Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Małgorzata Wasiniewska

Protokolant: st. sekr. sąd. Maria Strzelecka

po rozpoznaniu w dniu 09 marca 2016 r. w Starogardzie Gdańskim

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. F. i G. F.

przeciwko D. F. i K. F.

o ustalenie

1. ustala, że powodów Z. F. i G. F. oraz pozwanego D. F. łączy umowa użyczenia lokalu użytkowego o powierzchni 60m2 położonego na parterze budynku znajdującego się na nieruchomości położonej w S., dla której V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...) na warunkach szczegółowo wskazanych w umowie użyczenia zawartej w dniu 01 kwietnia 1998 r.,

2. oddala powództwo w stosunku do pozwanej K. F.,

3. zasądza od pozwanego D. F. solidarnie na rzecz powodów Z. F. i G. F. kwotę 840,00 zł (osiemset czterdzieści złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 600,00 zł (sześćset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4. zasądza od powodów Z. F. i G. F. solidarnie na rzecz pozwanej K. F. kwotę 600,00 zł (sześćset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygnatura akt I C 927/14

UZASADNIENIE

Powodowie małżonkowie Z. F. i G. F. wnieśli przeciwko małżonkom D. F. i K. F. pozew o ustalenie, że pomiędzy powodami i pozwanymi istnieje umowa nieodpłatnego, dożywotniego użyczenia lokalu użytkowego położonego w S. przy ulicy (...). Wnieśli także o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powodowie podnieśli, że właścicielami lokalu użytkowego położonego w S. przy ulicy (...) są pozwani. Wskazali także, że przedmiotowy lokal wybudowali z własnych środków pieniężnych, dlatego też, na podstawie umowy zawartej z pozwanymi, mieli prawo dożywotniego, nieodpłatnego użytkowania przedmiotowego lokalu. Powodowie podnieśli ponadto, że lokal ten wykorzystywali na prowadzenie różnej działalności gospodarczej i ponieśli na niego szereg nakładów. Wskazali, że w dniu 21 października 2012 roku ich syn D. F. zażądał od powodów zwrotu kluczy i nakazał im zabrać z lokalu zgromadzone w nim wyposażenie, co powodowie uczynili, ale tylko dlatego, aby nie doprowadzać do dalszych nieporozumień. W ocenie Z. F. i G. F. działania pozwanych są niezgodne z prawem oraz zasadami współżycia społecznego, a ponadto pozwany D. F. nie miał uprawnień do samodzielnego rozwiązania z powodami umowy użyczenia, gdyż nie jest to czynność zwykłego zarządu, a skoro tak, to umowa użyczenia trwa nadal.

W odpowiedzi na pozew z dnia 05 listopada 2014 roku pozwani D. F. i K. F. wnieśli o oddalenie powództwa podnosząc, że powodom „nic nie należy się i nie ma czego ustalać”. W piśmie z dnia 24 listopada 2014 roku pozwani uzupełnili wcześniejszą odpowiedź na pozew. Podtrzymali oddalenie powództwa i wnieśli o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W kolejnym piśmie z dnia 21 stycznia 2015 roku pozwani wskazali, że powodowie nie mają żadnych praw do lokalu użytkowego stanowiącego ich własność. Podnieśli, że umowa użyczenia zawarta pomiędzy powodami i pozwanym D. F. w dniu 30 kwietnia 1994 roku jest nieważna, albowiem w dacie jej zawarcia D. F. był małoletni. Co do umowy użyczenia zawartej w dniu 01 kwietnia 1998 roku pozwani wskazali, że jej stroną, oprócz powodów, był tylko pozwany D. F., nie była stroną tej umowy pozwana K. F. i nie stała się ona stroną tej umowy po zawarciu związku małżeńskiego z D. F., a zatem po stronie pozwanej K. F. występuje brak legitymacji biernej. Pozwani podnieśli również, że zawarcie w dniu 17 marca 2013 roku umowy na przedmiotowy lokal użytkowy pomiędzy D. F. i D. O., córką powodów i siostrą pozwanego, potwierdza fakt nieobowiązywania umowy użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku zawartej pomiędzy Z. i G. małżonkami F. oraz D. F.. Pozwani ponadto wskazali, że użyczający ma możność odebrania rzeczy przed upływem terminu użyczenia, jeżeli rzecz stała się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy użyczenia. Potrzeba może jednocześnie oznaczać potrzebę innego rozporządzenia rzeczą użyczoną, a nie jedynie potrzebę osobistego użytku. Pozwany D. F., aby zapewnić utrzymanie rodzinie, w tym córce, która w 2012 roku miała 5 lat, zdecydował się na wynajęcie przedmiotowego lokalu. Pozwani nie mieli bowiem środków do życia. Pozwani podnieśli także, że nie bez znaczenia dla okoliczności sprawy, jest konflikt istniejący pomiędzy powodami i ich synem, pozwanym D. F.. Powodowie i pozwany mieli w przedmiotowym lokalu prowadzić wspólnie sklep spożywczy, który miał stanowić źródło utrzymania dla pozwanego i jego rodziny, jednakże nie mogli porozumieć się, co do prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej, dlatego też pozwany D. F. zdecydował się, aby zapewnić środki do życia swojej rodzinie, na wynajęcie przedmiotowego lokalu użytkowego osobie trzeciej. Umowa najmu została zawarta w dniu 21 listopada 2013 roku. Zdaniem pozwanych, z przyczyn wskazanych przez nich szczegółowo wyżej, żądanie pozwu winno ulec oddaleniu.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Umową sprzedaży z dnia 21 marca 1994 roku zawartą przed notariuszem W. C., Repertorium A Numer (...), powodowie G. i Z. małżonkowie F. kupili z majątku dorobkowego od J. M., nieruchomość położoną w S., stanowiącą działkę gruntu nr (...) o powierzchni 0.21.52 ha – KW Nr (...), zabudowaną murowanym domem mieszkalnym, krytym dachówką, o trzech izbach, za cenę 70.000.000,00 zł (siedemdziesiąt milionów „starych” złotych). Tym samym aktem notarialnym powodowie G. i Z. małżonkowie F. darowali swojemu synowi D. F., urodzonemu w dniu (...), wyżej opisaną nieruchomość i jednocześnie, jako przedstawiciele ustawowi D. F., przyjęli tę darowiznę na rzecz małoletniego D. F.. Wartość darowizny została określona na kwotę 70.000.000,00 zł (siedemdziesiąt milionów „starych” złotych).

