Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach II Wydział Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 1 września 2015 roku w Rybniku

sprawy z powództwa M. Z. (Z.)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda M. Z. umowę sprzedaży zawartą w formie aktu notarialnego z dnia 03 marca 2011r. przed notariuszem A. P. pomiędzy S. i A. J. (1) a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w R. reprezentowaną przez W. S. -Rep. A nr 747/2011, której przedmiotem jest:

-.

-

prawo użytkowania wieczystego (obecnie prawo własności powstałe w wyniku przekształcenia mocą decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 09 maja 2012r.) nieruchomości gruntowej, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tej nieruchomości gruntowej budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności,

-

prawo własności zabudowanej nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)

i zezwala powodowi na zaspokojenie jego wierzytelności wynikającej z aktu notarialnego z dnia 07 lutego 2010r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 25 czerwca 2010r., sygn. akt I Co 1542/10 do kwoty 2.728.500 (dwa miliony siedemset dwadzieścia osiem pięćset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami;

2.  zasądza od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. na rzecz powoda M. Z. kwotę 8.856,00 (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych, w tym podatek VAT w kwocie 1.656,00 (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  nakazuje pobrać od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach – Ośrodka (...) w R. kwotę 100.000,00 (sto tysięcy) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowy.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt II C 178/14

UZASADNIENIE

Powód M. Z. (poprzednio M. A. – decyzja o zmianie nazwiska z dnia 01 sierpnia 2012r. k. 56) domagał się uznania za bezskuteczną w stosunku do niego umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 03 marca 2011r. przed notariuszem A. P. pomiędzy S. i A. J. (1) a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w R. reprezentowaną przez W. S. -Rep. A nr 747/2011, której przedmiotem jest:

-.

-

prawo użytkowania wieczystego (obecnie prawo własności powstałe w wyniku przekształcenia mocą decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 09 maja 2012r.) nieruchomości gruntowej, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tej nieruchomości gruntowej budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności,

-

prawo własności zabudowanej nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)

i zezwolenie powodowi na zaspokojenie jego wierzytelności wynikającej z aktu notarialnego z dnia 07 lutego 2010r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 25 czerwca 2010r., sygn. akt I Co 1542/10 do kwoty 2.728.500 złotych.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 47).

W uzasadnieniu powyższego żądania podano, ze małżonkowie A. i S. J. w dniu 15 lutego 2010r. nabyli od powoda nieruchomości objęte księgami wieczystymi o numerach (...) za cenę 3.263.500 zł. Tytułem zapłaty ceny powód otrzymał kwotę 535.000 zł, zaś reszta ceny, tj. kwota 2.728.500 zł miała zostać zapłacona do dnia 31 marca 2010r. Pomimo upływu terminu płatności S. i A. małżonkowie J. nie uiścili należnej kwoty. Aktem notarialnym z dnia 03 marca 2011r. małżonkowie J. sprzedali spółce (...) nieruchomości, które nabyli od powoda. W ocenie powoda działali oni z jego pokrzywdzeniem. Prowadzone przez powoda postępowania egzekucyjne zostały umorzone na skutek bezskuteczności. Udziałowcami pozwanej spółki byli matka i brat S. J., a osoba działająca z ramienia pozwanej przy zawieraniu umowy sprzedaży w dniu 03 marca 2011r. – W. S. jest znajomą brata S. J.. Małżonkowie J. byli zatrudnienie u pozwanej, faktycznie będąc jej właścicielami.

Pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w R. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska podano, że środki pieniężne na zakup nieruchomości miały pochodzić z kredytu bankowego udzielonego przez bank (...) S.A. w W. Oddział w W.. Pomimo podpisania umów kredytu inwestycyjnego środki pieniężne nie zostały uruchomione, czego powodem były nieścisłości zawarte w akcie notarialnym oraz przedłożonych operatach szacunkowych nieruchomości. Ponadto wbrew postanowieniom umowy powód nie udostępnił kupującym sprzedanej im nieruchomości, w dalszym ciągu mając ją w posiadaniu i prowadząc działalność gospodarczą. Z uwagi na powyższe okoliczności kupujący pismem z dnia 21 maja 2010r. skierowanym do powoda odstąpili od umowy sprzedaży wskazując na wady przedmiotu sprzedaży oraz wprowadzenie przez powoda kupujących w błąd co do stanu finansowego przedsiębiorstwa powoda oraz doprowadzenie ich do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Jednocześnie wystosowali wniosek do Sądu Rejonowego w Raciborzu o dokonanie wpisu poprzez wykreślenie ich jako właścicieli nieruchomości położonych w R.. Powód odmówił jednak zwrotnego przyjęcia nieruchomości, a następnie złożył zawiadomienie karne przeciwko S. i A. J. (1). Po ponad roku od daty sprzedania przez powoda S. i A. J. (1) nieruchomości, wobec odmowy zwrotnego przyjęcia nieruchomości przez powoda, S. i A. J. (1) zbyli nieruchomość po cenie rynkowej na rzecz (...) Sp. z o. o., przy czym powód o zamiarze odsprzedania nieruchomości wiedział. Niezasadne jest także twierdzenie powoda jakoby do zapłaty kupującym pozostała kwota 2.728.500,00 zł. W toku postępowań egzekucyjnych wierzytelność powoda została w części zaspokojona. Komornik Sądowy T. I. ma poczet dłużnej sumy wyegzekwował łącznie kwotę 23.000 zł Z kolei przysługująca kupującym wierzytelność z tytułu podatku VAT w Urzędzie Skarbowym w kwocie 412.681,00 zł została zajęta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu R. K. sygn. akt Km 300/11. Wierzycielom wypłacona została kwota 359.302,99 zł. Ewentualna zasługująca na ochronę wierzytelność powoda wobec pozwanej winna ulec zmniejszeniu z uwagi na wierzytelność pozwanej wobec powoda i związany z tym przysługujący pozwanej zarzut potrącenia. Umowa sprzedaży obejmowała także ruchomości, za które ustalono wynagrodzenie w kwocie 244.000,00 zł. Powód zobowiązał się wydać kupującym te ruchomości w posiadanie do dnia 31 marca 2010r. Do wydania maszyn jednak nigdy nie doszło. Powód zbył należące do S. i A. J. (1) maszyny i zabrał zapłacone za nie pieniądze. Powód nie spłacił także pożyczki w kwocie 300.000,00 zł, którą udzielili mu S. i A. J. (1). Nadto w dniu 08 stycznia 2013r. pomiędzy O. – K. Bankiem Spółdzielczym a pozwaną zawarta została umowa przystąpienia do długu dla zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu umowy o kredyt inwestycyjny Nr (...) z dnia 14 maja 2009r. udzielony powodowi w wysokości 1.800.000,00 zł. Jak wynika z § 2 tejże umowy pozwana zobowiązała się solidarnie z powodem spłacić powyższą należność. Z uwagi na powyższe zawarte zostały dwie kolejne umowy – umowa przelewu wierzytelności nr (...), na podstawie których pozwana dokonała na rzecz w/w banku nieodwołalnego przelewu wierzytelności przysługujących jej w stosunku do (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 27 czerwca 2012r. oraz w stosunku do M. K. (...) Usługi (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 21 września 2011r. do wysokości zadłużenia wynikającego z w/w umowy o przystąpieniu do długu. Wobec powyższego pozwana przekazała na rzecz Banku tytułem spłaty istniejącego zadłużenia kredytowego powoda kwotę w łącznej wysokości 194.584,32 zł (okres od 01 stycznia 2013r. do 13 sierpnia 2014r.), a tym samym niewątpliwie posiada wobec powoda roszczenie regresowe. Jednocześnie pozwana zawarła z w/w Bankiem ugodę, zgodnie z którą zobowiązała się spłacić pozostała należność Banku w kwocie 1.709.143,41 zł do dnia 30 września 2038r.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 15 lutego 2010r. pomiędzy powodem M. Z. (poprzednio A.) a S. J. i A. J. (1) przed notariuszem L. W. (1) w jej Kancelarii Notarialnej w R. została zawarta umowa sprzedaży, mocą której powód sprzedał S. i A. J. (1):

-

prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tych działkach budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności,

-

prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)

za łączną cenę w kwocie brutto 3.263.500,00 zł, w tym cena netto 2.675.000,00 zł i podatek VAT według stawki 22 % - 588.500,00 zł, zaś S. i A. małżonkowie J. nabyli wyżej opisane prawa ze środków stanowiących ich majątek wspólny. Kupujący oświadczyli, że nabycie to nastąpiło na cele związane z prowadzoną przez S. J. działalnością gospodarczą pod firmą: Firma (...) w R. przy ulicy (...).

