Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2015 roku

Sąd Rejonowy w Kielcach Wydział VIII Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Katarzyna Latała

Protokolant stażysta Monika Anioł

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2015 roku w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko S. B.

o zapłatę

I.  zasądza od S. B. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 237,91 zł (dwieście trzydzieści siedem złotych dziewięćdziesiąt jeden groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od S. B. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 97,70 zł (dziewięćdziesiąt siedem złotych siedemdziesiąt groszy) tytułem kosztów procesu.

SSR Katarzyna Latała

Sygn. akt VIII C 779/15

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym w dniu 15 kwietnia 2015 r. (...) Sp. z o.o. w K. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od S. B. kwoty 1 565,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, iż w dniu 17 września 2014 r. S. B. zawarł umowę pożyczki gotówkowej na kwotę 1 702,13 zł, na którą złożyły się: kwota netto pożyczki w wysokości 800 zł przekazana pozwanemu, prowizja za udzielenie pożyczki w wysokości 544,68 zł oraz opłata z tytułu zwiększonego ryzyka związanego z udzieleniem pożyczki w wysokości 357,45 zł. Strona powodowa wskazała, iż w dniu 10 października 2014 r,. pozwany dokonał wpłaty kwoty 175,53 zł, a w dniu 17 grudnia 2014 r. wpłaty kwoty 438,56 zł. Według stanu na dzień wniesienia pozwu zadłużenie wynosi 1 565,69 zł, w tym: 1 214,96 zł tytułem niespłaconego kapitału pożyczki, 55,40 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych za okres do dnia rozwiązania umowy pożyczki, 5,33 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych za okres od dnia następnego po dniu rozwiązania pożyczki do dnia 13 kwietnia 2015 r. oraz 290 zł tytułem kosztów windykacji przesądowej.

Postanowieniem z dnia 8maja 2015 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie wobec stwierdzonego braku podstaw do wydania nakazu zapłaty przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kielcach.

Na rozprawie w dniu 7 lipca 2015 r. pozwany S. B. zakwestionował opłaty związane z prowizją za udzielenie pożyczki oraz zwiększone ryzyko związane z jej udzieleniem.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 września 2014 r. pozwany S. B. zawarł z (...) Sp. z o.o. w K. umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Zgodnie z treścią umowy jje przedmiotem było udzielenie pożyczki w kwocie 1 702,13 zł na okres od 17 września 2014 r. do 7 lipca 2015 r. Na powyższą kwotę składały się: kwota 800 zł przekazana pożyczkobiorcy, kwota 544,68 zł tytułem prowizji w wysokości 32% kwoty pożyczki oraz kwota 357,45 zł tytułem opłaty z tytułu zwiększonego ryzyka związanego z udzieleniem pożyczki. Zgodnie z § 16 umowy koszty postępowania windykacyjnego określał załącznik do umowy. Zgodnie z regulaminem monitoringu i windykacji zadłużenia z tytułu podjętych działań windykacyjnych pożyczkodawca mógł obciążyć pożyczkobiorcę: za wykonanie telefonu w sprawie opóźnienia w zapłacie zryczałtowaną opłatą w wysokości 20 zł, za sporządzenie i wysłanie wypowiedzenia/wezwania do zapłaty zryczałtowana opłata w kwocie 50 zł, wizyta u klienta – opłata w wysokości rzeczywistych kosztów dojazdu lub 150 zł ryczałtowanej opłaty.

Pozwany na poczet należności z przedmiotowej umowy zapłacił: w dniu 10 października 2014 r. kwotę 175,53 zł oraz w dniu 17 grudnia 2014 r. kwotę 438,56 zł. Pismami z dnia 21 stycznia 2015r. pozwanemu S. B. została wypowiedziana umowa pożyczki; został on również wezwany do zapłaty zaległych kwot.

dowód:

- umowa pożyczki k. 19 – 22

- regulamin k. 23 – 24

- lista spłat do pożyczki k. 25

- pisma z dnia 21 stycznia 2015 r. k. 26 – 29.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony w toku postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

(...) Sp. z o.o. w K. na uwzględnienie zasługuje częściowo.