/okoliczności bezsporne, dodatkowo: umowa sprzedaży z dnia 21 marca 1994 roku Repertorium A Nr 3222/1994 k. 25-25v akt i dokumentów KW Nr (...) prowadzonej przez V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim/

W dniu 30 kwietnia 1996 roku powód Z. F. zawarł z pozwanym D. F. umowę użyczenia, na mocy której pozwany użyczył powodowi, dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lokal o powierzchni 60 m2 położony w S. przy ulicy (...), znajdujący się na nieruchomości stanowiącej własność D. F.. Przedmiotowa umowa została zawarta na czas nieokreślony. W dacie jej zawarcia pozwany był małoletni, miał niecałe 18 lat. Umowa ta została własnoręcznie podpisana przez powoda i pozwanego.

/okoliczności bezsporne, dodatkowo: umowa użyczenia z dnia 30 kwietnia 1996 roku k.6/

W dniu 01 kwietnia 1998 roku powodowie G. F. i Z. F. oraz pozwany D. F. zawarli umowę użyczenia lokalu użytkowego położonego w S. przy ulicy (...), którego właścicielem był pozwany D. F.. Na mocy tej umowy pozwany oddał swoim rodzicom w nieodpłatne, dożywotnie użyczenie przedmiotowy lokal użytkowy o powierzchni 60 m2. Użyczenie lokalu obejmowało także prawo korzystania z działki w zakresie niezbędnym do korzystania z lokalu -parking. W przypadku wygaśnięcia umowy w stosunku do jednego z powodów, przedmiotowa umowa miała trwać nadal w stosunku do drugiego z nich. Powodowie mogli swobodnie korzystać z lokalu, zgodnie ze swoimi potrzebami, w tym mieli prawo w lokalu tym prowadzić działalność gospodarczą. Powodowie mieli także prawo wynająć lub wydzierżawić przedmiotowy lokal użytkowy w całości lub części, a uzyskane z tego tytułu pożytki przeznaczyć na zaspokojenie swoich potrzeb. G. F. i Z. F. mieli także prawo do dokonywania w przedmiotowym lokalu wszelkich prac budowlanych, modernizacyjnych i adaptacyjnych niezbędnych do prawidłowego korzystania z lokalu, w szczególności, w związku z prowadzoną w nim działalnością gospodarczą. Koszty związane z bieżącą eksploatacją lokalu zobowiązani byli ponosić powodowie. Ciążył na nich także obowiązek dokonywania drobnych remontów. Przedmiotową umowę podpisał powód Z. F. oraz pozwany D. F.. W dacie jej zawarcia pozwany miał prawie 20 lat.

