Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20. czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu w składzie:

Przewodniczący – S.S.O. Rafał Sadowski (spr.)

Sędziowie: S.S.O. Aleksandra Nowicka

S.S.O. Marzena Polak

Protokolant - st. sekr. sąd. Magdalena Maćkiewicz

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Toruniu Bożeny Mentel

po rozpoznaniu w dniu 20. czerwca 2013 r.

sprawy A. N. – skazanego prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego w Toruniu -

z dnia 28.02.2001 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 161/01,

z dnia 18.10.2007 r. w sprawie o sygn. akt X K 1130/07,

z dnia 16.11.2009 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 586/09,

z dnia 21.06.2012 r. w sprawie o sygn. akt II K 491/12,

z dnia 31.10.2012 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 1165/12,

oraz prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Starachowicach -

z dnia 28.01.2010 r. w sprawie o sygn. akt II K 838/09,

na skutek apelacji wniesionej przez Prokuratora Rejonowego w Toruniu-Wschód,

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 5. marca 2013 r., sygn. akt VIII K 15/13,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla punkt VI. tego wyroku w zakresie dotyczącym kary grzywny i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Toruniu;

II.  w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy;

III.  zwalnia skazanego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym, a wydatkami poniesionymi w tym postępowaniu obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt IX Ka 254/13

UZASADNIENIE

A. N. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 28 lutego 2001 roku w sprawie VIII K 161/01 za przestępstwa z art. 278 § 3 i 5 kk i in. popełnione w nocy z 9/10 grudnia 2000 roku na kary po 6 miesięcy ograniczenia wolności po 20 godzin pracy i karę łączną 7 miesięcy ograniczenia wolności po 25 godzin pracy,

2.  Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 października 2007 roku w sprawie X K 1130/07 za przestępstwo z art. 178 a § 1 kk popełnione 6 czerwca 2007 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz ciąg przestępstw z art. 270 § 1 kk popełniony od 30 marca 2007 roku do 06 czerwca 2007 roku na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby, a także grzywnę 50 stawek po 20 złotych;

3.  Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 16 listopada 2009 roku w sprawie VIII K 586/09 za ciąg przestępstw z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełniony w lipcu 2007 roku na karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, której wykonanie zarządzono postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 23 listopada 2011 roku w sprawie IX Ko 3263/11 oraz na karę 50 stawek grzywny po 20 złotych;

4.  Sądu Rejonowego w Starachowicach z dnia 28 stycznia 2010 roku w sprawie II K 838/09 za ciąg przestępstw z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, której wykonanie zarządzono postanowieniem Sądu Rejonowego w Starachowicach z dnia 06 grudnia 2012 roku w sprawie II Ko 1942/12

5.  Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 21 czerwca 2012 roku w sprawie II K 491/12 za przestępstwo z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 279 § 1 kk popełnione 2 marca 2012 roku na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby oraz grzywnę 20 stawek dziennych po 30 złotych

6.  Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 31 października 2012 roku w sprawie VIII K 1165/12 za ciąg przestępstw z art. 278 § 1 kk popełniony w okresie od 3 kwietnia 2012 roku do 31 maja 2012 roku na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz za ciąg przestępstw z art. 279 § 1 kk popełniony w okresie od 26 stycznia 2012 roku do 18 lipca 2012 roku na karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, które to kary połączono wymierzając karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności

Sąd Rejonowy w Toruniu wyrokiem łącznym z dnia 5 marca 2013 r. (sygn. akt VIII K 15/13):

I.  na podstawie art. 569 kpk i art. 85 kk w zw. z art. 86§1 kk połączył orzeczone wyrokami opisanymi w punktach 3 i 4 części wstępnej wyroku łącznego kary pozbawienia wolności i w ich miejsce wymierzył skazanemu A. N. karę łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 577 kpk w zw. z art. 63§1 kk zaliczył skazanemu na poczet orzeczonej w punkcie I wyroku kary łącznej okresy dotychczas odbytych kar podlegających łączeniu;

III.  pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyrokach opisanych w punktach 3 i 4 części wstępnej niniejszego wyroku łącznego podlegają odrębnemu wykonaniu;