Stosownie do treści przepisu art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. § 2 powołanego przepisu stanowi, iż nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie zaś z treścią § 3 jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Wskazać w tym miejscu należy, iż czynności mające na celu obejście ustawy ( in fraudem legis) zawierają pozór zgodności z ustawą. Ich treść nie zawiera elementów wprost sprzecznych z ustawą, ale skutki, które wywołują i które objęte są zamiarem stron, naruszają zakazy lub nakazy ustawowe. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem przez dokonanie samej czynności, a nie przez osiąganie celu leżącego poza treścią czynności

Zdaniem Sądu poczynione w niniejszej sprawie ustalenia faktyczne pozwalają na przyjęcie, iż przedmiotowa umowa pożyczki zawiera elementy skutkujące obejściem przepisów prawa. Zauważyć bowiem należy, iż zgodnie z treścią przepisu art. 359 § 2 ¹k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Z treści przedmiotowej umowy wynika, że takie właśnie odsetki zastrzeżone zostały od kwoty udzielonej pozwanemu pożyczki. Na kwotę udzielonej pożyczki składały się jednakże nie tylko kwota 800 zł faktycznie przekazana pozwanemu, ale również kwota 544,68 zł tytułem prowizji w wysokości 32% kwoty pożyczki oraz kwota 357,45 zł tytułem opłaty z tytułu zwiększonego ryzyka związanego z udzieleniem pożyczki. Podkreślić należy, iż umowa w żądne sposób nie precyzowała, w jaki sposób obliczona została prowizja za udzielenie pożyczki; nadto zaś zauważyć należy, iż prowizja ta (będąca de facto wynagrodzeniem za udzielenie pożyczki) zastrzeżona została obok umownych odsetek określonych w maksymalnej wysokości. Również kwestia opłaty z tytułu zwiększonego ryzyka związanego z udzieleniem pożyczki nie została w jakikolwiek sposób sprecyzowana – nie wiadomo na czym to ryzyko miałaby polegać oraz w jaki sposób ustalono opłatę właśnie na tej wysokości. Zdaniem Sądu zastrzeżenie przez stronę powodową, że w skład kwoty udzielonej pożyczki wchodzą prowizja oraz opłata miało na celu obejście przepisu prawa określającego wysokość odsetek maksymalnych (zauważyć należy, iż rzeczywista roczna stopa procentowa wynosi 670,44 % - § 5 ust. 3 umowy), a w związku z tym nieważna jest umowa pożyczki w zakresie, w jakim przewiduje ona, że przedmiotem umowy są również kwoty 544,68 zł i 357,45 zł – przyjąć należy, iż przedmiotem umowy pożyczki była jedynie kwota 800 zł faktycznie przekazana pozwanemu.

Podkreślić należy, iż nawet gdyby przyjąć, że postanowienia umowy w tym zakresie nie są nieważne, to i tak nie wiązałyby pozwanego w niniejszej sprawie. Stosownie bowiem do treści przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne); nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. 3 powołanego przepisu stanowi, iż nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu; w szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie zaś z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje

Z pewnością przedmiotowych postanowień umownych nie można uznać za uzgodnione indywidualnie, albowiem niewątpliwym jest, że pozwany nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść – strona pozwana przy zawieraniu umowny posłużyła się bowiem gotowym wzorcem umowy, na którego treść pozwany nie miał żadnego wpływu. Nadto wskazać należy, iż wbrew treści przepisu art. 385 ¹ § 4 k.c. strona pozwana nie udowodniła, by przedmiotowe postanowienie umowy zostało uzgodnione indywidualnie.

Samo stwierdzenie, ze dane postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie nie wystarcza jeszcze do stwierdzenia, że nie wiąże ono konsumenta. Niezbędnym jest nadto ustalenie, że takie postanowienie umowy kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Im powinny odpowiadać zachowania stron stosunku, także w fazie przedumownej. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości, będą uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak w szczególności kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Co do rażącego naruszenia interesów konsumenta to przyjmuje się, że postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Zdaniem Sądu nie może zaś ulegać wątpliwości, iż postanowienia umowne zobowiązujące pozwanego do zapłaty oprócz odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych także prowizji za udzielenie pożyczki oraz opłaty z tytułu zwiększonego ryzyka związanego z jej udzieleniem rażąco naruszają jego interes, naruszają zasadę równorzędności stron stosunku prawnego prowadząc do znacznego obciążenia pozwanego; zastrzeżenie obowiązku zwrotu zobowiązania z rzeczywista roczna stopą odsetkową wynoszącą 670,44% x pewnością sprzeczne jest z dobrymi obyczajami.