/okoliczności bezsporne, dodatkowo: umowa użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku k.5/

Bezsporny był pomiędzy stronami fakt, że po zawarciu umowy użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku, warunki tej umowy nigdy nie zostały zmienione, ani w formie ustnej, ani pisemnej. Bezsporny był pomiędzy stronami także fakt, że powodowie prowadzili dwa sklepy, jeden w lokalu użytkowym położonym w S. przy ulicy (...), a drugi w spornym lokalu użytkowym.

Pozwany D. F., po ukończeniu szkoły zawodowej, podjął pracę w sklepie swoich rodziców. Pracownicą powódki była także pozwana K. F.. Podjęła ona pracę u powódki, zanim wyszła za mąż za syna powodów D. F.. Syn powodów pracował u swoich rodziców około 10 lat. Do rozwiązania stosunku pracy doszło z „przyczyn ekonomicznych”, w roku 2009 lub 2010. Po zakończeniu pracy u powodów, D. F. podjął zatrudnienie w ubojni w S.. Pracuje tam do chwili obecnej. Zarabia najniższą krajową.

/dowód: zeznania powódki G. F. k.89v, 129v, zeznania pozwanego D. F. k. 91, zeznania pozwanej K. F. k.98-99v/

Pozwani zawarli związek małżeński w dniu 26 czerwca 1999 roku. W okresie zatrudnienia pozwanych u powodów, pozwani zarabiali, każde z nich, miesięcznie trochę więcej, niż najniższa krajowa. K. F. świadczyła swoją pracę na rzecz powódki G. F. w spornym lokalu.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 129v, zeznania pozwanej K. F. k. 98-99v/

W okresie ciąży pozwana K. F. przez długi czas przebywała na zwolnieniu lekarskim. Po urodzeniu w dniu (...) syna i wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, pozwana przeszła na urlop wychowawczy, po czym złożyła wypowiedzenie umowy o pracę. Było to w 2006 roku. Od tego momentu pozwana K. F. przestała pracować zawodowo. Zajęła się wychowaniem dziecka i prowadzeniem domu. Syn pozwanych ma 9 lat. Przez te wszystkie lata rodzina D. F. utrzymywała się wyłącznie z pensji pozwanego.

/okoliczności bezsporne/

Pozwana K. F. w ostatnim czasie nie była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, albowiem uznała rejestrację za „bezsensowną”. Nie było dla niej ofert pracy, a raz w miesiącu była zobligowana do stawienia się w Urzędzie Pracy celem podpisania listy, musiała pokryć koszty dojazdu ze S. do S. i z powrotem, dlatego też zrezygnowała z rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy i utraciła status osoby bezrobotnej.

/dowód: zeznania pozwanej K. F. k. 91,98-99v/

Bezsporny był pomiędzy stronami także fakt, że pozwany D. F. nigdy nie pobierał od swoich rodziców żadnego wynagrodzenia za użytkowany przez nich lokal użytkowy o powierzchni 60 m2 oraz fakt, że wszelkie koszty związane z eksploatacją tego lokalu ponosili powodowie.

Bezsporny był również fakt, że do roku 2012 powodowie G. F. i Z. F. korzystali z przedmiotowego lokalu użytkowego bez żadnych przeszkód.

Powodowie zaprzestali prowadzenia działalności gospodarczej w spornym lokalu, albowiem Z. F. przeszedł na emeryturę, a G. F. na rentę. Prowadzenie tej działalności po powodach przejęła ich córka D. O..

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 89v, 53v/

D. O. w spornym lokalu użytkowym prowadziła sklep ogólnospożywczy do miesiąca września 2012 roku. Klucze do lokalu otrzymała od swoich rodziców, czyli powodów. Przejęła ona od rodziców lokal użytkowy łącznie z towarem. Wszelkie sprawy w Urzędzie Miasta i Gminy S. oraz Urzędzie Skarbowym, związane z przejęciem przez D. O. przedmiotowego lokalu użytkowego, w imieniu D. O. załatwiała powódka G. F.. Część pieniędzy z prowadzonej w spornym lokalu działalności gospodarczej D. O. przekazywała rodzicom, albowiem mieli oni niskie miesięczne emerytury i renty.

/dowód: zeznania świadka D. O. k. 65v, 66/

W dniu 28 marca 2012 roku powódka G. F. spisała umowę użyczenia pomiędzy D. O. i D. F.. Umowa ta dotyczyła spornego lokalu użytkowego. Wynikało z niej, że została zawarta od dnia 27 marca 2012 roku na czas nieokreślony w celu prowadzenia w nim przez D. O. działalności gospodarczej. Przedmiotowa umowa została w całości, własnoręcznie napisana przez powódkę G. F.. Została ona także przez powódkę podpisana. Powódka G. F. złożyła na tej umowie podpisy, zarówno w imieniu córki D. O., jak i syna D. F.. Podpisał się ich danymi osobowymi.