Ponadto powód M. Z. sprzedał S. i A. małżonkom J. urządzenia, maszyny, środki transportu opisane w załączniku do umowy sprzedaży za cenę w kwocie brutto 244.000,00 zł. Kupujący oświadczyli, że nabycie to nastąpiło na cele związane z prowadzoną przez S. J. działalnością gospodarczą pod firmą: Firma (...) w R. przy ulicy (...).

W akcie notarialnym obejmującym umowę sprzedaży powód potwierdził, że otrzymał od kupujących część ceny za sprzedane nieruchomości w kwocie 535.000,00 zł oraz zobowiązał się wydać kupującym te nieruchomość w posiadanie w terminie do 31 marca 2010r. pod warunkiem otrzymania reszty ceny, zaś pod tym względem tego obowiązku poddał się rygorowi egzekucji wprost z aktu w trybie art. 777 § 1 pkt 4 kpc.

Kupujący S. i A. małżonkowie J. zobowiązali się zapłacić sprzedającemu M. Z. resztę ceny za sprzedane nieruchomości w kwocie 2.728.500,00 zł. w następujący sposób:

-

kwotę 1.106.614,46 zł w terminie do dnia 31 marca 2010r.na rachunek kredytowy (...) celem spłaty zadłużenia powoda w O. – K. Banku Spółdzielczym z siedzibą w K. wynikającego z umowy nr (...) z dnia 14 maja 2009r.

-

kwotę 1.621.885,54 zł w terminie do dnia 31 marca 2010r. na wskazany przez powoda rachunek bankowy,

zaś pod względem tego obowiązku kupujący poddali się rygorowi egzekucji wprost z aktu notarialnego w trybie art. 777 § 1 pkt 4 kpc. Kupujący oświadczyli, że dla zapłaty reszty ceny S. J. zaciągnęła kredyt w (...) Banku (...) S.A. w W..

Sprzedający M. Z. potwierdził także, że otrzymał od kupujących S. i A. małżonków J. część ceny za sprzedane ruchomości w kwocie 40.000,00 zł oraz zobowiązał się wydać kupującym te ruchomości w posiadanie do dnia 31 marca 2010r., pod warunkiem otrzymania reszty ceny, zaś względem tego obowiązku poddał się rygorowi egzekucji wprost z aktu w trybie art. 777 § 1 pkt 4 kpc. Kupujący S. i A. małżonkowie J. zobowiązali się zapłacić sprzedającemu M. Z. resztę ceny za sprzedane ruchomości w kwocie 204.000,00 zł przelewem na wskazany przez niego rachunek bankowy do dnia 31 marca 2010r., zaś pod względem tego obowiązku kupujący poddali się rygorowi egzekucji wprost z aktu notarialnego w trybie art. 777 § 1 pkt 4 kpc. Kupujący oświadczyli, że dla zapłaty reszty ceny S. J. zaciągnęła kredyt w (...) Banku (...) S.A. w W..

Sąd Rejonowy w Raciborzu postanowieniem z dnia 25 czerwca 2010r. wydanym w sprawie I Co 1542/10 nadał klauzulę wykonalności § 6 i § 8 aktu notarialnego z dnia 15 lutego 2010r. sporządzonemu przez notariusza L. W. (2) (Rep. A nr 756/2010) w części obejmującej kwotę 2.754.500,00 złotych z dalszymi odsetkami ustawowymi od dnia 01 kwietnia 2010r. na rzecz wierzyciela M. Z. przeciwko dłużnikom S. J. i A. J. (1) oraz orzekł o kosztach postępowania.

(dowód: umowa sprzedaży w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) Kancelarii Notarialnej notariusza L. W. (2) k. 6 – 15 wraz z odpisem postanowienia Sądu Rejonowemu w Raciborzu z dnia 25 czerwca 2010r. sygn. akt I Co 1542/10 k. 17 - 18)

W dniu 03 marca 2011r. pomiędzy S. J. i A. J. (1) a Firmą (...) Sp. z o. o. w R. reprezentowaną przez W. S., przed notariuszem A. P. w Kancelarii Notarialnej w R. została zawarta umowa sprzedaży, zgodnie z którą S. J. i A. J. (1) sprzedali Firmie (...) Sp. z o. o. w R.:

-

prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tych działkach budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności za cenę 4.850.000,00 zł netto – 5.965.500,00 zł brutto,

-

prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) za cenę 50.000,00 zł netto – 61.500,00 zł brutto.

