnia 25 lutego 2010r. nie spełnia wymogów oświadczenia woli o potrąceniu wzajemnych wierzytelności.

Powołane oświadczenie nie precyzuje w żaden sposób wierzytelności powoda, które mają być objęte oświadczeniem o potrąceniu. Nie jest dostateczne stwierdzenie, że dotyczy ono wierzytelności powoda w kwocie 318 358,51 zł z tytułu dostaw materiałów na podstawie umów nr (...). Na podstawie obu umów powód dostarczył pozwanemu w 2010 r. różne artykuły. Na odwrocie oświadczenia znajduje się wprawdzie wydruk faktur na łączną kwotę 318 358,51 zł, jednakże wbrew odręcznemu dopiskowi o treści: „Zał.(...)wydruk nie stanowi załącznika do oświadczenia. W treści oświadczenia nie ma żadnego odwołania do załącznika, a wydruk na odwrocie zatytułowany „lista pozycji pojedynczych” nie jest podpisany.

Oświadczenie to odwołuje się do not księgowych powoda nr (...).

Roszczenia objęte tymi notami księgowymi były już przedmiotem oceny Sądów obu instancji w powołanej sprawie o sygnaturze akt IX GC 4/13 I A Ca 608/13]. Sąd przyjął, że wskazane w tych notach roszczenia nie istnieją i nie uznał twierdzeń pozwanego co do skuteczności złożonych przez pozwanego oświadczeń o potrąceniach. Rozpoznając apelację od powołanego wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie potwierdził ustalenia Sądu Okręgowego w tym zakresie.

Również oświadczenie z dnia 17 marca 2011 r. w ocenie Sądu nie jest skuteczne. Oświadczenie to odwołuje się w swej treści do wystawionych przez powoda części faktur VAT będących przedmiotem powództwa o numerach:

FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...); FV (...) oraz FV (...).

Powołana w sprzeciwie nota księgowa nr (...) dotyczy roszczenia pozwanego określonego na kwotę 184 000 zł. (k. 148). Na tę samą notę księgową powoływała się pozwana Spółka w oświadczeniu o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. Zatem co do roszczeń, które pozwany z tej noty wywodzi uznać należy za obowiązujące wywody wynikające z wyroku w sprawie IX GC 4/13.

Nadto kwotę wierzytelności pozwanej zgłoszoną do potrącenia określono na 69 641,49 zł. Jednakże w uzasadnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty pełnomocnik pozwanego wskazał jako podstawę naliczenia kar umownych objętych tym oświadczeniem, opóźnienia w realizacji zamówienia, które zostało zafakturowane przez powoda fakturą VAT nr (...) (k. 146). Roszczenia z tej faktury nie są przedmiotem pozwu w tej sprawie.

Żadne z zamówień objętych sporem nie zostało złożone w wymaganej umowami formie faksowej, co również przemawia za przyjęciem, że zamówienia, na które powołuje się pozwany nie były złożone w wykonaniu powołanych umów nr (...).

Skoro powód składał zamówienia telefonicznie lub w korespondencji elektronicznej, narażając się na ich bezskuteczność w rozumieniu w § 1 ust. 5 umów, to należy mniemać, że intencją pozwanego było dokonywanie zakupów poza tymi umowami, tak by w całym roku 2010 nie wyczerpać limitów określonych w § 5 ust. 3 umów i nie rozpisywać nowych przetargów.

W konsekwencji pozwany także z tego powodu nie może powoływać się na zapisy obu umów w kwestii kar umownych.

Sąd uznał ponadto, że sposób naliczania kar umownych jest niejasny. Brak wskazania podstaw przyjęcia początkowych i końcowych dat naliczania kar umownych uniemożliwia weryfikację zasadności ich nałożenia i prawidłowości ich naliczenia.

Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy powódka nie dysponuje już kompletną dokumentacją źródłową umożliwiającą pełne dochodzenie roszczeń i obronę praw.

Dowolność z jaką naliczano kary umowne kontrastuje z możliwościami pozwanej wprowadzania i selekcjonowania różnych danych dotyczących zakupów, zapisanych w systemie SAP, o którym zeznał świadek K. K..

