Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

(...) Spółki Akcyjnej w M. (Hiszpania), M. I. (1) oraz (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Spółki Akcyjnej we (...) w upadłości likwidacyjnej (działającej przez syndyka upadłości)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów (...) Spółki Akcyjnej w W.

(...) Spółki Akcyjnej w M. (Hiszpania) i M. I. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 30 października 2014 r. sygn. akt IX GC 572/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza solidarnie od powodów (...) Spółki Akcyjnej w (...) Spółki Akcyjnej w M. (Hiszpania) i M. I. (1) na rzecz pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Arkadiusz Kuta SSA Mirosław Ożóg SSA Małgorzata Idasiak-Grodzińska

I ACa 444/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 października 2014 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku zasądził od pozwanej (...) spółki z o.o. w R. na rzecz powodów (...) Spółki Akcyjnej w W., (...) S.A. w M. ( Hiszpania), M. I. (1) oraz (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) Spółki Akcyjnej we (...) w upadłości likwidacyjnej solidarnie kwotę 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd I instancji ustalił w toku postępowania, że konsorcjum (...) S.A. z siedzibą w W. ( lider konsorcjum), (...) S.A. w M. ( Hiszpania), (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) S.A. z siedzibą we (...) i M. I. (2) wykonywało jako generalny wykonawca przedsięwzięcie budowlane pod nazwą „(...) we (...)”. Zawarta przez konsorcjum umowa z Gminą (...) na wykonanie tego przedsięwzięcia nie narzucała konkretnego producenta wibroizolatorów a zapytania ofertowe były wysyłane do kilku producentów. Zamówienie na wibroizolatory mogło zostać złożone u dowolnego producenta przy czym firma (...) Inc. mająca siedzibę w USA gwarantowała szybszą dostawę. J. S. z (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) S.A. na etapie przygotowania oferty przetargowej kontaktował się z firmą (...) Inc. w sprawie wibroizolatorów i otrzymał informację, że w sprawie uzyskania oferty cenowej powinien skontaktować się z jej przedstawicielem w (...) spółką z o.o. w R.. Po wygraniu przetargu na budowę ponownie próbował kontaktować się bezpośrednio z firmą (...) Inc. w lipcu 2010 roku, lecz ponownie odesłano go do (...) spółki z o.o.

Sąd I instancji ustalił również, że w dniu 21 września 2010 roku konsorcjum (...) S.A. w W., (...) S.A. w M. ( Hiszpania), (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) S.A. we (...) i M. I. (1) ( zamawiający) i (...) spółka z o.o. w R. ( wykonawca) po przeprowadzonych negocjacjach oraz po wyrażeniu zgody inwestora Gminy (...) – Urzędu Miejskiego we (...) w zakresie wyboru podwykonawcy- zawarli umowę nr (...) na sprzedaż łożysk wibroizolujących oraz na nadzór nad ich montażem w obiekcie (...) we (...). Termin zakończenia realizacji dostaw wszystkich łożysk wibroizolacyjnych na teren budowy wraz z kompletem świadectw i certyfikatów został ustalony do 4 kwietnia 2011 roku ( nie obejmował nadzoru technicznego w czasie magazynowania, montażu i zabezpieczeń ogniowych łożysk wibroizolacyjnych a także podczas trwania prac szalunkowych i betonowania górnej płyty) a termin zakończenia realizacji całego przedmiotu umowy – 31 grudnia 2011 roku. Strony uzgodniły, że maksymalne ryczałtowe wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy nie przekroczy kwoty 3096 444,91 zł , przy czym kwota ta zawierała w sobie wynagrodzenie za : sprzedaż 499 sztuk łożysk wibroizolujących, w tym dostawę na teren budowy oraz wykonanie dodatkowych form dla łożysk o wymiarach określonych w umowie w kwocie 3 057 149,01 zł netto , za nadzór techniczny w kwocie 38 295,90 zł , za dostarczenie przez wykonawcę lub zamawiającego gwarancji i zabezpieczeń wskazanych w umowie. Wynagrodzenie to miało być powiększone o podatek VAT w ustawowej wysokości na dzień powstania obowiązku podatkowego. Zamawiający miał przedłożyć wykonawcy akredytywę na zabezpieczenie zapłaty wynagrodzenia wykonawcy za dostarczone materiały w wysokości 3 098 000 zł ważną do 30 maja 2011 roku, przy czym miała zostać przedłożona najpóźniej do 4 października 2010 roku. Strony uzgodniły, że płatność z akredytywy wymaga złożenia przez wykonawcę prawidłowo wystawionej faktury VAT wraz z zaakceptowanym przez zamawiającego protokołem zaawansowania robót.

