Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Dariusz Niezabitowski

Protokolant: Agnieszka Malewska

przy udziale Prokuratora Jerzego Duńca oraz oskarżyciela (...) Urzędu Skarbowego w B.

po rozpoznaniu w dniu 8.04.2016 r.

sprawy M. M.

oskarżonego o czyn z art. 56 § 2 kks w zw. z art. 9 § 3 kks

na skutek apelacji (...) Urzędu Skarbowego w B.

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 29 października 2015 r. (sygn. XV K 534/15)

Uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku

UZASADNIENIE

M. M. został oskarżony o to, że:

pełniąc od dnia 19 marca 2013 r. do dnia 17 grudnia 2013 r. funkcję Prezesa Zarządu w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. – i z tego tytułu będąc odpowiedzialnym za zgodne z prawem oraz rzetelne sporządzenie deklaracji dla podatku od towarów i usług, w złożonej w dniu 28.11.2013 r. (...) Urzędowi Skarbowemu w B. deklaracji VAT-7K za III kwartał 2013 r. – podał nieprawdziwe dane, poprzez niedokonanie korekty odliczonego podatku naliczonego wynikającego z niezapłaconej faktury VAT Nr (...) z 18.02.2013 r. wystawionej przez (...) Sp. z o.o. w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności, przez co nieprawidłowo wykazał podatek naliczony, czym spowodował uszczuplenie należności publicznoprawnej – w łącznej kwocie co najmniej 85 673,00 zł, tym samym naruszył przepisy prawa podatkowego – art. 89 b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.)

tj. o czyn z art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Wyrokiem z dnia 29 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku oskarżonego M. M. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu czynu, jednocześnie kosztami sądowymi w sprawie obciążył Skarb Państwa.

Orzeczenie w całości na niekorzyść oskarżonego zaskarżył oskarżyciel – (...) Urząd Skarbowy w B..

Na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 kpk zarzucił powyższemu wyrokowi :

- obrazę przepisów postępowania ma jarych wpływ na jego treść, a mianowicie art. 7 kpk i 410 kpk poprzez dowolna ocenę dowodów ujawnionych na rozprawie głównej, polegająca m.in. na pominięciu istotnych dla rozstrzygnięcia dowodów z dokumentów w postaci wydruków wypisów z KRS-u, jak również wyjaśnień oskarżonego w tym zakresie, w wyniku czego Sąd błędnie ocenił znamiona podmiotowe przestępstwa dotyczące sprawstwa i winy, a przede wszystkim motywację oskarżonego M. M., który podpisując deklarację VAT-7K za III kwartał 2013 roku przewidywał możliwość podania w niej nieprawdy i na to się godził, przez co Sąd uchybił regułom prawidłowego i logicznego rozumowania oraz wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na jego treść sprowadzający się do przyjęcia, że zachowanie oskarżonego polegające na podaniu w deklaracji VAT-7K za III kwartał 2013 roku nieprawdziwych danych, nie zawierało znamienia umyślności, co skutkowało uniewinnieniem oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu, podczas gdy prawidłowo poczynione ustalenia faktyczne prowadza do wniosków przeciwnych, a mianowicie stwierdzenia, iż w/w czyn cechuje się umyślnością i został popełniony w warunkach tzw. zamiaru ewentualnego.

Na podstawie art. 437 § 2 kpk oskarżyciel wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odnosząc się do treści apelacji (...) Urzędu Skarbowego, uznać ją należy za zasadną, tak w zakresie postulatu cofnięcia sprawy oskarżonego na etap ponownego wyrokowania przed Sądem I instancji, jak i co do przedstawionych na jego poparcie argumentów.

Sąd Okręgowy nie podziela przede wszystkim wyrażonej przez Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku oceny wyjaśnień oskarżonego M. M. w aspekcie znamion strony podmiotowej zarzuconego mu aktem oskarżenia występku karno skarbowego. Jest ona w szczególności w kontekście części zwłaszcza sygnalizowanych w treści skargi apelacyjnej dowodów oraz istoty stawianego podsądnemu zarzutu polegającego na umyślności działania, nie do końca właściwa.