Cała cena sprzedaży w kwocie 6.027.000 zł miała zostać zapłacona do dnia 03 kwietnia 2011r. (dowód: umowa sprzedaży Rep. A 747/2011 k. 147 – 154, zeznania świadka W. S. zapis audio – video k. 168)

Firma (...) Sp. z o. o. w R. jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem (...). Jej wspólnikami są K. K. (2) i T. K..

Prezesem Zarządu w okresie:

-

od 03 grudnia 2010r. do 22 maja 2012r. była S. J.,

-

od 22 maja 2012r. do 13 stycznia 2014r. był A. J. (1),

-

od 13 stycznia 2014r. jest K. K. (2), który w okresie od 22 maja 2012r. do 13 stycznia 2014r. był Wiceprezesem Zarządu.

Obecny Prezes Zarządu K. K. (2) jest synem T. K. i bratem S. J.. Przy umowie sprzedaży zawartej pomiędzy S. J. i A. J. (1) a (...) Sp. z o. o. w dniu 03 marca 2011r. spółkę (...) reprezentowała W. S. jako pełnomocnik ustanowiony na podstawie uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 03 marca 2011r. sporządzonej w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) Kancelarii Notarialnej A. P.. (dowód: zeznania świadków: W. S., S. J. – zapis audio – video k.168, A. J. (1), T. K. – zapis audio – video k. 352, przesłuchanie stron – zapis audio – video k. 362)

W toku postępowań egzekucyjnych wierzytelność powoda została częściowo zaspokojona. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Przasnyszu T. I. wyegzekwował kwotę 23.000 zł, z której to kwoty powód otrzymał 19.199,18 zł. (dowód: akta postępowania egzekucyjnego sygn. akt Km 428/10). Z kolei Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Raciborzu R. K. w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym pod sygnaturą akt KM 300/11 wyegzekwował od małżonków J. kwotę 412.681,00 zł, z której powodowi przekazał kwotę 378.502,17 zł. (dowód: akta postępowania egzekucyjnego sygn. akt Km 300/11). Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku C. L. pod sygnaturą akt Km 2122/10 zostało umorzone postanowieniem z dnia 12 października 2010r., gdyż powód cofnął wniosek egzekucyjny. (dowód: akta postępowania egzekucyjnego sygn. Km 2122/10).

W dniu 08 stycznia 2013r. pomiędzy O. – K. Bankiem Spółdzielczym a pozwaną zawarta została umowa przystąpienia do długu dla zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu umowy o kredyt inwestycyjny Nr (...) z dnia 14 maja 2009r. udzielony powodowi w wysokości 1.800.000,00 zł. Jak wynika z § 2 tejże umowy pozwana zobowiązała się solidarnie z powodem spłacić powyższą należność. Z uwagi na powyższe zawarte zostały dwie kolejne umowy – umowa przelewu wierzytelności nr (...), na podstawie których pozwana dokonała na rzecz w/w banku nieodwołalnego przelewu wierzytelności przysługujących jej w stosunku do (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 27 czerwca 2012r. oraz w stosunku do M. K. (...) Usługi (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 21 września 2011r. do wysokości zadłużenia wynikającego z w/w umowy o przystąpieniu do długu. Wobec powyższego pozwana przekazała na rzecz Banku tytułem spłaty istniejącego zadłużenia kredytowego powoda kwotę w łącznej wysokości 194.584,32 zł (okres od 01 stycznia 2013r. do 13 sierpnia 2014r.). (dowód: umowy wraz z zawiadomieniami o dokonaniu przelewu wierzytelności k. 129 – 147)

Dłużnicy S. J. i A. J. (1) wyrokiem Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 14 lutego 2013r. sygn. akt II K 150/12 zostali uznani za winnych tego, że w okresie od 07 lutego 2011r.do 03 marca 2011r. w R. i R. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu między sobą, w celu udaremnienia wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 25 czerwca 2010r. w sprawie I Co 1542/10 o nadaniu klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 15 lutego 2010r. udaremnili zaspokojenie swego wierzyciela M. Z. przez to, że zbyli składniki swego majątku zagrożone zajęciem w postaci prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tej nieruchomości gruntowej budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności oraz prawa własności zabudowanej nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), tj. czynu z art. 300 § 2 kk i skazani za powyższe przestępstwo na kary pozbawienia wolności z warunkowym ich zawieszeniem na okres próby trzech lat oraz kary grzywny. Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 01 lipca 2013r. wydanym w sprawie V Ka 365/13 rozpoznając apelację oskarżonych S. J. i A. J. (1) od wyroku Sądu Rejonowego w Raciborzu utrzymał w mocy zaskarżony wyroku uznając obie apelacje za oczywiście bezzasadne. (dowód: dokumenty zawarte w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Raciborzu sygn. akt II K 150/12)