Sąd Okręgowy ustalił również, że po podpisaniu kontraktu K. J., członek kierownictwa projektu ze strony konsorcjum dowiedział się, że (...) spółka z o.o. zaczęła negować warunki uruchomienia płatności z akredytywy ustalone w umowie wskazując, że nie dostarczy produktu, jeśli nie zostaną zmienione warunki akredytywy nie akceptowanej przez (...) Inc. Spowodowało to wymianę korespondencji. Wybór innego dostawcy powodowałby kilkutygodniowe opóźnienie. Pismem z dnia 18 stycznia 2011 roku (...) spółka z o.o. poinformowała lidera konsorcjum, że w związku z niedostarczeniem akredytywy gwarantującej dostawy zamawiającemu i płatność sprzedającemu w terminie do 4 października 2010 roku wypowiedziała umowę nr (...) ze skutkiem natychmiastowym z przyczyn leżących po stronie zamawiającego. Pod koniec stycznia 2011 roku (...) spółka z o.o. na prośbę przedstawiciela (...) Inc. wysyłała kopię wyceny, jak również poinformowano ją, że przedstawiciel (...) S.A. przyjeżdża do N. w celu negocjowania kontraktu. Oficjalnie 30 marca 2011 roku poinformowano pozwaną, że M. (...) doszło do porozumienia z (...) S.A. w sprawie umowy a wysłano około 1/3 wibroizolatorów , przy czym pozostałe powinny być wysłane w ciągu 2-3 tygodni. Takie rozwiązanie ze strony (...) Inc. było podyktowane faktem, że wibroizolatory były już częściowo wykonane a w przypadku braku ich odbioru na potrzeby N. M. we (...) nie można by ich było nigdzie wykorzystać.

Z dalszych ustaleń Sądu I instancji wynikało, że umowa uzgodniona przez K. J. w imieniu członków konsorcjum z (...) Inc. przewidywała odbiór wibroizolatorów przez członków konsorcjum z fabryk w N. i B.. Wynagrodzenie sprzedającego wynosiło 732 159 dolarów amerykańskich. Członkowie konsorcjum musieli przejąć na siebie koszty cła, transportu, ubezpieczenia i składowania, dopłaty za przyspieszenie produkcji uprzednio wstrzymanej przez pozwaną jak również ponieść koszty nowej akredytywy jaką musieli przedstawić (...) Inc. Ponadto umowa nie obejmowała nadzoru nad montażem wibroizolatorów. Z uwagi na treść zawartej umowy członkowie konsorcjum musieli ponieść w związku z dostarczeniem wibroizolatorów dodatkowe koszty na które składały się m.in. cło w łącznej wysokości 51 039,36 zł, koszty akredytywy – 16 835,19 zł , tłumaczenie umowy – 735 zł, delegacja K. J. do N. 4298,92 zł , transport i składowanie 57 768,86 zł, dopłata za przyspieszenie produkcji 17 900 USD, podatek VAT – 487 390,64 zł.

Sąd Okręgowy ustalił również, że pismem z dnia 6 maja 2011 roku (...) S.A. złożyła oświadczenie, że na podstawie § 16 ust.2 lit.b umowy odstępuje od umowy zawartej 21 września 2010 roku numer 082/273 z przyczyn leżących po stronie pozwanej, przy czym wskazała, że nie wykonano dostaw łożysk wibroizolujących do 4 kwietnia 2011 r. Pozwana nie wykonała kontraktu w terminie ani co do zasady jak i w zakresie dokumentacyjnym i ustanowienia zabezpieczeń.

Pismem z dnia 25 kwietnia 2013 roku pełnomocnik (...) S.A. wezwał pozwaną do zapłaty kary umownej w kwocie 380 862,72 zł z ustawowymi odsetkami w terminie do 2 maja 2013 roku.