Sporządzenie, w celach dowodowych, wydruków z danych zawartych w systemie SAP nie stanowi żadnego problemu. Pomimo tego pozwana dowodziła zasadności naliczenia kar przedstawiając wyłącznie zamówienia, faktury i noty księgowe. Z zamówień wynika jedynie, kiedy zgłoszono je w wersji pierwotnej. Brak zaś danych wskazujących na to, kiedy zamówienia po uzgodnieniu niezbędnych parametrów technicznych towarów, stały się kompletne. Z faktur wynikają jedynie daty ich wystawienia, a nie daty dostaw towarów.

W oparciu o te ustalenia Sąd uznał, że oświadczenia pozwanego z dnia 25 lutego 2010 r. i 17 marca 2010 r., nie mogły wywrzeć żadnych skutków w zakresie potrącenia, o jakich mowa w art. 498 k.c. oraz art. 499 k.c.

W konsekwencji Sąd uwzględnił powództwo w całości zasądzając kwotę 101 371,31 zł na podstawie art. 535 k.c. Kwotę 38 265,62 zł zasądzono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Odsetki od dochodzonej należności głównej zasądzono w granicach żądania pozwu na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 482 k.c.

Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu – art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

I. naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania w postaci art. 233 § 1 kpc:

1. poprzez dokonanie dowolnej oceny dowodów dotyczących:

- złożenia i realizacji Zamówień nr (...), a ponadto Zamówień z dnia 6 września 2010 roku i 20 października 2010 roku, co miało wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia, że pozwany nie udowodnił roszczenia o zapłatę kary umownej za zwłokę w realizacji wskazanych zamówień;

- złożonych oświadczeń o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010 roku - wraz z załącznikiem, i z dnia 17 marca 2011 roku wraz z załącznikiem, co miało wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziło do nieuzasadnionego przyjęcia, ze pozwany nie udowodnił umorzenia roszczeń dochodzonych przez pozwanego w wyniku ich potrącenia ze swoimi wierzytelnościami, pomimo iż z całokształtu materiału dowodowego w niniejszej sprawie bezsprzecznie wynika, iż do potrącenia doszło, a sporną kwestią jest jedynie prawo do nałożenia kar na powoda;

II. naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego w postaci:

- art. 65 § 2 kc, poprzez dokonanie błędnej wykładni Umowy nr (...) (§ 1 ust. 5 umowy) i Umowy nr (...) (§ 1 ust. 5 umowy), sprzecznej ze zgodnym zamiarem stron i celem umów;

- w postaci art. 65 § 1 i 2 kc, poprzez dokonanie błędnej wykładni oświadczenia o potrąceniu (Pismo pozwanego L.dz. 3640 z dnia 25 lutego 2010 roku - Oświadczenie o potrąceniu wraz z załącznikiem, Pismo pozwanego L.dz. 4820 z dnia 17 marca 2011 roku - Oświadczenie o potrąceniu wraz z załącznikiem) dokonując wykładni oświadczenia bez uwzględnienia okoliczności, w których było złożone oraz przyjętych w tym zakresie zwyczajach.

Apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego, za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej jest bezzasadna.

Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (sformułowane w pkt I pkt 1-9) apelacji są nieuzasadnione. Ocena dowodów odpowiada regułom wskazanym w powołanym przepisie i nie uchybia przepisom prawa procesowego w zakresie postępowania dowodowego, zasadom logicznego myślenia i doświadczenia życiowego.

Sąd Okręgowy rozważył cały materiał dowodowy, wskazując również na okoliczności znane Sądowi z urzędu w związku z rozpoznaniem sprawy IX GC 4/13[IACa 608/13], w której pozwany powoływał się również na oświadczenie o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. Sąd Okręgowy samodzielnie i bezstronnie ocenił materiał dowodowy, w szczególności dowody z dokumentów i dowody osobowe. Wszystkie przeprowadzone dowody zostały przez Sąd Okręgowy wskazane i omówione. Wyprowadzone przez Sąd wnioski nie zawierają błędów logicznych bądź sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego.