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o dowód z zeznań świadków W. S., S. J., A. J. (1), T. K. i dowód z przesłuchania stron ograniczony do przesłuchania Prezesa Zarządu pozwanej K. K. (2) oraz złożone dokumenty, których treść i autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Należy stwierdzić, iż podstawowe znaczenie w niniejszym procesie miały złożone dokumenty, natomiast źródła dowodowe osobowe miały znaczenie posiłkowe. Sąd pominął wnioskowane przez pozwaną dowody z dokumentów dotyczących nakładów dokonanych przez pozwaną na nieruchomość oraz dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, gdyż zostały one zgłoszone na okoliczności nieistotne dla rozpoznania sprawy, a okoliczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione.

Sąd zważył, co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W art. 527-534 kc uregulowana jest ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika zwana również skargą pauliańską. Konstrukcja ochrony pauliańskiej oparta jest na instytucji względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKN 1336/00, LEX nr 55083). Ochrona ta polega na możliwości zaskarżenia przez wierzyciela krzywdzącej go czynności prawnej celem uznania tej czynności za bezskuteczną względem niego. W razie uwzględnienia tego żądania przez sąd wierzyciel uzyskuje możliwość dochodzenia zaspokojenia od osoby trzeciej, będącej stroną czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wobec skarżącego, z ograniczeniem do przedmiotów majątkowych, które wskutek zaskarżonej czynności wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły. Celem skargi pauliańskiej jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się ze składnika majątkowego, który na skutek dokonanej z jego pokrzywdzeniem czynności prawnej wyszedł z majątku dłużnika. Powództwo o uznanie tej czynności za bezskuteczną wobec wierzyciela tak długo znajduje uzasadnienie, jak długo ów składnik majątkowy istnieje.

Na podstawie przepisu art. 527 kc można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość skorzystania przez uprawnionego z ochrony pauliańskiej: 1) istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności; 2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią; 3) pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika; 4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela; 5) uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią; 6) działanie osoby trzeciej w złej wierze. Wszystkie powyższe przesłanki obowiązany jest udowodnić wierzyciel, jednakże jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Ponadto zgodnie z art. 528 kc jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W niniejszej sprawie powód wykazał wszystkie powyższe przesłanki.

Istnienie wierzytelności objętej ochroną wynika z umowy sprzedaży zawartej w dniu 15 lutego 2010r. pomiędzy powodem M. Z. (poprzednio A.) a S. J. i A. J. (1) przed notariuszem L. W. (1) w jej Kancelarii Notarialnej w R. Rep. A 756/2010, której to umowie - w zakresie zapłaty reszty ceny - klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy w Raciborzu postanowieniem z dnia 25 czerwca 2010r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt I Co 1542/10. Bezspornym w sprawie było, że małżonkowie S. J. i A. J. (1) nie uregulowali reszty ceny za nabyte nieruchomości, zaś w dniu 03 marca 2011r. sprzedali Firmie (...) Sp. z o. o. w R. reprezentowanej przez W. S. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz z prawem własności posadowionych na tych działkach budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności za cenę 4.850.000,00 zł netto – 5.965.500,00 zł brutto oraz prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) za cenę 50.000,00 zł netto – 61.500,00 zł brutto. Cała cena sprzedaży w kwocie 6.027.000,00 zł miała zostać zapłacona do dnia 03 kwietnia 2011r., jednakże do chwili obecnej nie została uregulowana.