/dowód: umowa z dnia 28 marca 2012 roku k. 47, zeznania powódki G. F. k. 90/

Po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej w lokalu położonym w S. przy ulicy (...) przez D. O., przedmiotowy lokal użytkowy, przez okres około roku, stał pusty.

/okoliczności bezsporne/

Początkowo powodowie chcieli wynająć przedmiotowy lokal użytkowy. Bezpośrednio po zaprzestaniu prowadzenia w nim działalności gospodarczej przez D. O., powódka wywiesiła na lokalu ogłoszenie o jego wynajęciu. Ogłoszenie to było wywieszone przez okres około trzech tygodni, po czym powódka usunęła je.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 89, 90, zeznania pozwanej K. F. k. 98-99v/

Ogłoszenie zostało usunięte, albowiem powodowie podjęli decyzję o wyremontowaniu przedmiotowego lokalu uzytkowego. Prace remontowe miał wykonać powód Z. F., jednakże stan zdrowia nie pozwolił mu na wykonanie tego remontu.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 89, 90/

Pismem z dnia 21 października 2012 roku pozwany D. F. zwrócił się do swojej siostry D. O., aby opróżniła przedmiotowy lokal użytkowy i oddała pozwanemu klucze od lokalu. Jednocześnie pozwany poinformował, że w przypadku nie spełnienia powyższego będzie zmuszony wymienić zamki, czego chciałby uniknąć.

/dowód: pismo pozwanego daniela F. z dnia 21 października 2012 roku k. 50/

Pismem z dnia 30 października 2012 roku pełnomocnik D. O. poinformował D. F., że D. O. użytkuje przedmiotowy lokal w imieniu matki G. F., z którą pozwany ma zawartą umowę o nieodpłatne użytkowanie tego lokalu. Poinformował także pozwanego, że klucze do lokalu posiada G. F., która zamierza lokal użytkować w dalszym ciągu, jednakże nie będzie czynić pozwanemu przeszkód w bieżącej konserwacji urządzeń sklepowych, jednakże nie zgadza się na naruszanie jej praw wynikających z umowy użyczenia.

/dowód: pismo z dnia 30 października 2012 roku k.36/

Pismem z dnia 09 listopada 2012 roku pozwany D. F. poinformował pełnomocnika D. O., że siostra pozwanego nie ma żadnych uprawnień do użytkowania przedmiotowego lokalu. Wskazał także, że nie podpisywał nigdy żadnej umowy użyczenia na ten lokal ani z rodzicami, ani tym bardziej z siostrą D.. Podkreślił, że chce mieć prawo dysponowania swoją własnością. Dopóki rodzice w lokalu tym prowadzili działalność gospodarczą, to nie czynił przeszkód, ale kiedy zaprzestali i lokal jest zamknięty, to chce nim dysponować, mając do tego pełne prawo.

/dowód: pismo pozwanego z dnia 09 listopada 2012 roku k. 37/

Bezsporny był pomiędzy stronami fakt, że powodowie zabrali z przedmiotowego lokalu wszystkie należące do nich sprzęty i meble.

W momencie, jak Z. F. poczuł się lepiej, to powodowie chcieli przystąpić do remontu, aby tak wyremontowany lokal wynająć, jednakże pomimo posiadania kluczy do lokalu, nie mogli do niego dostać się. Od tego momentu powodowie nie mają dostępu do lokalu. Pomimo powyższego powodowie nie podjęli z synem żadnych rozmów na temat przedmiotowego lokalu użytkowego.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 89v, 90/

Pozwany D. F. wyremontował przedmiotowy lokal użytkowy. Wymienił, między innymi, drzwi wejściowe i zamki. Nowych kluczy do lokalu pozwany nie dał powodom. Powodowie nie utrudniali pozwanemu przeprowadzenia remontu w przedmiotowym lokalu uzytkowym.

/dowód: zeznania pozwanych D. F. k. 90v, K. F. k. 98v, 99/

Od 01 grudnia 2013 roku pozwany D. F. wynajmuje przedmiotowy lokal użytkowy. Prowadzona jest w nim kwiaciarnia. Kwota miesięcznego czynszu to 1.700,00 złotych.