IV.  ustalając, że czyny z art. 279§1 kk i z art. 13§1 kk w zw. z art. 279§1 kk, za które A. N. został skazany wyrokami opisanymi w punktach 5 i 6 części wstępnej niniejszego wyroku łącznego, stanowiły ciąg przestępstw popełniony w okresie od 26 stycznia 2012 roku do 18 lipca 2012 roku, wymierzył skazanemu w miejsce orzeczonych wyrokiem w sprawie II K 491/12 i w punkcie II wyroku w sprawie VIII K 1165/12 kar, na podstawie art. 91§ 1 i 3kk, jedną karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności i 20 stawek dziennych grzywny po 30 złotych każda, oraz na podstawie art. 86§1 kk w zw. z art. 91§1 i 3 kk połączył tę karę pozbawienia wolności z karą orzeczoną w punkcie I wyroku w sprawie VIII K 1165/12 i w ich miejsce wymierzył skazanemu A. N. karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności;

V.  na podstawie art. 572 kpk umorzył postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym kary orzeczonej wyrokiem opisanym w punkcie 1 części wstępnej niniejszego wyroku łącznego;

VI.  na podstawie art. 572 kpk i art. 89§1kk w zw. z art. 4§1kk umorzył postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym kary orzeczonej wyrokiem opisanym w punkcie 2 części wstępnej niniejszego wyroku łącznego;

VII.  stwierdził, że zgodnie z art. 576§1 kpk stracił moc wyrok w sprawie II K 491/12 poza orzeczeniem o kosztach sądowych;

VIII.  zwolnił skazanego od wydatków, którymi obciążył Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację wniósł prokurator zaskarżając wyrok w części dotyczącej orzeczenia w punktach IV i VI na niekorzyść skazanego.

Wyrokowi zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 86§ 1 kk poprzez jego nie zastosowanie i wymierzenie skazanemu w punkcie IV wyroku kary łącznej poniżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa,

2.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 85 kk poprzez jego nie zastosowanie i nie połączenie kar grzywny orzeczonych wyrokami podlegającymi łączeniu opisanymi w punktach 2 i 3 części wstępnej wyroku.

Powołując się na powyższe zarzuty prokurator wniósł o:

- zmianę punktu IV wyroku poprzez wymierzenie na podstawie art. 86 §1 kk kary łącznej w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy tj. w wysokości 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności zamiast 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

- na podstawie art. 85 kk i art. 86 §1 kk połączenie kar grzywny orzeczonych wyrokami w sprawach X K 1130/07 i VIII K 586/09 i wymierzenie kary łącznej grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 20 złotych stawka.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Prokurator trafnie wytknął, iż rozstrzygnięcie z punktu VI zaskarżonego wyroku było błędne w zakresie dotyczącym kary grzywny, natomiast zarzut naruszenia przepisu prawa materialnego pod postacią art. 86§1 kk w odniesieniu do orzeczenia o karze wymierzonej skazanemu w punkcie IV zaskarżonego wyroku okazał się chybiony.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia postępowania w odniesieniu do kary orzeczonej wyrokiem w sprawie X K 1130/07 (punkt VI zaskarżonego wyroku) nie mogło się ostać w zakresie dotyczącym kary grzywny. O ile bowiem nie jest kwestionowane stanowisko sądu I instancji, że z uwagi na treść art. 4 §1 kk w zw. z art. 89 §1 kk brak jest warunków do połączenia kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem w sprawie X K 1130/07 z karami orzeczonymi wyrokami w sprawach VIII K 586/09 oraz II K 838/09 (opisanymi odpowiednio w punktach 2, 3 i 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku), to jednak uszło uwadze Sądowi Rejonowemu, że w sprawach X K 1130/07 i VIII K 586/09 wymierzono skazanemu obok kar pozbawienia wolności też kary grzywny a nie było przeszkód, by kary te połączyć. Do tego błędu przyznał się zresztą sąd meriti wskazując w treści uzasadnienia, że nie połączył grzywien przez przeoczenie.

Mając na uwadze powyższe sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił punkt VI tego wyroku w zakresie dotyczącym kary grzywny i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Toruniu. Sąd odwoławczy nie uwzględnił wniosku apelacji o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie tej kary w wyroku apelacyjnym, uznając, że w tym wypadku obrażałoby to zasadę dwuinstancyjności. Wymiar kary – czy to pozbawienia wolności, czy też kar łagodniejszego rodzaju, lub środków karnych – stanowi istotę wyroku łącznego, który nie przesądza przecież ponownie kwestii winy. Dlatego, w sytuacji, gdy kara łączna nie była w ogóle wymierzona przez sąd – a więc żadna ze stron nie miała m możliwości wypowiedzieć się przed sądem 1-szej instancji w tej zasadniczej kwestii – wymierzenie kary łącznej przez sąd odwoławczy uniemożliwiałoby ustosunkowanie się do niej stron i ewentualne zaskarżenie orzeczenia o karze, nawet wówczas, gdyby sąd odwoławczy się po prostu pomylił i orzekł tą karę z obrazą art. 86 kk. Dlatego pożądanym jest, by w kwestii kary łącznej najpierw wypowiedział się sąd 1-szej instancji.