Oceniając roszczenie powodów w kontekście faktów ustalonych w toku postępowania Sąd Okręgowy zważył, że konieczne było ustalenie charakteru prawnego umowy łączącej strony, gdyż pozwana wywodziła z tego tytułu istotne skutki w zakresie przedawnienia roszczenia powódki. W ocenie pozwanej umowa łącząca strony była umową o dzieło a na mocy art. 646 k.c. roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła a jeżeli dzieło nie zostało oddane, od dnia w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane. Okoliczność, że pozwana nie była zobowiązana do wytworzenia wibroizolatorów zaprojektowanych na zlecenie i według wytycznych powódki a jedynie do sprzedaży tak wytworzonych wibroizolatorów uzasadniała zakwalifikowanie jej częściowo jako umowy sprzedaży. Jednakże umowa ta zawierała w sobie również inne obowiązki wykraczające poza typowe postanowienia tego rodzaju umowy, które sprowadzały się do dostawy/ transportu łożysk wibroizolujących oraz sprawowania nadzoru w czasie wykonywania prac związanych z ich magazynowaniem i montażem, jak również sporządzenia niezbędnej dokumentacji powykonawczej. W ocenie Sądu I instancji umowa stron miała charakter mieszany a łączyła w sobie zarówno elementy typowe dla umowy sprzedaży jak i umowy o świadczenie usług. Taki charakter prawny umowy wykluczał przyjęcie jakiegokolwiek szczególnego terminu przedawnienia określonego w przepisach kodeksu cywilnego dotyczących umowy sprzedaży, dostawy, czy z umowy o dzieło, gdyż roszczenia powódki wynikające z tej umowy nie były roszczeniami z takich typowych umów kodeksowych. Nie miał więc do nich zastosowania szczególny dwuletni termin przedawnienia a ogólny termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej z art. 118 k.c. wynoszący 3 lata.

Sąd I instancji zważył ponadto, że wbrew twierdzeniom pozwanej wydanie przedmiotu umowy nie miało nastąpić 4 kwietnia 2011 roku. Termin ten zgodnie z § 4 ust.2 umowy stron odnosił się bowiem jedynie do wykonania części przedmiotu umowy, to jest zakończenia realizacji dostaw wszystkich łożysk wibroizolacyjnych wraz z kompletem wymaganych świadectw i certyfikatów. Termin zakończenia realizacji przedmiotu umowy strony natomiast ustaliły na 31 grudnia 2011 roku a tym samym termin przedawnienia roszczeń z umowy stron zaczynał biec następnego dnia a skoro pozew został wniesiony do Sądu 15 maja 2013 roku to nie nastąpił upływ terminu przedawnienia 4 kwietnia 2013 roku jak również w innej dacie przed wniesieniem pozwu.

W ocenie Sądu Okręgowego dochodzenie przez powodów zapłaty kary umownej w okolicznościach niniejszej sprawy nie mogło być również zakwalifikowane jako próba obejścia prawa i nadużycia uprawnień powodów. Powodowie nie odstąpili od umowy po upływie terminu wykonania przedmiotu umowy, gdy istniało po ich stronie roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania dzieła lub jego niewłaściwego wykonania, ulegające przedawnieniu z upływem dwóch lat. Trafność zarzutu pozwanej można byłoby rozważać tylko wówczas, gdyby odstąpienie nastąpiło już po upływie okresu przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z umowy co w przedmiotowej sprawie niewątpliwie nie miało miejsca.

Nie można było też – w ocenie Sądu I instancji – uznać również za trafny zarzutu pozwanej, iż oświadczenie powodów o odstąpieniu od umowy nie mogło odnieść zamierzonego skutku w związku z faktem, iż uprzednio od umowy skutecznie odstąpiła pozwana. Nie można było bowiem upatrywać uprawnienia pozwanej do skutecznego odstąpienia od umowy z uwagi na niedostarczenie przez powodów prawidłowo sporządzonej akredytywy, której wystawienie było ich obowiązkiem i warunkiem realizacji umowy a tym samym stosowne pismo pozwanej z dnia 18 stycznia 2011 roku nie powodowało wskazanego w nim skutku w postaci rozwiązania umowy stron na skutek odstąpienia od umowy. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwalało na stwierdzenie, że powodowie starali się wywiązać z obowiązku udzielenia akredytywy dokumentowej płatnej na warunkach określonych w umowie, to jest po przedłożeniu przez pozwaną dokumentów obejmujących fakturę oraz zaakceptowany przez zamawiającego Protokół Zaawansowania Robót. Treść akredytywy miała być uzgodniona przez banki stron, przy czym nie odnosiło się to do uzgodnionych w umowie warunków płatności. Pozwana działając jako profesjonalista podpisała umowę o określonej jednoznacznie treści warunkach odnoszących się do warunków płatności. Nie budziło przy tym większych wątpliwości, zważył dalej Sąd I instancji, iż faktyczną przyczyną takich działań pozwanej był fakt, że dopiero po zawarciu umowy pozwana zorientowała się, że takie warunki płatności akredytywy mogą nie zostać zaakceptowane przez M. (...), której pozwana musiała zapłacić za dostarczone wibroizolatory. Pozwana miała wykonać swoje zobowiązanie przy pomocy podmiotu, który miał wyprodukować określone łożyska wibroizolujące w fabrykach w N. i B. a niewątpliwie winna znać wymagania i warunki na jakich ten podmiot wykonuje zamówienia i zabezpieczyć swoje interesy w kwestii uzyskania odpowiednich gwarancji płatności warunkujących rozpoczęcie produkcji wibroizolatorów.