Przyjmując zatem, że przedmiotem umowy pożyczki mogła być jedynie kwota 800 zł, to jest kwota, jaka faktycznie została pozwanemu przekazana, wpłaty dokonane przez pozwanego należało więc zaliczyć na poczet tej należności. Jak zaś wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego, pozwany na poczet należności z przedmiotowej umowy zapłacił: w dniu 10 października 2014 r. kwotę 175,53 zł oraz w dniu 17 grudnia 2014 r. kwotę 438,56 zł. Powyższe oznacza, że tytułem należności głównej do zapłaty pozostała jeszcze kwota 185,91 zł (800 zł – 175,53 zł – 438,56 zł). Nadto pozwany winien uiścić na rzecz strony powodowej skapitalizowane odsetki, jednakże nie od takich kwot i nie w takiej wysokości, jak żąda tego strona powodowa. Pozwany winien bowiem uiścić na rzecz strony powodowej skapitalizowane odsetki umowne za okres do dnia rozwiązania umowy pożyczki (to jest za okres do dnia 28 marca 2015 r.), przy czym odsetki te winny być liczone od kwoty 800 zł, co daje kwotę skapitalizowanych odsetek w wysokości 51,29 zł. Nadto pozwany winien uiścić odsetki za okres po rozwiązaniu umowy (to jest po dniu 29 marca 2015 r.). Jak jednakże wyżej wskazano, zaległość z tytułu należności głównej w tym czasie wynosiła jedynie kwotę 185,91 zł. Skapitalizowane odsetki umowne od przedmiotowej kwoty za okres od 29 marca 2015 r. do 13 kwietnia 2015 r. wynoszą zaś kwotę 0,71 zł.

Ostatecznie zatem zasądzono na rzecz strony powodowej kwotę 237,91 zł (185,91 zł + 51,29 zł + ,71 zł).

W pozostałym zakresie powództwo uległo oddaleniu jako niezasadne – co do należności z tytułu prowizji i opłaty za zwiększone ryzyko związane z udzieleniem pożyczki z przyczyn wskazanych już powyżej. Co do kwoty 290 zł tytułem kosztów windykacji przedsądowej wskazać należy, iż również w tym zakresie powództwo uległo oddaleniu z powodu przyjęcia, iż postanowienia umowy w tym zakresie również uznane zostały za niedozwolone postanowienia umowne. Jak bowiem wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego, zgodnie z regulaminem monitoringu i windykacji zadłużenia z tytułu podjętych działań windykacyjnych pożyczkodawca mógł obciążyć pożyczkobiorcę: za wykonanie telefonu w sprawie opóźnienia w zapłacie zryczałtowaną opłatą w wysokości 20 zł, za sporządzenie i wysłanie wypowiedzenia/wezwania do zapłaty zryczałtowana opłata w kwocie 50 zł, wizyta u klienta – opłata w wysokości rzeczywistych kosztów dojazdu lub 150 zł ryczałtowanej opłaty. Zauważyć więc należy, iż opłaty za czynności windykacyjne ustalone zostały w rażącym oderwaniu od rzeczywistych kosztów czynności, których one dotyczą – wykonanie telefonu do klienta to koszt kilku złotych, również wysłanie listu poleconego to koszt kilkunastu złotych; opłata za wizytę u klienta również zastrzeżona została w wysokości nie uwzględniającej realnych kosztów tej czynności. Na marginesie jedynie zauważyć należy, iż strona powodowa nie wykazała w niniejszym postępowaniu (choć to na niej spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie – art. 6 k.c.), by do pozwanego wykonywane były telefony bądź też by pracownik powoda złożył pozwanemu wizytę.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punktach I i II wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w oparciu o przepis art. 100 k.p.c., a to wobec częściowego jedynie uwzględnienia żądania Strony powodowej. Strona powodowa poniosła koszty procesu w łącznej kwocie 647 zł, na którą złożyły się:

- kwota 30 zł tytułem opłaty od pozwu,

- kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- kwota 60 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem, ustalona stosownie do treści przepisu § 6 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. jedn. Dz. U. 2013 r., poz. 461 z późn. zm.)

Strona powodowa wygrała sprawę w 0,151 częściach (237,91 zł: 1 565,69 zł). Pozwany winieni zatem zwrócić jej kwotę 97,90 zł tytułem kosztów procesu (0,151 x 647 zł).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie III wyroku.

SSR Katarzyna Latała