/dowód: umowa najmu z dnia 21 listopada 2013 roku k. 48-49/

W dnia 11 stycznia 2010 roku pozwani D. F. i K. F. zawarli przed notariuszem B. R. umowę majątkowa małżeńską, na mocy której rozszerzyli majątkową wspólność ustawową na wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego oraz w drodze spadków i darowizn, a także na przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, w tym na majątek osobisty D. F., w skład którego wchodziła, między innymi, nieruchomość położona w S. przy ulicy (...), zabudowana budynkiem, w którym znajduje się przedmiotowy lokal użytkowy, dla której to nieruchomości V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...).

/dowód: umowa majątkowa małżeńska z dnia 11 stycznia 2010 roku Repertorium A Numer (...) k.76-77v akt i dokumentów KW Nr (...)/

Bezsporny był pomiędzy stronami fakt, że pozostają one w konflikcie. Nie rozmawiają ze sobą. Nie utrzymują kontaktów. Powodowie nie utrzymują także kontaktów z wnukiem, synem pozwanych.

Stosunki stron uległy pogorszeniu, jak pozwani zawarli przed notariuszem umowę majątkową małżeńską rozszerzającą majątkową wspólność ustawową. Wcześniej wszystko było dobrze. Strony dogadywały się.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 129v/

Pozwana K. F. nie wiedziała o łączącej powodów z synem D. F. umowie użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku na przedmiotowy lokal użytkowy. O jej istnieniu powzięła wiadomość dopiero, jak sprawa trafiła do Sądu. K. F. nigdy nie zwracała się do powodów o zwrot spornego lokalu użytkowego. Czynił to wyłącznie syn powodów D. F..

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 129v/

Pozwany D. F. nigdy nie powiedział powodom, że ma trudną sytuację rodzinno – majątkową i potrzebuje przedmiotowego lokalu, aby go wynająć, żeby „podreperować budżet rodziny”.

/dowód: zeznania powódki G. F. k. 129/

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki G. F., pozwanego D. F., pozwanej K. F. oraz świadka D. O. w takim zakresie, w jakim na podstawie zeznań w/w ustalił stan faktyczny przedmiotowej sprawy, albowiem były one spójne, logiczne, konsekwentne i pokrywały się z pozostałym materiałem dowodowym zebranym przez Sąd w tym postępowaniu.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił także na podstawie załączonych przez strony do akt sprawy dokumentów, powołanych wyżej w uzasadnieniu, których autentyczność, prawdziwość i rzetelność nie budziła wątpliwości Sądu. Strony również nie kwestionowały ich autentyczności, prawdziwości, ani rzetelności, dlatego też uznano je w całości za wiarygodne (art. 244 i 245 k.p.c. oraz art. 252 i 253 k.p.c.) Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił także na podstawie akt i dokumentów KW Nr (...) powołanych w uzasadnieniu, z przyczyn wyżej wskazanych.

W pozostałym zakresie Sąd pominął w ocenie materiału dowodowego zeznania powódki G. F. oraz pozwanych D. F. i K. F., albowiem zdaniem Sądu nie miały one żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd pominął dowód z przesłuchania w charakterze strony powoda Z. F., a także dowód z uzupełniającego przesłuchania w charakterze strony pozwanych D. F. i K. F. albowiem w/w, pomimo prawidłowego powiadomienia o terminach rozpraw wyznaczonych na dzień 09 kwietnia 2015 roku oraz na dzień 09 marca 2016 roku, wezwań do osobistego stawiennictwa celem przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron oraz uzupełniającego dowodu z przesłuchania stron i pouczenia, że w przypadku niestawiennictwa Sąd pominie dowód z ich przesłuchania, na rozprawy nie stawili się.

Podkreślenia wymaga fakt, że stan faktyczny przedmiotowej sprawy był w przeważającej części bezsporny pomiędzy stronami.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd uznał roszczenia powodów za uzasadnione.

Zgodnie z art. 710 kc przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Cechą charakterystyczną użyczenia, odróżniającą je od zbliżonego typologicznie najmu, ale za to upodobniającą do darowizny, jest ujęta w opisie ustawowym, nieodpłatność oraz motyw bezinteresowności. Wyłącznym obowiązkiem użyczającego pozostaje znoszenie używania rzeczy przez biorącego w użyczenie oraz powstrzymywanie się od jakichkolwiek czynności unicestwiających lub tylko ograniczających, wynikające z ustawy, uprawnienie biorącego w użyczenie. Użyczenie można więc także określić jako bezinteresowne pozbawienie się użytku ze strony użyczającego dla wygody biorącego (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 08 lipca 1992 roku, III CZP 91/92, OSNCP 1993, nr 3, poz. 30). Umowa użyczenia to umowa realna, dla jej zawarcia konieczne jest bowiem, oprócz złożenia oświadczenia woli, wydanie rzeczy biorącemu. Z tytułu umowy użyczenia zobowiązanym do spełnienia świadczenia jest tylko użyczający. Umowa użyczenia to umowa jednostronnie zobowiązująca. Może być zawarta w dowolnej formie – ustnej, pisemnej,w formie aktu notarialnego, ale także przez czynności konkludentne. Jeżeli strony zawarły umowę użyczenia w formie pisemnej, to jej uzupełnienie lub zmiana również wymaga zachowania formy pisemnej.