W konsekwencji powyższych ustaleń nie sposób uznać za udowodnione zgłaszane przez pozwaną Spółkę roszczenia z tytułu kar umownych za opóźnienie dostaw przez powódkę.

Apelacja pozwanej skupia się przede wszystkim na podważeniu oceny Sądu w zakresie dotyczącym złożenia zamówień przez pozwaną i przekroczeniu terminu ich realizacji przez powódkę, i w tym zakresie przedstawia wyłącznie subiektywną ocenę materiału dowodowego. Tak postawiony zarzut nie uzasadnia naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 kpc.

Pozwaną zgodnie z art. 6 kc obciążał dowód na okoliczność daty złożenia przez nią konkretnych zamówień i daty realizacji tych zamówień przez powodową Spółkę. Dopiero dysponując wiedzą dotyczącą powyższych faktów można było ustalić czy doszło do opóźnienia w realizacji zamówień przez powódkę, a jeżeli tak to jaki był okres tego opóźnienia.

Na podstawie wskazanego materiału dowodowego Sąd Okręgowy doszedł do uzasadnionych wniosków, że treść poszczególnych zamówień nie była tożsama z wystawianymi przez powódkę fakturami, a zamówienia nie zgadzały się z treścią faktur, gdyż nie wszystkie zamówienia odwoływały się do umów. Zatem daty wystawienia faktur nie były przekonywującym dowodem na okoliczność opóźnienia w wykonaniu zobowiązania gdyż nie przesądzały o dacie realizacji zamówienia.

Słuszne jest również stanowisko Sądu pierwszej instancji, że daty wystawienia faktur nie można uznać za datę realizacji zamówienia. W okolicznościach sprawy wystawienie faktur było czynnością o charakterze techniczno-rachunkowym i daty wystawienia faktur nie mogą być automatycznie wiązane z datą dostawy. Z zeznań świadków wynika, że pracownicy pozwanej nie podpisywali dowodów dostawy, a faktury były wystawiane po dostarczeniu pozwanej towaru.

Z § 4 pkt 3 umów wynika, że dostawa towarów miała być potwierdzona dowodem dostawy podpisanym przez upoważnionych przedstawicieli obu stron. Dowód dostawy miał stanowić podstawę wystawienia faktury VAT (k.46, 54v). Strony zawierając obie umowy przewidywały zatem, że dostarczenie towaru nastąpi przed wystawieniem faktur.

Sąd Okręgowy po analizie dowodów z dokumentów i dowodów osobowych doszedł do trafnych wniosków, że daty wystawienia faktury nie były datami realizacji zamówień (dostawy towarów), a Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia i wnioski Sądu Okręgowego.

Tym bardziej faktury nie były dowodem na okoliczność doręczenia zamówienia powodowej Spółce. Logicznie Sąd przyjął zatem, że pozwana nie udowodniła w jakiej dacie zamówienia były doręczone powódce. Ponadto jak prawidłowo ustalił Sąd zamówienia składane powódce miały niejednokrotnie charakter zamówienia wstępnego i wymagały dalszych uzgodnień pomiędzy pracownikami stron co do treści zamówienia. Tym samym brak było podstaw do uznania, że zamówienia zostały złożone w dniu złożenia zamówienia nieprecyzyjnego, wymagającego dalszych uszczegółowień. Dopiero dzień doprecyzowania zamówienia w sposób nadający się do realizacji zamówienia mógł stanowić początkową datę terminu realizacji umowy przez powódkę. Pozwana nie przedstawiła dowodów na okoliczność od jakiej daty zamówienia wiązały powodową Spółkę, w takim znaczeniu, że nie budziły wątpliwości co do przedmiotu zamówienia i mogły być przedmiotem realizacji.

Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c.

Wbrew stanowisku pozwanej Sąd Okręgowy nie dokonał wykładni mów dostawy w taki sposób, że wykluczył inną możliwość składania zamówień przez pozwaną aniżeli faxem. Jest bowiem poza sporem, że powódka dochodziła zapłaty wynagrodzenia z tytułu wykonanej umowy w tej części, w której zamówienia nie były składane faxem. Zatem niezależnie od formy składanego zamówienia umowa była wykonywana przez powodową Spółkę.