Co do drugiego zarzutu apelacji, tj. obrazy przepisu prawa materialnego pod postacią art. 86 §1 kk, to nie ma racji prokurator kiedy twierdzi, że kara orzeczona w punkcie IV zaskarżonego wyroku w wyniku połączenia kar wymierzonych w sprawach II K 491/12 i VIII K 1165/12 została ukształtowana z naruszeniem przepisu art. 86 §1 kk, z uwagi na jej wymierzenie poniżej najwyższej z łączonych kar.

Wskazać należy, że kara w punkcie IV zaskarżonego wyroku orzeczona została w trybie art. 91 § 1 i 3 kk. Sąd Rejonowy uznając bowiem, że czyn objęty wyrokiem w sprawie II K 491/12 (wyrok opisany w punkcie 5 części wstępnej wyroku) wchodzi w skład ciągu przestępstw, za które A. N. skazany został wyrokiem w wprawie VIII K 1165/12 (wyrok z punktu 6 części wstępnej wyroku) i orzekł jedną karę za jeden ciąg osiemnastu przestępstw, tak jak przewiduje art. 91 §3 kk, a nie karę łączną przewidzianą w art. 85 kk

Według prokuratora, w takim przypadku kara winna zostać orzeczona według reguł wymiaru kary łącznej określonych w art. 86 §1 kk, lecz sugestie skarżącego są nieuzasadnione. Należy bowiem podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, iż w razie orzekania kary na podstawie art. 91 §3 kk nie ma zastosowania przepis art. 86 §1 kk a w rezultacie przy wymierzaniu kary za ciąg przestępstw nie obowiązują granice jej wymiaru o jakich mowa w tym przepisie - wyznaczane przez najwyższą z łączonych kar oraz ich sumę. Przepis art. 86 §1 kk określa granice kary łącznej, tymczasem kara orzekana w myśl art. 91 §3 kk nie jest karą łączną. Jest to kara jednostkowa (orzekana w wyroku łącznym) za ciąg przestępstw w sytuacji kiedy sprawca został skazany dwoma lub więcej wyrokami za przestępstwa należące do ciągu przestępstw z art. 91§1 kk. Jest to kara jednostkowa orzekana w wyroku łącznym a nie kara łączna. Sam fakt orzekanie jej w wyroku łącznym (a więc w sytuacji, gdy spełnione są określone w art. 569 kpk w zw. z art. 85 kk warunki wydania wyroku łącznego) nie nadaje jej charakteru kary łącznej. Nie sposób bowiem przyjąć, że charakter wyroku determinuje charakter orzekanej nim kary, skoro kara łączna, co jest niesporne, może zostać orzeczona nie tylko w wyroku łącznym. Założeniu, że kara orzekana w trybie art. 91§ 3 kk jest karą łączną orzekaną według reguł z art. 86 §1 kk sprzeciwia się też fakt, że we wszystkich sytuacjach, w których nie chodzi o wymierzenie kary „zwykłej” lecz kary łącznej, przepisy wyraźnie na to wskazują. O ile w art. 85-89 kk i art. 91 § 2 kk ustawodawca wprost stwierdza, że orzekane na ich podstawie kary mają charakter kar łącznych, o tyle w art. 91 § 3 kk jest mowa jedynie o orzekaniu w opisanej w nim sytuacji (tj. gdy skazania sprawcy spełniają nie tylko warunki z art. 85 kk ale jednocześnie opisane w art. 91 § 3 kk) „kary w wyroku łącznym”, nie określając jej jednak wcale mianem kary łącznej i wskazując identyczne zasady jej wymiaru, jak przy wymierzaniu kary za ciąg przestępstw: tj. kara orzeczona w wyroku łącznym nie może przekroczyć górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, przewidzianego w przepisie, którego znamiona każde z tych przestępstw wyczerpuje. Brak dolnej granicy orzekania kary za ciąg przestępstw oznacza, że jest nią dolna granica zagrożenia przewidziana za przestępstwo wchodzące w skład tego ciągu.