Zaskarżona czynność dłużników S. i A. J. (1) w postaci umowy sprzedaży nieruchomości na rzecz pozwanej niewątpliwie została dokonana z pokrzywdzeniem powoda. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był poprzednio. W orzecznictwie sformułowano tezę, iż pokrzywdzenie wierzycieli powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/00 Lex nr 53110, wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, LEX nr 174173; wyrok SA w Łodzi z dnia 18 lutego 2013 r., I ACa 1438/12, LEX nr 1305972). Czy czynność prawna dłużnika krzywdzi wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania tej czynności lecz według chwili jej zaskarżenia. Zawarcie umowy sprzedaży przez małżonków S. i A. J. (1) z Firmą (...) Sp. z o. o. w R. bezspornie powiększało niewypłacalność dłużników w momencie ich zaskarżenia. Nie każda czynność prawna powodująca zmniejszenie majątku dłużnika może być uznana za krzywdzącą dla wierzycieli. Nie będzie ona miała takiego charakteru wówczas, jeżeli dłużnik w zamian za swoje świadczenie uzyskał ekwiwalent, który nadal znajduje się w jego majątku lub posłużył mu do zaspokojenia wierzycieli (por. wyrok SN z dnia 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98, LEX nr 147235; wyrok SN z dnia 6 października 2011 r., V CSK 493/10, LEX nr 1102271; wyrok SN z dnia 20 października 2011 r., IV CSK 39/11, OSNC-ZD 2012, nr 4, poz. 90; postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 23 lutego 2012 r., I ACz 356/12, LEX nr 1120019). Bezspornym w sprawie było, że małżonkowie J. nie otrzymali dotychczas od Firmy (...) Sp. z o. o. w R. umówionej ceny sprzedaży w kwocie 6.027.000 zł, która miała zostać zapłacona do dnia 03 kwietnia 2011r. Biorąc zaś pod uwagę powiązania osobowe pomiędzy dłużnikami a pozwaną (...) Sp. z o. o. w R. uznać należy, że zaspokojenie z umówionej ceny sprzedaży (wierzytelności przysługującej małżonkom J. względem (...) B.) również będzie niemożliwe. Małżonkowie S. i A. J. (1) działali niewątpliwie z pełną świadomością pokrzywdzenia powoda, gdyż byli uczestnikami aktu notarialnego, w którym poddali się egzekucji na rzecz powoda do kwoty 2.728.500 złotych. Byli więc świadomi istnienia swojego zobowiązania względem powoda. Między niewypłacalnością dłużników, a podjęciem przez nich czynności prawnych zachodzi więc związek przyczynowy.

Kolejną przesłanką ochrony pauliańskiej jest to, by osoba trzecia, która odniosła korzyść majątkową z dokonania zaskarżonej czynności prawnej, wiedziała, że dłużnik dokonał tej czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub aby przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć. Wykazanie, że osoba trzecia wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, ułatwia domniemanie prawne wynikające z art. 527 § 3 kc w przypadku gdy osobą trzecią uzyskującą korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika jest osoba będąca w bliskim z nim stosunku. Artykuł 527 § 4 kc obejmuje podobnym jak w § 3 domniemaniem przedsiębiorcę pozostającego z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Domniemania wynikające z § 3 i z § 4 nie wykluczają się wzajemnie, lecz się uzupełniają. Domniemanie z art. 527 § 4 kc zostało oparte na kryterium formalnym, które polega na tym, że osoba trzecia ma status przedsiębiorcy i pozostaje z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Natomiast jeżeli między dłużnikiem a takim przedsiębiorcą zachodzi ponadto stosunek „bliskości" innego rodzaju, możliwe jest zastosowanie domniemania również z art. 527 § 3 kc. (...) sp. z o. o. w R. są K. K. (2) (brat dłużniczki S. J.) i T. K. (matka dłużniczki S. J.). Dłużnicy S. J. i A. J. (1) pełnili funkcję prezesa Zarządu pozwanej – S. J. od 03 grudnia 2010r. do 22 maja 2012r., A. J. (1) od 22 maja 2012r. do 13 stycznia 2014r. W rozpoznawanej sprawie stosunek bliskości wynika więc z łączących dłużników i wspólników pozwanej więzów pokrewieństwa, zatem obowiązuje domniemanie wynikające z art. 527 § 3 kc. Ponadto dłużnicy pełnili w pozwanej spółce funkcje prezesa zarządu.

W tym stanie rzeczy uznać należy, ze powód udowodnił wszystkie przesłanki odpowiedzialności wynikającej z art. 527 kc, co czyniło skargę za uzasadnioną i skutkowało uwzględnieniem powództwa.