Powodowie Z. F. i G. F. zawarli w dniu 01 kwietnia 1998 roku ze swoim synem D. F., w formie pisemnej, umowę użyczenia, której przedmiotem był lokal użytkowy o powierzchni 60 m2 położony w S. przy ulicy (...), na nieruchomości, dla której V Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...). Zgodnie z tą umową pozwany D. F. oddał swoim rodzicom, czyli powodom, w nieodpłatne, dożywotnie użyczenie przedmiotowy lokal użytkowy. W przypadku wygaśnięcia umowy w stosunku do jednego z biorących w użyczenie, umowa miała trwać nadal w stosunku do drugiego z nich. Biorący w użyczenie mieli prawo swobodnie korzystać z lokalu, zgodnie ze swoimi potrzebami, w tym mogli prowadzić w nim działalność gospodarczą. Biorący w użyczenie, czyli powodowie, mieli także prawo wynająć lub wydzierżawić przedmiotowy lokal użytkowy w całości lub w części, a uzyskane w ten sposób pożytki, przeznaczyć na zaspokojenie swoich potrzeb (umowa użyczenia k. 5). Przedmiotowa umowa została zawarta pomiędzy powodami i pozwanym, jednakże podpisy pod tą umową złożył powód Z. F. i pozwany D. F.. Podpisu nie złożyła powódka G. F.. W ocenie Sądu powyższa okoliczność nie miała żadnego znaczenia dla ważności i skuteczności tej umowy. Od dnia 01 kwietnia 1998 roku umową tą związani byli powodowie i pozwany D. F.. Bezspornym było, że pozwany wydał przedmiotowy lokal użytkowy swoim rodzicom Z. F. i G. F.. Powodowie swobodnie lokalem tym dysponowali, prowadzili w nim działalność gospodarczą. Pozwani byli nawet pracownikami powodów, a pozwana K. F. wykonywała swoje pracownicze obowiązki w spornym lokalu. Powodowie swobodnie korzystali z przedmiotowego lokalu aż do 2012 roku.

Jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeżeli powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności, albo jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony – art. 716 kc.

Umowa z dnia 01 kwietnia 1998 roku została zawarta na czas oznaczony – nieodpłatne, dożywotnie użyczenie spornego lokalu powodom przez pozwanego (§ 1 przedmiotowej umowy), a zatem dopiero śmierć powodów skutkowałaby jej wygaśniecie, przy czym w umowie zostało wyraźnie zastrzeżone, że w przypadku wygaśnięcia umowy w stosunku do jednego z biorących w użyczenie (śmierci jednego z powodów), umowa ta będzie trwała nadal w stosunku do drugiego z nich.

Pozwani w trakcie procesu podnosili, że przedmiotowy lokal użytkowy potrzebny im był celem jego wynajęcia osobom trzecim, aby móc pobierać czynsz najmu, który miał „podreperować miesięczny budżet ich rodziny” w taki sposób, aby starczało im na utrzymanie siebie, przedmiotowej nieruchomości, na której sporny lokal znajdował się, ale także na wychowanie i utrzymanie syna, który rósł i jego potrzeby również, z roku na rok, zwiększały się. Pozwani podkreślali, że utrzymywali się, przed wynajęciem przedmiotowego lokalu użytkowego z jednej pensji, w wysokości najniższej krajowej miesięcznie brutto, albowiem pracował zawodowo wyłącznie pozwany D. F., natomiast pozwana K. F. zajmowała się wychowywaniem syna i prowadzeniem domu, nie pracowała zawodowo.

Rzecz oddana w użyczenie staje się potrzebna użyczającemu także wtedy, gdy – z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy – uzasadnione jest inne nią rozporządzenie (art. 716 kc). Pojęcie „potrzeba”, „potrzebny” zawsze oznaczają to, co jest nieodzowne, bezwzględnie konieczne, albo to, co wyraża jakiś interes prawny lub faktyczny. W każdym wypadku chodzi o zespół okoliczności, które zmuszają do postąpienia w określony sposób, nie inaczej. (...) w rozumieniu przepisu art. 716 kc oznacza także potrzebę innego rozporządzenia rzeczą, a nie tylko potrzebę osobistego użytku. Można żądać zwrotu rzeczy, gdy umowa użyczenia zawarta jest na czas oznaczony, w przypadku, gdy użyczający, na skutek nieoczekiwanego pogorszenia położenia życiowego, zmuszony jest rzecz dotychczas użyczoną wynająć celem uzyskania środków utrzymania – porównaj uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 08 lipca 1992 roku, III CZP 81/92, OSNC zeszyt nr 3 z 1993 roku, poz. 30.