W ocenie Sądu Okręgowego trafne są zawarte w apelacji oskarżyciela wywody w zakresie, w jakim skarżący sugeruje obrazę przepisów prawa procesowego, sprowadzającą się do wybiórczego, a przez to dowolnego sposobu oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Zdaniem Sądu Okręgowego jakkolwiek bowiem ustalony stan faktyczny sprawy pozostaje w zasadzie bezsporny - nie kwestionuje go nota bene również generalnie skarżący - to właśnie brak kompleksowego wyjaśnienia sprawy w aspekcie strony podmiotowej zachowania oskarżonego, jak się wydaje będący efektem zupełnego pominięcia części istotnych w tej mierze dowodów, czyni zaskarżoną decyzję o uwolnieniu M. M. od odpowiedzialności za zarzucany mu czyn zdecydowanie przedwczesną. To z kolei w zestawieniu z brakiem analizy i wyczerpujących rozważań w przedmiocie okoliczności wskazanych w art. 4 § 2 kks, czyni w pełni uzasadnioną konieczność cofnięcia sprawy do etapu postępowania przez Sądem I instancji.

Zaznaczyć trzeba, że Sąd w ramach swobodnej oceny dowodów może oczywiście czynić różne ustalenia, również w aspekcie wiarygodności wyjaśnień oskarżonego, niemniej jednak dochodząc do przekonania o braku zawinienia podsądnego – zwłaszcza gdy z opisu zarzucanego czynu wynika umyślna postać jego działania - Sąd winien szczegółowo, jasno i przekonująco uzasadnić swe stanowisko, wskazując precyzyjnie z jakich względów wyklucza tę postać czynu zabronionego i to nie tylko w jego podstawowej odmianie tzw. zamiaru bezpośredniego.

Wszak bowiem, co najwyraźniej umknęło uwadze Sądu Rejonowego w świetle normy art. 4 § 2 kks czyn zabroniony (przestępstwo lub wykroczenie skarbowe) może być popełniony umyślnie nie tylko wówczas, gdy sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić, ale również wtedy, gdy przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (zamiar ewentualny). Jakkolwiek generalnie należy się zgodzić z konstatacją, iż zgromadzone w sprawie niniejszej dowody nie dawały dostatecznych podstaw do przypisania M. M. umyślności działania w formie tzw. zamiaru bezpośredniego, to treść analizowanego uzasadnienia prowadzi do wniosku, iż wskazana wyżej druga forma umyślności pozostała zupełnie poza polem rozważań Sądu I instancji.

Dochodząc do wniosku o braku dowodów pozwalających na przypisanie podsądnemu przesłanki umyślności działania, będącej warunkiem sine qua non odpowiedzialności z art. 56 § 2 kks, Sąd Rejonowy w zasadzie poprzestał na bezkrytycznym przyjęciu treści wyjaśnień oskarżonego, w których ten przedstawiał siebie jako osobę z natury rzeczy przypadkową, która zmuszona sytuacją materialną związaną z chorobą, wyraziła zgodę na pełnienie funkcji Prezesa Zarządu spółki (...) z pobudek czysto finansowych i która rzekomo nie posiadała elementarnej choćby wiedzy co do zakresu zarządzania spółką prawa handlowego, a tym samym spoczywającej na nim odpowiedzialności z tytułu zajmowania się sprawami gospodarczymi, w tym w szczególności finansowymi tegoż podmiotu. Podał bowiem, iż w okresie objętym zarzutem podpisywał wszystkie przedstawiane mu dokumenty nawet ich nie czytając, gdyż nie znał się na prowadzeniu spółki z o.o.

Taki sposób wnioskowania, co trafnie wskazuje skarżący należało zakwestionować uznając za nietrafny i dowolny, zwłaszcza że zupełnie pomija on znaczną część zebranych w sprawie dowodów, które o dziwo Sąd orzekający ujawnił na rozprawie (k. 92).