Sąd Okręgowy przyjął natomiast, że zgodnie z § 1 ust. 5 obu umów skutek prawidłowego doręczenia zamówienia strony wiązały z datą wysłania faksu na wskazany numer. Od daty wysłania faksu należało zatem liczyć początek biegu terminu na realizację poszczególnych dostaw. Sąd Okręgowy zajmując takie stanowisko dokonał prawidłowej wykładni § 1 ust. 5 obu umów. Okoliczność, że w praktyce pracownicy pozwanej przesyłali zamówienia drogą elektroniczną, a zamówienia te były realizowane, nie świadczy o tym, że strony umowy zmieniły postanowienia zawarte w § 1 ust. 5 umów. Zastrzeżenie formy faxu przy składaniu zamówienia miało zatem znaczenie dla ustalenia daty złożenia zamówienia, co ściśle wiązało się z możliwością dowodzenia realizacji umowy w zastrzeżonym w umowie terminie, a w konsekwencji miało znaczenie dla oceny zasadności i wysokości naliczania kar umownych wynikających z opóźnienia w wykonaniu dostawy.

Wszelkie inne formy złożenia zamówienia [aniżeli faxem] uniemożliwiają w konsekwencji naliczenie kar umownych z tytułu opóźnienia w wykonaniu zamówienia, gdyż uniemożliwiają - zgodnie z postanowieniami umowy, ustalenie daty złożenia zamówienia w sposób wiążący powodową Spółkę. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy słusznie uznał, że pozwana nie udowodniła terminu złożenia zamówień, a w konsekwencji terminu początkowego wykonania umowy przez powódkę, po upływie którego miałaby prawo do naliczania kar umownych.

Nie można także pomijać faktu, że oświadczenie o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. było przedmiotem oceny w zakresie skutków prawnomaterialnych w sprawie IX GC 4/13 [I A Ca 608/13], w odniesieniu do innego roszczenia powodowej Spółki. Szczegółowa ocena tego oświadczenia i not obciążeniowych, stanowiących podstawę faktyczną wierzytelności z tytułu kar umownych za nieterminowe wykonanie umowy przez powodową Spółkę, dokonana w sprawie IX GC 4/13 prowadziła do wniosku, że wierzytelności z tytułu kar umownych nie powstały. Brak jest w sprawie niniejszej jakichkolwiek nowych okoliczności aby ocenę tę podważyć. To oznacza, że również w sprawie niniejszej prawnomaterialna ocena oświadczenia o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. musi być identyczna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego oświadczenia o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. [k. 161] jest nieskuteczne także z tego względu, że jako oświadczenie o skutkach prawnomaterialnych nie było złożone przez osobę uprawnioną do składania oświadczeń woli w imieniu pozwanej Spółki.

Oświadczenie o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r. złożone zostało przez głównego księgowego M. D., który działał na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego udzielonego przez M. D. [ k. 167], który był uprawniony do jego udzielenia na podstawie pełnomocnictwa ogólnego [ k. 165]. M. D. uzyskał pełnomocnictwo z datą 31 grudnia 2010r. [ k. 167], w związku z czym w dacie 25 lutego 2010r. nie był uprawniony do składania oświadczeń o potrąceniu w imieniu pozwanej Spółki. Już tylko z tego względu oświadczenie o potrąceniu z dnia 25 lutego 2010r., na które powołuje się pozwana było bezskuteczne.

Natomiast co do oświadczenia z dnia 17 marca 2011r. uznać należy, że złożone zostało przez uprawnioną osobę, ale pozwana Spółka nie udowodniła zasadności zgłaszanych przez nią roszczeń z tytułu kar umownych. Podkreślić należy także, że nota obciążeniowa przywołana w oświadczeniu z dnia 17 marca 2011r. przywołana była również w oświadczeniu z dnia 25 lutego 2010r., a wierzytelności w niej zgłaszane uznane zostały za nieistniejące w sprawie IX GC 4/13[ I A Ca 608/13].

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację pozwanej i na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 i w zw. z § 2 ust. 2 , § 6 pkt 6 i § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu [Dz.U. 163, poz.1348] zasądził od pozwanej na rzecz powódki 2700zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.