W ocenie Sądu, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, nie było podstaw do zastosowania przepisu art. 716 kc, żądania wcześniejszego zwrotu lokalu użytkowego położonego w S. przy ulicy (...), albowiem nie zostały udowodnione przesłanki uzasadniające wcześniejszy zwrot przedmiotu użyczenia. Podkreślić należy, że po stronie pozwanej, nie wystąpiły żadne przyczyny, które uzasadniałyby wcześniejszy zwrot przez powodów przedmiotu użyczenia. Utrzymywanie się rodziny z jednej pensji w wysokości najniższej krajowej miesięcznie, samo w sobie, nie stanowi jeszcze podstawy do zastosowania przepisu art. 716 kc. Aby można było mówić o tym, że „rzecz oddana w użyczenie na czas określony stała się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy użyczenia”, to musi wystąpić np. nieoczekiwane pogorszenie położenia życiowego użyczającego. Taka sytuacja w przypadku pozwanych nie miała miejsca.

Podkreślić należy, że rodzina pozwanego D. F., z jednej pensji, utrzymywała się , co najmniej od 2007 roku, kiedy to pozwana K. F., po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, przeszła na urlop wychowawczy, po czym po jego zakończeniu sama z pracy zwolniła się i zajęła się wychowaniem syna i prowadzeniem domu. Nie podjęła tej pracy nawet jak syn poszedł do przedszkola, a następnie do szkoły. Pozwana K. F., pomimo zdolności do pracy i zarejestrowania się w Powiatowym Urzędzie Pracy w S., jako osoba bezrobotna, w pewnym momencie sama zrezygnowała ze statusu osoby bezrobotnej, czego konsekwencją było skreślenie jej z rejestru osób bezrobotnych. Wprawdzie pozwana tłumaczyła się tym, że musiała stawiać się na wezwanie Powiatowego Urzędu Pracy celem podpisania listy, co połączone było z koniecznością poniesienia przez nią dodatkowych kosztów dojazdu ze S. do S. i z powrotem, a propozycji pracy dla niej nie było, jednakże takie tłumaczenie nie zasługuje na aprobatę. Gdyby faktycznie sytuacja majątkowa pozwanych była zła, uległa nieoczekiwanemu pogorszeniu, nie pozwoliła pozwanym na utrzymanie siebie, syna i nieruchomości, to pozwana K. F. szukałaby pracy, nie tylko za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy w S., ale także na „własną rękę”. Nie zostało udowodnione, art. 6 kc, nieoczekiwane pogorszenie położenia życiowego pozwanego D. F. i jego rodziny, pomimo, że w dacie zawarcia umowy użyczenia D. F. był bezdzietnym kawalerem. Podkreślenia wymaga także fakt, że sami pozwani podnosili, że gdyby powodowie w dalszym ciągu w spornym lokalu prowadzili działalność gospodarczą, to mogliby lokal ten użytkować dalej, nie zostaliby go pozbawieni (k.91, 99,102v), a skoro tak, to nie może być mowy o tym, że „przedmiotowy lokal stał się potrzebny użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy użyczenia”.

Wskazać również wypada, że wcześniej, czyli przed wystąpieniem przez powodów do Sądu, pozwani nie powołali się na to, że żądają od powodów zwrotu spornego lokalu, albowiem stał się on im potrzebny z przyczyn nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy (złej sytuacji majątkowej rodziny). Pozwany D. F. przez cały czas powoływał się tylko na to, że lokal „stanowi jego własność”, „ma prawo dysponowania swoją własnością”, „w lokalu nie jest prowadzona działalność gospodarcza” (k.29, 31). Pozwany D. F. prawdopodobnie zapomniał o zawartej z rodzicami w dniu 01 kwietnia 1998 roku dożywotniej, nieodpłatnej umowie użyczenia lokalu użytkowego położonego w S. przy ulicy (...), o czym może świadczyć treść jego pisma z dnia 09 listopada 2012 roku – k.31.