Sporną kwestią pomiędzy stronami była wysokość przysługującej powodowi wierzytelności wynikającej z umowy sprzedaży zawartej z dłużnikami S. J. i A. J. (1) w dniu 15 lutego 2010r.

Utrwalony jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, zgodnie z którym sentencja wyroku uwzględniającego powództwo na podstawie art. 527 kc powinna określać wierzytelność zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Innymi słowy, sąd uwzględniając skargę pauliańską powinien w sentencji wyroku wskazać nie tylko osobę wierzyciela pokrzywdzonego na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, lecz również powinien określić konkretną wierzytelność, ze względu na którą uznaje się czynność prawną dłużnika za bezskuteczną w stosunku do danego wierzyciela (por.m.in. wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69; OSNCP 1970, nr 10, poz. 192; uchwałę z dnia 11 października 1995 r., III CZP 139/95, OSNC 1996, Nr 1, poz. 17; wyrok z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKN 1336/00, niepubl.; wyrok z dnia 17 września 2003 r., II CK 10/02, niepubl.). W uzasadnieniu uchwały z dnia 11 października 1995 r. (sygn. akt III CZP 139/95), odwołującej się z kolei do stanowiska wyrażonego w orzeczeniu z dnia 13 lutego 1970 r. (sygn. akt III CRN 546/69), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że instytucja skargi pauliańskiej znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy wierzytelność przysługująca pokrzywdzonemu wierzycielowi względem określonego dłużnika jest realna i skonkretyzowana, idzie bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego powództwo nie doznawały wszelkie bliżej nieoznaczone prawa powoda, a jedynie konkretna wierzytelność wynikająca z określonego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądania, a tym samym przedmiot rozstrzygnięcia sądowego.

Z treści postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 25 czerwca 2010r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt I Co 1542/10 wynika, że klauzulę wykonalności nadano § 6 i § 8 aktu notarialnego z dnia 15 lutego 2010r. sporządzonemu przez notariusza L. W. (1) (Rep. A nr 756/2010) w części obejmującej kwotę 2.754.500,00 złotych z dalszymi odsetkami ustawowymi od dnia 01 kwietnia 2010r. na rzecz wierzyciela M. Z. przeciwko dłużnikom S. J. i A. J. (1). Odsetki ustawowe od kwoty 2.728.500 zł za okres od 01 kwietnia 2010r. do 15 września 2015r. wynoszą 1.836.990,66 zł. Zatem należności wyegzekwowane przez powoda w toku postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko S. i A. J. (1) zaspokoiły jedynie część wierzytelności odsetkowej.

Pozwana podniosła, iż ewentualna zasługująca na ochronę wierzytelność powoda wobec pozwanej wina ulec zmniejszeniu z uwagi na wierzytelność pozwanej wobec powoda i związany z tym zarzut potrącenia. Umowa sprzedaży z dnia 15 lutego 2010r. obejmowała także ruchomości, za które ustalono wynagrodzenie w kwocie 244.000,00 zł. Powód zobowiązał się wydać kupującym te ruchomości w posiadanie do dnia 31 marca 2010r. Do wydania maszyn jednak nigdy nie doszło. Powód zbył należące do S. i A. J. (1) maszyny i zabrał zapłacone za nie pieniądze.

Przepis art. 498 § 1 kc uzależnia dokonanie potrącenia od istnienie następujących

przesłanek:

- wierzytelności przedstawione wzajemnie do potrącenia muszą istnieć i dotyczyć tych samych osób, które są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami,

- przedmiotem obu wierzytelności muszą być sumy pieniężne albo rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku,

- przedstawione do potrącenia wierzytelności muszą być wymagalne i charakteryzować się tym, że mogą być dochodzone przed sądem.

Zgodnie z art. 499 kc potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Może ono nastąpić ustnie, pisemnie, poza sądem lub w toku sporu w formie zarzutu lub powództwa. Obojętne jest również, czy wierzytelności te są sporne zarówno co do zasady, jak i wysokości. Okoliczność, że wzajemna wierzytelność pozwanego przedstawiona do potrącenia z wierzytelnością powoda jest sporna, nie stoi na przeszkodzie podniesieniu przez pozwanego zarzutu potrącenia. Wyjątek od ogólnej reguły wynikającej z art. 498 kc reguluje przepis art. 505 kc, który stanowi jakie wierzytelności nie mogą być umorzone przez potrącenie.