Sąd Rejonowy w omawianym zakresie dokonał jednostronnej analizy materiału dowodowego, bowiem koncentrując się zasadniczo na twierdzeniach osoby M. M., nie podjął żadnej próby ich niezbędnej weryfikacji. W szczególności zaś nie poddał analizie dokumentów, których kserokopie znajdują się na kartach 47-55, a których treść również w ocenie Sądu Odwoławczego mogłaby w sposób diametralnie odmienny rzutować na wiarygodność wersji lansowanej przez oskarżonego. Z rzeczonych wypisów z Krajowego Rejestru Sądowego nr (...) poz. (...) (k.47), (...) poz.(...) (k.49), (...) poz.(...) (k. 50), (...) poz. (...)(k.51), (...) poz. (...)(k.52), (...) poz. (...) (k. 53-54) oraz (...) poz.(...) (k.55) wynika, że oskarżony M. M. od grudnia 2011 roku do dnia dzisiejszego (k.132v) zajmuje bądź zajmował stanowiska bezpośrednio związane z prowadzeniem spraw finansowych i gospodarczych szeregu podmiotów. Między innymi do chwili obecnej zajmuje funkcję Prezesa Zarządu w sp. z o. o. (...) oraz sp. z o. o. (...) z siedzibami w B.. Ponadto w sp. z o. o. (...) w okresie od 31.12.2012 r do 15.02.2013 roku również pełnił te funkcję, zaś w innej spółce z o. o. (...), początkowo był Prezesem Zarządu, a w późniejszym okresie działał jako jej likwidator. Dodatkowo Sąd Rejonowy jak się wydaje nie dostrzegł zupełnie tego fragmentu wyjaśnień podsądnego, w którym mimo konsekwentnego kwestionowania przez oskarżonego stanu swej wiedzy na temat prowadzenia spraw finansowych spółki (...) M. M. przyznał, że pełniąc funkcje Prezesa Zarządu w ramach sp. z o. o. (...) zapoznawał się z dokumentami dotyczącymi jej działalności, w tym dokumentacją księgową spółki (k.91v). Podobnie jak się wydaje nie wyciągnął trafnych wniosków Sąd I instancji z samej treści deklaracji VAT-7K za III kwartał 2013 roku, na której swój podpis złożył oskarżony . Wszak na jej odwrocie w części I zatytułowanej oświadczenie podatnika widnieje jednoznaczna informacja, że za podanie danych niezgodnych z rzeczywistością grozi odpowiedzialność karna z kodeksu karnego skarbowego (k.9v). Tak zatem nie sposób bezkrytycznie przyjmować, że M. M. jako osoba reprezentująca podatnika (spółkę) nie miał świadomości ewentualnych konsekwencji wiążących się z bezkrytycznym podpisaniem przedmiotowego dokumentu. Nic nie stało na przeszkodzie ku temu, by zwrócił się o stosowne informacje w kwestii przedmiotu oraz podstaw podpisywanego rozliczenia do osób, które dokument ów sporządziły (o ile nie zrobił tego sam oskarżony, czemu zdecydowanie zaprzecza).

Zaznaczyć trzeba, że wprawdzie Sąd I instancji formalnie uczynił zadość ciążącemu na nim obowiązkowi uzasadnienia swego rozstrzygnięcia w zakresie kwestii winy podsądnego, wskazał bowiem okoliczności, które wg niego nie pozwalały na przyjęcie umyślności postawy M. M. w formie zamiaru bezpośredniego. Tym nie mniej jednak z drugiej strony brak jakiejkolwiek analizy wskazanych wyżej dowodów pod kątem treści wyjaśnień oskarżonego, a zwłaszcza rozważań w kwestii ich ewentualnego wpływu na drugą z postaci winy umyślnej o jakich mowa w art. 4 § 2 kks doprowadził do co najmniej przedwczesnego uniewinnienia oskarżonego. Taki zaś sposób procedowania Sądu I instancji, jako oparty na wybiórczej i fragmentarycznej analizie dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia i mający wg Sądu Odwoławczego niewątpliwy wpływ na jego trafność, nie może pozostawać pod ochroną zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 7 kpk. Dopiero szczegółowe przeanalizowanie i zestawienie wszystkich zgromadzonych w sprawie, a więc także i tych przemawiających na niekorzyść osoby oskarżonego dowodów, może być uznane za procedowanie zgodne z wymogami z art. 4, 7 i 410 kpk.

Stąd też zaskarżony wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać do powtórnego orzekania przed Sądem I instancji

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd winien z większą wnikliwością i krytycyzmem odnieść się do wyjaśnień oskarżonego i prezentowanej przez niego postawy negacji świadomości zarzucanego mu działania. Samo nie przyznanie się oskarżonego do popełnienia zarzucanego mu występku karno skarbowego – jakkolwiek stanowcze by nie było - nie jest bowiem okolicznością decydującą o braku możliwości przypisania sprawstwa.

W apelacji rzecznik oskarżenia trafnie też zauważa, że sama motywacja działania oskarżonego, związana z trudną sytuacją materialną oraz stanem zdrowia, sama w sobie nie wyklucza faktu ewentualnej umyślności jego postawy w formie choćby zamiaru ewentualnego.

Końcowo zaznaczyć jedynie wypada, że ze względu na to, iż zastrzeżenia Sądu Okręgowego wzbudził przede wszystkim sposób oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a nie jego kompletność, w sprawie uzasadnione okazać się może skorzystanie z możliwości wyrażonej w art. 442 § 2 kpk w odniesieniu do dowodów, które nie miały wpływu na treść niniejszego rozstrzygnięcia.