W ocenie Sądu, dla rozstrzygnięcia nie miało znaczenia ani to, że powodowie faktycznie zaprzestali prowadzenia w spornym lokalu działalności gospodarczej, ani to, że opróżnili lokal. Nie miało także znaczenia to, że pomimo tego, że powodowie nie mogli dostać się do lokalu (a posiadali od niego klucze), to jednak nie podjęli żadnej interwencji i nie skontaktowali się z synem D.. Dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy nie miał również znaczenia konflikt istniejący pomiędzy stronami. Istotna była treść umowy użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku, wskazana przez Sąd szczegółowo wyżej w uzasadnieniu.

Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że pozwany D. F. otrzymał nieruchomość, w której znajduje się przedmiotowy lokal użytkowy, w darowiźnie od swoich rodziców, czyli G. F. i Z. F.. Nie można wykluczyć, że właśnie ta okoliczność legła u podstaw zawarcia pomiędzy powodami i ich synem D. w dniu 01 kwietnia 1998 roku umowy użyczenia o takiej, a nie innej treści, zgodnie z którą pozwany użyczył powodom dożywotnio, nieodpłatnie przedmiotowy lokal, z prawem swobodnego korzystania przez nich z tego lokalu zgodnie z potrzebami powodów i z prawem do wynajęcia lub wydzierżawienia lokalu przez powodów w całości lub części i przeznaczenia pożytków z powyższego tytułu na potrzeby powodów. Ponadto w przypadku wygaśnięcia umowy w stosunku do jednego z powodów miała ona trwać nadal w stosunku do drugiego z nich. Tak skonstruowana umowa prawdopodobnie miała stanowić „zabezpieczenie powodów” na przyszłość, zwłaszcza w okresie, kiedy zaprzestaną aktywności zawodowej i osiągną prawo do renty lub emerytury.

Zbycie rzeczy użyczonej w czasie trwania stosunku użyczenia nie prowadzi ani do jego wygaśnięcia, ani też do wstąpienia nabywcy w miejsce zbywcy jako użyczającego. Przepisy kodeksu cywilnego regulujące użyczenie nie przewidują rozwiązania przyjętego w art. 678 kc w odniesieniu do najmu i dzierżawy (w zw. z art 694 kc), a z uwagi na zasadnicze różnice w układzie interesów stron najmu/dzierżawy (wzajemność świadczeń, odpłatność) i stron umowy użyczenia (nieodpłatność) nie ma także podstaw do analogicznego stosowania art. 678 kc do umowy użyczenia. Umowa majątkowa małżeńska rozszerzająca wspólność ustawową o konkretny przedmiot wchodzący w skład majątku odrębnego jednego małżonka jest umową zbycia tego przedmiotu, nieodpłatnym rozrządzeniem nim, jednakże zawarcie tej umowy pomiędzy pozwanymi, nie spowodowało zmiany podmiotowej stosunku użyczenia wynikającego z umowy z dnia 01 kwietnia 1998 roku zawartej pomiędzy powodami G. F. i Z. F. oraz pozwanym D. F. (porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 czerwca 2000 roku, I Aca 422/00, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 maja 2014 roku, III Ca 1423/13 oraz wyrok Sądu Najwyższego – zasada prawna, z dnia 24 lutego 2011 roku, III CSK 137/10 LEX 1084562).

W przedmiotowej sprawie bezspornym było, że pozwani D. F. i K. F. zawarli w dniu 11 stycznia 2010 roku umowę majątkową małżeńską, na mocy której nieruchomość, w której znajduje się sporny lokal użytkowy, i która wcześniej, w dniu 21 marca 1994 roku, była przedmiotem darowizny pomiędzy G. i Z. małżonkami F. i ich synem, czyli pozwanym D. F., weszła do majątku wspólnego D. i K. małżonków F.. Powyższe, z przyczyn wskazanych wyżej, nie spowodowało wstąpienia pozwanej K. F. do umowy użyczenia z dnia 01 kwietnia 1998 roku po stronie oddającego rzecz w użyczenie, obok D. F., a skoro tak, to pozwana K. F. nie miała legitymacji biernej w tym sporze.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę Sąd, na mocy art. 189 kpc, art. 710 kc, art. 716 kc a contrario, art. 5 kc orzekł jak w punkcie 1-szym i 2-gim wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 kpc, mając na uwadze zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Na koszty postępowania należne powodom od pozwanego D. F. złożyła się opłata od pozwu w kwocie 240,00 złotych oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 600,00 złotych (łącznie 840,00 złotych), natomiast na koszty postępowania należne pozwanej K. F. od powodów G. F. i Z. F. składa się kwota 600,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( § 2.1, 2.2, 4.1, 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 oraz na mocy § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów – Dz. U. z 05.11.2015r., poz. 1800) – punkt 3-ci i 4-ty wyroku.