Bezpodstawny był – w ocenie Sądu Okręgowego- był także zarzut pozwanej, iż powodowie po upływie umownego terminu dostawy nie mogli od umowy odstąpić. Umowa przewidywała dla powodów uprawnienie do odstąpienia na wypadek przekroczenia terminu dostaw o ponad 14 dni w stosunku do terminów wskazanych w § 4 ( bez dodatkowych wezwań) a tym samym powodowie dopiero po upływie 14 dni po upływie terminu wskazanego 4 kwietnia 2011 roku nabywali uprawnienie do odstąpienia z tego tytułu.

Natomiast w pełni usprawiedliwiony był zarzut pozwanej, iż kara umowna naliczona przez powodów zgodnie z umową stron była rażąco wygórowana, co dawało pozwanej uprawnienie do żądania zmniejszenia tej kary umownej zgodnie z art. 484 § 2 k.c. „Rażące wygórowanie” jako okoliczność uzasadniająca miarkowanie kary umownej musi być postrzegana jako porównanie rozmiaru poniesionej szkody w wyniku naruszenia zobowiązania w stosunku do wysokości zastrzeżonej kary umownej. Kryterium oceny rażącego wygórowania może być także relacja jej wysokości do odszkodowania należnego wierzycielowi na zasadach ogólnych. Sąd I instancji zważył ponadto, że powodowie jeszcze przed odstąpieniem od umowy, gdy umowa stron obowiązywała prowadzili już negocjacje z producentem łożysk wibroizolujących, będących przedmiotem umowy zmierzające do zawarcia umowy bezpośrednio z tym przedsiębiorstwem, przy czym miało to miejsce od listopada 2010 r. czyli w czasie, gdy nie nadszedł termin wykonania umowy a powodowie nie mieli podstaw by wątpić w wykonanie umowy przez pozwaną, choć takie działanie powodów było co najmniej po części spowodowane sporem z pozwaną związanym z treścią akredytywy. Nie zmieniało to faktu, iż powodowie ostatecznie zawarli umowę na wykonanie i dostawę wibroizolatorów bezpośrednio z (...) Inc. jak również doszło do dostarczenia wibroizolatorów bezpośrednio przez to przedsiębiorstwo za dużo niższą cenę.

Istotne było również to, że umowa powodów z (...) Inc. została zawarta jeszcze przed złożeniem przez powodów oświadczenia o odstąpieniu od umowy z pozwaną o czym ta została poinformowana przez swojego partnera (...) Inc. W świetle tych uwag cel gospodarczy powodów wynikający z umowy stron w zakresie dostarczenia wibroizolatorów został w istocie zrealizowany, gdy (...) Inc. dostarczyła zamówione wcześniej przez pozwaną wibroizolatory powodom ale nie korzystając w tym zakresie z pośrednictwa pozwanej. Nie oznaczało to jednak wykonania umowy stron ( wykonania zobowiązania w znacznej części) ale pozwalało na uznanie, iż spełniona była przesłanka miarkowania kary umownej z uwagi na jej rażące wygórowanie. Umowa z (...) Inc. została zawarta na odmiennych warunkach finansowych niż umowa z pozwaną, gdyż o ile cena dostawy wibroizolatorów przez (...) Inc. nie odbiegała znacząco od wyceny stanowiącej podstawę umowy z pozwaną, to cena ta nie uwzględniała szeregu obowiązków, kosztów i ryzyk, które musieli przejąć na siebie powodowie a które uprzednio leżały po stronie pozwanej i stanowiły element jej wyceny ( m.in. pierwotna dostawa miała nastąpić loco teren budowy, zaś zgodnie z umową z M. powodowie mieli sami odebrać towary z fabryk w N. i B., jak również musieli przejąć na siebie m.in. koszty cła, transportu, ubezpieczenia i składowania, nadto umowa z M. nie obejmowała nadzoru nad montażem wibroizolatorów. Oceniając wysokość kosztów wskazanych przez powodów zasadnicze wątpliwości Sądu Okręgowego budziło przyjęcie w zestawieniu tych kosztów kwoty 80352,55 zł znajdującej oparcie jedynie w oświadczeniu K. J. z k- 328 akt z tytułu dodatkowego zaangażowania pracowników konsorcjum za bliżej nieokreślone czynności , bez bliższego ich sprecyzowania lub wskazania przyjętych stawek, czy bardziej szczegółowej kalkulacji.