Myli się przy tym prokurator twierdząc, że sąd meriti popadł w sprzeczność bowiem przywołał w podstawie prawnej wymiaru kary orzeczonej punkcie IV przepis art. 86 §1 kk a wcale tego przepisu nie zastosował. Uszło uwadze prokuratora, że w punkcie IV wyroku sąd I instancji orzekł dwie kary: jedną za ciąg przestępstw oraz drugą - karą łączną wynikającą z połączenia kary wymierzonej za ciąg przestępstw z karą orzeczoną w punkcie I wyroku w sprawie VIII K 1165/12. Przepis art. 86 §1 kk rzeczywiście pojawił się w podstawie wymiaru kary orzeczonej w punkcie IV zaskarżonego wyroku lecz tylko w podstawie wymiary kary łącznej. Podstawę wymiaru kary za ciąg przestępstw stanowił wyłącznie przepis art. 91 §1 i 3 kk.

Treść apelacji wskazuje, że prokurator skarży orzeczenie o karze z punktu IV dlatego, że uznaje wymierzoną tam karę za zbyt łagodną gdyż mimo, iż wymierzona została za ciąg składających się z większej ilości przestępstw niż w sprawie VIII K 1165/12, to jej wymiar pozostał bez zmian w stosunku do kary tamże wymierzonej a przy tym kara ta jest niższa niż kara orzeczona w sprawie II K 491/12 za jedno z przestępstw zaliczonych do ciągu. W takim przypadku jednak, dążąc do zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji, prokurator winien podnieść zarzut rażącej niewspółmierności kary. Tymczasem prokurator zarzucił wyłącznie obrazę przepisów prawa materialnego a skoro zarzut naruszenia art. 86§1 kk okazał się chybiony to nawet uznając, że w istocie orzeczona w punkcie IV zaskarżonego wyroku kara jest zbyt łagodna (nie sposób bowiem się zgodzić z sądem meriti, który uznał, że ciąg 18 przestępstw zasługuje na łagodniejsze potraktowanie niż jedno z przestępstw należące do tego ciągu, a osądzone w sprawie II K 491/12, w której wymierzono karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności), sąd odwoławczy nie mógł podwyższyć wymiaru tej kary. Sąd odwoławczy może bowiem orzec na niekorzyść tylko w granicach zaskarżenia a jeśli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym (art. 434§1 kpk). Skoro więc prokurator nie podniósł zarzutu niewspółmierności kary a zarzut obrazy art. 86§1 kk nie był trafny, to apelacji zwróconej przeciwko rozstrzygnięciu z punktu IV nie sposób było uwzględnić, zwłaszcza, że również uzasadnienie apelacji nie podnosi żadnych argumentów przeciwko wymiarowi kary w aspekcie jej niewspółmierności (tj. z uwagi na nielogiczną dysproporcję między wcześniejszą oceną karygodności poszczególnych przestępstw, a dokonaną w zaskarżonym wyroku oceną łącznej karygodności wszystkich czynów wchodzących w skład ciągu przestępstw - przy założeniu, że sąd wymierzający jedną karę na zasadzie art. 91§3 kk nie powinien abstrahować od oceny stopnia społecznej szkodliwości wcześniej osądzonych przestępstw, dokonanej przez sądy przesądzające winę sprawcy i wyrażające tą ocenę w wymiarze kary za poszczególne przestępstwa, lub ciągi przestępstw, mimo, że formalnie wiążą go jedynie granice kary określone w tym przepisie), a jedynie zawiera wywody dotyczące granic kary z art. 86 kk, które bynajmniej nie mają tu zastosowania.

Mając na uwadze powyższe, sąd odwoławczy zmieniając zaskarżony wyrok w punkcie IV poprzez uchylenie zawartego tam rozstrzygnięcia w zakresie dotyczącym kary grzywny, w pozostałym zakresie wyrok ten utrzymał w mocy.

W sprawie nie wystąpiły żadne uchybienia mogące stanowić bezwzględne przyczyny odwoławcze będące podstawą do uchylenia bądź zmiany wyroku z urzędu w dalszej części.

Na podstawie art. 634 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk Sąd Okręgowy zwolnił skazanego z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za drugą instancję, obciążając wydatkami postępowania odwoławczego Skarb Państwa, albowiem przemawiała za tym sytuacja majątkowa skazanego.