Zarzut potrącenia podniesiony przez pozwaną nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nabywcami maszyn i urządzeń byli S. i A. małżonkowie J., którzy uregulowali za nie jedynie część ceny, tj. kwotę 40.000 zł i co do tej wierzytelności to oni mogliby podnieść zarzut potrącenia, jednakże w toku niniejszego postępowania nie zostało wykazane, aby złożyli oni powodowi stosowne oświadczenie.

Ponadto pozwana podniosła, że powód nie spłacił pożyczki w kwocie 300.000 zł, którą udzielili mu S. i A. J. (1). Również ten zarzut nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż z zeznań A. J. (2) wynika, że o tę kwotę została pomniejszona cena przy sprzedaży nieruchomości.

W dniu 08 stycznia 2013r. pomiędzy O. – K. Bankiem Spółdzielczym a pozwaną zawarta została umowa przystąpienia do długu dla zabezpieczenia wierzytelności banku z tytułu umowy o kredyt inwestycyjny Nr (...) z dnia 14 maja 2009r. udzielony powodowi w wysokości 1.800.000,00 zł. Jak wynika z § 2 tejże umowy pozwana zobowiązała się solidarnie z powodem spłacić powyższa należność. Z uwagi na powyższe zawarte zostały dwie kolejne umowy – umowa przelewu wierzytelności nr (...), na podstawie których pozwana dokonała na rzecz w/w banku nieodwołalnego przelewu wierzytelności przysługujących jej w stosunku do (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 27 czerwca 2012r. oraz w stosunku do M. K. (...) Usługi (...) z tytułu umowy najmu zawartej w dniu 21 września 2011r. do wysokości zadłużenia wynikającego z w/w umowy o przystąpieniu do długu. Wobec powyższego pozwana przekazała na rzecz Banku tytułem spłaty istniejącego zadłużenia kredytowego powoda kwotę w łącznej wysokości 194.584,32 zł (okres od 01 stycznia 2013r. do 13 sierpnia 2014r.). Zdaniem Sądu ewentualne roszczenia regresowe pozwanej względem powoda nie mają żadnego znaczenia wysokości wierzytelności powoda wynikającej z umowy sprzedaży z dnia 15 lutego 2010r., gdyż dotyczą rozliczeń pomiędzy innymi podmiotami.

W doktrynie podkreśla się, że wierzytelność, która podlegać ma ochronie w wyniku skargi pauliańskiej, ma być pewna co do zasady, natomiast określenie jej co do wysokości nie jest konieczne. Realizowanie akcji pauliańskiej jest dopuszczalne bez ostatecznego sprecyzowania wysokości roszczeń powoda na przykład w sytuacji, gdy dłużnik - po wyrządzeniu szkody, do której naprawienia jest zobowiązany z mocy ustawy - wyzbywa się majątku, by nie płacić odszkodowania (M. Pyziak-Szafnicka, Ochrona..., s. 46 i n.; taż (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1234 i n.; tak też W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2009, s. 207; por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 grudnia 2014 r. I ACa 725/14 LEX nr 1649234, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 marca 2014 r. I ACa 1197/2013 LexPolonica nr 8373413).

Mając na względzie, że w toku prowadzonych postępowań egzekucyjnych zaspokojona została jedynie część wierzytelności odsetkowej, a pozostałe przedstawione przez pozwaną wierzytelności nie zasługiwały na potrącenie z wierzytelnością powoda - Sąd w sentencji wyroku wydanego na podstawie art. 527 § 1 kc wskazał wierzytelność w takiej wysokości w jakiej wynikała ona z umowy sprzedaży zawartej w dniu 15 lutego 2010r. zawartej w formie aktu notarialnego.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie na podstawie art. 527 § 1 kc orzeczono jak w sentencji.

W wypadku wygrania procesu przez stronę, dla której wyznaczono adwokata lub radcę prawnego z urzędu, koszty procesu od przeciwnika należy zasądzić na rzecz tej strony. W związku z powyższym na zasadzie art. 98 kpc zasądzono od pozwanej na rzecz powoda koszty procesu w łącznej kwocie 8.856,00 zł obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego adwokatem w wysokości 7.200,00 złotych, zgodnie z treścią § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461) wraz z podatkiem VAT.

Na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2014r. poz. 1025 z późniejszymi zmianami) Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. nieuiszczoną opłatę sądową w wysokości 100.000 zł.

R., dnia 21 października2015r. SSO Katarzyna Banko