Sąd Okręgowy zważył również, że wynagrodzenie określone w umowie stron wynosiło 3096 444,91 zł netto, podczas, gdy wynagrodzenie należne na podstawie umowy powodów z M. (...) określono na kwotę 732 159 USD, co przy kursie dolara amerykańskiego z kwietnia 2011 roku ( termin wykonania wibroizolatorów) wynosiło około 2000 000 zł. Nawet po doliczeniu do ceny zaoferowanej przez M. kosztów transportu, ceł, nadzoru nad montażem i zaangażowania pracowników ogólny koszt po stronie powodów nadal był niższy niż przy hipotetycznym wykonaniu umowy przez pozwaną na jej pierwotnych warunkach. W świetle przytoczonych okoliczności, gdy powodowie nie ponieśli również szkody w związku z odstąpieniem od umowy stron, gdy zamówili następnie wibroizolatory za cenę niższą niż określona w umowie stron, jak również nie ponieśli żadnych konsekwencji wobec inwestora w związku z opóźnieniem w dostarczeniu wibroizolatorów, kara umowna w wysokości dochodzonej była – w ocenie Sądu I instancji – rażąco wygórowana. W konsekwencji szkoda powodów zamykała się wartością tej części niewykonanych przez pozwaną obowiązków umownych związanych z nadzorem technicznym, który powodowie musieli zapewnić we własnym zakresie. Porównanie tej wartości ( 39 295,90 zł) z wysokością naliczonej przez powodów kary umownej uzasadniało wniosek o rażąco wygórowanej karze umownej i uzasadniało miarkowanie tej kary do kwoty zbliżonej do wysokości poniesionej szkody przez powodów, to jest 40 000 zł.

W apelacji powodowie (...) SA z siedzibą w W., (...) SA z siedzibą w M. ( Hiszpania) oraz M. I. (1) zaskarżyli wyrok w punkcie II i III zarzucając : rażące naruszenie prawa materialnego to jest art. 484 § 1 k.c. w związku z art. 483 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię lub wręcz niezastosowanie i w efekcie przyjęcie, że karę umowną zastrzeżoną w umowie między dwoma profesjonalnymi podmiotami gospodarczymi należy odnosić ściśle do poniesionej szkody, co w konsekwencji znalazło odzwierciedlenie w uznaniu, że powodom nie należy się kara umowna w umówionej wysokości mimo braku przesłanek wyłączających naliczenie kary umownej w pełnej wysokości oraz art. 484 § 2 k.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i zastosowanie w odniesieniu do zaistniałych okoliczności i nieuprawnione przyjęcie, że zaistniały przesłanki do miarkowania kary umownej zarówno co do zasady jak i wysokości oraz mimo braku wykazania przez pozwaną okoliczności, które uzasadniałyby miarkowanie kary umownej; naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie swobodnej oceny materiału dowodowego i wyciągnięcie wniosków nielogicznych i niezgodnych z doświadczeniem życiowym poprzez błędne przyjęcie, że powodom nie należy się kara umowna w zastrzeżonej wysokości, mimo, że z uzasadnienia wyroku wprost wynika, że pozwany w sposób zawiniony doprowadził do niewykonania umowy co implikowało następnie poniesienie dodatkowych kosztów przez powodów przy braku dowodów, iż pozwana dążyła do zminimalizowania kosztów po stronie powodów a powodowie nie ponieśli szkody majątkowej; naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. przez niewskazanie w ogóle bądź wskazanie w sposób lakoniczny dowodów jakie powinien przedłożyć pozwany w kontekście podstaw żądania miarkowania kary umownej oraz dlaczego Sąd odmówił wiarygodności dowodom przedłożonym w piśmie procesowym powodów z dnia 13 sierpnia 2013 roku w zakresie poniesienia znacznej szkody majątkowej. Wskazując na przytoczone podstawy apelacji powodowie wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów, którzy zaskarżyli wyrok kwoty 340 862,72 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 15 maja 2013 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja powodów nie zasługuje na uwzględnienie. Chybiony jest zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 484 § 1 k.c. w związku z przepisem art. 483 § 1 k.c. Sąd I instancji nie kwestionował co do zasady uprawnienia powodów do naliczenia kary umownej wprost wskazując w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że powodowie byli uprawnieni zarówno do odstąpienia od umowy zawartej z pozwaną jak i do naliczenia kary umownej w wysokości 10% wynagrodzenia brutto przewidzianego w umowie. Wprawdzie kara umowna przysługuje bez względu na wysokość poniesionej szkody, zgodnie z dyspozycją przepisu art. 484 § 1 k.c. ale wysokość poniesionej szkody ma znaczenie przy dokonywaniu oceny, czy w konkretnym przypadku kara umowna jest rażąco wygórowana w rozumieniu przepisu art. 484 § 2 k.c. Pogląd ten jest aprobowany zarówno w doktrynie jak i w judykaturze ( por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2015 roku w sprawie I CSK 690/13, LEX, nr 1659211 oraz cytowany w odpowiedzi na apelację wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 roku w sprawie V CSK 45/13, LEX, nr 1472172. Z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że powodowie nie ponieśli żadnej szkody w związku z odstąpieniem od umowy ponieważ zamówili następnie wibroizolatory za cenę niższą niż określona w umowie stron bezpośrednio u producenta a także nie ponieśli żadnych konsekwencji wobec inwestora w związku z opóźnieniem w dostarczeniu wibroizolatorów. Wynagrodzenie ustalone w umowie stron wynosiło 3 096.444,91 zł netto, podczas, gdy wynagrodzenie należne na podstawie umowy powodów z (...) Inc. wynosiło 732. 159 USD , co przy kursie dolara amerykańskiego z kwietnia 2011 roku ( termin wykonania wibroizolatorów) wynosiło około 2000 000 zł. Sąd Okręgowy zważył ponadto, że nawet, gdyby do ceny zaoferowanej przez (...) Inc. doliczyć koszty transportu, cła, nadzoru nad montażem i innych kosztów ogólny koszt po stronie powodów nadal był niższy niż przy hipotetycznym wykonaniu umowy przez pozwaną na jej pierwotnych warunkach.

Nietrafny jest także zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego, w szczególności przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz wyciągnięcie wniosków nielogicznych i niezgodnych z doświadczeniem życiowym, polegających na przyjęciu, że powodom nie należy się kara umowna w zastrzeżonej w umowie wysokości i powodowie nie ponieśli szkody majątkowej mimo, że w pismach procesowych wskazywali konkretne kwoty wydatków poniesionych w związku z zawarciem umowy bezpośrednio z producentem wibroizolatorów. Wprawdzie Sąd Okręgowy nie ustosunkował się oddzielnie do każdej pozycji kosztów na które powoływali się powodowie w pismach procesowych składanych w toku postępowania i wskazanych szczegółowo na stronie 17 uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, jednakże w sposób zbiorczy odniósł się do tych kosztów wskazując, że nawet w przypadku ich uwzględnienia ogólny koszt po stronie powodów nadal był niższy niż przy hipotetycznym wykonaniu umowy przez pozwaną na jej pierwotnych warunkach ( strona 33 uzasadnienia). Sąd Apelacyjny przeliczył koszty wskazane przez powodów przyjmując kurs dolara amerykańskiego nie tylko z uwzględnieniem terminu wykonania wibroizolatorów ( kwiecień 2011roku) ale także, jak domagał się tego pełnomocnik powodów na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 27 stycznia 2016 roku, terminu zawarcia umowy ( luty 2011 roku). Na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego znajduje się hasło kursy walut – archiwum. Według tabeli A – kursów średnich na dzień 1 kwietnia 2011 roku kurs 1 USD wynosił 2,85 zł, na dzień 15 kwietnia 2011 roku– 2,72 zł a na dzień 29 kwietnia 2011 roku – 2,65 zł. Średni kurs 1 USD w kwietniu 2011 roku wyniósł 2,74 zł ( 2,85 +2,72+ 2,65 = 8,22 : 3 =2,74 ). Z kolei według tabeli A kursów średnich kurs 1 USD na dzień 1 lutego 2011 roku wynosił 2,84 zł, na dzień 15 lutego 2011 roku – 2,91 zł a na dzień 29 lutego 2011 roku 2,87 zł. Średni kurs 1 USD w lutym 2011 roku wyniósł 2,87 zł ( 2,84 + 2,91 + 2,87 = 8,62 : 3 = 2,87 zł. Wysokość wynagrodzenia przewidzianego w umowie zawartej między powodami a (...) Inc. wynosząca 732 159 USD odpowiadała zatem kwocie 2006115,60 zł ( według kursu 1 USD w kwietniu 2011 roku) oraz kwocie 2 101 296,30 zł ( według kursu 1 USD w lutym 2011 roku). Jeżeli do kwoty 2006115,60 zł dodamy kwoty wskazane przez powodów jako wydatki związane z zawarciem umowy bezpośrednio z producentem wibroizolatorów, to jest cło w kwocie 51 039,36, koszty akredytywy w kwocie 16 835,19, koszty tłumaczenia w kwocie 735 zł, delegacja jednego pracownika do N. – 4298,92 zł, transport i składowanie 57 768,86 zł, dopłata za przyspieszenie produkcji 17 900 USD x 2,74 zł = 49 046,00 zł oraz podatek VAT w kwocie 487 390,67 zł otrzymamy kwotę 2 673 229,30 zł. Jeżeli natomiast wskazane wydatki dodamy do kwoty 2 101 296,30 zł przy uwzględnieniu przelicznika 1 USD dla lutego 2011 roku, otrzymamy kwotę 2 768410 zł. W obu przypadkach ( przy przyjęciu za podstawę obliczeń kursu 1 USD z daty zawarcia umowy oraz z daty spełnienia świadczenia) kwota wynagrodzenia jaką zapłacili powodowie producentowi łożysk wibroizolujących powiększona o przedstawione wydatki była znacznie niższa od kwoty 3 096 444,91 zł jaką powodowie musieliby zapłacić pozwanej na podstawie umowy zawartej między stronami. W rezultacie, mając na uwadze przytoczone obliczenia Sąd Apelacyjny uznał za trafną ocenę Sądu I instancji, według której także po uwzględnieniu kosztów na które powoływali się powodowie ogólny koszt ich wydatków wynikających z umowy zawartej z (...) Inc. jest znacznie niższy od wynagrodzenia przewidzianego w umowie zawartej między stronami. W tej sytuacji nie zasługiwał także na uwzględnienie zarzut uchybień procesowych polegających na naruszeniu przepisu art. 328 § 2 k.p.c. skoro wnioski Sądu Okręgowego co do braku szkody po stronie powodów mimo odstąpienia od umowy z pozwaną z przyczyn leżących po jej stronie okazały się trafne a szczegółowe wyliczenia w tym zakresie zostały poczynione przez Sąd II instancji.

Nietrafny okazał się także zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 484 § 2 k.c. w związku z przepisem art. 6 k.c. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana domagała się uznania kary umownej za rażąco wygórowaną przedstawiając dowody i argumenty na poparcie takiej oceny, których zasadnicza część została uwzględniona przez Sąd Okręgowy i przytoczona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Odnosi się to m.in. do zrealizowania celu gospodarczego umowy, braku negatywnych dla powodów skutków opóźnienia pozwanego w dostarczeniu wibroizolatorów, czy braku szkody po stronie powodów wynikającej z odstąpienia od umowy zawartej z pozwaną i zawarcia umowy bezpośrednio z producentem wibroizolatorów.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Apelacyjny, na podstawie przepisu art. 387 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z przepisami § 6 pkt 7 i § 13 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w prawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. nr 163, poz. 1348 ze zm.).

SSA Mirosław Ożóg SSA Małgorzata Idasiak-Grodzińska SO del. Arkadiusz Kuta